[zaloguj się]
[pdf]

DZIELIĆ (306) vb impf

e jasne.

Fleksja
inf dzielić
indicativus
praes
sg pl
1 dzielę dzielimy
2 dzielisz dzielicie
3 dzieli dzielą
praet
sg pl
2 m -ś dzielił m pers -ście dzielili
3 m dzielił, dziel(e)ł m pers dzielili
f dzieliła m an
fut
sg pl
1 m będę dzielił m pers
2 m będziesz dzielił m pers
3 m będzie dzielił, będzie dzielić m pers będą dzielić, dzielić będą
n subst będą dzielić
imperativus
sg pl
1 dzielmy
2 dziel dzielcie
3 niech(åj) dzieli
conditionalis
sg pl
2 m byś dzielił m pers
3 m by dzielił m pers by dzielili
f by dzieliła m an
n subst by dzieliły
impersonalis
dzielono
participia
part praes act dzieląc

inf dzielić (32). ◊ praes 1 sg dzielę (23). ◊ 2 sg dzielisz (2). ◊ 3 sg dzieli (95). ◊ 1 pl dzielimy (2). ◊ 2 pl dzielicie (2). ◊ 3 pl dzielą (44). ◊ praet 2 sg m -ś dzielił (2). ◊ 3 sg m dzielił (6), dziel(e)ł (1) PaprUp. f dzieliła (6). ◊ 2 pl m pers -ście dzielili (1). ◊ 3 pl m pers dzielili (10). ◊ fut 1 sg m będę dzielił (3). ◊ 2 sg m będziesz dzielił (2). ◊ 3 sg m będzie dzielił RejPos (2), będzie dzielić (1) GrzepGeom. ◊ 3 pl m pers będą dzielić (1) TarDuch, dzielić będą (1) OrzRozm. subst będą dzielić (1). ◊ imp 2 sg dziel (16). ◊ 3 sg niech(åj) dzieli (4). ◊ 1 pl dzielmy (1). ◊ 2 pl dzielcie (2). ◊ con 2 sg m byś dzielił (1). ◊ 3 sg m by dzielił (5). f by dzieliła (1). ◊ 3 pl m pers by dzielili (2). subst by dzieliły (1). ◊ impers dzielono (2). ◊ part praes act dzieląc (34).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XIX w.

1. Rozkładać jakąś całość na części, rozdrabniać, łamać, rozcinać, rozbijać, rozszczepiać; dividere (in partes) BartBydg, Mącz, Calep, Cn; partes facere Mącz,. Calep, Cn; partire a. partiri (in membra) Mącz, Cn; diverberare, findere, scindere Calep; diducere in particulas aliquid, dimetiri, dispertire a. dispertiri in membra, dividuum a. particulas facere, tribuere (in partes) Cn (77): Diverbero, Scindo. ‒ Rozbijąm, vderzemmdziele [!]. Calep 335b, 419b; O dzielech miedzy rodzonémi. [...] Stárſzy dźieli, młodſzy wybiéra. SarnStat 1265.

dzielić kogo, co [w tym: co na co (11)] (28): ZapWar 1550 nr 2655, 2666 [2 r.]; On wżiąwſſy tho wſſyſtko [zwierzęta ofiarne] roſzćiął ye ná poły/ [...] ále ptakow nie dzielił [non divisit]. Leop Gen 15/10, Ios 7/18; Duchowne dochody iáko dźielić. OrzRozm I marg, I; BielKron 278; Mącz 17c, 47d, 175c; GórnDworz Z3; ModrzBaz [38]; KochPs 87, 167; KochPhaen 18; GórnRozm C4, Ev; ActReg 5v; Calep 180b; GórnTroas 75; żeby Stároſtwá y teraz y ná potomné czáſy nie dźielić. SarnStat 485 [idem] 540. Cf dzielić co w co; co czym, »nie dzielić dniow swoich«.

dzielić co w co (1): iż potomſtwo wáſze dźieląc/ co dáley to w drobnieyſze cząſtki máiętnośći/ do vboſtwá prżyść muśi GórnRozm I4v.

dzielić co czym (2): Calep 329a; Temikordámi [!] báranká dźielono LatHar 719 marg.

dzielić na kogo, na co (13): ZapWar 1550 nr 2666 [2 r.]; Leop Ios 7/18; OrzRozm I; Dzielą też Hiſzpanią ná pięćioro kroleſtwo BielKron 278; Mącz 17c, 175c, 281b, d, 335b; GórnDworz Z3; GórnRozm Ev; Calep 180b.

Zwroty: »na części, w cząstki dzielić« [szyk zmienny] (8 : 1): Item stathki albo parafarnalia mayą dzielicz na thrzy częsczi. ZapWar 1550 nr 2666, 1550 nr 2666; OrzRozm I; Partes facere Dźielić ná częśćy/ roskłádáć. Mącz 281b, 17c, 281d, 335b; GórnRozm Ev, I4v.

»dzielić na dwoje« = bipertire Calep (1): Bipertio – Dzelię na dwoie. Calep 131b.

»w poł, na poły dzielić« (1 : 1): y wssythko Imienie napoly dzielicz maią ZapWar 1550 nr 2655; KochPhaen 18.

W przen [kogo, co] (5): Głos Páńſki dźieli płomień ogniſty [Vox Domini intercidentis flammam ignis Vulg Ps 28/7] LatHar 347; krzyk dźieli obłoki KmitaSpit C5; KlonFlis E4.
Zwroty: »na części dzielić« (1): Gdy kápłan/ nayświętſzy Sákráment/ Ciáłá Páńſkiego łamie. O Pánie/ iák ćię kápłan/ ná trzy cżęśći dzieli GrabowSet P2.

bibl. »nie dzielić dniow swoich« = nie dożyć połowy tego wieku, który był wyznaczony, zginąć wczesną śmiercią (1): Mężowie krwie/ y zdradliwi/ nie będą dzielić dniow ſwogich [non dimidiabunt dies suos Vulg Ps 54/24] TarDuch A5v.

Przen: Powodować rozłam, skłócać [kogo, co] (3): Páńſtwo Swieckie P. Bog w ſtárym zakonie rozdzielił/ ále Wiáry y Kośćiołá niedzielił. SkarJedn d7v; Fáłſzywa miłość docżeśna krotka ieſt/ á prętko przyaćiele dzieli. SkarŻyw 63; á herezye y rożne wiáry dźielą kroleſtwá/ y rozdźiałem ie gubią. SkarKazSej 684b.

W polemikach religijnych na temat natury Boga i Chrystusa [kogo, co] (8): bo [Pismo św.] nie dźieli go [P. Boga] tám/ gdźie iednę Iſtotę iego być vczy: y owſzem iáſnie powiáda/ być go iednym Bogiem. BiałKat 3v; Ná ktorym [synodzie] potępiony ieſt Neſtor Cárogrocki Pátryárchá/ ktory dzielił Perſonę w Chryſtuśie SkarJedn [A*2]v, 286; gdy Chriſtuſá znácżnie dźielą/ iedny rzecży przypiſuiąc iáko Bogu tylko: á drugie iáko cżłowiekowi. NiemObr 138, 103, 108, 163.

Zwrot: »na troję dzielić« (1): Ná troię Antykryſt dźieli Kryſthuſá/ Ciáło w grobie/ Boſtwo wſzędźie/ á duſzę iákąś witáią Oycowie w iákichśi odchłániach GrzegŚm 25.
a. bibl. Mieć rozdzielone (o zwierzętach parzystokopytnych); ungulam dividere PolAnt [co] (5):
Zwrot: »kopyto dzielić« [szyk zmienny] (5): Cokolwiek dzieli kopyto/ y dwoi ſtopę w kopyćie [...] tákowe bydlę ieść będziecie BudBib Lev 11/3; Záś krolik acż przeżuwa/ ále kopytá niedzieli/ niecżyſty ieſt wam. BudBib Lev 11/5, Lev 11/4, 6, 7.
b. mat. (O działaniach arytmetycznych) Wykonywać dzielenie, wyznaczać iloraz dwu liczb (17):

dzielić co (11): tedy vymi po cifrze z obudwu [...] po tym ie dziel iako tu. KłosAlg F2v, D4, D4v, E3, Fv, F2 [4 r.], F2v, G4v.

dzielić przez co [w tym: co przez co (10)] (15): A ono czo przydzie z takiego mnożenia dziel przez wiadome rzecży KłosAlg E3; iako tu 245/485 dziel przez 5. przydą 49/97. KłosAlg F2, D4, D4v, E3, Fv, F2 [3 r.] (11). Cf Zwroty.

Zwroty: »dzielić przez dzielnika« (1): Ieſtli Czo oſtanie złotich mniey niż dzielnik tedy ie obroć na groſze [...] á rozłożywſzy zaſię dziel przez dzielnika KłosAlg E4v.

»dzielić przez [jaką] liczbę« (1): dopiero ią dziel przez tę licżbę wktorey ſie porownały KłosAlg F2.

»dzielić przez pirw(sz)y termin [= w regule trzech: wiadome]« (2): potim dziel przez pirwſzi termin KłosAlg E4, F.

α. Spełniać funkcję dzielnika (1): Iedno [= jedność] nie mnożi ani dzieli gdziekolwiek ſtoi. KłosAlg F2v.
c. geom. [co] (6): y drugié k temu ieſzcze Lineae proſté będą ią [prostą] dźielić ná tymże Punkćie GrzepGeom C3v.
Zwroty: »dzielić na części« (4): Linea, która wſzytek Kwádrat od kątá do kątá ná dwie równé części dźieli. GrzepGeom F3, D3v, D4, H3v.

»dzielić na dwoię« (1): Vczyń Diametrum od kątá do kątá/ ktory Rombum będźie dźielić ná dwoię GrzepGeom G4v.

2. Odłączać, rozłączać, odrywać, odosobniać; dirimere, discludere, distinguere Cn [kogo, co od kogo, czego] (16): GliczKsiąż C5; y dáłá iey pokutę do dni trzydzieśći/ dzieląc ią od śioſtr. SkarŻyw 226; Noli ab Euangelio diuidere Miſſam [...] Nie dźiel Mſzey od Ewangelijey świętey/ álbowiem Mſza ieſt cżęść Ewángeliiey ReszPrz 55.
Szereg: »dzielić i wyłączać« (1): że [Abraam] dzyeli y wyłącża płod nyewłaſney żony Hágár/ od płodu właſney żony. GliczKsiąż B3v.
W przen (12):

dzielić kogo, co od kogo, czego (8): żołądek/ pokármy wſzytki naprzod wśię bierze [...] á czyſte od nieczyſtego dźieli. SienLek 17v; RejPos 240; Iáko pierwſze rodźice náſze ták y naz dźieli grzech od Páná Bogá BiałKaz A4v, A4v; SkarJedn 372; SkarKaz 313a, 387b, 634b.

dzielić kogo, co z kim (3): o móy mężu/ śmierć nielutosćiwa Mnie ſmutną ztobą dźieli KochFr 123; Ci co nas z vmárłemi dzielą/ krzywdę nam y im czynią. SkarKaz 381a marg, 381a.

dzielić z czym (1): Ten [Bóg] ieſt/ co żywot [człowiekowi] dawa/ y ten co z nim dźieli. GrabowSet K4.

Zwrot: »dzielić na dwoje [od kogo] serce« (1): ábyś nigdy nie dzyelił ná dwoie od niego [od Krystusa] ſerczá ſwoiego RejPos 240.
3. Czynić różnice, rozróżniać, różnicować, przeciwstawiać; klasyfikować, porządkować, analizować; dividere, BartBydg, Cn; segregare, specificare BartBydg (63): Specifico, segregare, dividere, dzyelicz BartBydg 235b, 235b; WujJud 100; SarnStat 244.

dzielić co (47), kogo (4): WróbŻołt nn4v; RejWiz 79v; poddánego theż Swieckiego ták dźielę/ że on álbo Ziemiáninem ieſt/ álbo Ziemiáninowi poddánem ieſt OrzRozm V2, F, Vv; KwiatKsiąż P4v; RejAp 167v; chceſz w. m. to dzielić co dzielone być nie może/ bo godność dworzáninowá nie będzye żadna dobra/ ieſli ná cżás y dobrym kſtałtem vżyta nie będzie GórnDworz H4v, G3; GrzegŚm 33; Cżyli wy to dźielićie/ y inſzy wam będźie Pan Chriſtus/ á inſze ćiáło y kreẃ żywa iego? WujJud 171v, 46, 254; WujJudConf 100; CzechRozm 96v, 97v, 98v [2 r.], 99, 247, 253v; StryjKron 245; CzechEp *4, 291, 339; LatHar 282 marg; WujNT 102 marg; ieno ie [dźwięki równe łacinskim lub greckim] częśćią zwycżay źiemie, częśćią grubſzè álbo ſubtèlnieyſzè wyrażenia ſłów dźieli JanNKar C3; SarnStat *6 [5 r.], *6v, 1265, 1271; podobno teraz naydźiem czás miłoſierdźia/ á potym czás ſądu. y Apoſtoł dźieli te dwá czáſy SkarKaz 4b. Cf dzielić kogo, co, od kogo, od czego; kogo, co czym; co od kogo, od czego czym.

dzielić kogo, co, od kogo, od czego (10): RejPs 193v; A ten znák [...] dźyeli koſcyoł Kryſtuſow od Zydowſkyego KromRozm III D6v; abyście już WM o wszyćkich potrzebach koronnych pospolitych opatrzeniu radzić nam raczeli, jednych od drugich nie dzieląc Diar 29, 41; RejAp CC3; CzechRozm 83v, 93; CzechEp 291; ReszPrz 14; iż Ieſuſá rozwięzowáli/ dzieląc ſłowo od ćiáłá/ y mowiąc; Iż Syn Boży nie sſtał ſię prawdziwie Synem człowieczym: ále iż tylko Bog w człowieku Ieſuśie/ iáko w kośćiele mieſzkał. WujNT 825.

dzielić kogo, co czym (2): Ale iáko tám Filozofuie [...] dźieląc tego pánuiącego [hebr. Adon] ſtárym y nowym Teſtámentem CzechEp 302; WujNT przedm 25.

dzielić co od kogo, od czego czym (2): ktorą [naukę Kościoła Pana Krystusowego] tu Lukaſz ſ. zowie Apoſtolſką/ iákoby ią dzyeląc tym znákiem od wſzytkich inych náuk. RejPosWstaw [1433]; CzechEp 353.

dzielić na co (19): naprzod Krol/ generaliter wſpomniawſzy w Przyśiędze ſwey Prywileie Duchowne/ y Swieckie/ hnet potym ie ſpecialiter dźieli/ ná Kośćioły/ ná Práłaty/ á potym ná Swieckiego Stanu ludźi. OrzRozm F; Gdy ono naprzednieyſze/ y poſlednieyſze roſkazánia zakon Moyżeſzow dzielą? CzechRozm 97v, 97v [2 r.]; CzechEp *4; SarnStat *6. Cf »na części dzielić«.

Zwroty: »na części dzielić« [szyk zmienny] (13): ktori [psalm] dzielącz na częſci ſpiewaią y mowią na primie/ na terciey/ na ſexcie y na nonie WróbŻołt nn4v; Distribute scribere, Iáſnie co piſáć/ dźieląć ná pewne części. Mącz 464a; GórnDworz G3; tedyć też odpowiedź ſwą ná dwie częśći dźielić muſzę. CzechRozm 253v, 96v, 98v [2 r.], 99, 247; CzechEp 339; WujNT 102 marg; SZESCDZIESIĄT CONSTITVCIY Práwá Zydowſkiégo porządzonych, ná kſztałt praw Céſárzkich: dzieląc ná trzy częśći: In Perſonas, Res et Actiones. SarnStat 244, 244.

»na czworę dzielić« (1): DRVGI SPOSOB PRAKTYKI. Na czworę [Metrykę] dźielą: Naprzód, Formy zapiſów kłádą y zbiéráią [...] Potym, Formy pozwów rozmáitych. Potrzećié, Munimenta maiora y interlocutoria. Czwarty, Dekréty SarnStat 1301.

»na dwoje dzielić« [szyk zmienny] (3): GrzegŚm 33; WujJudConf 100; Te ſłowá [Niewiasto, oto syn twój... Oto matka twoja] drudzj ná dwoie dzielą dla tego ſłow Páńſkich ośm licżą. LatHar 282 marg.

fil. »genus in partes dzielić« (1): ktoby genus in partes dźielił, iuż ieſt vitium nieládá SarnStat *6.

fil. »totum in partes dzielić« (1): kto záśię totum in ſpecies á nie in partes dźieli, téż vitium niemáłé. SarnStat *6.

»na troje dzielić« (1): iż tu Apoſtoł ná troie dzieli widzenie ſwoie. Powieda napirwey/ iż widział w niebie ſtolice/ á potym ſiedzące ná nich. Potim powieda iż widział duſze pośćinánych [...] Potym záſię powieda iż też y ty widział oſobno ktorzy nie chwalili beſtiey RejAp 167v.

Szereg: »dzielić i odłączać« (1): Bo [św. Jan] znácżnie tymi ſłowy tych inſzych [antychrystów] wielkość dźieli y odłącża od onego/ o ktorym iż idźie/ ſłyſzeli CzechEp 353.
W przen [kogo] (1):
Przysłowie: Śmierć nie dźieli nas/ ni oná przebiéra GórnTroas 31.
a. W funkcji przysłówka: »nie dzieląc« = bez różnicy (1): chocia Dworzánin będzie ták dobrego bacżenia/ iż pozna/ iáka miedzy cżym ieſt roznoáć/ iednak nie może to być/ áby mu nie łatwiey przyſło doiść thego cżego prágnie/ kiedy mu ſie iáką regułką ocży otworzą [...] niż gdiby ſie wſzytko ták nie dzielącz/ ná rozſądek/ á bacżenie iego puśćiło. GórnDworz I4v.
4. Rozdzielać coś między kogoś, dzielić się czymś z kimś; brać sobie część czegoś; dispertire a. dispertiri Mącz, Calep, Cn; dispendere Mącz, Cn; communicare, viritim distribuere, dividere, (h)erciscere a. (h)ercisci, partiri Calep, Cn; metiri, sortiri Mącz; partes dare a. facere, tribuere Calep; ciere, compartiri, dimetiri, discernere sorte Cn (54): Dispendo, Dźielę/ podźielam/ rodźielam [!] Mącz 289a, 219c, 281d, 403c; Erciscere ‒ Dzielicz, rozdziałuczinicz. Calep 370b, 331b, 334b, 758b.

dzielić kogo (1): Zem zá żywotá dziatek ſwych dzielić nie vmiał HistLan E2v.

dzielić co (34) : Tám więc lew oſłowi mowił/ Aby obłow dobrze dzielił. BierEz K4; OpecŻyw 142; WróbŻołt 67/13; Rozdzielili ſobie wſſytko odzienie moie á przyrodzoney ſſáty mey niechćieli dzielić RejPs 32, 105v; ktore ſzukno miedźi ſchobą roſchdzielili A o oſtatek ktorego niedzielili poſlali wernara do Cola aby do nych Zydy zwiodl LibMal 1543/68; LubPs F2, hh, hhv; RejWiz 58; Leop Iudic 5/30, 2.Reg 19/29; Imioná tych ktorzy dźielili źiemię. BibRadz Num 34 arg, I 288v; Ps 59/8; HistRzym 97; Ale lepiey ieſt vpokorzyć ſie s pokornemi/ niżli dzyelić bogáctwá z hárdymi. RejPos 13v, 15 [2 r.]; HistLan E3; RejZwierc 44v; SkarŻyw 51, 501, 560; á pohániec ſproſny Nád Nieſtrem śiedząc/ dźieli łup żáłoſny. KochPieś 37; PaprUp I3v; WujNT 243. Cf dzielić co komu.

dzielić co komu [w tym: sobie (3)] (7): Coście tám moie dobro gdzyeś dzyelili ſobye RejWiz 130; Leop P4, Ios 1/6, 2.Par 31/15; RejPos 77, 104v; CzechEp 369.

dzielić między kogo [w tym: między się (4)] (5): ſſáty me myędzy ſię dzyelili [diviserunt sibi vestimenta mea Vulg Ps 21/19] LubPs F2, hh; BibRadz I 288v; BiałKat 343v; WujNT 243.

dzielić między kim [w tym: między sobą (3)] (3): HistRzym 97; RejPos 15; Bierzćie [ten kielich] á dźielcie miedzy ſobą [Accipite et dividite inter vos Vulg Luc 22/17]. KuczbKat 175.

dzielić z kim (7): anym zyskv rzekl any myal sznym. dzelycz ZapWar 1527 nr 2382; bowiem nietylko aby [Chrystus] ſniem [z ubogim] ſkárby ſwe dzielił ále ſie ieſſcze zániem będzie vſtáwicznie przyczyniał RejPs 105v; RejWiz 58; Leop 2.Reg 19/29; RejPos 13v; RejZwierc 44v; PaprUp I3v.

W charakterystycznych połączeniach: dzielić łup(y) (10), obłow, ziemię (5).

Zwroty: »w rowny dział dzielić, wiernie dzielić działy« (1 : 1): áby wiernie dzielili bráćiey twoiey działy [fideliter distribuerent fratribus suis partes] mnieyſſym y więtſſym Leop 2. Par 31/15; ktorzy [Czesi] [...] drapieżyli á zbiiáli w źiemi Węgierſkiey/ á w rowny dział dzielili. BielKron 304.

»dzielić losem« (1): Abowiem ty będzieſz dzielił loſem [sorte divides] thę źiemię ludu temu Leop Ios 1/6.

»na poły dzielić« (3): RejWiz 58; Ná ziemi z nimi iadał y ſypiał/ wſzytko z nimi nápoły dzielił. RejZwierc 44v; Tenze [...] ku wielkiei ſzkodzie R: P: wſzitkie prouenta znim napoli dzielel PaprUp I3v.

Szeregi: »brać (a. wziąć) (i łamać), (a, i) dzielić (i pożywać)« (2 : 1): bośćie bráli [Ciało i Krew Pańską]/ miedzy ſye dźielili/ y pożywáli. BiałKat 343v; KuczbKat 175; był ſpor miedzy nimi/ kto on chleb pierwey w ręce wziąć y łámáć miał/ y dzielić. SkarŻyw 51.

»dzielić i darować« (1): iż on [antychryst] y tę źiemię ktorą wiernym wydźiera/ ſwoim dźieli y dáruie. CzechEp 369.

W przen [co] (7): Gdyż ie [Zebrzydowskich] Bog dzyeląc rozum/ miał ná dobrey piecży. RejZwierz 56.

dzielić między kogo (3): Leop Num 26/55; OrzRozm R; áby theż náſládowáli páná Bogá w dobroći/ y w mądrośći/ dzielącz miedzy ludzie/ iáko dobrzy ſzáfárze te dáry/ ktore ſámi od niego biorą. GórnDworz Gg4v.

dzielić między czym (1): Ziemiá téż záś z wodą/ [...] wilgość też ſwą wodną między ſobą dźielą SienLek Vv.

Fraza: »los ziemie dzieli [między kogo]« = podział ziemi odbywa się drogą losowania (1): thelko áby los źiemie dzielił między pokolenia y fámilie [ut sors terram tribubus dividat et familiis]. Leop Num 26/55.
Zwroty: »[z kim] swą dzielić duszę« (1): Y tákże ia muſzę Zygmunćie z ſtobą dźiś ſwą dźielić duſzę? Ktorey/ [...] bierzeſz połowicę/ Chcąc ośierocić mnie/ y tę ſtolicę. GrochKal 6.

»swej wiary z nikim obcym nie dzielić« = dochować wiary komuś jednemu (1): [każdy małżonek przy żonie] iáko y oná przy iednym mężu ſwoim/ ma záwżdy w káżdey potrzebie trwáć [...] nieprzypuſzcżáiąc ku tey miłośći nikogo innego/ ani ſwey wiáry z nikim obcym dzieląc. KarnNap F4.

5. Stanowić przedział, wyznaczać granicę między dwiema różnymi całościami, odgraniczać co od czego, rozdzielać, dirimere Mącz, Cn; distrahere, separare, submovere Mącz; cerncre, discernere, discludere, discriminare, dispescere, disseptire, disterminare, distinguere, dividere, librare, limitare, secemere Cn (86):
a. W przestrzeni [w tym: o naturalnych lub sztucznych granicach geograficznych i terenowych (77)] (84): Submovent termini ab Italia, Dźielą/ Róznę czinią. Mącz 235a, 462a.

dzielić co, kogo (80): nyeskazil myedze która dzielila ych ploszy ZapWar 1545 nr 2627; MiechGlab 42; Dzieli Europę od wſchodu ſłońcá rzeká Tánáis BielKron 271, 227v, 263v [3 r.], 267, 269, 288, 289v; Mącz 38c, 103a; tedy ono nowé rzéczyſko dźiedźiny ma dźielić [tunc ille novus alveus haereditates limitabit JanStat 420] SarnStat 466, 466. Cf dzielić co, (i) co; co, kogo od czego, od kogo; co, kogo z czym, z kim; co z czym czym.

dzielić co, (i) co [= co od czego] (7): áż do rzeki Tánáis [...] ktora dzieli Moſkwę/ Tátáry. BielKron 281v, 278; ći [masztalerze] konie w Bugu/ ktory obozy Ruſkie y Polſkie dzielił/ nápawáiąc StryjKron 175, 395, 522; która [rzeka] náſzé y poddánych náſzych dobrá dźieli [dislerminat JanStat 409] SarnStat 841, 945.

dzielić co, kogo od czego (34), kogo od kogo (4), kogo od czego (1): MiechGlab 76; Bo [rzeka] Arnon/ ieſth gránicá Moáb/ która dzieli Moábity od Amorreycżykow [dividens Moabitas et Amorrhaeos] Leop Num 21/13, Gen 1/6; BibRadz Gen 1/6 [2 r.], Num 33/47; Ma też [Afryka] od wſchodu ſłońca rzekę wielką Nilus/ ktory áż z Indyey wychodzi/ y morze cżerwone/ kthore ie dzielą od Azyey. BielKron 269v, 269v, 273v, 274, 277, 277v (19); Mącz 40d, 58c, 60d, 84d, 209d, 439c; KuczbKat 10; ktory [usypany wał] áby dzieląc zamek/ oſobno od miáſta ſtoiący [ad separandum eam a civitate] bronił wolnego przedawánia y kupowánia. BudBib 1.Mach 12/36; StryjKron 11, 16, 71; GórnRozm K; Diaphragma ‒ Błanka która ſerce ij płuca dzeli od watrobij ij ſsliedzonij. Calep 318b; KlonFlis G.

dzielić co z czym (16), kogo z kim (2): thv szą stharovieczne granycze ktore dzielą hymyenye rakovskie sgaymy okanczkiemy ZapWar 1532 nr 2452, 1524 nr 2313, 1535 nr 2487, 1537 nr 2513, 1542 nr 2450, 2504; UstPraw E2v; ktore [morze Medyterańskie] dzyeli Afrykę z Europą álbo Hiſzpánią BielKron 62; która [Odera] przez sląsko idzie á dzieli nas z Niemcy BielKron 281v, 271, 281v, 430v, 431v, 432v, 461; BielSpr 58v; SarnStat 467, 841.

dzielić kogo z kim czym (1): gdźie Oceanus dźikiemi wodámi Z zachodnemi nas Láchow dźieli narodámi. KlonŻal A3v.

Zwroty: »na części dzielić« (1): Báworſką źiemię Dunay ná dwie cżęśći dzieli. BielKron 288.

»dzielić na dwoję« (1): dzieli ie [miasto Frankfort] rzeká ná dwoię álbo ná dwie mieſce. BielKron 289v.

W przen [kogo, co] (2): á [Chrystus] rozwáliwſzy śćiánę ſrzednią/ ktora dzieliłá nas [żydów i pogan] [medium parietem maceriae solvens]/ y odiąwſzy nieprzyiaźń ćiáłem ſwoim/ zakon ſtárego przykazánia/ vſtháwámi wyniſzcżył Leop Eph 2/14.

dzielić od czego (1): ściáná ſię która dzieliłá wſchodny kośćioł od zachodnego rozwáliłá SkarJedn 269.

b. W czasie [co od czego] (2): á żeby [dwoje światła wielkie] były náde dniem/ y nád nocą/ dzieląc ſwiátłość od ćiemnośći [et dividerent lucem ac tenebras]. Leop Gen 1/18 [przekład tego samego tekstu] BibRadz Gen 1/18.
*** Bez wystarczającego kontekstu (10): Divido, Dzielę/ Podzielam. Mącz 91b, 281c; Calag 478a; Discludo Excludo, separo, disiungo ‒ Dźieliè łącze. Calep 329b, 299a, 329a, 331b, 335a, 336a, 500b.

Synonimy: 1. rozbijać, rozkładać; 2. łączyć, odłączać, odrywać, rozłączać, wyłączać; 3. brakować, odłączać, przebierać, wybierać; 4. darować, dawać, obdarzać, rozdawać; 5. odgraniczać, rozgraniczać.

Formacje współrdzenne: oddzielić, podzielić, przedzielić, rozdzielić, udzielić, wydzielić; oddzielać, odzielać, podzielać, porozdzielać, przedzielać, rozdzielać, udzielać, wydzielać; zadzieliwać.

Cf DZIELĄCY, DZIELENIE, DZIELONY

BC