Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: BIEDZICZ

Następne hasło: [BIEDZIEĆ SIĘ] »

BIEDZIĆ SIĘ (24) vb impf

sie (14), się (10).

-e- Mącz (6), -é- GostCast (2).

Fleksja

indicativus
inf	biedzić się
praes
	sg	pl
1	biedzę się
3	biedzi się	biedzą się

praet
	sg
3	m	biedził się

imperativus
	pl
1	biedźmy się

inf biedzić się (3). ◊ praes 1 sg biedzę się (6). ◊ 3 sg biedzi się (5). ◊ 3 pl biedzą się (1). ◊ praet 3 sg m biedził się (2). ◊ imp 1 pl biedźmy się (1). ◊ part praes act biedząc się (5), biedzący się (1) GrabowSet.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

1. Chodzić w zapasy, mocować się z przeciwnikom (11)
2. Walczyć z przeciwnościami, usiłować je pokonać (7)
3. Wahać się, męczyć się z rozstrzygnięciem lub zrozumieniem czegoś: staczać wewnętrzną walkę (6)

1. Chodzić w zapasy, mocować się z przeciwnikom; luctari (cum aliquo) Calag, Calep, Cn; certare (lucta secum) deluctari Mącz, Cn; colluctari Calep, Cn; decertare, luc-ti-tare, luctitari Mącz; luctare Calep (11): Decerto, Biedźić ſie/ zá páſy chodźić/ ſzermowáć Mącz 48d, 81b, 198b [3 r.]; Calag 399a; Calep 215b, 615a [2 r.].

biedzić się z kim (2): Y zoſtał ſię Iáákob ſam/ y biedził ſie mąſz znim áſz wzeſzłá zorzá. BudBib Gen 32/24; wnocy mąſz ieden biedził ſię znim aſz do świtania: á gdy Iákobá przemoc nie mógł/ dotknął ſię żyły biodry iego/ iſz mu vſchłá SkarŻyw 348.

2. Walczyć z przeciwnościami, usiłować je pokonać; inflictari cum incommodo aliquo Mącz; conflictari doloribus, luctari, obluctari Cn (7):

biedzić się z kim, czym (7): Inflictari cum incommodo aliquo, Byedzić ſie s nieyákim nieſzczęściem. Mącz 130c; Ták ſię świętym y pokuſy wdobre obracáią/ á biędząc [!] ſię z tym cżártem/ choćia ſię trochę poſlizną/ wnet/ [...] głowę iego kruſzą. SkarŻyw 136; Gdy iuſz Laudes śpiewáli/ biedząc ſię z śmiercią/ krzyknął. SkarŻyw 414, 580; Sternik ſię/ y Bosmani z wiátry biedzą prożno StryjKron 255; IAk ſprácowána/ y prágnąca Lánia/ Szuka wody chłodzącey; Ták/ duſzá bez przeſtánia Z świátem/y iego ſpráwy/ ſię biedzący/ Chce cię zdroiu żywiący. GrabowSet Q4v; ábo ſię biedźi z nędzą y z vboſtwem. KlonWor 45.

3. Wahać się, męczyć się z rozstrzygnięciem lub zrozumieniem czegoś: staczać wewnętrzną walkę; depugnare cum animo suo Cn (6):

biedzić się kim, czym (5): Ty ſłowá rozbierałem też w Diáłogách/ y biedźi ſię też z nimi X. K. pocżąwſzy od kárty 491. áż do 497. CzechEp 301. Cf »biedzić się samemu z sobą, »biedzić się z myślą«.

biedzić się w czym: CzechEp 276. Cf »tak i tak się biedzić«.

Zwroty: »w myślach swych się biedzić«: Ieſli twa łáſká cżłeká nie vprzedźi/ Zaż nie prozno chętny w myślách ſwych ſie biedźi? GrabowSet N3.

»biedzić się z myślą (myślami)« (2): y teraz biédzę ſie z myślámi Co czynić? niewiém/ będąc ták bárzo ſtroſkány GosłCast 67; gniéw móy roſpalony Biedźi ſie z myślą/ co znim począć/ roſtargniony. GosłCast 67.

»biedzić się sam z sobą« [szyk zmienny] (2): iákoś ſię ſtał/ ták miłośiernym/ cży ſprzyrodzenia/ cżyli ſam ſię z ſobą biedząc? SkarŻyw 100; CzechEp 276. Cf »tak i tak się biedzić«.

»tak i tak się biedzić«: ácżkolwiekći ſię y ſam z ſobą w tym/ ták y ták biedząc/ zgodźić nie może/ coby wżdy przez ſłowo właſnie rozumieć miał CzechEp 276.

Synonimy: 1. kosztować się, pasować się.

Formacje pochodne cf BIEDAĆ.

Cf BIEDZENIE, BIEDZENIE SIĘ

ZZie