[zaloguj się]
[pdf]

CIASNO (39) av

ciasno (35), cieśnie (1), ciasno a. cieśnie (3); ciasno : cieśnie Calep (4 : 1).

a oraz o jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie); cieśnie z tekstu nie oznaczającego é.

comp i sup (3 + 3) (nå)cieśniéj (5) DiarDop, BielKron, KochSz, SarnStat, SkarKaz, nåciaśniej (1) GostGosp; -éj (1) -(e)j (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Wąsko, zwarcie, bez dostatecznej przestrzeni; anguste Mącz, Calep, Cn; astricte, stricte Mącz, Calep; peranguste Calep, Cn; confertim Mącz; arcte Cn (29): A ieſlić śię ćiáſno widzi/ Do oſobney iámy idzi. BierEz P4; ná ktorych mieyſcách ták ſie gory ćiáſno ſchodzą/ że Ren kámieniem cżłowiek przećiśnie. BielKron 285; Ták ciáſno ſiedźimy przi ſtole yż ledwey yednę rękę ſwiebodną mamy. Mącz 421b, 10a, 118b, 378c, 421b, c, 461c; BielSpr 8; KochSz A3; Astricte ‒ Czieſznię, zczieglię. Calep 107b, 70b, 209a, 774b, 1011a; A im naćiáſniey [kapłun] śiedźi/ tym narychley vtyie. GostGosp 128.
W przen (2): że sobie i potomkom swym zamknęli ręce jeszcze cieśniej DiarDop 112; Kośćioł Boży ku dniu ſię ſądnemu przybliżáiąc/ ciáſno ku końcu idzie/ á ściſka ſię. SkarJedn 383.
a. O szyku wojskowym (9): Aydynus pieſze ſpráwował/ ktore ták ćiáſno ſzykowano iákoby ſie ieznym przełomić niedáli ze wſzech ſtron BielKron 244v; BielSat L3v; kazał ſwoim ſtánąć ćiáſno/ á záſklepić tarcżámi wierzch woyſká wſzyſtkiego BielSpr 42v, 9v, 10, 26v, 40v; BielSjem 26.
Szereg: »ciasno abo gęsto« (1): áby [...] żołnierze/ w ſpráwie á ćiáſno ábo gęſto [confertim et contracte] ſzli ModrzBaz 111.
b. O więzach (1): ćiáſno związány z wielkim vtrudzenim przyprowádzony ieſt do Rzymu. SkarŻyw [407].
2. Niebezpiecznie, groźnie (5): Mnie dziś od nieprzyiaćioł ze wſzyſtkich ſtron ćiáſno. BielSat Gv; RejZwierc 99v; BielSen 14; GrabowSet Gv; iż mię wyrwie gdźie mi naćieśniej będźie. SkarKaz 551a.
3. Surowo; ściśle; w sposób ograniczony; restricte Mącz (5): Mącz 422b; Gdyż o tym piérwſzé Státutá doſtáteċznie vczą: áby káżdy Dignitarz y vrzędnik w téy źiemi był ośiádły/ gdźie dignitárſtwá dźierży: á [...] że téż wiele ludźi ták to ciáſno rozumieli/ chcąc áby ći to Dignitarze y Vrzędnicy nie w źiemi/ ále w Powiećiéch bywáli ośiedli. SarnStat 72; przez przyśięgę náſzę vczynioną tym ſie ćieśniéy [strictius JanStat 759] obowięzuiemy SarnStat 1000.
Zwrot: »ciasno chować« (2): ten przeciw poſpolſtwu był mowiąc/ lepiey ie ciáſno chowáć áby miernieyſzy byli BielKron 108v, 416v.

Synonimy: 1. gęsto, ściśle, wąsko; 2. niebeśpieczno; 3. krotko, srogo, surowie.

Cf NIECIASNO

KW