[zaloguj się]
[pdf]

GAMRAT (69) sb m

Pierwsze a jasne. ◊ -råt. ◊ -råt- (28), -rat- (2); -råt- : -rat- Mącz (1 : 2).

Fleksja
sg pl
N gamråt gamråci, gamråtowie
G gamråta gamråt(o)w
D gamråtowi gamråt(o)m
A gamråta gamråty
I gamråt(e)m gamråty
V gamråcie

sg N gamråt (32). ◊ G gamråta (5). ◊ D gamråtowi (1). ◊ A gamråta (2). ◊ I gamråt(e)m (1). ◊ V gamråcie (1). ◊ pl N gamråci (8), gamråtowie Calep (2). ◊ G gamråt(o)w (4). ◊ D gamråt(o)m (4). ◊ A gamråty (7). ◊ I gamråty (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.; poza tym XVIII w, w innym znaczeniu.

1. Rozwiązły mężczyzna, kobieciarz, uwodziciel, Wielbiciel, kochanek; rivalis Mącz, Calep, Cn; chorisator BartBydg, Mymer2; amasius BartBydg, Calep; amator (mulierum) Mącz, Cn; surrianus BartBydg; amorculus, mulierarius, procus Mącz; corrivalis, salax Calep; admissarius, adventor, amatorculus, cucul(l)us, nepos Veneris, nepotulus venereus, rivinus, venereus Cn [w tekstach biblijnych wchodzi w skład alegorii mówiących o czczeniu cudzych bogow przez Izrael] (45): Vźrzyſz tám piekne oſlice/ Bárzo wdzięcżne miłośnice: [...] Ośieł iáko głupi gámrat/ Był oney rzecży bárzo rad BierEz Q2v; Miedzy wſzyſtkimi inymi/ Tymi gámraty moimi/ Ciebie iednego wybieram/ Bo wielką miłość k tobie mam BierEz R; BartBydg 70, 154b, 252; Dla tego głodnemu ſni ſie o iedle, łacżnemu o piciu/ gamratowi o miłowaniu, rozumnemu o naucze etc. GlabGad L4; Mymer2 37; Pothwyerdzila zeznanye thego gamratha ſwoyego yedno wtym dissenciebat yſch na vbiczie thego tho mlodziencza nyeſtala LibMal 1544/ 88v, 1546/ 114v; KrowObr 227v; RejWiz 60 marg, 163v marg, Cc5v, Dd4v; Biádá tobie nędznico/ przeto żeś ſie iemu przyrownáłá/ y ſtroiłáś corki twoie w wſſetecżnośći áby ſie podobáłá y chlubiłá z gámratow twoich Leop 4.Esdr 15/47; Wſzem nierządnicam dawáne bywáią zapłáty: á tyś dawáłá zapłáty wſſem gámratom twoim Leop Ez 16/33; Oto ia zbiorę wſſyſtkie gámrathy twoie z kthoremiś wſſetecżność ſtroiłá Leop Ez 16/37; RejFig Cc5v; RejZwierz 65v; BibRadz Ier 3/1, 4.Esdr 15/46[47]; Mącz 204b, 324d, 356d, 501a; GórnDworz T3v; Poććiwość z Niecżyſtotą. Witaycieſz pánie Gámracie/ Choć niewiele cnoty macie. Po cudzych ſie kąciech włocżąc/ Poććiwym ſławy vwłocżąc. RejZwierc 231v, 231v; ModrzBaz 53; Corrivales ‒ Spolni gamratowie, ſobie ząirzący miełoſzczy. Calep 263a; KlonFlis C2; Oreſtes matkę zábił; Bo też oná Oycá Zabiłá mu z Gámratem ſroga mężoboycá. KlonWor 65.

W charakterystycznych połączeniach: gamrat głupi, silny, smiertelny, wielki (2).

Wyrażenie: »miełosny gamrat« (1): Salax ‒ Iurni, miełoſni gamrat. Calep 939a.
Szeregi: »gamrat, (i) cudzołożnik« [szyk 2 : 2] (4): Sláchetneć yeſt záwżdy małżeńſtwo/ ále friyerze/ gámraty/ y cudzołożniki záwżdy pan Bog karze GliczKsiąż P2; W zadnym ſtanie niemaſz więcey cudzołoznikow y gámratow iáko wſtanie kápłáńſkim papieſkim. KrowObr 228v marg, 222, 228v.

»fryjerz, gamrat« [szyk 2 : 1] (3): Gámraći/ Fryierze/ nye vyrzą kroleſtwá nyebieſkyego GliczKsiąż B7v, 13, P2.

»miłosnik (a. miłujący), (a, albo) gamrat« [szyk 4 : 2] (6): Przydawa ſie też ta niemoc z oſchnienia błonek ktore ſerce okrążaią, á to poſpolicie ludziom boiaznym przychodzi, takież gamratom albo miłuiączim GlabGad E4v; Mihi ante oculos amatorem adduxisti tuum, Prziwiodłaśmi przed moye oczy miłoſniká/ á gámratá twego. Mącz 65b, 7d, 235d; Calep 58b, 925b.

2. Lekkoduch, łobuz, hultaj (5): RejRozpr 12 marg; RejJóz Dv marg; Niechcą temu zábieżeć/ ktorym to należy/ Aby káżdy zuchwálec/ ták długo był w wieży. Ażby s niego wypádły pijáne paraty/ Tákby rychley okroćił domowe gámraty. BielSat D; RZemieśnicy y Drabi ku ſpráwie woienney ktorzy ſą potrzebni á kthorzy niepotrzebni mamy bácżyć/ Naprzod pijánice/ gámraći/ myſłiwcy s ptáki/ Alchimiſte/ y ći wſzyſcy ktorzy ſie lekkiemi rzecżámi obieráią/ ći ſie nie godzą BielSpr 2v; BielSjem 33.

W charakterystycznych połączeniach: gamrat domowy, szalony.

3. n-pers (19): Item Marczinkovi Nyeboſczika kſzyądza Gamratha pywnycznemv vbranye Zamſchowe vkradl LibMal 1548/l39v; RejZwierz 59, aa3; OrzRozm 04; BielKron 424, 424v [2 r.], L1114v; RejZwierc Aaa; GAmrat Arcybiſkup/ gniewał ſie ná kśiędzá Krupſkiégo KochAp 7, 6, 7 [2 r.], 11 [2 r.]; OrzJan 111; SarnStat 197 marg, 895, 991.

Synonimy: 1. cudzołożnik, fryjerz, gach, kurewnik, miłośnik, nałożnik, nieczysty, nierządnik, porobnik, rozpustnik, sprosnik, szkortarz, szkortator, wszetecznik.

MM