[zaloguj się]
[pdf]

FRANCUZ (143) sb

Francuz m (127), Francoz m (1) [n-ethn]; Francuz : Francoz Mącz (3 : 1); Francuzy pl t (2) [n-loc]; w znacz. 2.: francuz m (7), francuza f (2), francoza f (1), francuz m a. francuza f (3), francoz m a. francoza f (1); francuz RejPos, RejZwierc (6); francuza WerGośc; francoza BartBydg; francuz a. francuza RejWiz (3); francoz a. francoza Murm.

-z (10), -s (10), -sz (1).

a jasne.

Fleksja
sg pl
N Francuz, francoza Francuzowie, Francuzi, francuzy
G Francuza, francuzy Francuz(o)w, francuz(o)w, Francuz
D Francuzowi Francuz(o)m, francuz(o)m
A Francuza Francuzy, francuzy
I Francuz(e)m Francuzy, Francuzami, francuzy

sg N Francuz (21), skrót: F. (1), francoza (1). ◊ G Francuza (4), francuzy (1). ◊ D Francuzowi (1). ◊ A Francuza (2). ◊ I Francuz(e)m (1). ◊ pl N Francuzowie (50), Francuzi (1) OrzRozm, francuzy (7). ◊ G Francuz(o)w (18), francuz(o)w (1), Francuz (2) [n-loc]. ◊ D Francuz(o)m (6), francuz(o)m (1). ◊ A Francuzy (18), francuzy (1). ◊ I Francuzy BielKron (4), Francuzami (1) StryjKron, francuzy (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia
1. n-ethn; Gallus Mymer1, Murm, Mącz; Francus Murm (128): Ten Pilát był Francus rodem z miaſta Lugdunu. OpecŻywList C2; Murm 31, 34; Mymer1 32; Tenći zwycżay yeſt v Włochow/ Fráncuzow/ á ſnadź nawyęcey v Nyemcow GliczKsiąż M2v; KrowObr 134; Nie dádzą nam Niemcy/ Włoſzy/ Hiſzpani/ y Fráncuźi [... ] Człowieká drugiego Hoſiuſowi Polakowi náſzemu/ vczonym rozumem á kthemu oſobliwym piorem vraczonym rownego. OrzRozm P3v, F3; wy tu ſiedźićie zá Polſkim kroleſtwem iáko zá murem/ tákież Niemcy s Fráncuzy. BielKron 410, 102v, 122 [2 r.], 153v, 154, 157v (45); KochZg A2v; LeovPrzep A4v, D3v; Genitus Cellis, Fráncos we Franciey ie vrodźił. Mącz 145d, 63a, 71a, 373c; OrzQuin A2, R4v; Prot Ev; GórnDworz B2, Lv, Bb; RejZwierc 242; StryjWjaz A4 [3 r.], B2, B4, B4v; CzechRozm 150v [2 r.], **; KlonKr A2, A4v [2 r.]; Fráncuzowie zálegli byli kráie láſu ModrzBaz 104, 63, 75v, 103v, 104; SkarJedn 258; Ia mu Włoſką ziemię zoſtáwię/ á ſam ſię do Fráncuzow y Hiſzpanow vdam. SkarŻyw 311, 29, 518; Ci potym złączywſzy ſie z Francuzámi/ ktorych w on czás Galatámi y Celtámi zwano/ ze dwu narodow w ieden przes ſpolne mieſzkánie złączonych y ſpoionych ſą rzeczeni Celtiberij StryjKron 16, 59, 61, 432, 457, 487; CzechEp 264; KochFr 90; KochSz A2v; ReszHoz 115; GórnRozm L4v; PaprUp K2v [2 r.]; ActReg 183; Calep 266a; gdy ſie Fráncuzowie z Hiſzpany o Sycylią y Neápolim ſwárzyli. OrzJan 27, 108; JanNKar B4, D [2 r.], G; SarnStat 370 [2 r.], 371; KmitaSpit A3v; PowodPr 57; CiekPotr 66; SkarKazSej 706b [3 r.]; Daymyż iuż ten dánk Hiſzpánom y Niemcom/ Fráncuzom/ Włochom/ inſzym cudzoźiemcom KlonFlis D2v.
Szeregi: »Gallus (a. Gallik) albo (to jest) Francuz« [szyk 4 : 2] (6). Longinus poráźił Gálliki álbo Fráncuzy nad rzeką Rodanem. BielKron 121; Ten Florus był Gállik álbo Fráncuz BielKron 146; Piſałem wyżſzey iáko Gálli to ieſt Fráncuzowie dawáli pomoc Schothom przećiw Anglikom. BielKron 233v, 7v, 128; StryjKron 61.

»Francuzowie albo Sykambry« [szyk 1 : 1] (2): SYkámbry álbo Fráncuzowie/ zowiem ie też Gálliki/ od miáſtá Sykámbryey/ ktore byli záłożyli napirwey w Azyey/ przyſzedſzy do Niemiec BielKron 122, 296v.

2. n-loc pl t: Francja (2): vciekł do Fráncuz/ to ieſt do Gálliey BielKron 180v; Celticus, Yeden z Fráncus Mącz 46d.
3. lek. Choroba weneryczna; morbus Gallicus Murm, BartBydg; morbus regius BartBydg (13): Morbus gallicus. Die kranckheit der frantzoſen. Nyemoc ſłych [!] kroſt/ álbo fráncozy. Murm 70; BartBydg 127; RejWiz 58; A iużći ſie pogoiły/ Ony twoie ſtáre guzy/ A bolą więc by Fráncuzy. RejZwierc 231v, 236.

W połączeniach szeregowych (7): Więc iż dziwne przyſmáki dziwne też y wrzody/ [...] Kánkry/ Kárbunkuluſy/ Cyrogry/ Fráncuzy RejWiz 15, 90; RejPos 228; RejZwierc 14, 60; My dla Bogá żywego/ izali nas ná rzeź pobić máią/ iáko woły ábo świnie/ ábo inſze bydło? że ſię ták tym niezbednym obżárſtwem tucżym? przez co nie tylko doſtáiemy Kánkrow/ Kárbunkułow/ Antraxy/Fráncuzy/ y z dźiwnemi ich potomki: ále tráćimy łáſkę Bożą WerGośc 262.

Szereg: »guzy albo francuzy« (2): A ták tákie dobrodzieyſtwá wzaiemne bywaią/ y wzaiemne też guzy álbo fráncuzy s tego dobrodzieyſtwá roſtą. RejZwierc 101v; Ale ieſzcże będzie żáłoſnieyſza/ gdy z guzow álbo s fráncuzow/ álbo z dziwnych wrzodow nań [na człowieka zabawionego światem] nieobácżnie przypádnie. RejZwierc 167.

Synonimy: 1. Gallus; 2. Gallija; 3. »dziki świerzb«, galik, »niemoc kurewnikow«, ospice, przymiot, »wrzod galijski«, »złe krosty«, »zły wrzod«.

Cf FRANCA, [FRANCUGA]

TZ