[zaloguj się]
[pdf]

JACY (39) pt i cn

a jasne.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

I. W funkcji partykuły ekspresywnej uwydatnia i ogranicza; tylko (35):
1. Uwydatnia i wyłącza w treści zdania jeden wyraz: jedynie, wyłącznie; etiam Vulg, solum Modrz (22): Alegdy mieſiącz ieſt nowy [...] ten kamień przez wſzytek dźień tę mocz ma, á po piętnaſcie dni mieſiącza/ tedy iaczy przededniem FalZioł IV 50d, V [1]v, 65, 69; niekthorzy ſchodzili rozmáite Prowincie dochodzili nowych ludźi/ zieździli Morzá: áby tylko te/ ktorych byli iácy z kxiąg poználi/ obecnie też oglądáli. Leop *B2; Pomordowáli tedy żydowie nieprzyiaćioły ſwoie porażką wiełką [...] ták bárzo/ że iácy w mieśćie Suſan/ pięć ſet mężow zábili [in tantum ut etiam in Susan quingentos viros interficerent] Leop Esth 9/6; ledwo ſye po ruchániu/ żywotá w nich dobádáią: ábowiem iácy przez tho poznáć iż ieſzcze żywie SienLek 115v, 73, 89; WujJudConf 190; O iáko ſię ich wiele nádyma á ſwowolnie ſobie pocżyna dla tego iácy/ że ie śláchtą zową? [Quam superbe et insolenter se multi gerunt ob solum nobilitatis nomen?] ModrzBaz 140v, 87v; SarnStat 974.

Połączenia: »jedno jacy« (1): [Achab] nie władał inemi kroleſtwy/ [...] gdyż iedno iacy kroleſtwo Izráelſkie miał BudBib B3.

»nie jacy ... ale« (2): Ach nieiacy iako odſſedl od nas/ ale z wielką boleſcią/ gańbą/ ij wzgardzenim ludu wſſytkiégo/ zraniony ij ſtlucżony/ zbity zeplwany OpecŻyw 159; WisznTr 23.

a. Uwydatnia i ogranicza ilość lub intensywność: nie więcej niż, zaledwie (6): vwarz w niey [wódce] ty rzecży, á ochłodziwſzy iż iaczy letnie będzie: przyday k temu dwa żołtki iaiowe, y też ſzafranu trochę FalZioł V 111, V 109; Weźmi tę pięć koni która ieſzcze zoſtáłá w mieśćie/ boć ich iuż iácy thyle we wſſyſtkim ludu Iſráelſkim/ ine wſſyſtkie poiedziono [quia ipsi tantum sunt in universa multitudine Israel] Leop 4.Reg 7/13; przeto on iákoby rzecz doſkonáłą/ tym dokończenim záwárł. A potym ty inne Kſyęgi/ iácy terminował/ y to nieporządnie SienLek 44, 107v, 152.
2. Uwydatnia i wyłącza z treści zaprzeczonej jedyną możliwość: oprócz (3): Iáie kokoſze włożywſzy wtwárdy piwny ocet przez trzy dni/ ſtrawi ſye zwierzchu ſkorupá/ wewnątrz też niebędźie iácy wodá SienLek 65v.

Połączenia: »nic więcej ... jacy« (1): ktoraby dáley nicżego/ y nie więcey nie opowiádáłá/ [...] áni dáć mogłá/ iácy ten żywot z iego wcżáſy lichymi. CzechRozm 58v.

»żadny ... jacy« (1): A zadny gyemu natho nycz nyeodpowyedzyal yaczy gyeden ſz duchownych. PowUrb +.

3. Uwydatnia wyłączność życzenia i warunku (8):
a. Uwydatnia imperativus w wypowiedzenia niezależnych z orzeczeniem wyrażonym w trybie rozkazującym (2):
α. Uwydatnia polecenie (1): A nierozumiey żeby tylko ták Apokryfa przekłádáli/ Weyzrzy iácy do 18. Rozdz: wtorych kſiąg Moiżeſzowych/ Ták tám wtory y trzeći wirſz prżełożyli/ y Krakowcżycy/ y Brześćiánie. BudBib c2v.
β. Uwydatnia czynność warunkującą (1): Niech iácy będźie rozum powodem/ á ſprawcą wſzytkich poſtępkow: rzecż pewna/ że może w tey mierze żaden niewątpić [rectaque ratio author sit agendi, dux et moderatrix. Nulli prorsus desperandum est] ModrzBaz 8v.
b. Uwydatnia wyłączność warunku (w wypowiedzeniach zależnych) w połączeniu ze spójnikami (6):

Połączenia: »gdyby jacy« = modo, siquidem Modrz (4): Głupſtwo to ieſt mową iedney kráiny gardzić/ á drugiey ſłowká pod niebioſá wynosić/ cżemu nie wſzech rádſzey ziem naſzych ſłow używamy/ gdyby iácy nie nazbyt grube były? BudBib c; ModrzBaz 54, 59, 90v.

»kiloby jacy« (2): gdyż każdy wie/ ſłyſzy/ y ſłuſznieby y rozumieć miał/ iáki kres ma zámierzony powinnośći ſwoiey/ kiloby cie iácy nie odciągał od powinnośći twoiey RejPos 318.

»żeby jacy« (1): Zá dwie ſćie groſſow/ chlebá nie doſthánie im/ żeby iácy kożdy z nich máło co wźiął [ut unusquisque modicum quid accipiat], Leop Ioann 6/7.

4. Uogólnia treść zaimka, przy którym występuje (2):

Połączenia: »jaki jacy« (1): A gdy miáły wchodzić do Krolá/ iákiegoby iácy chćiáły vbioru bráły ſobie [quidquid postulassent ad ornatum pernitens accipiebant] Leop Esth 2/13.

»ktorykolwie jacy« (1): kożdą rzecż o ktorąkolwie iácy będą prośili/ otrzymáią od oycá niego ktory w niebie ieſt [omni se quamcumque petierint fiet illis a Patre meo]. Leop Matth 18/19.

II. W funkcji spójnika (4):
1. W szeregu treści przeciwstawnych wprowadza i uwydatnia drugi człon przeciwstawienia (po zaprzeczeniu pierwszego członu) (3): SarnUzn F7; á niedopuſzczay iey onych wonnych rzeczy woniáć/ iácy śmierdzących SienLek 116.

Połączenie: »jacy owszem« (2): ale nam Katolikom świedzkim [!] Utwierdziwszy ią temi receſsami nienalezy co in szego czynic ied nosąm Proces a executią przećiwko gwałtownikom iey modo suprascripto namowic, anic nowego nad ten Proces conąm wtrącaią nieprzypusczac iac y [!] owszem tego doirzec aby vtrique patri iako wyzey dolozeło się servirent. ActReg 21.

2. Wprowadza zdanie podrzędne okolicznikowe warunku wyłącznego (1): tymże [maścią] róg pomázuy ćiepło/ iácy śierći nią nietykay SienLek 176v.

Synonimy: jedno, tylko.

Cf JACEJ, [JACYBY], JACYŻ, JARCY

JZ