[zaloguj się]
[pdf]

DZIWAK (18) sb m

a pochylone.

Fleksja
sg pl
N dziwåk dziwåcy
G dziwåk(o)w
A dziwåka
I dziwåki(e)m
V dziwåku

sg N dziwåk (11). ◊ I dziwåki(e)m (4). ◊ V dziwåku (1). ◊ pl N dziwåcy (3). ◊ G dziwåk(o)w (1). ◊ A dziwåka (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (dwa z tych samych przykładów) i XVIII w.

1. Człowiek o chimerycznym usposobieniu, któremu nie można dogodzić, kapryśny, zrzęda; morosus Mącz, Calep, Cn; fastidiosus Mącz, Cn; melancholicus, trico Mącz; difficilis, imaginosum morbum patiens, imaginosus, intractabilis animus, opinator, opiniosissimus, stomachosus, submorosus Cn (11): RejKup y3v; Stároſtę nowotnego/ mamy y dziwaká/ Y páná nam iuż zbłaźnił/ wierę nieboraká. RejZwierz 138; Fastidiosus, Przezdzięczny/ Dźiwak/ żaden mu nie może vgodźić/ nie chćiwy też Mierziony/ Nie ſmáczny Mącz 119c; Melancholicus, Melankolik/ gęſtą á cząrną [!] krwią okfikuyący [!]/ dźiwak yáko by nie zupełnego rozumu. Mącz 214a, 233c, 382b, 464c; ProtBaz E2; Morosus ‒ Obrazlin i dźiwak. Calep 675a; A wielé czego ma ná obiedźie/ álbo ná wieczerzy/ ziádáć/ wiém że ſą tácy dźiwacy/ co pytáć nie przeſtáną Oczko 24v.

dziwak na kogo (1): ſtárzy [...] ledá co cżáſem mowią/ by ſie iedno mowiło: ſą ſkąpi/ trudni/ nieużyći/ boiázliwi/ ſkrzęthni/ dźiwacy na ſyny/ fráſunk záwdy w domu/ á łáiánie/ bo wſzytko chczą áby po ich woli ſzło. GórnDworz K3.

2. Człowiek robiący z siebie widowisko, zachowujący się jak błazen lub kuglarz; obłudnik, oszust (4): Ale im [o duchowieństwie] nie pomogą nic ony krzyżyki [na kapturze]/ Bárzo przykro kukłaią v nas ty nędzniki. A co inych dziwakow/ ktoby ie pámiętał/ Wiem że gdybyé ie vźrzał/ y ſambyś ſie lękał. RejWiz 161; Bo to dźiwak/ co go bogáctwo zubożyło/ Przyrównam go Oſłowi/ choć mu to nie miło: Który przyſmáki nośi koſztowné na tobie Przedśię ládá chróśćiſko naydźieſz przed nim w żłobie. PudłFr 20, 56; Lecż też na drugą ſtronę: náyduią ſię mnodzy/ Bogu/ ludziom niepráwi/ dźiwacy vbodzy (marg) Pauperes improbi (—) KlonWor 50.
3. Ten, kto czyni cuda; tu o aniele (2): A gdy go [anioła] pilnie [Manue] pytał/ co zá imię iego/ Powiedzyał mu/ iż dziwak przezwiſko v niego [Cur quaeris nomen meum, quod est mirabile Vulg Iudic 13/18]. RejWiz 155, 155.
4. Ten, ktory się dziwi (1): Mirabundus, qui miratur, [...] Der sich verwunderet ‒ Dziwąk. Calep 664b.

Synonimy: 1. fantastyk; 2. błazen, przechera; 3. cudoczyńca, cudotworca, dziwosprawca.

KCh