»gadkę, gadce (po)rozumieć; przez gadkę rozumie się« (1 : 1; 1): Ezop dáleko w kąćie ſtał/ Hnet tey gadce porozumiał BierEz C3v, F3; A gdy iuż nádchodził ſiodmy dzień/ rzekli do żony Sámſonowey: Lágodnie zleguy mężá twego/ á námow go żeć powie co ſie przez tę gadkę rozumie [ut indicet tibi quid significet problema]. Leop Iudic 14/15.

»powiedzieć gadkę; gadka powiedziana« = zadać zagadkę [szyk zmienny] (3; 1): BielŻyw 60; Powiedzże nam tę gadkę [Aenigmatice loquere aenigma tuum) á będźiem iey ſłucháć. BibRadz Iudic 14/13; Táiemnice ſkrytych przypowieśći zrozumie/ á będzie ſię obierał w gadkách przez podobieńſtwá powiedziánych [et in absconditis parabolarum conversabiturVulg] BibRadz Eccli 39/3; KochPs 114.

»powiedzieć gadkę, odpowiedzieć k gadce« = podać rozwiązanie zagadki (3 : 1): Nienawidziſz thy y nie miłuieſz mię: że mi nie chceſz powiedzieć gadki tey/ ktorąś zádał ſynom ludu moiego [idcirco problema, quod proposuisti filiis populi mei, non vis mihi exponere] Leop Iudic 14/16; BibRadz Iudic 14/15; BielKron 52; HistRzym 24 v.

»gadkę przyjąć, wziąć« (1 : 1): BierEz F3v; A ktożkolwiek od Krolá gadkę przyiął/ á niezgadłby iey/ tedy gárdło ſtráćił HistRzym 8v.

»gadki pytać« [szyk zmienny] (2): BierEz D3v; Przetoż miły bráćie iuż idź/á nie pytay więcey tákowyeh gadek odemnie. HistRzym 95.

»gadkę rozwiązać« (1): A niemogli przez trzy dni gadki tey doiść á rozwiązáć [propositione solvere] Leop Iudic 14/14.

»gadkę składać, wynaleźć, wymyślać« (1 : 1 : 1): A y gadek wiele ſkładał/ Ktore Krol innym Krolom ſłał BierEz F3; BielŻyw 17; BierRozm 8.

»gadkę trafić« [szyk zmienny] (2): Byſćie byli nie oráli ćielicą moią nie tráfilibyſćie byli gadki moiey [non invenissetis aenigma meum]. BibRadz Iudic 14/18; BielKron 52.

»gadkę wyłożyć (a. wykładać)« [szyk zmienny] (7): Tedy Apollon wykłádał gadkę rzekąc. Swe ćiáło ieſz/ á ſwą krew pijeſz/ To ieſth że ſwey corki pożywaſz/ ienż ieſt twe ćiáło/ y twa krew. HistRzym 9v, 10 [3 r.], 24v, 25; KochPs 72.

»(za)da(wa)ć gadkę« [szyk zmienny] (15): BierEz C3v, F3; Do kthorych rzekł Sámſon/ Zádam wam teraz gadkę [Aenigmatice loquor nunc vobis aenigma] BibRadz Iudic 14/12; Iozefus piſze/ iż then obyczay był miedzy onymi ludźmi zadáwáć ſobie gadki áby ſie im rozum oſtrzył w wypráwowániu ich/ co ſie theż dźiało miedzy Sálomonem y Hirámem krolem Tyrſkiem. BibRadz I 143d marg, Iudic 14/16; BielKron 51v [2 r.], 71, 87v; Exordiri argntias, Począć gádki nieyákie zádáwáć. Mącz 268a, 408a; HistRzym 9v, 24, 25; RejZwierc 204v.

»gadkę (za)gadać« (2): Drugi tę gadkę zágadał/ Kośćioł wielki niektory ſtał: W ktory^m pośrzod ſtał ſłup prośćie/ Trzymáiąc ſam miaſt dwánaśćie. BierEz G3, G3.

»gadkę, gadce zgadnąć (a. zgadać, a. zgodzić, a. ugodzić)« [szyk zmienny] (13 : 1): Xántus chcąc tę rzecż ogrodzić/ Iż gadce nieumiał zgodzić: [...] Ná Ezopá to iął ſkłádáć. BierEz Cv, F3; Wſtąpił tedy Duch Páńſki w Sámſoná/ y ſſedł do Aſchálon/ y zábił tám trzydzieśći męzow: ktore złupiwſſy z odzienia ich/ dał thym kthorzy mu gadkę zgádnęli [qui problema solverant] Leop Iudic 14/19; BibRadz Iudic 14/14, 19; Aperire aenigma, Trudną zwikłáną gadkę zgádnąć. Mącz 278d, 260b, 408a [2 r.]; Apollonie/ gadkiś nieugodził/ á przetożeś ſzyię ſtráćił. HistRzym 10, 8v [3 r.], 24v.

»wyprawowanie gadek« (1): Nád to ieſli kto pożąda doſwiadcżenia wiela rzecży/ tedyć tá wie rzecży dawne/ y przyſzłe przepátruie/ chytre mowy y wypráwowánie gádek [et dissolutiones araumentarum Vulg] rozumie BudBib Sap 8/8.

»gadka, (i) przypowieść (a jakoby baśń)« [szyk 3 : 1] (4): Izali ci wſzytcy nie vcżynią o nim gadki y przypowiesći/ á iákoby báśni [parabolam sument, et interpretationem aenigmatum eius]/ mowiąc o nim BibRadz Hab 2/6; Adagium, proverbium, Przipowieść. Gadká. Mącz 3b; KochPs 114; CzahTr E3.

»w gadkę zachodzić (a. zajść, a. wchodzić)« [szyk zmienny] (4): A máło ich ná ſwiecie co ſie w tym zgodzili/ Chociay w głębokie gadki o tym záchodzili. RejWiz 133; SienLek 112v; GórnDworz Hv, X8.

»gadki zadawać; gadek zadawanie« (1; 1): Przeto godzi ſie od cżłowieka pocżąć naſze powiadanie y onim gadek zadawanie/ cżemu by on tak był ſtworzon á nie inacey pocżąwſzy od głowy aż do nog. GlabGad A5; SkarKaz 80a.

»problemata, to jest gadki« (1): Wyłożyłem tymi cżaſi Problemata, to ieſt gadki, Nie plotki ani mataninę, ale opowiadanie przycżyn rzeci rozmaitich przyrodzonych GlabGad A3.

»spor i proznomowność, i gadka« (1): Każe mu ſię ſtrzedz ſporow y proznomownośći y głupich gadek zakonnych. WujNT 2.Tim 2 arg.

»pytanie, (i, a, albo) gadka« [szyk 5 : 2] (7): na kołaciey onegdayſzey ſtała ſie gadka j pytanie miedźi niektoremi vcżonymi o rzecżach albo przygodach ktore bywaią w ſtronach połnocnych MiechGlab *3v; Thema, latine propositio, sive propositum, Powieść/ pytánie/ gadká/ ku rozbierániu y diſputowániu wzięta. Mącz 454c, 336a [2 r.], b, 450c; CzechRozm 124v.

»(roz)mowa, (i) gadka« [szyk 2 : 1] (3): ábym od tych chropowátych/ y chroſtáwych wrzodow/ ſproſnych/ obmierzłych/ nie wycudzonych/ głupich/ nikcżemnych/ iádowitych/ záráźliwych/ niezbożnych y duſzy ſzkodliwych gadek y mow ludźi záwiedźione odwiodł. CzechEp 77, 77; Calep 332a.

»gadka i roznica« [szyk 1 : 1] (2): Wſzcżynáły ſię też onych cżáſow rozmáite gadki/ y roznice/ we zborzech Apoſtolſkich NiemObr 42, 42.

»gadka i spor« (2): CzechEp 102; Ieſli kto ináczéy vczy [...] ten pyſzny ieſt/ nic nieumieiący/ ále czwierzący ſię około gadek y ſporow o ſłowiech [circa quaestiones et pugnas verborum] WujNT 1.Tim 6/4.

»swar i gadka« (1): ohydził im nieprzyiaćiel poſłuſzeńſtwá wiáry proſtotę/ y żywotow świętych przykłády y cżytánia: áby ſie na ſwarách y gadkách dwornego wtáiemnicách Boſkich ſzperánia/ zábáwili SkarŻyw A2.

»wstępować w gadki« (1): Drudzyć ſwoie niedoſtátki/ Gdy wſtępuią w prozne gatki: Sámi ná ſie wyiawiáią/ Kiedy komu przyganiáią. BierEz P3.

»gadkę zada(wa)ć« = przekazać jakąś treść, stwierdzić coś (2): A thu iey záſię drugą trudnieyſzą á niepodobnieyſzą gadkę zádał: Iż Duch ſwięty wſtąpi do ſercá twoiego RejPos 272; NiemObr 101.