[zaloguj się]
[pdf]

DOMOSTWO (53) sb n

domostwo (48), domowstwo (5); domostwo BielŻyw, ZapMaz, MurzNT, BielKom, BielKron (18), KwiatKsiąż, ModrzBaz (3), ZapKościer (5), WisznTr, ArtKanc, ActReg, OrzJan, LatHar, SarnStat, GosłCast, KlonWor; domowstwo OpecŻyw, MetrKor; domostwo : domowstwo Mącz (5 : 1), SkarŻyw (3 : 2).

Wszystkie o jasne.

Fleksja
sg pl
N domostwo domostwa
G domostwa
A domostwo domostwa
I domostw(e)m domostwy
V domostwo

sg N domostwo (5). ◊ G domostwa (12). ◊ A domostwo (12). ◊ I domostw(e)m (20). ◊ V domostwo (1). ◊ pl N domostwa (1). ◊ A domostwa (1). ◊ I domostwy (1).

Sł stp (aneks), Cn notuje, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) – XVII (z Cn) – XVIII w.

1. Budynek, dom z zabudowaniami gospodarskimi, gospodarstwo; aedes, aedificium, tectum Mącz (25): Tedy będzie więcéy chwálebné domowſtwo vbogié niżli paláce vzlotzoné. OpecŻyw [192]; Ten ma zdrowie pieniądze/ y dobre domoſtwo/ Ten záſię ćirpi boleść/ fráſunk y vboſtwo BielKom Bv; [Serwijus] Przidał cżwarty Tribus do trzech dawnych. [...] dopuśćił poſády tym ktorzy ſwego domoſtwá nie mieli BielKron 103, 58, 458v; KwiatKsiąż A2; Extant aedificia modice ab humo, Budowánie á domoſtwá bárzo niskie. Mącz 112b; inhospita tecta Niegośćinne domoſtwo/ puſte nie budowne niebezpieczne. Mącz 159a, 105b, 113c, 361d; SkarŻyw 262; slachetny pán Aguſtin oſzowſky, przedal cząſtkye Imyenya swego na malym potleſzą y sdomoſtwem ZapKościer 1588/78, 1582/30v, 1584/43, 1585/53v, 1586/63v; LatHar 633.
Zwroty: »domostwo opatrzyć« (2): BielŻyw 30; Prośiłem iey potym/ [...] abych mogł ku pożythku ſobie co kupić/ cżym bych mogł ná potym ſwoie domoſtwo opátrzyć. BielKron 459.

»domostwa patrzyć (a. patrzać) [= doglądać, dbać]« = curare aedes Mącz (3): ktorzyto wpana Chriſtuſa wierząc niechodźili zaniem/ ale ſwego vrzędu i domoſtwa patrząc/ ſprawowali śię wedlé woléi a roſkázaniá iego. MurzNT 93v; Mącz 73b; GosłCast 45.

Szereg: »domostwo, (i) rola« (2): Trudno ſchowáć w zánádrá domoſtwo y role/ Trudno to nieść na inſzą dźiedźinę przez pole. KlonWor 4, 53.
2. Domownicy, wszyscy mieszkający pod wspólnym dachem, członkowie rodziny ze służbą; familia Modrz (23): á mieſzcżany z domoſtwem ich pobrał do Rzymá obycżáiem przodkow ſwoich BielKron 102, 17v, 68; Gdy tedy przepráwił ſwoie domoſtwo przez rzekę Iordan: ſam zoſtał z tej ſtrony. SkarŻyw 348; Day nam chlebá powſzedniego/ [...] rácż domoſtwem nas opátrzyć ArtKanc M19; ActReg 114.
Wyrażenie: »ze wszytki(e)m domostwem« (15): Był w okręcie Noe przez wſzytek cżás trzynaſcie mieſięcy ze wſzytkim domoſtwem ſwoim. BielKron 5; A ták wyſzedł Izráel ze wſzytkim domoſtwem y z dobytki z zyemie Kánáneyſkiey do Egiptu BielKron 17v, 17v, 39v, 41, 60v, 102 (11): ieſliby to niemogło być/ tedy do ſwey źiemie obywatele oney kráiny przenieść ze wſzytkiem domoſtwem [cum omni familia] ModrzBaz 126v, 93; [Józef] wziął oycá z wſzytkim domowſtwem do Egiptu/ y oſadził ie ná ziemi co nalepſzey SkarŻyw 349, 283.
Szeregi: »czeladź abo domostwo« (1): bo wſzytkiego w domu zániedbawſzy odchodzą przyiaćioł/ cżeládźi ábo domoſtwá/ Zborow [et amicos, et familiam, et ecclesias] ModrzBaz 91v.

»ołtarz i domostwo« (1): [W. K. M. uderz na Turka] byſmy záś/ [...] ták ſie nie vdáli/ że z nim czynimy o ołtarze y domoſtwá náſzé OrzJan 35.

3. Sprzęty domowe, urządzenia i wyposażenie domu, żywy i martwy inwentarz; supellex JanStat, Cn; apparatus a. dotes praediorum, instrumentum, res familiaris, res privatae et domesticae, utensilia Cn (5): Thedi wſchithko domowſtwo. Iako konye, woli, krowi, owcze, y kozy y wſchithko domowe naczinye, kotli, czene [zostawił] MetrKor 59/77; Naprzoth wziąla ſſchati. y Chusti Biale. [...] Item myedzy. moſſiądzv. y ynſchego wſſiſtkiego domoſtwa. ZapMaz V S 2/332v; Máiętność pozoſtałá po nim/ ná cżtery cżerwone złote ſzácowána byłá/ z ſzátámi y wſzytkim domowſtwem/ okrom iedney łyſzki ſrebrney/ ták iſz go niebyło cżym pogrześć. SkarŻyw 414; WisznTr 17; Dla tego rozporządzamy/ ſkázuiemy/ y vſtáwiamy: áby wſzyſtki Zamki/ twiérdze/ miáſtá [...]/ Kośćioły/ y wśi [...] ze wſzytkiémi ich domoſtwy [cum omni sua supellectili JanStat 876]/ ſtrzelbą/ ochędoſtwy/ y wſzyſtkiémi rzeczámi [...] byłyby záśię wróconé. SarnStat 1097.
4. [Wspólnota pochodzenia (tu: z jednego kraju):
Szereg: »krewność i domowstwo«: Toć iuż nie będźie Krol/ [...] ále Tyrranus/ kto praw nie dźierzy/ wierzmi y thakowegoć by Lithwá nie ćierpiáłá/ choć by ſię z ich krwie vrodźił/ ſthárálić by ſię theż o inego/ y woleli by Cudźoziemcá [!] zlepſzymi [!] przypatkami [...] niż ſwego z ſamą krewnośćią/ y domowſtwem RotRozm K3v].

Synonimy: 1. budowanie, gospodarstwo; 2. czeladź, dobytek.

Cf DOM

SB