[zaloguj się]
[pdf]

INAK (168) av

inak (166), innak (2); inak : innak OrzList (1:2).

a jasne (w tym 5 r. błędne znakowanie).

Sł stp notuje, Cn s.v. inaczej, Linde XVI i XVIII w. s.v. inaczej.

1. W inny sposób, nie tak samo, nie tak; alioquin, aliter, diverse, secus Cn (152): Bo gdyby mie Ceſarz okłamać chciał, muſiał by to inak przed ſię wziąć á inacey namię zayć BielŻyw 65, 116; LibLeg 8/132v; RejRozpr E; RejKup Sv, v4v, x5v, ee2 [2 r.]; Wywyedzyeć ſie ma dobrze/ yeſliby ſie náucżycyel zgadzał s koſcyolem/ á cżego inák nye dzyerżał cżego koſcyoł nyechce. GliczKsiąż L5, M6v; Zyemiá niebo to ſie wſzytko inák pomieſzáć muſzą LubPs X4; KrowObr 216v, 233; RejWiz 122v; OrzList d3v [2 r.]; A ieſliby ſię mieſzczánie w tákiey rzeczy inák záchowáli/ tedy Stároſtá ma Burmiſtrzá y z iednym Ráycą poimáć y dáć gi ſćiąć. UstPraw F4v, C2, C3; OrzRozm B3, Ev, E4v, G, L2; Przez Alexándrá wielkiego przenieſiono tho páńſtwo [Babiloniję] do Grekow/ przy ktorych ſtáło lat 495. drudzy inák licżą. BielKron 268, 98; OrzQuin C2, Xv, Y3v; HistRzym 19v; HistLan Bv, F2; MycPrz I [A3]v; WierKróc B3; PudłFr 73; ArtKanc D12.

inak (a) niż(li) (7): żadnych ſlow w piſmie Swiętym niemáſz/ oktoreby ſie Dijabeł nieſmiał pokuśić/ y inák ich wywroćić/ á niſſli ſámy wſobie ſię rozumieią KrowObr 222v, 16v, 224; Ktożkolwiek tho ná mię powiedał/ ábych ią innak W. M. wſpominał/ á niżliś ieſt tego z przodkow ſwych godźien OrzList dv; A ktoryby inák przedawał niż Woiewodá vſtáwi/ tedy onę kupią tráći. UstPraw A2, D4v; WujJud 258.

W przeciwstawieniu: »tak ... (a) inak« (3): Leop A3v; Mierzyli [geometrowie] ié [koło] iedni ták/ drudzy inák. GrzepGeom H3v; Tu niech káżdy bacży iáko ſię w tym X. K. ſam z ſobą zgadza/ raz ták á drugi inák rzecż ſwą prowádząc CzechEp 175.

Występuje w członie będącym podstawą wyłączania w konstrukcjach wyłączających, wprowadzonych przez: jedno (21), aliż (1), jakoby (1) [zawsze w zdaniu zaprzeczonym] (23): BielŻyw 92; Tho ſą twoie ſlowa/ ktore/ niemogę thego inák rzetz/ iedno iż ſą według rozumu cieleſnego doſić mądre KrowObr 108, 7v, 11, 17v, 30, 59v (15); Przywileie poſpolite y oſobliwe nie máią inák być rozumiáne y wykłádáne iedno iáko ſámy w ſobie brzmią. UstPraw H2; Zkąd obáczáć mamy nowy ſpráwowánia ſpoſob: A nie inák iákoby w rádę Bog miał wnidź z mądrośćią y z możnoſćią ſwoią ku okazániu iákiey zacney a poważney ſpráwy/ ktoraby wſzyſtki ine ſtworzenia wſzelkiem ſpoſobem przewyżſzáłá. BibRadz I 1v marg; Litwá k téy Vniéy niemoże inák piérwéy przydź/ áliżby Kśiądz wielki Litewſki vmorzył Práwo ſwoie Kśiążęcé OrzQuin Pv, Q2, V3; SarnUzn H3; Co inák nie rozumiémy móc bydź/ iedno zá pomocą ludźi tákowych/ których w piſmie biegłych bydź rozumiémy SarnStat 195.

Połączenia: »inak ... a inak« (1): inák ſądźi Rzeczpoſpolita godnego/ á inák kożdy z oſobná. OrzRozm P2v.

»inak ... inak ... inak ... inak ... inak« (1): inák Polſki vżywa Krol/ inák Kſyądz/ inák Ziemiánin/ inák Handlownik/ inák Kmieć OrzRozm V2v.

Szeregi: »tak a nie inak« (1): Ná ktorąkolwyek ſtronę ſye vdaſz/ ſpytam ćye czemu ták á nye inák? KromRozm II r.

»tym porządkiem nie inak« (1): Tákżeć y ći ktorzy tu w Pánu vmieráią/ A Duchy ſwe w moc Bogu/ wiernie oddawáią. Tym porzątkiem (nie inák) w tych roſkoſzách będą/ Po ſwoim zmartwychwſtániu/ gdy w niebie záśiędą GrzegŚm [A2].

a. W funkcji dopełnienia: co innego (38): RejKup N; Niechay teſz żadny po Papieżu nietzeka iákiey popráwy/ ábowiem według przyſięgi ſwoiey inák tzynić niemoże. KrowObr 40v, 42, 52v, 54v, 113, 191v, 230v [2 r.]; RejWiz 38v, 132; Ani też leią młodego winá w ſtháre nacżynie/ bo ieſli inák [alioquin] vcżynią/ pukáią ſie więc nacżynia Leop Matth 9/17; UstPraw D2; A któżkolwiek tego nie wié/ álbo inák około Exekucyéy mówi/ ten nie wié co mówi. OrzQuin F2, Xv; BielSenJoach 3; PudłFr 65; Kmiećiá vbogiego proznuiącego gdy záſtánie Vrzędnik/ ma mu kázáć robić do dworá/ choćby odrobił/ áby go tym wćiągnął w robotę: doſtátecżnemu inák: bo ten może odpocżywáć/ gdy ma cżeladź GostGosp 30.

W strukturze porównawczej: inak (a) niżli (5): ſwięty Paweł to iawnie napiſał/ mowiącz/ by y Angioł znieba ſtąpił/ a ynak vcżył niżli piſmo ſwięte vkazvie/ y vcży/ Anathema ieſt. SeklWyzn c3; RejJóz O2; wierz wżdy ſwoiemu właſnemu Apoſtołowi/ Papieſkiemu Kárdynałowi Kaietanowi/ ktory inák powieda á niſſli thy KrowObr 225v, 52; A gdyby Páná náſzégo/ kto inák á niżli Królem thám witáiąc miánował/ pewnieby było w tym laeſe MAIEſtatis crimen. OrzQuin I4v.

W przeciwstawieniu: »tak ... (a, czyli) inak« (9): Abowim Luter dźiś ták vczy/ yutro inák: co dźiś ſtánowił/ yutro káźi: co ſkáźił/ záſye buduye. KromRozm I G, M4v; Tedy Pan rzekł/ Kto mi Achábá zdrádźi/ áby ſzedł na ſwoy vpadek do Rámoth Gáláádſkiego? Y rzekł ieden ták á drugi inák [et dixit hic in sic, et ille dicens in sic]. BibRadz 1.Reg 22/20; Tego ty Krolu Kościołá tym Mieczem broń/ [...] ták mu podobno mowił/ czyli inák? OrzRozm F3v; CzechEp 251; WujNT 97, 836; SkarKaz 81b, 275b.

Występuje w członie będącym podstawą wyłączania w konstrukcjach wyłączających, wprowadzonych przez: jedno [zawsze w zdaniu zaprzeczonym] (6): Powiedz mi/ dla tzego ſobie Papieſz ty pyſzne Tytuły przywłaſztzył? Niemożeſz mi ná to inák odpowiedzieć/ iedno iż to wſzyſtko dla pychy vtzynił KrowObr 25, 20, 32v, 133v; Krol hnet ſkazał przećiwko mnie: y niemogę inák rzec/ iedno że ſpráwiedliwie wedle tego iáko Prokurator moy powiedał OrzRozm T4v; BA gnieway ſye iák raczyſz: ia inák nie vmiém Powiádáć/ iedno iáko w ſwéy głowie rozumiém PudłFr 64.

b. W funkcji orzecznika = co innego, czym innym (34): Słuſza w rzecżach ćierpliwym być/ Ktore inák nie mogą być BierEz Lv; GlabGad N6; LibLeg 11/46; Ale widzę że ſie iuż/ inak nie może ſtać RejJóz B2v, F5v, N, N2 [2 r.], P5v; RejKup k7, o2, p4v, ee5; GliczKsiąż Q3; RejZwierz 138v; Nie będźieć to Krolu/ w tym ćię ſłucháć niebędźiemy/ muśić to być inák OrzRozm L4, G2; OrzQuin C4v, K2v, Qv, Z2; HistRzym 20; RejZwierc 271; ArtKanc S; Iáko wychowáć Vrzędniká/ y co mu ná wychowánie ma Pan dáć/ tu ſie nic nie piſze: bo to wedle mieyſcá/ imion/ oſoby/ y godnośći ſługi/ muśi bydź wſzędy inák. GostGosp 154; SarnStat 425.

Występuje w członie będącym podstawą wyłączania w konstrukcjach wyłączających, wprowadzonych przez: jako (1), jedno (1) (2): Rzeczy od Bogá ſthworzone/ choćiaſz ſą ſámy z ſiebie dobre/ ále gdy ſą w ręku niepobożnych/ thedy nie inák iáko przeklęcthwem przed Pánem Bogiem ſą BibRadz I 108d marg; Ná kóniec/ áby to/ czego przez przyczynę pewną dóydźiemy/ nie mogło być inák/ iedno ták iáko ieſt. OrzQuin T.

Szereg: »tak ... a nie inak« (6): Pocznimyſz budowáć Polſkę/ iáko od fundámentu muśimy począć budowánie to od Ołtarzá/ to ták być muśi/ á nie inák. OrzRozm FvC; OrzQuin H, S3v; kto o tym cżyta ábo ſłycha iuż ſie temu przypátrzyć mogł/ iáko we źwierciedle/ iż to ták ieſt á nie inák RejPos 101v; SiebRozmyśl F3.
c. W funkcji podmiotu : co innego (2): Wybawiałeś ie [ojców naszych] Boże/ według ich nadźieie/ Słuchałeś gdy prośili: mnie ſię inak dźieie. GrabowSet F2v.

inak niż (1): Gdźie ty odſtąpiſz/ tám ſię inák dźieie/ Niż obiecuią ſerdecżne nádźieie. GrabowSet I2v.

2. Z zaprzeczeniem: tak, tak samo, jednakowo (6): y nie inák téż náſzy dźiśieyſzy Zydowie o tym ſłowie rozumieią. OrzQuin L3.

W strukturach porównawczych: nie inak by (1): Ieſtechmy naſz miły pánie z zydowskiego kraiu A z ziemie barzo obfitey nie inak by z raiu RejJóz M2v.

nie inak jak(o) (4): RejPs 149v; Nye inák yák od oleyu moc moyá ſzcżernyáła/ Z żadney ſtrony pośilenya ſwego nye vznáłá LubPs Zv, P5v; kthore [postronne a pogańskie narody] oni [Żydzi] ſobie nie inák iáko pſy pocżytáli. BibRadz I 24v marg.

3. W przeciwnym razie, w innym wypadku; odwrotnie, przeciwnie; alias JanStat (8): nie malo [każdy z nich dał]/ ale ſſcżodrze y obficie/ bo by inak nietrzeba bylo odwarzatz krolewſkich ſkarbow. OpecŻyw 24v; A roſtzerſtwiayćie ſie teſz dziś przez ſlowo Boże. Boć inak niezákwitną tu wáſze zacnośći/ Ieſliſz ſie krzewić chcećie w tey ziemſkiey niſkośći. KrowObr Av; OrzRozm D3v; Zeglarzá ze ſnu obudźcie. Inák/ wſzyſcy iedną plagą ze mną zginiećie. OrzQuin A3v, Iv; RejPos [219]v; GrabowSet H; RZądźićielowie téż kośćielni/ zá Swiątośći kośćielné/ któré dármo máią bydź ſzáfowáné/ niech nic niewyćiągáią: á inák [alias JanStat 189]/ tedy ich będźiemy ćiężko karáć. SarnStat 212.
4. Albo, czyli, innymi słowy (2): Ieden ſłużebnik z pirwſzych, był imienim Pauſania, ynak Anatabo. BielŻyw 147; Luceńſki kray (inák Ziátecki) był ieſzcże w pogáńſtwie BielKron 322v.

Cf INACZEJ, INAKLI, INAKO

TZ