[zaloguj się]
[pdf]

BENEFICYJUM (87) sb n

Oba e jasne.

Fleksja
pl
G beneficyj, beneficyjå, beneficyjum
A beneficyjå
I beneficyjami
L beneficyjåch
inne indecl - beneficyjum; - beneficyjå

sg indecl beneficyjum (25). ◊ pl N beneficyjå (5); -å (4), -(a) (1). ◊ G beneficyj (25), beneficyjå (1), beneficyjum (1); beneficyj : beneficyjå : beneficyjum KrowObr (1 : 1 : ‒), SkαrŻyw (1 : ‒ : 1). ◊ A beneficyjå (22). ◊ I beneficyjami (4). ◊ L beneficyjåch (4); -åch SarnStat (2), -ach (1) BielKron, -(a)ch (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.

praw. Majętność ziemska, nieruchomość itp. związana z urzędem duchownym w Kościele katolickim; dochód i świadczenia z takiej majętności; sam urząd (godność, stanowisko, tytuł) duchowny, z którym nadanie takie było związane; sacerdotium Mymer1, Mącz, Cn; reditus sacerdotalis vel ecclesiasticus Cn [beneficium Łac śr] (87): Mymer1 9v; FalZioł V 53; ComCrac 20; Kiedybyśćie thego nietzynili/ tedybyśćie nietylko przyſięgę złamáli/ álebyśćie teſz y Máſſkáry/ y Lárwy/ á nákoniec Beneficya/ ktore wy zowiećie/ dobre mienie vtráćili. KrowObr 132, 197v; BielKron 186v, 187v, 216v; GórnDworz Sv; WujJud 13v; Są w kroleſtwie náſzem/ y w inſzych kráinách kniemu przyłącżonych/ bárzo hoyne beneficia/ ktore Biſkupſtwámi zowiemy. ModrzBaz 138v, 121v, 122 [3 r.], 131v [2 r.], 132v, 133 (17); z tych ludzi ktorzy ſię v dworu tylko wychowáli/ y ktorzy zá beneficyámi biegáią/ y ná zgubę ſię duſz ludzkich/ przy ktorych nie mieſzkáią/ kwápią: co dobrego na kośćioł wyniść może SkarŻyw 511, 574 [2 r.]; ActReg 16; Tám Gámrat zárázem opowiedźiał ſie/ że to beneficium/ iego ieſt podawánia/ áni żadnégo ná nim chce ćiérpieć/ ieno kogo ón na nie wſadźi KochAp 7, 6, 7; SarnStat 173, 175, 178, 191, 192 (11); VotSzl D, Dv [2 r.].

W charakterystycznych połączeniach: frymarczenie beneficyjami, beneficyjum fundować, kupować, łapαć, nastąpić na beneficyjum, beneficyjum odjąć, postąpić z beneficyj, beneficyjum przedać, przyjąć (3), przysądzać, szacować (2), szacunek, świętokupstwo beneficyj, uprosić (2), utracić, utracenie beneficyj, wakuje beneficyjum, zachowanie beneficyj (2), zbyć beneficyjum [w funkcji G].

Zwroty: »da(wa)ć, dawane, podawanie beneficyjum« (16): MetrKor 31/620v; ComCrac 21; ſpolne vſpráwiedliwienie nie bywa przed iednym Sędźiem/ zwłaſzczá w ſpráwách Duchownych/ o Wiárę/ o Dźieſyęćiny/ o podawánia Beneficyy GroicPorz t4; RejFig Ddv; Ale byłći ten cżás/ kiedy [...] te beneficia ludźiom vcżonym dawano/ dla obchodzenia powinnośći. ModrzBaz 133v, 133, 139 [2 r.]; SarnStat 115 [2 r.], 173, 179, 192 (8). Cf »beneficyjum kościelne«, »biskupstwo i beneficyjum«.

»beneficyjum dzierżeć, trzymać« (3): [ś. Maria z Egnijej] Nierádziłá dwoygá Beneficyum trzymáć. SkarŻyw 582 marg, 582; [Ustawiamy] áby wſzyſcy tácy Kortyzani z Rzymu do Króleſtwá náſzégo/ y do Beneficiy któré dźierżą/ byli wyzwáni SarnStat 176.

»(po)brać, branie, wziąć beneficyjum« [szyk zmienny] (7): RejFig Ddv; UstPraw Bv; Cefarz roſkazał/ áby [...] Kápłani ktorzy fie po ożeniáli/ áby im iuż theraz beneficia pobrano á innym dano. BielKron 209, 201; Rzekł z gniewu ku Biſkupowi/ [...] iam temu kſiędzu ná on ſwiáth pomogł/ á beneficium po nim ma wziąć kto inſzy? GórnDworz Sv; káżda oſobá duchowna w Biſkupſtwie Alſperſkim przy brániu ktoregokolwiek Beneficium przyśięgáć ma SarnStat 1123, 923.

Zestawienia: »beneficyjum curatum« = związane z obowiązkami duszpasterskimi (2): káżdy Pręłat [...] y którékolwiek beneficium máiący/ bądź curatum, bądź nie curatum we wſzyſtkiéy Dioeceſiiéy Krákowſkiéy/ ieſli vmrze w piérwſze trzy kśiężyce Roku/ [...] niech ma czwartą część wſzyſtkich dochodów SarnStat 191, 1127.

»beneficyjum dożywotne« (2): ktorzi beneficia dożywotne máią/ ći wedle przemożenia káżdego beneficium y wedle dochodu z gumien y z cżyńfzow przychodzącego/ żeby pirwſzą y wtorą ſummę ſkłádáli. ModrzBaz 121v, 121v.

»beneficyjum kościelne (kościołow)« (9): potym [ojcowie duchowni] cżynili dekrety o beneficiách kośćielnych/ áby Biſkupi y inni przełożeni/ byli iáwnie vſtáwiáni coby byli wieku ſtałego BielKron 228v; ModrzBaz 132v; A beneficia kośćiołów Gréckich/ ludźióm téyże Gréckiéy wiáry dawáné bydź máią. SarnStat 115; O INDVLTCIE v Oycá S. Papieżá vproſzonym/ ná podawánié Beneficiy kośćielnych w ſześć Mieśięcy. [...] niżéy naydźieſz SarnStat 179, 192, 526, 923 [3 r.]. Cf »dostojeństwo bądź beneficyjum«.

Szeregi: »(arcy)biskupstwo i (albo) beneficyjum« (4): MetrKor 31/620v; KrowObr 132v; ModrzBaz 93v; ABy wſzytkié beneficia Iurispatronatus Regii Praelaturarum Eccleſiaſticarum, iáko Arcybiſkupſtw/ Biſkupſtw/ y inſzych wſzélákich beneficiy były dawáné nie inſzym/ iedno Rzymſkiégo kośćiołá Klerykom SarnStat 115.

»dostojeństwo bądź beneficyjum«: A żeby żaden z poddánych náſzych [...] doſtoieńſtwá/ bądź beneficium iákiégo Kośćielnégo w Króleſtwie náſzym Polſkim [...] przyiąć nieśmiał SarnStat 923.

»beneficyjum i urząd«: Bo ludźie vczeni y mądrży/ rozmyślániem ſię więcey zábawiáią/ zapláty oney wieczney po śmierci czekáią/ á tu ná tym świećie/ inśi prżed nimi beneficia, y vrżędy łápáią. GórnRozm N3v.

W połączeniu szeregowym (2): Ieſcze też kv ſądu dvchownemv przyſlvſſecz ma rozprava a podavanie koſczielne Plebanyei oltarzow, praebend y ynnych beneficii. ComCrac 21; SarnStat 215.

a. Uposażenie kapłanów starorzymskich; flaminia, domus flaminum Mącz (1): Flamima [!], Domus flaminum, [...] Beneficium á dochód. flamineſow. Mącz 130d.

BZ