[zaloguj się]
[pdf]

1. DOSTAĆ (1118) vb pf

o oraz a jasne (w tym w a 4 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf dostać
praet
sg pl
1 m doståł(e)m, -em doståł, -m doståł m pers -esmy, -smy dostali, dostalismy, dostalichmy, -chmy dostali
f dostałam m an
2 m doståłeś, -eś doståł, -ś doståł m pers dostaliście, -eście dostali
f dostałaś, -ś dostała m an
3 m doståł m pers dostali
f dostała m an
n dostało subst dostały
plusq
sg pl
1 m m pers -smy byli dostali
2 m -ś był doståł m pers
3 m był doståł, doståł był m pers byli dostali
n dostało było, było dostało subst
imperativus
sg
2 doståń
conditionalis
sg pl
1 m bym doståł, -bych doståł m pers -bysmy dostali, -bychmy dostali
f bym dostała m an
2 m -byś doståł m pers byscie dostali
3 m -by doståł, doståłby m pers -by dostali
f -by dostała m an
n dostałoby, -by dostało, bodåj dostało subst by dostały
con praet
sg pl
1 m bych był dost(a)ł m pers
3 m by był doståł m pers by byli doståli
impersonalis
praet doståno
fut dostanie się
con -by doståno, -by się dostało
participia
part praet act doståwszy
inne formy
impers con praet - dostałoby się było

inf dostać (288); -ać (264), -åć (1), -(a)ć (23); -ać: -åć Mącz (40 : 1). ◊ fut 1 sg dostanę (7). ◊ 2 sg dostaniesz (33). ◊ 3 sg dostanie (111). ◊ 1 pl dostaniemy (9) BielŻyw, HistAl, Mącz, OrzQuin, KuczbKat (2), SkarŻyw, OrzJan, SarnStat, dostaniem (5) LibMal, BielKom, BielKron, PudłFr, WujNT, dostanim (1) PaprUp; -emy (3), -(e)my (6); -em (1), -(e)m (5). ◊ 2 pl dostaniecie (2). ◊ 3 pl dostaną (13). ◊ praet 1 sg m doståł(e)m, -em doståł, -m doståł (21). f dostałam (1). ◊ 2 sg m doståłeś, -eś doståł, -ś doståł (15). f dostałaś, -ś dostała (5). ◊ 3 sg m doståł (160). f dostała (20). n dostało (29). ◊ 1 pl m pers -esmy, -smy dostali, dostalismy (13) LibLeg, LibMal, KromRozm III, KwiatKsiąż (2) RejPosWiecz2, KuczbKat, SkarŻyw, ArtKanc, OrzJan, WujNT (2), SarnStat, dostalichmy, -chmy dostali (2) RejJóz, BibRadz. ◊ 2 pl m pers dostaliście, -eście dostali (6). ◊ 3 pl m pers dostali (91); -ali (79), -åli (3), -(a)li (9); -ali : -åli BielKron (21 : 3). subst dostały (5). ◊ plusq 2 sg m -ś był doståł (2). ◊ 3 sg m był doståł (16), doståł był (4); był doståł LibMal, GliczKsiąż (2), KrowObr, BielKron (5), KochZg, RejPos, HistHel, PaprPan (2), PudłFr; doståł był OrzJan, KlonKr; był doståł : doståł był BibRadz (1 : 2). n dostało było (2) BielKron, było dostało (1) BierEz. ◊ 1 pl m pers -smy byli dostali (1). ◊ 3 pl m pers byli dostali (2). ◊ con 1 sg m bym doståł (3) OrzQuin, OrzJan (2), -bych doståł (2) KromRozm I, RejZwierz. f bym dostała (1). ◊ 2 sg m -byś doståł (7). ◊ 3 sg m -by doståł, doståłby (60). f -by dostała (7). n dostałoby, -by dostało (34), bodåj dostało (1). ◊ 1 pl m pers -bysmy dostali (10) OpecŻyw, TarDuch, HistAl, OrzRozm, BielKron, KarnNap, LatHar, WujNT, SarnStat, SkarKaz, -bychmy dostali (3) RejZwierz, RejPos, WujJud. ◊ 2 pl m pers byscie dostali (1). ◊ 3 pl m pers -by dostali (29). subst by dostały (4). ◊ con praet 1 sg m bych był dost(a)ł (1). ◊ 3 sg m by był doståł (4). ◊ 3 pl m pers by byli doståli (1) KromRozm I. ◊ imp 2 sg doståń (5). ◊ impers fut dostanie się (1) OrzJan. ◊ praet doståno (5). con -by doståno (2), -by się dostało (2) RejWiz, SarnStat. ◊ con praet dostałoby się było (1) KochMRot. ◊ part praet act doståwszy (69).

Sł stp notuje, Cn s. v. dostępny, Linde XVI – XVIII w.

1. Wejść w posiadanie czegoś, zdobyć, pozyskać sobie lub komuś; odzyskać; consequi Mącz, Calag; accipere, adipisci, adire, invenire, nancisci, obtinere, potiri Mącz (628):
a. Z dopełnieniem określonym (531):
α. O przedmiotach i wartościach materialnych (265):

dostac czego (221): ZapMaz III T 179v; Cięſzkać bárzo to ieſt niemoc/ Nie ledá kto ią może wzmoc: Oprocż lekárſtwá iednego/ By doſtał ſercá małpiego. BierEz Qv, Gv; złodzieie wiedzącz w iednym domu bogactwa nie małe: myſlili iakoby gich doſtali. FalZioł IV 56c, I 86d; MiechGlab 19; LibMal 1544/84v, 85, 1549/149, 1550/158, 1551/158 (10); LudWieś B3v; LibLeg 11/57 v, 184v; A przeto bądzcie wdzieczni wſziſci tego/ zeſcie doſtaly pyſma polſkiego. SeklKat A5, N; HistAl C6, D2v; Diar 51; BielKom F2v; Ale łatwyeć pyenyędzy doſtáć/ á ſnadź ledá ná cżym tedy ſie pyenyądz zerwye GliczKsiąż M6, C8v [2 r.]; GroicPorz kk3; RejWiz 127, 163; Będą ſie weſelić przed thobą [...] iáko ſie więc ráduią zwyćięſzcy doſtawſſy korzyśći/ á gdy ſie dzielą lupy [sicut exsultant victores, capta praeda, quando dividunt spolia]. Leop Is 9/3, 3.Mach 3/21; UstPraw A3, E; LeszczRzecz A3; RejFig Aa2v, Cc4; RejZwierz 1v; BibRadz Gen 12/5, I 7a marg, Am 6/13 [14], Hab 1/16, 1.Mach 11/48, 2.Mach 8/20, Act 1/18; vmyſlił [Jazon] żeglowáć á doſtáć złotego runá w Kolchis kroleſtwie BielKron 53v; Kozdrás krol Perſki [...] Ieruzálem wzyął/ á tám ſwiętego krzyżá doſtał/ ktory s ſobą precż wynioſł. BielKron 164; Krol thych liſtow [brata Zbigniewa] zdrádliwych doſtał BielKron 351; nie widźieli żadnego ptaká áni źwierzęćiá dźikiego/ á to przeto/ iż tám wody s trudnośćią doſtáć BielKron 456, 109v, 163v, 181, 442, 451v (30); KwiatKsiąż C, H2v; Depositam pecuniam recuperare, Pieniędzi ku schowániu dánych doſtáć. Mącz 310c, 104c, 212b, 240d, 265b, 280a (10); ná Kámień ieſt lekárſtwo oſobliwe: Doſtáć kotnego záiącá SienLek 105, 99, 111v, 130v, 132v, 143v, 186; RejAp 44v, 45 [2 r.]; GórnDworz G5v, P3v, Qv; GrzepGeom N3v; thák wiele chcę z thobą ſrebrá doſtáć iákom zá ćiebie dał HistRzym 20v, 74; RejPos 192; BielSat D4; KuczbKat 395; Doſtawſzy gáłęźi winnych/ vkopawſzy dołek/ [...] środek onych gáłązek wtłocżywſzy w on dołek/ nadobnie onąż ziemią przyłożyſz/ á końce ku gorze wypuśćiſz/ tedy ſie to bárzo ſnádnie prziymie. RejZwierc 107, 48v, 107v, 163v, 167v, 236, 274v; BielSpr 28v; HistHel Dv [2 r.]; BudNT Act 21/2; To ia też potym cżytáć mogę/ ſkoro tych kśiążek twych doſtánę. CzechRozm 25v, A2v; PaprPan [Gg]4; Cyrus Perſki Krol/ gdy poráźił Aſsyryany/ doſtawſzy łupu y wſzytkich rzecży do żywnośći potrzebnych [praedaque et omnibus rebus ad victum necessariis potitus]/ nie dopuśćił żołnierzom ſwoim roſkoſznych ſtołow ModrzBaz 113v, 48v, 116v, 119, 123v, 141; Oczko 23; SkarŻyw 200 [3 r.], [237], 390, 509, 584, 593; MWilkHist C2, H4; StryjKron 315, 772; a stych 15 m. ma then woyk doſtacz cząſtky yako y bracza yego ZapKościer 1582/31v, 1583/34v, 1584/47; áby káżdy z pilnośćią/ możeli kśiąg Láktáncyuſowych doſtáć/ o tym tobie ſzyrzey v niego cżytał CzechEp 88; CzechEpPOrz *4v; NiemObr 59; Tomku złoty/ twoiá wié kálétá/ Zkąd doſtáłá tego páſá Grétá. KochFr 62, 94; KochDz 107; KochSz B4; KochMRot B; BielRozm 30; PaprUp I4v; Kácżek kędy niemáſz/ ták ich nábywáć: iáiec [...] pod kokoſz náſádźić/ tedy ſie to wylęże: á ták tego doſtánieſz tánie. GostGosp 112, 4, 68, 112, 150; OrzJan 58; KochAp 11; Skądże tedy doſtániem ták wiele chlebá [Unde ergo nobis in deserto panes tantos] ná puſtyni/ ábyſmy ták wielką rzeſzą nákarmili? WujNT Matth 15/33; A doſtawſzy Ieſus oślęćiá [et invenit Iesus asellum]/ wśiadł ná nie WujNT Ioann 12/14, Luc 9/12, s. 382, Act 26/16; [przyłączamy Królowi Polskiemu ziemie] którycheſmy doſtali/ y których doſtániemy [terras conquisitas et conquirendas JanStat 872] SarnStat 1094, 73, 88, 380, 442, 483 (10); Nie wádźi wodá z cżoſnkiem/ nie wádźi chleb ſuchy/ Y możeliſię doſtáć dla żołądká iuchy. KmitaSpit A4, Cv; SkarKaz 633a, 637b; VotSzl C2v; Ale kędy pieniędzy doſtáć, tu ſęk ná mie. CiekPotr 40, 54; KlonFlis C4v; KlonWor 3, 53, 54. Cf dostać czego od kogo, czego u kogo, czego komu, czego za co, »dostać bliskością«, »dostać na borg«.

dostać czego od kogo (17): tedy Iwanowicz doſtawſzy konia ſwieżego od Koſciſława [...] dodał go kxiążęciu MiechGlab 12; nyemogl ynaczey od nyego ych [kluczy] doſtacz alyeſz mv ye vkradl LibMal 1554/185v, 1547/125, 133v, 135, 1552/171, 1554/185; GliczKsiąż Mv; GroicPorz 12v; BibRadz 2.Mach 8/25; BielKron 344v; KwiatKsiąż A, Hv; HistHel Dv [2 r.]; A ieſliby te wśi zkąd inąd być niemogły/ niechby ich doſtano [petendi essent] od bogátych Opátow ModrzBaz 93, 93.

dostać czego u kogo (6): LibMal 1551/164; BielKron 54V; chlebá v Piekárzow dla ták wielkiey zgráie doſtáć nie możono ReszHoz 125; PudłFr 9; álbo ták rozumieſz Zeć ſię znią [wioską] bedę drożył? łatwie iey doſtánieſz V mnie. CiekPotr 44, 58.

dostać czego komu (3): GliczKsiąż N5; Przywiodłemći Zuzánnę po proſtu przybraną/ Dokąd iey koſztownieyſzey ſzáty nie doſtáną. KochZuz ktv; PudłFr 48.

dostać czego za co (6): Wſzákżem tám trochę Złotá doſtał zá ſklenice Weneckie. BielKron 451; RejPos 218; StryjKron 205; GostGosp 4; WujNT Act 22/28; SiebRozmyśl L.

dostac co (9): Leop 1.Par 18/7; pán Sikorſki nyema nycz do ſzadnego Grvntu [...] y do ſzadnego bydla na wyeky wyecznye [...] Krom zat byalych thę ma doſtacz po smerczy Matky swoy. ZapKościer 1584/45v, 1581/18v, 1582/31v, 1585/56v; SarnStat 1022; Ná koniec pierśćień co mu wpadł do wody/ Nie długo w rybie doſtał go z przygody. CzahTr Bv.

dostać czego (po przeczeniach) (14): LibMal 1551/160; Diar 72; BielKron 54; Ne literas quidem ullas accepi, que me docerent quid ageres, Niedoſtałem żadnych liſtów któreby mie vpewniały co cziniſz. Mącz 93b; Prot D2; á niemożeſzli wodki doſtáć/ warz w Winie ſtoźiarn SienLek 105v, 153, Yyyv; GórnDworz S5; Nigdyby tento cżłowiek nie doſtał tych tablicżek/ by niebył ſynem moim. HistRzym 36; RejZwierc 60; StryjKron 432; KochFragJan 4; KlonWor 22.

dostać czym (14): LibLeg 11/57v; od pyotrka nyeyakyego splewiſk Nocznym a skrithym obyczayem oney [pszenicy] doſtal LibMal 1552/171; BibRadz Am 6/13 [14]; BielKron 305; KwiatKsiąż C; Mącz 482d; RejZwierc 167v; HistHel Dv; ModrzBaz 48v, 119, 141; SkarŻyw 200; Złoto ieſt rzecz nábyta/ á śiłá vbogich/ Co pracą ſwą doſtáli máiętnośći drogich. KochDz 107; SarnStat 442.

W charakterystycznych połączeniach: dostać chleba (3), chorągwie (3), domu, dziedziny, imienia (3), konia (6), korzyści (9), ksiąg (książek) (3), łupu (3), majętności, mięszkania, osiadłości, pieniędzy (15), potrzeb cielesnych, pożytku, pożywienia, rolej, skarbow (3), spadku, srebra, zapłaty, złota (4), żywności (3); dostać dowcipem, za dziedzictwem, mocą (przez moc) (2), [jakim] obyczajem (2), płakanim, (za ciężką) pracą (4) [jakim] sposobem (2), z trudnością, zacnym uczynkiem, urobkiem, według wymiaru, zapłatą, przez zapis (2), zdradą, za zeznaniem; dostać łatwie (4), (nie) trudno (3), prędko, tanie, zdradliwie.

Zwroty: praw. »[czego] dostać bliskością« = odziedziczyć na zasadzie pokrewieństwa (1): a Gdi by then chucz ty wloky doſtacz blyſzkoſczą swoyą thedy ma wroczycz thę sto slotych vczywemu Ianowy Kvrkowy ZapKościer 1584/48.

»dostać [czego] na borg« (1): Byłem/ kiedy chćiał doſtáć Klimek paſká Gréćie Ná borg PudłFr 48.

»[czego] zasię dostać« = odzyskać (2): zebráli ſie ná nie Rzymiánie rozgromieni/ śćigáli ie/ [...] y chorągwie záſię doſtáli. BielKron 338v; SkarŻyw 200.

»za swe dostać« (2): za Szacunkiem wedlug iego wydatku y poprawy wyzei napiſany Iąn Skiba ma za swe dostać za iego zeznaniem na mieiſcu iemu naznaczonym. ZapKościer 1581/18, 1579/2.

Szeregi: »dostać i dostawać« (1): [nie mają mocy Statuty] około nábywánia y dźierżenia imienia w Litwie Polákowi/ iákokolwiekby go kto doſtał y doſtawał/ choćia po żenie/ álbo z wyſługi/ álbo zá kupnem SarnStat 1022.

»dostać albo nakupić« (1): Kácżek kędy niemáſz/ ták ich nábywáć: iáiec doſtáć/ álbo nákupić/ pod kokoſz náſádźić/ tedy ſie to wylęże GostGosp 112.

»dostać i pobrać« (1): Doſtał teſz y pobrał tám Dawid Tharcze złote [tulit quoque David pharetras aureas] ktore mieli sludzy Adárezerowi Leop 1.Par 18/7.

W przen [czego] (25): GliczKsiąż B5; Potym tey nędzney duſzy trzebá tych receptow/ Aby s pocżćiwych náuk doſtáłá konfektow. RejWiz 79v; Leop A3v; ktora [cnota] vkoronowaná ná tym świećie weſeli ſię doſtawſzy zwygráney bitwy zapłát nieśmiertelnych. BibRadz Sap 4/2, Eccli 51/28 [29]; Mącz 116a; HistRzym 47v; RejPos 165; KuczbKat 250, 340, 425; ná ktorymeś [Chrzcie świętym] obcowánia z wybránymi iego y dziedzictwá niebieſkiego doſtał KarnNap E2v, C3v; ModrzBaz 64; Tá ćię łáſká iego gdy z ſercá dobry á Chrześćiáńſki żywot zácżnieſz/ ponieśie: robić będzieſz/ á pracey nie vcżuieſz/ á złego bez końcá vydzieſz/ y dobr nigdy nie przebytych doſtánieſz SkarŻyw 4, 71, 206; CzechEp 98; WerGośc 209; WisznTr 34; LatHar 158, 462.

W charakterystycznych połączeniach: dostać dóbr (2), działu, dziedzictwa (3), osiadłości, pożytkow (6), skarbow, zapłaty (a. odpłaty) (5).

dostać od kogo (1): ábyſmy ſobie od niego [Boga] ſzukáli odzienia białego ku zákryciu tey mizerney nágośći náſzey/ doſtawſzy pirwey tego złotá ogniſtego od niego/ tho ieſt/ z rády iego ſwiętey iego zápaloney á ſzcżyrey wiári náſzey. RejAp 45.

dostać u kogo (1): RejAp CC cf »dostać darmo«.

dostać za co (2): Wrozmáitych onych przygodách y potopách/ y w woynách ná Katholiki/ ſpráwował Biſkupſtwo cżterdzieśći y ſześć lat. Zá co odpłáty doſtał wiekuiſtey y wieńcá ćierpliwośći ſwey nigdy niezwiędłego SkarŻyw 392; SiebRozmyśl L.

Zwrot: »dostać darmo« (1): Do tegoż koſciołá Pan wſkázuie áby ſie vznał/ á ieſli ſie nie vzna obiecuie go zrzućić z iego mieyſcá/ á iżby ſobie doſtał v Páná dármo złotá iáſnego. RejAp CC.
β. O krainach, miastach, zamkach (117): Regionem aliquam appraehendere, Doſtáć/ w ſwą moc podbić. Mącz 318a.

dostać czego (109): Potim zaſzedſzi do Afryki za wezwanim Bonifaciuſa kxiążęcia Rzimſkiego doſtali iey, burząc miecżem y ogniem. MiechGlab 47, 68; y przicziagnely s wielkym woyſkiem do wegierſkiey zyemye pod zamek Budzin zdziali chczacz tego zamkv doſtacz LibLeg 10/145v, 11/45; LibMal 1543/69v; HistAl G8; Leop Ios 11/19, 23, 2.Mach 12/18; RejFig Dd7v; BibRadz 1.Mach 11/49, 66; Gdy doſtał Alexánder Bábilonu po Dáryuſie/ práwym Monárchą zoſtał ná ſwiecie. BielKron 125v; Krol obacżył Medyolaná niedoſtáć z dobrą wolą/ przeto zły vmyſł obroćił ná Ceſárzá BielKron 218; [Bajazet] ośm lat około miáſtá leżał/ y łatwie by go iuż był doſtał/ by ſie był nieobawał Węgrow á Fráncuzow BielKron 240; FErdynánd Krol Rzymſki [...] rzućił ſie do zbroie áby doſtał kroleſtwá Węgierſkiego według ſpiſku/ kthory miał z Krolem Ianem BielKron 311; Konrad Mázowieckie Kſiążę wźiąwſzy ná pomoc Litwę y Ruś doſtał zamku Goſtyniná przez zdrádę niektorych BielKron 366, 114, 179v, 215, 303, 379v (33); KochZg A5v; Mącz 8a, 278b, 447d; GórnDworz R4v; KwiatOpis B3, C; GrzegŚm A4v; BudBib 2.Reg 20/6; StryjWjaz A4; PaprPan D2v; ModrzBaz 126v; KochPs 65; StryjKron 330, 360, 477, 602, 737; Tá dobra myſl go náſzłá/ gdy Połocká doſtał KochJez A3; Zamku doſtal zwielkiem oblaniem krwie PaprUp K3, E4, P3v; ZawJeft 13; dostali Polacy Xestwa Zatorskiego y Oswiecimskiego y przyłącyli do Korony ActReg 5v, 22; OrzJan 11, 13, 74 [2 r.], 103, 114, 115; KROL WŁADYSŁAW Iágełło/ y potym ſyn iego Káźimierz Ziem Pruſkich przez Krzyżaki od Kroleſtwá pośiędźionych doſtáli [recuperabat JanStat 900] SarnStat 1117, 1079; KlonKr E4v. Cf dostać czego od kogo, dostać czego komu, dostać czego pod kim, »zasię dostać [czego]«.

dostać czego od kogo (1): [papież] ſie bał o Rzym/ y o inſze dzierżáwy/ porty/ miáſtá/ zamki/ ktorych był niepobożnie/ od inſzych Ceſárzow doſtał/ y na nich wyłudził. KrowObr 32v.

dostać czego komu (1): [Król Kazimierz czwarty] Málborg odkupił, Choynicz dobył, ktemu Pomorza doſtał kroleſtwu Polſkiemu. KlonKr E4v.

dostać czego pod kim (14): z ktorych gor wielki pożytek źiemiá ma/ ále więtſzy kſiążęthá Rákuſkie/ ktorzy frimárkiem tego doſtáli pod źiemiány. BielKron 287; Loktek ſam przedłużył ſwoię koronácyą/ áni ſie kſiążęćiem piſał Polſkim/ áżby doſtał pod nim [Wacławem] pierwey tych dzierżaw ktore Wacſław w Polſzce poſiadł. BielKron 368, 197v, 391v, 392v [2 r.], 396v; IAko maćie pod Moſkwą/ ſwoich zamkow doſtáć/ Powiem wam BielSat M4 [idem BielSjem 34]; Ták y tych odpraẃ pánie : niechay zmierzą ſobą Kray żydowſki/ którego doſtáć chcą pod tobą. KochPs 125; StryjKron 457; BielSjem 34; [Litwini] przes mocnaſze doſtali pod Pruſi Zmuckiei Zemie PaprUp F; OrzJan 74; [Łoktek] Pomorſkiey ziemie doſtał pod Krzyzaki KlonKr Ev.

dostać co (9): Leop 2.Mach 8/30; Krol Káźimierz wtory doſtał iey [Podolskiej ziemi] cżęść ſpadkiem przyrodzonym BielKron 390v; StryjKron 130, 612; OrzJan 17 [2 r.], 74, 135; Rzymiánie Fráncią álbo Gállią przez miecz doſtáli JanNKar D.

dostać czym (18): Leop Ios 11/19; KSiążę iedno twárdego/ gdy zamku dobywał/ Rzekł że trudno/ chybá iż głodemby go doſtał. RejFig Dd7v; Brennus wielki mąż á przeważny będąc/ Norhandyey y Cháteneſyey doſtał mocą BielKron 61v, 242v, 390v; Bello potiri in ablativo, Woyennym obyczáyem doſtáć/ poſieść. Mącz 315d, 278b; GórnDworz R4v; StryjKron 130, 612; PaprUp E4, I3v; ZawJeft 13; coſmymy gárdłem doſtáli/ to wam okrutnik Turecki dla wáſzégo próznowánia z gárśći wydrzéć ma? OrzJan 17, 17, 74 [2 r.], 135.

A cum inf (1): Włodzimirz też Kijowá vśilnie dobywał/ ále iſz go wyrozumiał trudno mocą dostáć/ wypráwił táiemnego Poſłáńcá do Bludá StryjKron 130.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): á ták ná ten cżás záſię Moſkwa doſtáłá tego wſzytkiego co był Witułt pod nimi wźiął. BielKron 428v.

W charakterystycznych połączeniach: dostać krainy (kraju) (4), krolestwa (4), księstwa (3), miasta (15), ojczyzny, państwa (4), powiatu (2), prowincyi, rzeczypospolitej, stolice, strony, zamku (16), ziemie (13); dostać + nazwa miejscowa (41).

Zwrot: »zasię dostać [czego]« = odzyskać [szyk zmienny] (15): ſmowiwſzy ſie wſzytcy z biſkupem Prándotą wyrzućili vrzędniki Konrádowe z Krákowá [...] A gdy to Konrad vſłyſzał przyćiągnął z woyſkiem do Krákowá chcąc záſie zamku y miáſtá doſtáć. BielKron 361; Włádziſław Loktek áby záſię doſtał ſwoich źieḿ/ zebrał woyſko ná Pruſy BielKron 373, 197v, 215v, 279, 305, 370v (13); Boże day to/ byſmy go [Połock] ták łácno záśię doſtáć mogli iákoſmy go ſtráćili KochWr 36; Káźimiérz oyćiec wáſzéy K.M. iáką mocą/ iákim ſercem/ y iákim dowćipem doſtał był záśię źiemie Wołoſkiéy pod Máhometem. OrzJan 74.
Szeregi: »dobyć a (k temu) dostać« (4): Dobył tedy á doſtał Iozue wſſyſthkiey źiemie [cepit ergo Iosue omnem terram]/ iáko mowił Pan do Moizeſſá Leop Ios 11/23, 2.Mach 12/28; StryjKron 447; KlonKr E4v.

»dostać a opanować« (1): [Żydzi] doſtáli á opánowáli wyſokie zamki [munitiones excelsas obtinuerunt] y ieſſcże więcey korzyśći rozdzielili Leop 2.Mach 8/30.

γ. O ludziach (149):
αα. Ująć, złapać, schwytać; cepere Mącz, Vulg, [kogo] (67): BierEz Fv; tedj natim yeſt. pyotr woyewoda abi oni pokaral doſtawschi ych yakokolwyek LibLeg 10/93v, 10/125, 11/45, 59v; RejRozm 403; RejWiz 77; Leop 2.Mach 12/28; Máchomet wypráwił Moizeſzá z niemáłym ludem do Epiru iáko świádomego/ obiecuiąc mu wielkie dáry ieſli Skánderbegá doſtánie BielKron 252, 9v, 238, 247, 309, 367 (17); Mącz 34d; BielSpr 37v; HistHel C3v, C4, D: Wſzákże ſie iuż tym chłubią bo práwie wygráli/ Troią z ludźmi zburzyli/ Heleny doſtáli. PaprPan Ff2v, P4; KochPs 98; SkarŻyw 200; Y ſkończyłáby ſie byłá (mowi) woyná bez roźlania krwie/ by był ieſzcze mogł doſtáć Ceſarz Julius Pompeiuſſá w Brunduſium StryjKron 66; KochSz B4; PaprUp B3; ZawJeft 30; OrzJan 26; Nie doſyć że wygráli/ ale y ſámego Krolá myślili doſtáć KmitaSpit B3, Cv, C2v, C3, C5v; CzahTr K3v, K4v.
Zwroty: »języka dostać« (5): Ięzyka doſthawſzy wywiedzieć ſie wſzyſtkiego/ gdzie theż trudne przebywánie przes rzeki álbo przes błothá BielSpr 7, 37v, 68; Zátym pśiogłowcy oni ięzyká doſtáli/ Dźieśięc Zorawi byſtrych/ ktorzy ſtrzaż trzymáli. KmitaSpit B3v, A4.

»przez miecz dostać« (1): Cożeś wżdy vczynił? żeś ſię przekradł odemnie/ á odwiodłeś z ſobą corki me/ iákobyś ich przez miecz w więźienie doſtáć miał [sicut captivas gladio]. BibRadz Gen 31/26.

»dostać żywo« [szyk zmienny] (5): gdy vſłyſzał iż po nim pogonia idzye áby go żywo doſtano/ chciał ſie ſam zábić BielKron 145; Machomet z furyą ná to ſie chćiał vdáć áby pierwey Skánderbergá doſtáli żywo ábo zábitego BielKron 250, 250, 255, 257.

Przen: Zaskoczyć na gorącym uczynku (2): kiedy ſię ia też tego drugi raz będę ważył/ że ſobie kiedy będę piwo wárzył/ y opiję ſię nim. A ty mnie w tym doſtánieſz cżyn ze mną potem co racżyſz. CzahTr K4, Lv.
aa. O ściganiu prawem [kogo] (8): ktorzi thesz snymy szkodj czinyly, thedi abiſczie ych doſtawaly. a doſtawſzi wedle zaslvgy skaraly. LibLeg 10/93v; A gdźieby dłużniká niemogł doſtáć/ á w Kroleſtwie go niebyło/ tedy Rękoymia ma czás ku poſtáwieniu iego ośḿnaſćie niedźiel. GroicPorz r3, n3v, n4, q4, r3, r4v [2 r.].
ββ. Pozyskać, znaleźć, zjednać, zwerbować; comparare Mącz; persequi Vulg [kogo] (74): RejJóz B8v; lepiey żeby go [ojciec syna] cżłowyeká doſtał ludzyom do wſſytkyego cyáłá godnego á nye tylko do ſámych nog yáko ſſewcy GliczKsiąż H4v; nye podleyſſego náucżycyelá też był doſtał Euſtáchiuſá Trepkę GliczKsiąż L6v, Mv, M4 [2 r.], M5, N3; Miłuy bliźniego ſwego/ á złącż ſie z nim wiárą: á ieſli obiáwiſz táiemnice iego nie doſtánieſz [non persequeris] go potym. Leop Eccli 27/19, Canti 2 arg; RejFig Ee3; RejZwierz 40; BibRadz Eccli 27/18 [19]; BielKron 199v, 355v; KochSat B2; KochZg A3; Capere generum, Zyęciá doſtáć. Mącz 34d; Comparare exercitum, Woysko ſpráwić Doſtáć służebnych ludźi. Mącz 62a; GórnDworz I2v; RejZwierc 17v; MycPrz I C2; Strum R3; Dałby był ná to wiele áby thák ſpráwnego/ Mogł doſtáć iák Ruſacy máią Wilżeńſkiego PaprPan L2, B3v, Iv, S2v; ModrzBaz 141v; SkarŻyw 567 [2 r.], 574; NiemObr 130; Więc żeśćie doſtáli do tego trunku hoynych czáśnikow dobrotliwych/ podczaſzow/ popiliśćie ſię tą Wolnośćią GórnRozm D4; Skoro doſtal zavſznika nad ſie gorſzego y ſroſzego oitziznie ſwei/ odmienil wnim dobre poſtepki PaprUp Hv, A3v; ActReg 3v; Stárego ſługi z iedną winą nie gárdźić/ áby nowotnego ze dwiemá nie doſtał. GostGosp 1, 1; OstrEpit A4; Brát twoy przyſzedł: y zábił oćiec twoy ćielę tłuſte/ iż go zdrowego doſtał [quia salvum illum recepit]. WujNT Luc 15/27; SarnStat 434; WitosłLut A4; VotSzl E3.

dostać od kogo (2): Nie chćieli miéć od Kápłaná Królá/ nie moglić go potym doſtáć áni od Céſárzá. OrzQuin V4; Ze nie [lege: żenie] kwoli/ ktorey był/ od pogánow doſtał/ Tymże iáko y oná pogáninem zoſtał HistHel Bv.

dostać za kogo [= jako kogo] (3): Y ktoryż ieſt narod ná źiemi iáko lud twoy Izráelſki/ dla ktorego Bog zſzedł áby go ſobie doſthał zá lud BibRadz 1.Par 17/21; BudBib 1.Mach 3/41; DOpir Polſká ożyłá thu zá cżáſu tego/ Gdy doſtáłá zá Krolá Zygmuntá zacnego. PaprPan Ee2v.

dostać komu (3): Ale yeſliby też táka dobra byłá á thákowey myałby ocyec ſynowi doſtáć/ potrzebá ábyſmy trochę wywyedzyeli ſie á wthem pokazáli inſſem. GliczKsiąż P5v; BibRadz 1.Par 17/21; BudBib 1.Mach 3/41.

dostać kim (1): GliczKsiąż E4v cf »dostać i otrzymać«.

Zwroty: »męża dostać« (3): Corká mądra łácno mężá doſtánie/ ále kthora plugáwie żywie przynoſi ſmętek oycu [haeres erit viri sui]. BibRadz Eccli 22/4; StryjKron 452; Calep 505a.

»za pieniądze dostać« = nająć (3): GórnDworz R6v; SkarŻyw 460; Prziymi ſobie ſługę Chceſzli mu roſkázowáć. (‒) Iuż dawno tákiego Mam, y z máiętnośćiąm go zá pieniądze dostał. CiekPotr 80.

»dostać przyjaciela« (1): doſtániemy tákowych Przyiaciół/ zá których rádą/ Ianowi Tarnowſkiému/ y ſławnym poſługam iego vmrzéć nie damy. OrzQuin R4.

»dostać w towarzystwo« (1): kroleſtwo iego [Saula] márnie zginęło/ y potym ſie ſam zábił/ y [czart] dostał go ſobie w towárzyſtwo ſwoie/ iáko zwolennika á vcżniá ſwego. RejPos 115v.

»dostać żony« [szyk zmienny] (4): Bo ſnadź yeſliby wyętſſey á możnyeyſſey ſobye nabył/ nye thák żonyby doſtał yáko do nyeyby ſie wnyewolniká obroćił. GliczKsiąż P5; KochOdpr B3v; KochMRot B; CiekPotr 28.

Szereg: »dostać i otrzymać« (1): Abowyem yeſli go [syna] w roſkoſſy á w myękkim/ á pyeſſcżącem chowanyu będzyeſz myeć/ yádwabnikyem go potym á nicżemnym cżłowyekyem doſtányeſz y otrzymaſz. GliczKsiąż E4v.

Iron (1): Nie ſzánuieſzli ſwych powinowátych/ Wnet nieprzyiaćioł doſtánieſz zębátych. KlonFlis F2v.

aa. O płodzeniu i rodzeniu potomstwa [kogo] (11): [Sara dozwoliła] rzecż myeć Abrámowi z dzyewką rzędną Hágár/ dla thego aby ſnyey mogł był wżdam potomká doſtáć/ gdy go ſámá nyemogłá myeć. GliczKsiąż B2v; to dzyecyę ktorego doſtánye żona Vryaſſowá/ nye będzie żywo/ ále koniecżnie vmrze. GliczKsiąż B4 B3, B4, C3, C5, D4v, D8v, E6v; Tollere liberos sive pueros pro suscipere, Płodu doſtáć. Mącz 457c; Dźielił ſię Kukułcży ſyn gniazdem y obłowem Z ſynámi cnego łożá: Y był brátem nowym; Iż go mátka doſtáłá/ z onym dawnym Kumem: Ziáwił ſię miedzy dźiećmi drugimi Poſthumem. KlonWor 63.

W charakterystycznych połączeniach: dostać płodu (3), potomka, syna (4).

γγ. Nawiązać z kim kontakt osobisty [kogo] (8): SeklWyzn 4v; yeſlyze Mathky ſwoyey chczeſch doſtacz theraſz kthemv ſnadnye przydzyeſz, ponyewaſch byenyaka zayaczkowſkiego wdomu nyemaſch. LibMal 1546/110v; RejKup k4v; LItwin gdzieś Lácháwice vpogiwſzy doſtał/ Potym nieborak przy niey/ co miał ſobie poſłał. RejFig Cc5; A gdy mu ſie páná doſtháć nie będzie mogło/ to do tego pobieży/ kto będzie w lepſzey ſukni GórnDworz L5v; A Woiewodowie ſkoro po tym Séymie máią vczynić Conuokácią Dignitarzów y vrzędów Stárośćich/ y Rády onégo Woiewództwá glównieyſzégo miáſtá/ których będą móc doſtáć. SarnStat 280, 270; SkarKaz 316a.
b. Bez dopełnienia lub z dopełnieniem nieokreślonym typu: rzecz, wszystko, to (97): zeznal yſch thowarziſſow thechze ſwoych pithal doſtaliſzczye czego, a gdi ony rzekli doſtaliſzmy thedi on rzekl tho dobrze LibMal 1545/96; Bo on o to nic niedba áby ſpráwiedliwie/ Kiloby ſie doſtáło cżáſem y fáłſzywie. RejWiz 75; Leop Iac 4/2; Invenire item, Náleść/ to yeſt doſtáć/ oſięgnąć. Mącz 482c, 17c, 349a, 482d; PaprPan T; Są też ći ktorzi zwierzchnemu Pánu/ ábo Krolowi nic niedawáią/ ále przedśię dawáią tym ktorzi zá nimi proſzą/ áby tym ſnádniey doſtáli [numerant petitoribus magistratus adipiscendi causa]. ModrzBaz 74v; Calag 168a; PudłFr 9; Calep 228b, 756b; Pożądaćie: á nie maćie. zábiiaćie/ y zawiśni ieſteśćie: á nie możećie doſtáć [non potestis adipisci]. WujNT Iac 4/2, Ioann 21/6, Rom 11/7; CiekPotr 33, 53.

dostać czego (56): Roſtropnyć ſie mieni niedbáć/ O to cżego nielża doſtáć BierEz L3; LibMal 1545/96, 1551/158v, 1554/183v; RejKup g6v; GliczKsiąż I4; Leop 1.Par 5/21; Pátrzże ieſliś wſzyſtkiego doſtał ſpráwiedliwie RejZwierz 141v; BibRadz Gen 31/18, I 281a marg, 3.Esdr 4/6, 24; iákobyſmy te rzeczy ktorych názbyt mamy odbyć mogli/ á tych ktorych niemamy łatwie doſtáli OrzRozm S4v; Matheus Ioannes roſkazał pod gárdłem/ áby káżdy cżego ktory doſtał ná mieyſce iedno znoſili BielKron 214; tám wielki lud pobrano/ ſkárbow y wſzelkich rzecży doſtano/ lecż tego więcey pogorzało BielKron 423v, 15v, 37, 232, 234v, 248, 254v, 451v; KwiatKsiąż C3v; Conquiri quae comparerent iusserunt, Kazáli to nágotowáć co mogło być náleziono/ czego mogli doſtáć. Mącz 278a, 3b, 35b [2 r.], 156c, 240d; OrzQuin C2, C2v, C4; GórnDworz D4, H, O3v, Aa5v, Kk4; cokolwiek [ludzie] máią/ tego z łáſki y z dáru Duchá S. doſtáli KuczbKat 65; RejZwierc 65, 216v, 232v; Od koniá od páchołká Ryſztunku káżdego/ Cobyś iedno zámyſlił doſtánieſz wſzytkiego PaprPan M3v, E2, N3, X2; bez tego być niemoże/ áby ći ktorzi cżego hándlem ábo obycżáiem kupieckim cżego doſtáli/ nie mieli ſobie z tego pożytku cżynić. ModrzBaz 74v, 126v; KochPieś 14; Expers, Carens seu vacuus, quique rei alicuius nullam habet partem – Ten ktori rzéczi nie do ſtał [!], ktoremu nie vdzelono, nie doſzedt [!]. Calep 393a; KochFrag 23; Poradzćiéſz mi/ gdźieby tu mógł doſtáć wſzytkiégo. WyprPl A4v; SkarKaz 241b; CiekPotr 48; GosłCast 39, 60.

dostać co (5): Giebultowſky yemu rzekl yecz a doſtanyeſchli czo czudnego do mnye przinyeſz a ya thobye zaplaczą. LibMal 1544/91, 1544/90; ArtKanc N9v; OrzJan 43; A ieſli więc niewiernie y nieſprawiedliwie/ Oddał/ co w boiu doſtał y ná krwáwym żniwie: Przypłacał tego dobrze KlonWor 17.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: z zapowiednikami: tego (9), to (2); co (15)] (15): LibLeg 11/41; kto ſie chce ná co zdobyć/ ma thez zmyęſzkáć y potrwáć/ aby ſnadź tego/ o coby ſie ſtárał doſtał. GliczKsiąż M8v; cżego pieniądzmi áni mocą ten Dáryus nie mogł dowieść/ tho wiernoſcią poddánego doſtał BielKron 116v; Postliminio recipere, To coſmy vtráćili á co w obcych á w nieprziyaćielskich rękách długo było záś doſtáć. Mącz 193d, 83a, 137d; OrzQuin C4; Zalińſki to opátrzył/ że niedoſtał tego/ Ná co ſie był vſádźił BielSat H; álbo im da Pan Bog o co go proſzą/ á ták doſtáną cżego żądáli: álbo też nie da KuczbKat 410, 430; BudBib Lev 25/26; CzechEp 133; CzechEpPOrz *3v; KołakSzczęśl A4; WujNT Rom 11/7.

W charakterystycznych połączeniach: dostać fałszywie, łacno, łatwie, skrycie, snadnie, sprawiedliwie; dostać przez chytrość, z fałszu, losem.

Przysłowie: Bo gdzye doſtáć tu doſtáć/ áby iedno nábyć RejWiz 169.
Fraza: »coś na tym dostał?« (1): Quid ex eo consequutus es, Coś ná tym doſtał/ álbo coś ſie w tym polepſził. Mącz 385b.
Zwrot: »zasię, zaś dostać« = odzyskać (2): Mącz 193d; Widerbekommen. Záśię doſtáć. Recuperare, recipere. Calag 566b.
Szereg: »dostać a pobrać« (1): Y doſtáli wſſyſtkiego á pobráli w czym oni władzą mieli [ceperuntque omnia quae possederant] Leop 1.Par 5/21.
2. Osiągnąć pewien stan lub cechę; consequi Mącz, Vulg; adipisci, assequi, inire, nancisci, parare, reperire Mącz; apprehendere, recipere, suscipere Vulg [czego] (308):
a. Stać się jakim [czego] (125): BielŻyw 171; Otoż yákyey tu zelżywosći doſtał Alexánder/ może tho káżdi obacżyć GliczKsiąż C, P7v [3 r.]; Nákłoniłem trochę ku niey vchá mego/ y náuczyłem ſię iey/ y doſtałem wielkiey vmieiętnośći [multam inveni mihi sapientiam]. BibRadz Eccli 51/22, Eccle 7/25; Nie mnieyſzey pochwały theż doſtał Krol Káſtyliyſki ná wſchod ſłońcá BielKron 448v, 197v; Homo novus, Człowiek który z niskiego ſtanu y rodzáyu yeſt/ ále przes ſwą wlaſną cnotę yuż ſie wſtáwił y doſtoynośćy yákiey doſtał. Mącz 157b, 34d, 279b; SienLek 145; RejPos 219v; BiałKat d4v; KuczbKat 180, 390; BielSpr 11v; WujJud 64; gdyby ták było: tedyby Chriſtus Pan wſtąpiwſzy ná niebioſá/ moc vtráćił/ ktorą tu ná źiemi miał: á mocyby tey y zwierzchnośći/ ktorą mu piſmo przypiſuie nie doſtał. CzechRozm 193, 44v; Vkazał im niemáło ran ná ſwoim ciele/ Ktorych był ná ich ſłużbach doſtał bárzo wiele. PaprPan Gg2v; Náoſtatek/ kłádą mu ná głowę biały cżepek: dawáiąc znáć/ áby tá cżyſtość y niewinność/ ktorey ná krzćie doſtáło/ vſtáwicżnie trwáłá w iego żywoćie KarnNap Cv; KochPs 173; Ták y ty rychley z cżytánia przykładów/ niżli zgołey náuki/ rychley z żywey niżli z piſaney Ewányelijey rozumu zbáwiennego doſtánieſz. SkarŻyw A3, 4, 573; CzechEp [404]; PudłFr 31; y ták człowiek doſtał dowćipu/ iáko y z czego żywność mial ſobie obmyśláć GórnRozm N2, B2v, N2; Dlugi tzas niebozeta wnierzadzie chodzili/ Doſtawſzi znowu cnoti/ tym wſzitkim wzgardzili. PaprUp A3; OrzJan 136; Y dziękuie Bogu zá wiárę y miłość ich przećiw bliznim ſwoim. Proſząc/ áby doſtáli zupełney mądrośći. WujNT 667, Act 27/3, Gal 4/5, s. 780; SkarKaz 244a; CzahTr [D2]; doſtáłáś śmiáłości/ Nam ku żáłości? GosłCast 22; PaxLiz B3v, C2v; SkarKazSej 661a; W nędzy człowiek doſtánie gdy chce pocieſzenia SzarzRyt C3v.

dostać od kogo (8): SienLek 133; RejPosWiecz2 92, 92v; Antichriſt w kośćiele BOżym ſiedźi/ y mocy ſwey ktorey od ſmoká doſtał/ vżywa CzechRozm 191; SkarŻyw 131; zá czáſem od mędrſzych niż ſámi doſtáli rozumu. GórnRozm D3v; KochCz Bv; SkarKazSej 699b.

dostać u kogo (5): MurzHist N4; ModrzBaz 108; SkarŻyw 600; W Swey Alexánder kwitnącey młodośći Pánował hoynie: czym wielkiey miłośći Doſtał był ſobie z ludzi v kázdego KlonKr Fv; SkarKazSej 682a.

dostać komu = sprawić by ktoś stał się jakim (8): Wyęcey ſobye dziſia drugi ná tym łamánym ſwyecye waży gromády pyenyędzy [...] niżeli rozum ſyná ſwego kthoremu mogłby go doſtáć/ kiedyby trochę pyenyędzy vſypał/ á ná náuki yemu náłożył. GliczKsiąż M2, P7; on z brácią ſwą/ [...] wyſtháwił Izráel/ á wypędziwſzy walką nieprzyiaćioły/ doſtał im wolnośći [statuerunt ei libertatem] BibRadz 1.Mach 14/26; BielKron 97v; RejZwierc 30v; StryjWjaz Av, B4; CiekPotr 63.

dostać czym (8): KromRozm III N8v; Prot E; GórnDworz Ii2v; śiłą przyrodzoną tey mocy doſtáć niemożemy KuczbKat 80; Tákże do Koloſenſow gáni wſzyſtki ony/ ktorzy zbytnią wſtrzymáłośćią álbo miernośćią chćieli álbo rozumieli ſobie doſtáć y ſpráwić iáką świątobliwość. WujJudConf 198v; StryjWjaz Av; KochPieś 42; KlonKr Fv;

W charakterystycznych połączeniach: dostać cnoty (3), dostojności, dowcipu, godności (2), mądrości (4), męki, miłości (3), mocy (5), niewinności, opatrzenia, (po)chwały (4), pociechy (2), pocieszenia (2), pokoju (2), poświęcenia, powagi (2), przysposobienia synowskiego (3), rozumu (4), siły, swobody, szczęścia, śmiałości, świątobliwości, umiejętności, usprawiedliwienia, wolności (3), zacności, zelżywości.

Przysłowie: Trudniéy záwſze cnoty doſtáć/ Niżli wielkim Pánem zoſtáć. KochMRot A2.
Zwroty: »błogosławieństwa dostać« [szyk zmienny] (5): BielKron 97v; Azaſz nie widźićie iákiego błogoſłáwieńſtwá Fráncya/ Anglia/ Inflánty/ Flándrya/ á przedtym wielka cżęść Niemieckiey źiemie prze tę Náukę doſtáłá? WujJud 16, B3v, 15v; KarnNap D3v.

»czci dostać« = honorem inire a. adipisci Mącz [szyk zmienny] (9): Aczkolwyek tey tći nye zaſlugámi náſſymi/ ále zrządzenim łáſki bożey [...] weſpołekeſmy doſtáli KromRozm III N8v; Honorem inire, Czći powagi doſtáć. Mącz 105a, 217d; KuczbKat 425; RejZwierc 23; StryjWjaz B4; A król/ nádźieię máiąc w ſwoim pánie/ Rádość odnieśie: káżdy czći doſtánié/ Kto nań przyśięgá. KochPs 90; SkarŻyw 131; LatHar 495.

»dostać choroby« = stać się chorym; morbum contrahere Mącz (3): Ex nimia repletione ventriculi hunc morbum contraxisti, Doſtałeś tey choroby z zbytnego picia y obyadánia. Mącz 304d, 240d; GosłCast 22.

»dostać danku« (1): [Jeftes] Zgromił nieprzyiaćiele/ w bitwie doſtał dánku/ Zwyćięſtwo ſławné odnióſł ſam vſzedł bez ſzwánku ZawJeft 11.

»imienia, mianowania, nazwiska, przezwiska dostać« = zostać nazwanym; nomen invenire Mącz [szyk zmienny] (10 : 1 : 1 : 1): była panna młoda y barzo czudna tak iż czudnoſcią ſwą wiele paniąt znakomitich ku ſobie przyciągała, iako Węda riby, Ztądże też imiona wędy doſtała. GlabGad A3; doſthali rozmaitego mianowania według roznolci [!] mieſtca w ktorym mieſzkali. MiechGlab 44; BibRadz Hebr 1/4; w rzecży máłey wagi/ niemáła ſzkodá yeſt/ gdy niepocżćiwego ymienia álbo przezwiſká doſtánie. KwiatKsiąż A, A3; Mącz 482d [2 r.]; ia Páweł klękam ná koláná ku oycu Páná náſzego Jezu Kryſtá/ od ktorego wſzytek narod/ ná niebie y ná zyemi/ doſtał imieniá RejPos Wiecz2 92v, 92; Gdyż mowiąc z Polakámi/ ięzyká náſzego: nie widzę ſkądby doſtał názwiſká tákiego. CzechEp [414], 258; KochCz Bv.

»sławy dostać« = servire gloriam, laudem parare, sasequi nomen Mącz; gloriam nancisci Modrz [szyk zmienny] (30): MurzHist N4; RejWiz 100; Acż ieſt miła ſwobodá/ lecż w pracy pocżćiwey/ Rychley ſławy doſtánie/ niż w prożnoſći łżywey. RejZwierz 71v; BibRadz 2.Reg 8/13, 2.Reg 23/22; BielKron 249v; Ex libris aeditis maximam ſibi laudem parauit, Z xiąg które popiſał ná ſwiat álbo yáwność wydał/ wielkiey sławy doſtał. Mącz 279c, 385a, 388c, 509a; Sławny REJ godzien isćie być y rádnym Pánem. Przyrodzonym dowćipem wielkiey ſławy doſtał Prot E; tymi rzecżámi/ naywięcey/ niechaiby ſie obiáſnił ſwiátu/ y doſtał miłośći/ ſławy GórnDworz Ii2v, N2v, Gg4; RejZwierc 23, 94v; WujJud B2v; StryjWjaz Av; ModrzBaz 108; SkarŻyw 600; StryjKron [236]; KochJez A2v; MOże kto ręką ſławy doſtáć w boiu/ Może wymową/ y rządem w pokoiu KochPieś 42; KochTarn 78; KodhProp 5; ZawJeft 21; SiebRozmyśl B; CiekPotr 63; [Judyt] wieczney ſławy iáko dobrodźieyká narodu ſwego/ doſtáłá. SkarKazSej 669a, 682a.

peryfr: »słow dostać« = stać się wymownym (1): IAż to ćiebie ćieſzyć mam/ ſmętny Rádźiwile/ W tym żáłoſnym przypadku téy nieſczęſnéy chwile? Gdźie rzeczy/ álbo y ſłów ták władnych doſtánę/ Którémibych miał léczyć twoię ćiężką ránę? KochFrag 52.

»tytułu dostać« [szyk zmienny] (4): Ieden ſobie ſzuka żony z wielkich ſtanow/ nádziewáiąc ſie s tego y powagi y tytułow y rozmnożenia iákiego domowi ſwemu doſtáć. RejZwierc 30v; StryjKron 547; NiemObr 60, 61.

W przen [czego] (2): Synu moy ieſli ſerce twe ſtanie w mądrośći/ Moie tákież doſtánie/ s ciebye ſwey rádośći. BielKom C2v; [wierni] lepſzego y zacnieyſzego obrzezánia/ ktore nie rękomá bywa/ W Chriſtuſie doſtáli / á to będąc zewlecżeni z ciáłá grzechow CzechRozm 77.
Przen [czego] (3):
Zwroty: »dostać ducha« = zostać natchnionym [szyk zmienny] (2): A ten Bog oćiec nie ieſt nowym iákim Bogiem/ áni nowo doſtał tego duchá/ ktorego dał Chriſtuſowi Iezuſowi ſynowi ſwemu miłemu CzechEp 217, 49.

»serca dostać« = być kochanym (1): A lékárſtwá inſzégo niewiem téy chorobie/ Ieno gdźieś zgubę ſtráćił/ tám iédź po nię ſobie. A tego ſię wyſtrzégay/ byś/ chcąc ſercá doſtáć Nie muśiał tám nákoniec y ſam potym zoſtáć. KochFr 68.

b. Stać się kim [czego] (60): OpecŻyw 112; WróbŻołtGlab A4; Przypomionę ieſztze ná krotce/ żywoty y ſpráwy Papieżow niektorych/ [...] iáko ſie Dijabłom z duſzą y z ćiáłem oddawáli/ áby iedno Papieſtwá doſtáć mogli KrowObr 37, 28v; Leop Act 22/28; BibRadz Act 1/17; ini brácia zá pomocą Sylwiuſową we wſzytkich Niemcoch pánowánia doſtáli. BielKron 61v, 112, 165, 198v; Mącz 315d; kiedy mię [chłop] vbije ſzermuiąc/ ábo pochodzi wzapáſy/ nieiuż ia ſláchectwo ſtrácę/ á on go doſthánie GórnDworz I8; RejPos 76v; BudBib 3.Esdr 4/43; CzechRozm 140; ktorzi wiela vrzędow doſtáli/ ći ponieważ powinnośći ich doſyć cżynić niemogą/ máią miáſto śiebie wiele namieſtnikow. ModrzBaz 45, 23v, 44v, 75, 95v; KochMRot B3; OstrEpit A3; WujNT Luc 19/15, Hebr 8/6; SkarKaz 551b; Nágrodźiło mu ſię to gdy Radźiectwá doſtał: Choćia Cenſorem Rzymſkim/ choć Praetorem zoſtał. KlonWor 13.

dostać od kogo (2): ten S. Rzymſki y ápoſtolſki koſcyoł [...] od ſámego páná zbáwićyelá náſſego [...] doſtał zwirzchnoſci władzey nád wſſyſtkimi koſcyoły KromRozm III N5v; CzechEp 247.

dostać czym (8): CzechRozm 169, 178v; Leſzcżek chytry obrány krol Polſki. TEn ácż iuż był fortelem doſtał páńſtwá tego/ Ale ſię okazáłá prętko zdrádá iego PaprPan Dd2; Onego kośćiołá y klaſztoru S. Medárdá był Opátem ábo ſtárſzym nieiáki Wárinbergus/ ktory złym rzemieſłem [...] doſtał Biſkupſtwá Sweſyońſkiego SkarŻyw 528; CzechEp [400]; KochPieś 12; KmitaPsal A4; Leſek ktori zdrada doſtal Panſtwa tilko przes noc panowal/ Konmi roſtargnion. PaprUp A4v; SkarKaz 245.

W charakterystycznych połączeniach: dostać biskupstwa (2), cesarstwa, krolestwa (5), mieszczaństwa, monarchijej, panowania, państwa (6), papiestwa (2), radziectwa, szlachectwa, urzędu (7), zwirzchności (5); dostać fortelem (3), kłamstwem, matactwem (2), męką i śmiercią, trefunkiem, złym rzemiosłem, zdradą.

Zwroty:peryfr. »dostać korony« = zostać królestwem [o krainie] (1): W tey tedy wielebney proſtośći przodkowie náſzy y Krześćijánmi zoſtáli/ y Korony Krolewſkiey doſtáli/ przez zacne dźieie/ y świętobliwe żyćie ſwe na świećie OrzRozm D2v.

peryfr. »dostać korony« = zostać królem; imperio potiri Mącz [szyk zmienny] (2): Mącz 280c; Tu y fortelny Przemyſł ieſt wnieśióny/ Y ten/ co doſtał trefunkiem koróny KochPieś 12; Dáł to Bog ſzcżęśliwy Ze náſz Krol cnotliwy Węgierſkiem złotem/ nie ieſt nam kupiony/ Ani doſtáć chćiáł/ fortelem Korony. KmitaPsal A4.

peryfr. »miejsca dostać zacnego« = stać się kimś znacznym (1): trudno ieſt/ ludźióm nádęthym/ á ku dobremu mieniu chćiwym/ mieyſtcá doſtáć w ſpokoynéy Rzeczypoſpolitéy zacnégo. OrzQuin C2.

peryfr. »miejsca ojcowskiego dostać« = zostać tym czym ojciec (1): [Krystyjern] był wybran na kroleſtwo ieſzcże zá oycá/ á po smireći [!] oycowey we XXVI lat był potwierdzon látá 1514 mieyſcá oycowſkiego doſtał znowu BielKron 199v.

peryfr. »stanu dostać wielkiego« = zostać panem (1): Pomnię iże moy oćiec z gliny gárnce robił, O ſzczęśliwy/ kto ſtanu doſtawſzy wielkiego/ Pomni czym był SzarzRyt D3.

peryfr. »dostać stolice, stolca« = zostać władcą [szyk zmienny] (3 : 3): MiechGlab 46; Michał Paleologus Grek doſtał ſtolcá w Konſtántynopolu. BielKron 471v, 169v; Sylweſter [...] nie tylko przez cżártá tey ſtolice [= papiestwa] doſtał: ále też ná niey bez, rády iego nic nie ſpráwował. CzechEp [413], [413] [2 r.].

»zwycięstwa dostać« = stać się zwycięzcą [szyk zmienny] (3): CzechRozm 199; SkarŻyw A3v; Co ſye wżdy z woyſkiem dźieie? [...] Zoſtáło wſzyſtko w cále doſtawſzy zwyćięſtwá: Doznał moy nieprzyiąćiél ſpráwy ich y męſtwá. ZawJeft 20.

W przen (9):
Zwroty: »korony dostać« (5): Bo by był czárt ná nye żydow á pogánow nye poburzył/ tedy by byli męczennicy korony nyedoſtali KromRozm I L2v; KuczbKat 325; Tákći wálcżyć mężnie przećiw pokuſam potrzebá/ temu kto chce Korony doſtáć/ á nie ćiáłu ſwey woley pozwáláć. WujJud 211, 90v, 110.

»dostać krolestwa« (2): Iużeſćie náſyceni/ iuż vbogáceni/ y oprocz nas doſtáliſćie Kroleſtwá/ á day to Boże ábyſćie doſthali Kroleſtwa/ żebyſmy ſpołecżnie z wámi krolowáli. BibRadz 1.Cor 4/8.

»stolice dostać« (2): to ieſt niepodobna/ żeby kto o świątobliwośći tych wątpić miał: coby ták zacney ſtolice doſtáli. CzechEp [386], [386].

c. Być przedmiotem czyjej działalności, postaw, uczuć, rządów [czego] (124): cirpmy téż ńiektoré oſtroſcij/ abyſmy ſie tak bogu zlubilij/ ij iego chwály doſtalij. OpecŻyw 16v; A przeto y podrugye t.m. napomynamy aby t. m. dobrodzyeyſtwem bozym nyegardzyela chtoregoſz t.m. doſtala wurodzenyu, w cznotach, w ſzdrowyu y wdobrym myenyv LibLeg 8/133; WróbŻołt qq7; Sliſzeliſmy záiſte iż nád mátką moią y ſyny moimi wielką łaskawoſć vkázuieſz/ [...] dla tego też nieprzyazni nie doſtánieſz. HistAl E6; KromRozm III B5v; Leop Eccli 27/9; RejZwierz 6; BibRadz Hebr 9/12; GórnDworz G4v; RejPos 173; HistLan Bv; KuczbKat 55, 60, 225, 235; CzechRozm 79v, 113, 181v [2 r.], 247v; Vprzeymośći doſtánieſz wiele y nie drogo. PaprPan D; ábyśćie záwżdy łáſkę Páńſką znáć/ á potym żywotá błogoſłáwionego doſtáć mogli KarnNap G, D3, E2, F; A ná pokazanie práwey iego chwały/ ktorey zá onym męcżeńſtwem doſtał: niebieſkie ſię cudá ziáwiły. SkarŻyw 368, 126, 207, 542, 574; CzechEp 119, 121, 332; Oni wielkim krzykiem pomocy wołáli/ z niſkąd nie doſtáli WerGośc 231; KochTarn 78; LatHar 463; A ták długo ćierpliwie czekawſzy/ doſtał obietnice [adeptus est repromissionem]. WujNT Hebr 6/15, s. 80, Act 24/3, s. 631, Hebr 11/13; [Zacheusz] odnioſł wielkie poćiechy y rádośći duchowne/ y ono ſerce ſynowſkie/ w ktorym wołamy: Oycze Oycze. Y doſtał na ſumnieniu pokoiu wielkiego. SkarKaz 349b.

dostać od kogo (6): Gdzie ſſliische kyerdey barzo ziczliwye thego spyeral y dosthal wyelkyey nyelaszky od Baſz. LibLeg 9/51 v; KuczbKat 115, 200; PaprPan C; StryjKron 235; Lecz doſtawſzy rátunku od Bogá [auxilio autem adiutus Dei]/ zoſtałem áż do dniá tego/ ſwiádcząc y máłemu y wielkiemu WujNT Act 26/22.

dostać u kogo (1): Niech też każdy ſobie kłádźie przed ocży/ bárzo wielką chuć ku modleniu ludźi onych/ ktorzy v Bogá przez modlitwę grzechow odpuſzcżenia doſtáli KuczbKat 420.

dostać czym (7): ForCnR Cv; GliczKsiąż N5v; Zbáwienia cżym doſtáć mamy. WujJud Nn7, 109v; KarnNap C3v; Náucż mu pálcże do ſcżęſnego boiu/ Aby ſwym miecżem doſtał nam pokoiu KmitaPsal A2v; Nie ſámą wiárą/ ále y záchowánim Bozkiego przykazánia mamy doſtáć żywotá wiecznego WujNT 237.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: tego (2); aby, iż] (2): Bo kiedy Sól w vſtá tego/ ktorego do Krztu wiodą kłádźiona bywa/ tedy iáwnie śie to znácży/ iż [...] tego doſtáć ma/ áby od zakáłu y ſmrodliwośći grzechow był wyzwolon KuczbKat 145, 435.

Zwroty: »łaski dostać« [szyk zmienny] (13): ForCnR E2v; Doſtánie ſobye łáſki/ iuż ſie wſzytko ſporzy/ Iuż ſie zrodzi pſzenicá chociay zle záorzy. RejWiz 100v; A kto w tym Kośćiele niebędźie/ łáſki Bożey doſtáć niemoże. KuczbKat 180, 150, 155; WujJud 166v, 250; MycPrz I B3; KarnNap C4v; O Kryſte náſz Pánie/ przez twe z martwych wſtánie/ day nam z grzechow powſtáć/ łáſki twoiey doſtáć ArtKanc F17v; WujNT 194; MIeczyſław pierwſzy pan náſz Chrześćiánſki, Doſtawſzy przy Chrzćie świętym łáſki Páńſki. Skoro wziął ná ſię znák Krzyzá świętego, Sſtał ſię dziedzicem kroleſtwá wiecznego. KlonKr C; SkarKaz 3a.

»miłosierdzia dostać« = misericordiam consequi Vulg [szyk zmienny] (8): Błogoſláwieni miłoſierni: bo też y ſámi miłoſierdzia doſtáną [misericordiam consequentur] [miłosierdzie otrzymają WujNT, miłosierdzia dostąpią WujBib]. Leop Matth 5/7; RejPos 272; KuczbKat 200; Kto zákrywa grzechy ſwoie/ niebędźie nápráwion: Ale kto ſie ich wyſpowieda/ miłośierdźia doſtánie. WujJud 89; KarnNap C4v; WujNT Rom 11/30, 31; SkarKaz 3a.

»sprawiedliwości dostać« = apprehendere iustitiam Vulg [szyk zmienny] (5): Leop Rom 9/30; OrzQuin B4; pogáni/ ktorzy ſie nie ſtaráli o ſpráwiedliwość doſtáli ſpráwiedliwośći/ á ſpráwiedliwośći ktora ieſt z wiáry? CzechRozm 208, 207v; to wſzytko odrzućił iáko śmieći: áby iedno ſpráwiedliwośći Bożey z wiáry w Páná Chriſtuſá doſtał. WujNT 688.

»odpuszczenia grzechow (-om), rozgrzeszenia dostać« [szyk zmienny] (9 : 2): Cżemu niektorzy odpuſzcżenia grzechow doſtáć niemogli. KuczbKat 200 marg, 416, 420; Był tám miedzy tymi co ſie ſpowiedáli ieden proſtacżek/ ktory był pánu ſwemu wołu vkradł. Ten doſtawſzy rozgrzeſzenia/ do domu ſie z rádośćią wroćił WujJud 89v, 83v, 109; KarnNap C3v, C4; WujNT 212, 518, 773.

»rady dostać« [szyk zmienny] (8): BielŻyw nlb 15; LibLeg 11/40v; Czoż mam rzecz nieboracżek y z kąd rady doſtać Trudno mnię będącz ſługą tey złey paniey ſproſtać RejJóz G2; RejWiz 135; A zda mi ſie tho Kſiążę/ dobrey rády doſtał/ Záwárſzy wſzytki burdy/ przy pokoiu zoſtał. RejZwierz 108v; Diogenes on wielki Mędrzec powiedał/ iż ia wiele mam naprzod gdy rády ſłuſzney doſtháć nie mogę/ iż ſie ſam s ſobą rozmowię/ y ſam ſie ſiebie porádzę. RejZwierc 12v; Męſtwá iż ſie nie godzi lecż rády wſzelákiey/ Możem doſtáć od niego przećiw Sárácenom PaprPan C, Ev.

»zbawienia, wybawienia dostać« [szyk zmienny] (12 : 2): MurzHist S2; oni nye przez myecż zyemye otrzymáli/ Ani w rámyenyu ſwoim zbáwyenya doſtáli LubPs Mv; Chrześćiánie w káżdym ſtanie y powołániu, zbáwienia doſtáć mogą WujJud 213, 109v marg, 110, 145, 232, Nn7; BudBib Sap 18/7; Bog prawdziwj zmartwychwſtał/ żebyſmy [...] vſpráwiedliwienia y wybáwienia ták od piekłá iáko y od śmierći wiecżney doſtáli KarnNap D4v; SkarŻyw 429; WujNT 398; SkarKaz 421b; Możeſz zbáwienia doſtáć/ żyieſzli pomiernie/ Służyſzli bez łákomſtwá oycżyznie ſwey wiernie. KlonWor 14.

Szereg: »dostać i (a, ani) dostąpić« [szyk 2 : 2] (4): TarDuch Dv; [Aleksander] od oycá pocżątek życia wzyął/ á od Ariſtoteleſá yáko od náucżycyelá nye proſtego ále dobrego życya doſtąpił á doſtał. GliczKsiąż N7v, N5v; A gdyż tego doſtáć áni doſthępić nie możemy/ oprocż rády/ pomocy/ á podpárcia Ducha ſwiętego. RejPos 143.
α. O aktach prawnych i przywilejach (12): ComCrac 19; [Kolegijum Krakowskie] nie nye potrzebuyąc yedno áby yego K. M. ono przy tych práwyech dochodnych racżył záchowáć/ ktorych zá przodkow I.K.M. doſtáło GliczKsiąż Lv; Lepyey gdyby ty martwe/ żywych rátowáły/ Y lepſzychby odpuſtow/ niż z Rzymá doſtáły. RejZwierz 106v; Potym doſtáli innego herbu dwie brodáćice/ to ieſt okſze/ iáko ſzerzey w Cżeſkiey kronice piſano. BielKron 345; Tu tedy nie przez Bogá ále przez Cżártá żydźi doſtáli zakonu ſwego po wtore. BielKron 464, 351v; Mącz 77c; RejPos 76v; ActReg 130; Obáczże tu przywiléy iákiégo doſtáli/ A dla czego tę łáſkę pánſką otrzymáli SiebRozmyśl Bv.

dostać czym (2): Ale to/ iákom powiedźiał/ nic niema do tych wielmożnych/ ktorzi ine ſzácunki/ á iákoby vſtáwy ſwe máią/ ktore ſię álbo v nich w domu vrodźiły/ [...] álbo iákiemi inſzemi tym podobnymi ſpráwámi doſtáli [vel in exercitationibus eiusdem generis quesitas] ModrzBaz 61; WerKazPapr 274.

W charakterystycznych połączeniach: dostać herbu, odpustu, prawa, przywileju, zakonu.

3. Wyprodukować, uzyskać (2): Hostus, Oleyu yeden kuch á kołaczek/ to yeſt/ ták wielie oleyu co ſie z yednego kuchá doſtáć może. Mącz 159b.

dostać czego (1): Mutare pecuniam, Mincę odmienić y doſtáć mince potrzebney. Mącz 239a.

4. Doznać przykrości, klęski (4): Certe captus est habet, Wierę ſie podobno zagonił/ Doſtał/ ma/ yuż yęt á zwiedzion yeſt. Mącz 151a.
W przen (1): Captus est, subaudi, amore, Doſtał/ miłuye. Mącz 35a.
Przen (2):
Zwroty: »guzu dostać« = doznać niepowodzenia (1): Poydę przedſye yákoby nyebacząc/ ábych guzu nyedoſtał/ Bo zá tákim gromem rad pyorun biye. KromRozm I A3.

»w łeb dostać« = być pobitym, zwyciężonym (1): Cżemuś rádził okręty do Greciey poſłáć/ Ześ krolewic y mniemaſz byś nie miał w łeb dąſtáć [!]. PaprPan Ff2v.

5. Wyjąć, wydobyć, wydostać [czego] (12): A on myeczem kthorego yuſch bill doſtall ſzyą mv yeſth zalozell LibMal 1545/103, 1544/85; BielKron 20v.

dostać z czego (2): Item zemrowiſka doſtacz robaka byallego dlugiego, [...] y chowacz weſloyku. LibMal 1549/149; wątrobę pſá wśćiekłégo Możeſzli doſtań iey sniego SienLek 155.

Zwrot: »dostać miecza, broni, korda, noża« = expedire arma Modrz; evaginare a. educere gladium PolAnt [szyk zmienny] (3 : 1 : 1 : 1): LibMal 1545/102v; Zá długim płácżem nożá chciáłá doſtáć zábić ſie BielKron 303; Y rzekł Saul do giermká ſwego/ doſtań miecżá twego [evagina gladium tuum] BudBib 1.Reg 31/4, Ex 15/9, Iudic 8/20; ModrzBaz 104.
Przen (1):
Zwrot: »prawdziwego sensu i wyrozumienia dostać« = zrozumieć właściwie, wydobyć właściwy sens (1): [byli też uczeni] ktorzy z Apoſtolſkiego podánia prawdźiwego ſenſu y wyrozumienia doſtáli. ReszPrz 101.
6. Dosięgnąć, dotknąć; nancisci Mącz (9):

dostać czego (5): [Janeczek] tho czego mogl doſtacz zabral LibMal 1544/91v; Diar 91. Cf Zwroty.

dostać do czego (2): Nużeſz zbuduymy ſobie miáſtoy wieżę/ ktoreyby wierzch doſtał do nieba [turrim et caput eius in caelum] BibRadz Gen 11/4; WujJud 46.

dostać co (2): FalZioł IV 42c; Complectitur vitis suis claviculis quidquid est nacta, Opláta á krąża [!] ſie około wſzego co yedno może doſtáć. Mącz 304a.

Zwroty: »dna dostać« (1): Bo chłop nie ſzkutá/ rychley zdrow zoſtánie/ Gdy dná doſtánie. KlonFlis F2.

»dostać gruntu« (1): Ale iż bárzo vfał twoiey śile/ Nie pátrząc wiátru y pogodney chwile/ Dał gárdło w wodźie nie doſtawſzy gruntu KlonFlis C3.

»dostać lądu« (1): Y trudno ich [wiatry] maſz/ choć doſtanieſz lądu/ Pozwáć do ſądu. KlonFlis Ev.

7. Starczyć, być w dostatecznej ilości; sufficere Vulg; po przeczeniach: braknąć; deficere Mącz, Vulg (94) [w tym: komu, czemu (85), kogo, czego (118)] (136): A gdzież ſie ſerce podziáło/ A y vſzu nie doſtáło. Iákiż to dziwny ośieł był/ Iż bez vſzu y ſercá żył. BierEz Q2v; LibLeg 6/116v; Iuż dziś ſukno ſtoi zá nic Mowią iż wnim ćięſzko chodzic Lecz ſnadz więc ćiężey moy pánie Gdy y tego niedoſtánie RejRozpr I3; RejJóz C2v; Tak ſię ten grzech między krzeſciany zpoſpolicil/ by ie miano kamionować ſnać by kamienia niedoſtało. SeklKat K4; RejKup Cc; MurzNT Ioann 6/7; Poſłał nas miſtrz ſobie k woli/ Bo mu nie doſtáło ſoli/ Nie doſtáło wiele rzecży/ Ktorych nie miewał ná pyecży BielKom A3, A2v, D8; Nye widzyałem ya nigdy cżłeka pobożnego/ Iżby mu z łáſki Páńſkyey cżego nye doſtáło LubPs K2; RejWiz 4, 14v, 71v, 89, 92, 101; Zá dwie ſćie groſſow/ chlebá nie doſthánie im [ducentorum denariorum panes non sufficiunt eis]/ żeby iácy kożdy z nich máło co wźiął. Leop Ioann 6/7 [przeklad tego samego tekstu: MurzNT], Iudith 12/3; UstPraw I3v; RejZwierz 30v, 53, 137; BibRadz I 73c marg, Ier 52/6; iuż im nie doſtáło było żywnośći ktorą mieli z Egiptu BielKron 31, 58, 95, 151v, 157; Mącz 80b, 201b; SienLek 256v; RejAp 136; GórnDworz Dd3; RejPos 41v, 80v, 191v, 193v [2 r.], 342 (9); BielSat D4v; KuczbKat 125, 290; Cżytay kto chce Kroyniki co ſie w Polſzcże działo/ Gdy kiedy ná máły cżás krolá nie doſtáło. RejZwierc 249v, 31v, 128, 253; BielSpr 53v; BudBib Ez 4/17, 1.Mach 3/30; Strum Q2v; KarnNap C2v; Oczko 33; KochPs 36; SkarŻyw 292; Muzyká będzie/ pieśni téż doſtánie/ A ktemu płáćić niepotrzebá zá nie KochFr 8; KochMRot A4v; WerKaz 300 [2 r.]; BielRozm 32; Ci co przedawáią nabiáły/ máią przyrzekáć zá dwádźieśćiá y dwie kwarćie: á ták gdy onemu niedoſtánie co kupił/ ma fáſkę wroćić/ á nágrodźić mu to ma dworká. GostGosp 126, 54, 70, 90, 98, 134; WujNT Matth 25/9, 1.Tim 5/16.

(nie) dostanie na co (6): Vciecże cżáſem z domu chociay mu nie trzebá/ Kiedy mu iuż ná grzanki nie doſtánie chlebá. RejWiz 92; BielKron 408v; Modificor, Mierzę/ miárę biorę/ wymierzam yáko czego może ná co doſtáć. Mącz 228a, 358a; OrzQuin I3v; BudBib Is 40/16.

nie dostanie prze co (1): Gdy czié wgrzechu ſmiercz zaſtanie A prze rozpacz niedoſtanie Ani wiary ni nadzieję RejKup ſ2v.

dostać ku czemu (1): Studeant parare ea quae suppeditent, et ad cultum et victum, Niechay ſie vczą ná ty rzeczy zdobywáć/ ktoreby dodążáły/ doſtáły y ku żywnośći y ku przirodzieniu. Mącz 434d.

nie dostanie do ilu (2): A ieſliżby nie doſtháło do piąćidźieſiąt ſpráwiedliwych piąći [Si forsitan defuerint quadraginta iustis quinque] izali dla onych piąći zepſuieſz miáſtho wſzytko? BibRadz Gen 18/28; WujNT 870.

cum inf (1): Iż było ieść nie doſtáło/ O lwią przyiaźń ſtali máło. BierEz M4.

Przysłowie: Gdzie ſuknia nie doſtáłá/ koſzulą nádſtáwił BielSat D3v [idem] BielRozm 29v.
Frazy:»czasu (nie) dostanie« [szyk zmienny] (5): powiadáć cżáſuby niedoſtháło/ co ći okrutnicy ná świećie ludziom ſpokoynym pocżynili BielKron 253v, 244, 408v; CzechRozm 242; ReszList 165.

»czegoż ci (więcej, jeszcze) nie dostanie?« (2): A cżegożći iuż więcey powiedz nie doſtánie/ Iedno położ nádzieię vprzeymą w tym Pánie. RejAp AA 6; RejPos 146.

»nie dostało mi dnia« (1): Dies me deficiet, Niedoſtáło mi dniá. Mącz 115a.

»(jak długo, dokąd, poki) dni, żywota, lat dostanie« (2 : 2 : 1): A będę ya myeſſkał w domu twoim Pánye/ Iák yedno nadłużey moich dni doſtánye LubPs F3; KochPs 90, 156; ArtKanc Q6v; PaxLiz C4v.

»(kiedy, -by) kogo nie dostanie« = zabraknie, nie będzie (3): Bo gdyby mnie nied/os/tało, Sam by musiał wziąć to /dzia/ło, Musiał by przewoźnikiem być A ty dusze wszytki wozić. BierRozm 24; RejJóz B3v; Wierę więc niechay lata iuż kędy chce ſławá/ Kiedy nas nie doſtánie/ iuż rośći pſu tráwá. RejWiz 22.

»ile nas dostanie« = ile zdołamy (1): O tem wſſythkyem my ile nas zá łáſką Páná á ſtworzycyelá doſtánye/ będzyem piſáć GliczKsiąż D2.

»dostanie do nowego« [szyk zmienny] (2): V mnie záwżdy do nowego/ Doſtánie zboża káżdégo KochMRot B2, A4v.

»(nie) dostało pieniędzy« [szyk zmienny] (4): á gdy kupcom niedoſtało pyeniedzy przyſzedł wſzytek Eipt do Iozefá/ mowiąc dai nam chleba HistJóz E2v, E2v; BielKron 183; Unde in eos sumptus erogaretur, A zkąd ná táki koſztunek pieniędzy doſtánie Mącz 358a.

»(nie) dostało rzeczy, wątku, wymowy« [szyk zmienny] (8 : 1 : 1): A kto będzie chćiał wyſláwiáć wielmożnoſć twoię iſćie mu ſnádnie rzeczy doſtánie RejPs 98; RejJóz G3; Wyſtep miły Gardyanie A iuż mow zaſię y zamie Boć mnie niédoſtanié rzeczj RejKup z3, t6; RejWiz 135; Metuo ne mihi deficiat oratio, Obawam ſie áby mi doſtáło rzeczy. Mącz 269d; SkarŻyw 582; CzechEp 109, 326; Naydą ſie/ [...] wiełowładny pánie/ Którym ku twéy ozdobie wymowy doſtánie KochFrag 42.

»serca [= odwagi, ducha] (nie) dostanie« [szyk zmienny] (3): Widział iż ſie lękáli iego/ że ich mało/ Ten rzekł/ przecżże by ſercá wam doſtáć nie miáło. RejZwierz 38; kto ſię nádyma rządząc lud podły á proſty/ temu niedoſtánie ſercá [deficient animis] do rządzenia ludu pyſznego á odpornego. ModrzBaz 47v; KochPs 191.

»sił, mocy (nie) dostanie« [szyk zmienny] (2 : 1): Vererer ne mihi vox vivesque deficerent, Obawáłbych ſie by mi śył y głoſu doſtáło. Mącz 115a; KochPs 208; PRawdźie záś niedoſtánie przećiw fałſzu mocy GosłCast 70.

»słow (nie) dostanie« (6): Iako ſie mnie teraż ſtało Snadź mi y ſlow nie doſtało RejJóz D8; RejKup o7; RejZwierz 73; RejAp 163; Mówćiéſz/ komu ſłów doſtánie Twoię śiłę ſłáwić/ pánie? KochPs 94; ReszList 165.

»dostanie śmiałości« [szyk zmienny] (2): SKąd/ mnie robakowi nędznemu/ śmiáłośći Doſtánie GrabowSet T2, Tv.

»wszy(s)tkiego, wszystkiego dobrego dostanie« [szyk zmienny] (5 : 1): Tem ktorzy ſie Bogá boyą wſſytkyego doſtánye. GliczKsiąż P4; KochPs 47; Doſtánieć wam do nowégo/ W dómkách wſzyſtkiégo dobrégo KochMRot A4; KochProp 5; GostGosp 6; PaxLiz C4v.

W przen [komu czego] (1): Ieden pijąc w piwnicy/ był dłużen niemáło/ Widząc iż mu rozumu w mieſzku nie doſtáło/ Iął figle vkázowáć RejFig Cc3v.
8. Połączenia frazeologiczne o różnych znaczeniach (15):
Zwroty: »czasu dostać« = mieć wolny czas [szyk zmienny] (3): Cum in otium venerimus, Gdy ku pokoyu przidziemy/ álbo gdy czáſu doſtániemy. Mącz 480d, 258a; CzechEpPOrz **v.

»[głosu] dostać« = śpiewać głośno (1): Acż y domá tych głoſow bárzo by nam trzebá/ Kiedyby nam cżwartego iáko doſtáć z niebá. Káżdey bychmy nádobnie pioſnki doſpiewáli/ Ktore ſie koziem wrzaſkiem bárzo pomieſzáli. RejZwierc 120.

»dostać krasy« = wypięknieć (1): Owa przydą náſze cżály/ Iż doſtániem ſwoiey kraſy/ Ktorąſmy pirwey ſtráćili BielKom D3.

»nadzieje dostać« = uwierzyć (1): Nancisci spem, Nádzieye doſtáć. Mącz 407d.

»okazyjej dostać« = skorzystać z okazji; habere occasionem Calag (2): Calag 227a; Dwá młodzieńcy s Syrákuzanow ſimultatem miedzy ſobą s przycżyny miłośći mieli/ bo ieden drugiego pánnę poiął/ occaſſyey doſtawſzy/ gdy on nie był/ na ten cżás/ obecnym w Mieſcie Phil Q4.

»swego dostać« = postanowić na swoim (1): Rádá z wielkim weſelem/ iż ſwego doſtáłá/ Ták iż choćiay podwiecżor/ k ſlubu námawiáłá. PaxLiz E3v.

»śmierci dostać« = umrzeć (1): W okrutnośći ſie kochał łáſki tám nie miewał. Káżdy z máłey przycżyny ſmierći prętko doſtał/ W ogień niektore miotał á drugie záś chwoſtał. PaprPan [Gg] 4v.

»wiadomości dostać« = wiedzieć (3): GórnDworz K3v; SkarŻyw 567; A gdźiebyſmy my wiádomośći iákiéy doſtáli/ iżby ſie kto z tákowémi liſty zátáił/ tedy to ná przyſzłym Séymie proponowáć mamy SarnStat 1130.

»wzroku dostać« = odzyskać wzrok (2): on ślepy w Ewángeliey wzroku doſtał/ kthoremu był Pan roſkazał ocży pomázáne błotem omyć wodą Silóe KuczbKat 145; BudBib Tob 11/13.

*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Comparare item Aquirere, Doſtáć. Mącz 280a, 133d, 303d.
*** Dubium [chyba zamiast dostać się] (1): isz ia dopvsczam mierzacz ląke przecziwko Roliam tak iako z rozdzialv dostalo ZapWar 1553 nr 2685.

Synonimy: 1. nabyć, otrzymać; zdobyć; β. dobyć, opanować, podbić; γ. αα. schwycić, ująć, złapać; ββ. pozyskać, zjednać; 2. dostąpić, doznać, osiągnąć; 3. udziałać; 5. wyjąć; 6. dojść, dosięgnąć, dotknąć; 7. starczyć.

Formacje pochodne cf STAĆ.

Cf DOSTAŁY, 1. DOSTANIE, DOSTANY

TK