[zaloguj się]
[pdf]

DZIEWICTWO (109) sb n

dziewictwo (95), dziewistwo (10), dziewicstwo (3), dziwictwo (1); dziewistwo SkarJedn; dziewicstwo SeklKat (2); dziewictwo : dziewistwo : dziewicstwo : dziwic KrowObr (11 : 2 : ‒ : ‒), BudBib (5 : 1 : – : ‒), SkarŻyw (43 : 6 : 1 : 1).

e oraz o jasne.

Fleksja
sg pl
N dziewictwo dziewictwa
G dziewictwa dziewistw
D dziewictwu
A dziewictwo dziewictwa
I dziewictw(e)m
L dziewictwie
V dziewictwo

sg N dziewictwo (15). ◊ G dziewictwa (30). ◊ D dziewictwu (4). ◊ A dziewictwo (26). ◊ I dziewictw(e)m (2). ◊ L dziewictwie (23). ◊ V dziewictwo (6). ◊ pl N dziewictwa (1). ◊ G dziewistw (1). ◊ A dziewictwa (1). [Użycia N i G pl są kalką z hebrajskiego „betulim” 'dziewictwo' występującego tylko w liczbie mnogiej].

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Panieństwo, dziewiczość; nienaruszoność płciowa, bezżeństwo; pozostawanie w całkowitej wstrzemięźliwości płciowej tak kobiety jak i mężczyzny; virginitas Mącz, PolAnt, Cn; integritas, pudor Cn (109): Tentzi ieſt moy oblubienietz/ mąż moy/ ij ſtroz dziewitztwa mego OpecŻyw 3, 5v [2 r.], 6 [3 r.], 6v, 8v [3 r.]; PatKaz III 145v; KrowObr 148, 227, 228v; BibRadz II 2b marg; Mącz 499a; GórnDworz Bb2; Niewiáſtę wedle płći rozumiéy nie wedle wyſtępku z dźiewictwá. BiałKat 331 marg, 373v; WujJud 77; poiąłem tę niewiáſtę/ y [...] przyſtąpiłem do niey/ lecż nie znalazłem iey dziewicą (marg) Właſnie/ dziewiſtw (–) BudBib Deut 22/14, I 67a marg, Deut 22/17, 20; CzechRozm 129, 130 [2 r.]; oná boiąc ſię áby cżyſtośći nie ſtráćiłá (Bo byłá w dziewictwie) z okná wyſokiego ſkocżywſzy vmárłá. SkarŻyw 47; Poháńcy lepſzymi byli przyiacióły dziewiſtwu/ niſzli ći zápámiętáli Heretycy. SkarŻyw 71, 13, 71, 76 [2 r.], 87, 93 [2 r.] (40); CzechEp 263; LatHar 480; A iáko Oekumenius piſze/ przydał to Lukaſz S. na zálecenie dźiewictwá WujNT 486.

W przeciwstawieniach: »macierzyństwo z dziewicttwem« (1): Máćierzinſtwo z dziewictwem w Pánnie zgodę nálázło. SkarŻyw 112 marg.

»małżeństwo ... dziewictwo« (5): BiałKat 373v; WujJud 196v; nád małżeńſtwo przekłada/ dziewictwo/ z náuki Apoſtołá S. Páwłá. SkarŻyw 120, 180; WujNT 1.Cor 7 arg.

Zwroty: »dziewictwo panience odjąć« (1): Tyś zápomniawſzy wſtydu/ zcudzołożył/ a Bogiem wzgárdziwſzy znákuś cżyſtośći nieucżćił/ y dziewictwoś pánience niewinney odiął SkarŻyw 510.

»w dziewictwie trwać« (1): Bo kto ma żonę/ [...] ſtára ſię áby ſię podobał żenie: ále kto wdziewictwie trwa/ ſtára ſię iákoby ſię Bogu podobał. SkarŻyw 120.

»dziewictwo (za)chować; chowanie dziewictwa« (5; 2): tobiem ſamému moie dziewitztwo zachowala. OpecŻyw 6; PatKaz III 100; SeklKat F2; KrowObr 148 [2 r.]; HistRzym 123v; O cżyſtośći ćieleſney/ y chowániu dziewictwa/ nápiſał kazánie SkarŻyw 120.

»panienki w dziewictwie zesromocić« (1): Vdátne miedzyeńce ich ognyem popalono/ A pánienki w dziewictwye ták zeſromocono LubPs Sv.

»w dziewictwie żyć, żywiący« [szyk zmienny] (2 : 1): Nawyſzſza tych ieſt głowá kápłáńſtwo święte/ ná ktorym ſą poſpolićie ći/ ktorzy wdziewictwie żyią SkarŻyw 457, A5, 457.

Wyrażenia: »dziewictwo cielesne« [szyk 5 : 1] (6): A przeſto nic ſie teſz ty ſlowá Duchá S. ku temu wáſzemu ćieleſnemu dziewictwu nieſtoſuią KrowObr 229, 139,139v, 148v, 228v [2 r.].

»czystość dziewicstwa« (1):y podtym przikricym cziſtoſczy dziewycſtwa pſotliwie ziwią SeklKat K2v.

»dziewictwo nieskażone« (1): Y rzecż ſię ſtáłá nieſłychána/ zdomu nierządnego z dziewictwem nieſkáżonym pánná wyſzłá SkarŻyw 341.

»śluby dziewictwa« (1): Vkaſz to żeby tám były ſluby dźiewictwá KrowObr 141v.

»święte a niepokalane (a. niepokalone) dziewictwo« (3): PatKaz I 8v; PatKaz II 22; Y Potym zawołał/ Sancta et immaculata virginitas. O święte á niepokalane dziewictwo/ matki Bożey wzywáiąc SkarŻyw 414.

Szeregi: »dziewictwo i bezżeństwo« (1): Chwałá Bogu/ że iuż ták o dźiewictwie y bozżeńſtwie z Páwłem ś. trzymćie WujJud 209v.

»dziewictwo i (albo) czystość« [szyk 4 : 3] (7): KromRozm I I; Iuſz tu tedy ſtąd kożdy wierny obátzyć może/ iż tho wáſze ſfalone dziewictwo/ y tá ſmrodliwa á wymyſlona tzyſtość kápłáńſka/ nieieſth z żadney vſtáwy piſmá Swiętego/ od Páná Bogá poſtánowioná KrowObr 229v, 139; HistRzym 123v; Márya Pánná wielki przykład dźiewictwá y cżyſtośći BiałKat 373v; SkarŻyw 120 marg, 241.

W przen (2): Złość ludzka/ nigdyć tego błogoſłáwieńſtwá Chryſtuſowego wydrzeć tobie [stolico rzymska] nie mogłá: áby ten poſag twoy odięty tobie był/ á twoie dziewiſtwo niepokaláney náuki zoſtáć ſię nie miáło. SkarJedn 396; ArtKanc K11.
Przen: Dowody, znaki nienaruszoności płciowej (2): Tedy wezmie oćiec (oney) niewiáſty y mátká iey/ y przynioſą dziewictwo iey [et educent virginitatem puettae] do ſtárſzych mieyſckich do brony. BudBib Deut 22/15; lecż te (ſą) dźiewictwá cory moiey [virginitas filiae meae]/ y rozwiną odzienie przed ſtárſzemi mieyſckimi. BudBib Deut 22/17.

Synonimy: bezmałżeństwo, bezżeństwo, czystość, panieństwo.

Cf DZIEWSTWO

SB