[zaloguj się]
[pdf]

BRZĘK (25) sb m

Fleksja
sg pl
N brzęk
G brzęku brzęk(o)w
A brzęk
I brzęki(e)m
L brzęku

sg N brzęk (18). ◊ G brzęku (2). ◊ A brzęk (1). ◊ I brzęki(e)m (2). ◊ L brzęku (1). ◊ pl G brzęk(o)w (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (dwa z tych samych przykładów) ‒ XVIII w.

Brzmienie, dźwięk, dzwonienie; szczęk; sonus Mącz, Calag, Cn; sonor Mącz, Cn; sonitus Calag, Cn; tinnimentum Mącz; tinnitus Cn (25): RejWiz 190v; Sonor, Brzęg/ mocnieyſze brzmienie. Mącz 402a, 402a, 456b, 458c; RejAp 79; Calag 405a; Chrzęſt z nowu/ brzęk od zbroie/ á ránni ſtękáią StryjKron 230; LatHar 254.
Przysłowia: A z nowotku po brzęku poznawáią garnek. RejWiz 190v.

Bo ácżći wſzytko iáko powiedáią z brzękiem dzwonowym przemija/ ále wżdy ſławá dobra nigdy zá dzwonem nie biega RejZwierc 161v.

W przen (9): DZwońże miły Zygmuncie/ tymi trzemi głoſy/ A niech twoy ohromny brzęk/ biye ludzyom w noſy. RejZwierz 105; A nie wierzycieli mi podźcieſz iedno ſámi/ Vyrzycie brzęk ná ſtole wierę nie cętkámi. HistLan C2v; To mego/ żywot wieść ſobie ſpokoyny/ Prozen wſzech brzękow krwáwey woyny RybGęśli C2.
Wyrażenie: »brzęk miedziany; miedziany brzęk« [bibl. aes sonans Vulg 1.Cor 13/1] = pusty dźwięk (4 : 2): Ieſli z bliźnim nie będzye/ wierney życżliwośći/ Wſzytko to brzęk Miedzyány/ w Páńſkiey wielmożnośći. RejZwierz 132; RejPos 171, 194, 307; iż cokolwiek ſmácżnego przecżćiſz álbo vſłyſzyſz/ niechże to nie będzie v ciebie iáko miedziánym brzękiem/ ktory tylko iż mimo vſzy leći RejZwierc 15v, 91.
a. Brzmienie muzykalne, dźwięk instrumentów muzycznych; canor, strepitus Cn (3): Potym około ſiedli rozni Muzykowie/ Aź od wielkiego brzęku coś ſie dzyało w głowie. RejWiz 25. Y każę vſtáć mnoſtwu pioſnek twoich/ á brzęk lućień [sonitus cithararum] twoich niebędzie więcey ſlyſſan. Leop Ez 26/13; Taratantara, Trębácki dzwięk/ szum/ brzęk. Mącz 441a.
b. Dźwięk wydawany przez owady (2): á brzęk ſkrzydeł ich [szarańczy] iáko brzęk wozow kiedy bieżą ná walkę. RejAp 79; Bombilo ‒ Dzwięk pczelnij, brzęk. Calep 134b.

Synonimy: brzmienie, chrzęst, chrzęszczenie, dźwięk.

BC