[zaloguj się]
[pdf]

DZIECINNY (146) ai

dziecinny (144), dzieciny (2); dzieciny BiałKat; dziecinny : dzieciny ZawJeft (4 : 1).

e jasne.

Fleksja
sg
mNdziecinny fNdziecinnå nNdziecinné
Gdziecinnégo Gdziecinn(e)j Gdziecinnégo
D D Ddziecinn(e)mn
Adziecinny, dziecinn(e)go Adziecinną Adziecinn(e)
Idziecinnym Idziecinną Idziecinnym
Ldziecinnym Ldziecinnéj Ldziecinnym
pl
N subst dziecinn(e)
G dziecinnych
D dziecinnym, dziecinn(e)m
A subst dziecinné
I f dziecinnymi, dziecinnémi
L dziecinnych

sg m N dziecinny (18). ◊ G dziecinnégo (12); -égo (2), -(e)go (10). ◊ A dziecinny (11), dziecinn(e)go (1). ◊ I dziecinnym (7). ◊ L dziecinnym (6). ◊ f N dziecinnå (9). ◊ G dziecinn(e)j (2). ◊ A dziecinną (4). ◊ I dziecinną (1). ◊ L dziecinnéj (2); -éj (1), -(e)j (1). ◊ n N dziecinné (2); -é (1), -(e) (1). ◊ G dziecinnégo (9); -égo (2) ZawJeft, SarnStat, -ego (1) OpecŻyw, -(e)go (6). ◊ D dziecinn(e)mn (1). ◊ A dziecinn(e) (2). ◊ I dziecinnym (1). ◊ L dziecinnym (1). ◊ pl N subst dziecinn(e) (12). ◊ G dziecinnych (24). ◊ D dziecinnym (3) FalZioł (2), ZawJeft, dziecinn(e)m (1) RejPs. ◊ A subst dziecinné (8); -é (1), -(e) (7). ◊ I f dziecinnymi (1) CzechEp, dziecinnémi (1) GórnTroas. ◊ L dziecinnych (7).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Przymiotnik od „dziecina”; właściwy dziecku, należący do dziecka, przeznaczony dla dziecka; puerilis Mącz, Cn; puellaris Calep; infantilis Cn (146): Chwála cżeſtz ij ſláwa bądz tobie krolu kriſte odknpicielu/ ktorému dziecinną [lege: dziecinna] ſlicżnoſtz wyſláwiá chwálę miloſciwą. OpecŻyw 72, 24v; Wodka druga na kaſzel dziecinny. FalZioł II 17c; Lekarzſtwa naprzeciw zapieczeniu dziecinnemv. FalZioł V 38v, I 118d, V 37v [2 r.], 38 [2 r.], 38v, 39v (16); RejPs 198; KrowObr 233V; RejWiz 32, 88v, Cc8v; BielKron 76v, 112v [2 r.]; Nugivendus, Lątęczny Kramárzik/ Ten zwłaſzczá który łątki/ Obraski/ Barwki/ Dźiećinne á niewieście rzeczy w ſwym kramie ma. Mącz 252d, [18]b, 262a, 329d [2 r.], 343a, 376a (9); SienLek 14v; GórnDworz H3; RejPos 38v [2 r.], 281; BiałKat 261; Dawſzy tedy dobrá ſwe w on cudzy ſzáfunek/ Spuśćił ſie ná dziećinny niepewny rátunek. HistLan A3; KuczbKat 395; Vbiory iákie máią być dźiećinne/ y cwicżénie obycżáiow młodych. RejZwierc 7, A5, 6v, 7v, 77; RejPosWstaw [413], [414]v; KarnNap B; przeto rodźicy niechay śię ſtáráią/ áby igry dźiećinne [ludi puerorum] były vcżćiwe ModrzBaz 11, 10v, 11, 12, 31v, 52v; SkarŻyw 3 [2 r.], 46, 141, 297, 388 [2 r.] (8); CzechEp 57, 85 marg, 92 [2 r.], 174 [2 r.], 340, 360; A iż o dźiećinnym Papieſkim/ cżárowánym chrzćie/ nic w piśmie ś. nie cżytamy NiemObr 145, 145 [3 r.], 146, 147 [3 r.], 148, 149; KlonŻal B2; ZawJeft 39, 41, 43; Impubes ‒ Ten ktori ieſzeze na brodzie y łunie włoſsow nie puſzczą, młodz dzeczinna. Calep 514b, 873a; GrochKal 9; Zwyćiężón będąc dźiećinnémi łzámi/ Rzékł GórnTroas 50; LatHar 2; WujNT 62 marg, 1.Cor 13/11; WysKaz 20; SarnStat 583; SiebRozmyśl G2; Głupſtwo ieſt przywiązáne do ſercá dźiećinnego [Stultitia colligata est in corde pueri Vulg Prov 22/15] SkarKaz 420a, 160b, 420b; VotSzl C4; KlonWor 29.

W charakterystycznych połączeniach: dziecinna (-e) gra (5), igranie, igry (2), igrzysko (3), młodość, niewinność, wychowanie.

Przysłowie: Nuces relinquere proverbium, Przeſtáć dziećinnych rzeczi/ mieć ſie ku ſtátkowi, Mącz 194d, 255c.
Wyrażenia: »dziecinne dzieci« = lalki (1): Pupa, Lątká/ dźiećinne dźieći/ łątki. Mącz 332a.

»dziecinne (-y) lata, wiek« = puerili aetate Modrz, JanStat; pueritia Mącz, Modrz [szyk 11 : 4] (12 : 3): Bronił mu thego [walki] Saul dla lat dzyećinnych BielKron 65v; Mącz 29c; GórnDworz Hh4v; BiałKaz I3; ModrzBaz 9v, 13, 53; SkarŻyw 250; StryjKron 285; ZawJeft 21, 23; LatHar 79, 530; SarnStat 593; Gdy ſroga Proſerpiná mátkę nieżegnáną/ Wzięłáć w wieku dźiećinnym/ tobie pożądáną Mátkę SapEpit A2.

»dziecinny papinek« (1): á ſmaż w tym roſchodniku thák wielé/ iż gdy rozewré roſchodnik/ może gęſto być iáko dźiećinny pápinek SienLek 167.

»szpital dziecinny« [szyk 4 : 1] (5): Ten w Rzymie mieſcie Leoninie ſzpital ſwiętego duchá záłożył dzyećinny BielKron 182v, 182v marg, L1113; Brephotrophia [...] Latine parvulorum hospitalia in quibus infantes exposititii, et pupilli aluntur [...], Sirotny dóm/ álbo/ Szpital dziećinny. Mącz 26d; Calep 138b.

»dziecinny wodz, mistrz, rzędziciel« = pedagog; paedagogus Mącz, Vulg [szyk 5 : 2] (4 : 2 : 1): KromRozm II i2v; Paedagogus, Dźiećinny miſtrz/ náucziciel/ pedágóg. Mącz 272c; WujJudConf 206; CzechRozm 89, 94; A przetoż zakon/ dźiećinnym wodzem náſzym był [pedagogus noster fuit] do Chriſtuſá WujNT Gal 3/24, Gal 3 arg.

Przen: Niepoważny, naiwny, śmieszny; słaby (13): BierEz P2; BielKom D8v; [dworzanin'] áby ſie przedſię: miał ná piećży/ żeby cżego dziećinnego po nim znáć nie było. GórnDworz F8v; GrzegŚm 6; Acż ſię ia Leopolićie [...] dziwuię/ że ſię podiąwſzy tego przekłádu popráwić/ tych ták ſzpetnych á práwie dziećinnych omyłek nieobacżył BudNT przedm c3; CzechRozm 72; SkarJedn 95; Wáſze bićia/ dźiećinne ſą nam ſtrzáły. SkarŻyw 207, 200, 470; Pátrząc do iákicheśćie nieprzyſtoynośći/ y práwie dźiećinnych y śmiechu godnych poſtępkow/ y zágmátwánia przyſzli. SkarKazSej 694a.

W charakterystycznych połączeniach: dziecinne (-a) igranie, igrzysko, omyłka, płochość, postępki.

Szeregi: »dziecinny i głupi« (1): práwie mi ſie dziećinny/ á máło bych nie rzekł y głupi y ſproſny/ widzi ten ich dowod CzechRozm 81.

»dziecinny a prosty« (1): takowé rozmyſlanijé będzie ſie widzialo niektorym iakoby dziecinné a proſté/ a dworni ludzie będą to mietz ſnádz zapoſmiech ſobie. OpecŻyw 30.

Synonimy: chłopięcy, synowski.

Cf DZIECIĘCY, DZIECIŃSKI, NIEDZIECINNY

SB