A. Treścią wypowiedzenia nadrzędnego jest spodziewane lub pewne następstwo okoliczności, o których mowa w wypowiedzeniu podrzędnym [w tym: w postpozycji (602), w interpozycji (61); cum con (7)] (2489): March¹ A4 (2); BierEz F (14); tzo chceſſ wybratz ſmiertz cżyli żywot ſyna twégo. Ieſtli żywot obierzeſs/ wiédz paⁿno ijżci zbawienijé wſſytkié^go ſwiata zaginie OpecŻyw 103v (19); ForCnR A4 (3); PatKaz III 134v (5); HistJóz C3v (8); kthorzy ſmuczą mie będą ſie weſelić iſli [!] będę poruſzon TarDuch E3v (2); FalZioł V [30] (12); BielŻyw 54 (13); GlabGad A4 (2); March² D2v; March³ V5; WróbŻołt 7/13 (4); RejPs 17v (6), LibLeg 11/170v (12); RejRozpr A4 (5); LudWieś A2; SeklWyzn c2v (6); RejJóz A2v (4); SeklKat A4v (15); (did) Pleban Oleiem grozy ſumnieniu. (–) Widzi mi ſzie iż przekaże The ſzmiałoſcz yeſlicz zamaſcze. Oſtatkiem Olieiu gębę [...] Możeċz ſie y pużką doſtać Będzesli daley ſwiegothaċ. RejKup m7 (17); ieſli tę wodę będę pił/ wezmąli też potwirdzenie álbo ochłodzenie cżłonki wſzi[t]ki Macedonow y perſow/ izali ia tilko mam być żyw przez nich. HistAl H4 (23); KromRozm I A2v (4); MurzHist M3 (6); MurzNT Matth 18/3 (2); KromRozm II a2v (3); LibMal 1552/167; KromRozm III A3 (2); Diar 22 (7); DiarDop 109 (2); BielKom F5v (10); GliczKsiąż L7 (18); LubPs N2v (13); SWiádkowie ieſli ſye w powieſći ſwey zgadzáią/ tákie ich świádectwo bywa ważne GroicPorz x4 (13); KrowObr 27v (31); RejWiz 150 (30); Leop Ruth 3/13 (57); OrzList b3v (7); UstPraw A4v; Zewſząd vćiſk przyſzedł ná mię (nieſtety mnie Pánie) Bo ieſli ſie dam námowić/ zá śmierć mi to sſtánie. Z drugiey ſtrony/ ieſli záſię kwoli wam nie będę/ Iákobych ná to pátrzyłá że gárdłá pozbędę. KochZuz A3; LeszczRzecz A4v; RejFig Bb5 (3): Páni z muru vźrzawſzy páná foremnego/ Dam miáſto rzekłá/ ieſli będę żoną iego. RejZwierz 24v (13); BibRadz Matth 6/15 (30); OrzRozm O3 (11); Opát rzekł wſzytko vcżynić ieſli od Papieżá będzie miał dozwolenie BielKron 346v (136); GrzegRóżn C4 (3); KochSat B3 (4); Si id facis hodie postremum me vides, Ieſli to vcziniſz dźiś mnie oſtáteczny ras widźiſz. Mącz 314d (24); OrzQuin A4 (3); Prot B3v (4); ProtStoj Ev; SarnUzn G8; Wſzelką biegunkę záſtáwiſz ieſli daſz choremu/ Ráki rzeczne ſurowo wierćiáne z wodą pić SienLek 102 (28); RejAp 59 (26); LeovPrzep Dv; Komu może być miłe odpocżynienie/ ieſli pirwey nie vcżuł niewcżáſu s pracey? Komu ſmákowáć może iedzenie/ picie/ ſpánie/ ieſli pirwej nie łáknął/ nie prágnął/ á ſen go nie morzył? GórnDworz H8v (28); GrzepGeom B4 (3); HistRzym 3v (2); RejPos 140 (267); RejPosWiecz² 90v (7); RejPosWiecz³ 98v (3); BiałKat 61 (6); BielSat Dv (15); GrzegŚm 23; KuczbKat 200 (11); RejZwierc 86 (76); ieſli rzeká ma brzeg niſki/ obáwáć ſie trzebá by nie wylałá w powodź/ bárzoby ná tym vtráćiło Woyſko BielSpr 7v (15); KochMon 29 (2); WujJud 108 (10); WujJudConf 57v (5); RejPosRozpr c3; RejPosWstaw [41³]v (6); BudBib 2.Par 25/8 (18); MycPrz II B4 (4); Strum F3 (2); BiałKaz B3 (2); BudNT Mar 11/31 (21); potrzebáć wam ábych ia odſzedł: bo ieſli nie odeydę/ poćieſzyćiel nie Przyidźie do was etć. Ioan: 16.v.8. CzechRozm 265 (15); KarnNap C4 (2); ModrzBaz 9 (65); ModrzBazBud ¶6; Heretykowie nas/ powiádáią/ śćiſkáią y męcżyć ſię grożą/ ieſli ná ich błędy nie przyzwolem. SkarJedn 105 (23); KochOdpr A3v [2 r.]; Oczko 6v (29); KochPs 156 (11); Ia Leo vfáiąc świętemu Sámſonowi/ obiecuię tobie y ręcżę: iſz ieśli daſz oleiu ná potrzebę ſzpitálną/ iſz zdrow będzieſz SkarŻyw 593 (79); KochTr 23 (3); MWilkHist D3v (2); A ieſli rohatiną Mąż w Mężá záwádził/ Záraz duſzę wypłoſzył/ y s koniá wyſádził. StryjKron 230 (4); CzechEp 38 (7); NiemObr 38 (7); KochFr 3 (9); KochPhaen 11 (2); KochSz B; ReszPrz 106 (4); WerGośc 262 (2); WerKaz 302 (2); WisznTr 5; BielSen 14 (3); BielSjem 16 (10); KochPam 86; KochPieś 39 (4); PudłFr 50 (7); ArtKanc F19v (3); BielRozm 25 (7); Rzeczpoſpolitá poki ieſt w cále/ poty káżdy ſwoie może mieć ſpełná/ ále ieſli oná zginie/ niechay ſię tego nie ná dźiewa żáden/ żeby co ſwego cáło záchowáć mógł. GórnRozm I3v (4); KochWr 40 (2); PaprUp L (8); ZawJeft 34 (2); ActReg 114 (9); GostGospSieb +2v (2); GrochKal 11; Phil D (4); GórnTroas 48 (2); KochCn B4; GrabowSet H3v (18); KochFrag 23; OrzJan 58 (17); Niepoiádęć/ ieſli mi czego nierzućićie. WyprPl C2v (2); LatHar 140 (20); KołakSzczęśl B4v (9); RybGęśli C (2); Lecz nie możećie być zbáwieni (choćiaśćie przeyrzeni) ieſli nie vwierzyćie/ ieſli nie záchowaćie Páńſkiego przykazánia: ieſli zá grzechy wáſze pokutowáć/ ieſli dobrze żyć nie będziećie: y ieſli pobożnie z tego świátá nie zeydziećie. WujNT 505 (117); Lecż prawdźiwie ſzcżęliwym[!] ieſt/ nie ten co ma to co miłuie/ ále ieſli to miłuie/ co miłowánia godnego być rozum zdrowy vkázuie. WysKaz 7 (14); SarnStat 49 (18); SiebRozmyśl H3 (3); GrabPospR L2v; KmitaSpit C6; PowodPr 55 (8); Iáko w láterni iáka ieſt świeczká/ tákie świátło w láterni/ ieſli nie iáſna/ láterná też nie iáſna. SkarKaz 6b (23); Będę ſię ſtárał, żebym zgánił mu to kupno: Bo ieſli ten nikczemnik moy zbędzie tey wioſki, Iuſz po nim y po ſzyiey mey CiekPotr 41 (20); By ſię więc potym iáko ná tym nie párzyli/ Ieżli nieprzyaćielá lekceby ważyli. CzahTr I3v (4); GosłCast 28 (8); PaxLiz B2 (3); ſeymy wáſze ná to naprzod obrácayćie/ áby chwałá Boża Kátholicka byłá obroniona y rozmnożona. Bo ieſli wy czći Bożey/ [...] bronić będźiećie: on was bronić będźie. (marg) Kto czći Bożey broni/ Bog go też broni. (‒) SkarKazSej 682b (47); KlonFlis E (10); SapEpit B; KlonWor 17 (21); SzarzRyt A2v.

Bez wypowiedzenia nadrzędnego (5):

a) Oznajmujące (3): rzekł k niey: bądź mi k woli. Oná rzekłá/ co mi daſz. On rzekł/ poſlęć kozłá s ſwego ſtádá. Oná rzekłá/ ieſli daſz w zakłádzye pierścień/ ſzátę/ y tę laſkę co ią nośiſz. BielKron 20 (2); ModrzBaz 77.

b) Pytajne (2): RejZwierc 27v; Nie postoię. (–) Ale ią chcę ták żebyś postał. (–) A ieſli ia też niechcę, żebyś ty chćiał. CiekPotr 80.

Spójnik wraz z negacją zastępuje całe wypowiedzenie podrzędne (6): BudNT Luc 10/6 (2); Co ieſli tę powinność moię wdźięcżną wam być obacżę/ będę ſię ztego weſelić o Pánowie: á ieſli nie/ przedśię będę ſię ćieſzył tem/ że wſobie dobrą chęć cżuię ModrzBaz 137; ActReg 114; WujNT Luc 10/6; CiekPotr 5.

W wypowiedzeniu nadrzędnym występuje: pewnie (66), iście (9), zaprawdę (a. zaiste) (5), bez wątpienia (a. bez pochyby) (8), snadź (a, snadnie) (7); już (56), wnet (12), prędko (5); łacno (a. łatwie) (15), prozno (14), trudno (12); orzeczeniem jest: musiec (31), nie moc (51).

Połączenia: »jeśli jedno« (5): OpecŻyw 83v (2); ktory bez pochyby vprośi/ ábo to cżego v niego/ ábo to co v Oyca przez iego imię prośimy/ ieſli iedno proſząc będźiem temu mocnie wierzyć iże ták vcżyni BibRadz I 7; GrzegRóżn A2; RejPos 139v.

»jeśli (...) oto(ć)« = si ... ecce Vulg, PolAnt (10): Toć powiáda Pan: Wypuść lud moy że mi offiáruie. Co ieſli go niewypuśćiſz/ oto ią przepuſzcżę ná ćię y ná dwor twoy/ ná lud twoy/ y ná domy thwoie/ wſſeláki rodzay much Leop Ex 8/21 (2); BielKron 17; RejAp 27v (3); BudBib Ex 8/2; SkarŻyw 4 (2); ActReg 50.

»tak ... jeśli« [szyk 6 : 2] (8): BibRadz 1.Reg 11/2; Mącz 407c; Ieſli groblą wyſoko ná dole vſypie/ Ták ſie z miáſtá dla wody co żywo poſypie. BielSat M4v; WujJud 37v (3); BielSjem 35; Co ták ziśćiſz/ ieſli ſpraw oycá cnotliwégo Trzymáć ſye będźieſz KochProp 6.

»jeśli ... tam« (12): MurzHist R4; SienLek Sv; GórnDworz F3v; ieśli kárnośći ná wyſtępné nie maſz/ tám bez pochyby wſzeteczność/ y ſwawola pánowáć: muśi: ieśli vrzędy y piérwſzé mieyſcá zá pieniądzmi idą/ tám nie dźiw że ludźie ſą chćiwi/ y łákomi: ieśli ćwiczenia żadnégo ludźie młodźi niémáią/ tám z próznowánia zbytek/ y vtraty roſtą; ieśli zapłáty cnotá niéma/ tám chuć ku ſłużbie rzeczypoſpolitey zgáſnąć muśi: [...] ieśli między dobrym/ á między złym bráku niémaſz/ tám dáleko więcéy złych niżli dobrych będźie KochWr 30; OrzJan 43; GosłCast 66; SkarKazSej 700a; KlonFlis H2v.

»jeśli ... tedy(-ć, -ż)« (279): March¹ A3; OpecŻyw 74v (3); HistJóz D3v (2); Mercurius. Ieſt przyrodzenia przemiennego: wedlug iako ſie ku ktoremu planecie przytoczy. Ieſtli ku dobremu: tedy dobry z nim/ a ze zlym zly FalZioł V 51v (14); GlabGad N5v; March² D3 (3); MetrKor 59/76; ia ćiebie będę pitał/ á ty mnie odpowieday/ iezli mi náwſſytko będzieſz odpowiedał/ tedy ćie wielkimi bogactwi vbogácę March³ T7v; WróbŻołt 88/32 (6); LibLeg 9/53 (10); ConPiotr 35; SeklKat L4v (3); RejKup t2v (3); HistAl L5v; KromRozm II q3v [2 r.]; Diar 77 (5); LubPs dd2v (5); KrowObr 1v (5); RejWiz 120 (3); Leop 2.Reg 15/34 (2); UstPraw Hv; RejZwierz 24; BibRadz 2.Par 7/14 (14); BielKron 40v (16); GrzegRóżn C2; SienLek 156v (4); LeovPrzep K2; GórnDworz D2 (6); GrzepGeom Q2v (3); HistRzym 70; RejPos 14 (19); RejPosWiecz³ 96v (2); BiałKat 278V; GrzegŚm 23; KuczbKat 360 (8); RejZwierc 79v (14); BielSpr 35v; RejPosRozpr b4v; RejPos Wstaw [143⁴] (2); BudBib 2.Par 10/7 (21); HistHel Cv (2); Strum Q2 (4); BudNT Matth 12/28; CzechRozm 247 (16); KarnNap B2v; ModrzBaz 4v (8); KochOdpr D3; SkarŻyw 213 (3); CzechEp 321 (8); NiemObr 93 (2); yesly bęndzy myę wdobrym zachowanyą chowal Moy syn Marczyn, tedy Ia chczyę dobrze opatrzycz syna swego Iako mowyą dobre za dobrę ZapKościer 1588/80v (2); ArtKanc L11v; GórnRozm F4v (2); OrzJan 78; WujNT 810 (14); WysKaz 36 (2); SarnStat 658 (10); PowodPr 55; VotSzl Fv.

»jeśli ... to(-ć, -ż)« (19): RejWiz 73; RejFig Bb8; GórnDworz K8 (2); RejPos 248v; RejZwierc 31v (4); ModrzBaz 82y; MWilkHist L2; BielRozm 25; GórnRozm Iv (4); A ieſli łáſkáwie Stáwiſz ſie: tám wódz záraz im popuśćiſz/ práwie Daſz drógę do roſpuſty: ieſli téż ſrogośćią/ To iuż tám pewna wzgárdá/ z pewną omownośćią. GosłCast 66; SkarKazSej 700a; ZbylPrzyg A4.

»jeśli tylko« (4): BibRadz Deut 28/9; ReszList 177; y dotknęłá ſię ſzáty iego. Bo mowiłá; Iż ieſli ſię tylko [Quia si vel] tknę ſzáty iego/ będę zdrowá. WujNT Mar 5/28 (2).

»jeśli ... tym obyczajem, sposobem, kształtem« [szyk 3 : 1] (4 : 4 : 1): Poſłał do Cżech po corę Krolá Boleſłáwá [...] Krol Cżeſki przyzwolił tym obycżáiem ieſli ſie chce okrzćić. BielKron 343v (4); ModrzBaz 37; Którá to opráwá/ y donum nuptiale, ma bydź tym kſztałtem ważna/ ieſli [...] koronę y páńſtwo to obecnie do oſtátniégo kréſu żywotá náſzégo ſpráwowáć będźiemy. SarnStat 26 (2); KlonWor **3v (2).

»jeśli ... więc« (2): Acż prawdá ieſli ſie źle záchowaſz w goſpodzye/ Tám cie Więc oſzácuią gdy będzyeſz ná grodzye. RejWiz 105; GórnRozm Cv.

»jeśli ... w ten czas« (1): Niechayże tedy vkaże [...] z iáſnego y wyráźliwego textu piſma ś. A ieſli tego dowiedźie/ y pokaże: w ten cżás dopiero/ niechay nam zá złe ma NiemObr 93.

B. Wypowiedzenie nadrzędne mówi o tym, jak się postępuje lub jak należy postąpić w sytuacji przedstawionej w wypowiedzeniu podrzędnym [w tym: w postpozycji (174), w interpozycji (18), cum con (30)] (1731): MetrKor 34/135v (9); OpecŻyw 85 (4); ForCnR E2v (3); FalZioł IV 45d (13); Ieſly poszla banda pythacz o Tvrky yeſlyby yem owcze bily wroczony, Nyechay thak powye ysz pan moy wſthky owcze kaſzal wroczycz LibLeg 7/10 (15); WróbŻołt 61/11; RejPs 206; Ieſtli baczyſz żeś chudziná Piy piwo á niechay winá Nieczyńſie páwem ieſtliś kur Niemaſzli ſukniey wdziey káptur RejRozpr H4v (3); ConPiotr 33 (2); SeklKat Z2 [3 r.]; RejKup Vv (5); HistAl H3 (6); MurzNT Matth 18/9 (7); KromRozm II ſ4v (2); KromRozm III F4v; BielKom G4v (3); GliczKsiąż P2 (5); Przeto też opiſány ieſt porządek/ iáko ſye kto ma od powołánia wyzwolić/ ieſli będźie nieſłuſznie powołány. GroicPorz o (28); KrowObr B2v (5); RejWiz 44 (4); Leop Deut 25/2 (18); OrzList e3v; UstPraw F4v; RejFig Bb3v; RejZwierz 12 (3); BibRadz Matth 18/8 (7); OrzRozm I3v; Ieſli wyſtąpił Ráycá/ z rády go zrzućili. Ieſli Rycerz/ koniá vbránego ſtráćił. Ieſli kmieć álbo rzemięśnik/ wyſługowáli ſie. Ieſli kradł álbo gárdło záſłużył/ záſyłano tákie zá morze BielKron 119v (60); GrzegRóżn O4v; Mącz 383b (5); Prot Cv (2); á daway tego prochu niemocnemu pić przes dźiewięć dni/ záwżdy ráno ták wiele iákoby czwierć złothego: á ieſli niepomoże/ dayże y przes drugie dźiewięć. SienLek 59 (69); RejAp 46; GórnDworz M4 (8); GrzepGeom G4v (4); HistRzym 12 [2 r.]; ktory cie tu oto miłośćiwie náucżáć racży/ iáko ſie ty záchowáć maſz/ chceſzli być w tym ſwiętym kroleſtwie iego. Iż ieſli cie Pan przełoży na iáki ſtan ſwiátá tego/ gdyż káżda moc tu pochodzi s ſwięthey mocy iego/ ábyś ſie ná wſzem ſpráwował ſwiętemi ſpráwámi iego. RejPos 314 (8); RejPosWiecz³ 98; BiałKat 61 (3); BielSat N4 (7); Coż o Iákubie S. rzecżemy? ktorego ty ſą ſłowá: Fráſuie śie kto miedzy wámi? niechże śie modli. Ieſli dobrey ieſt myśli? niechże Pſálmy śpiewa. (marg) Iacobi 5. (‒) KuczbKat 405 (4); RejZwierc 83v (20); Rozdźielenie IX. Iáko lud vwodźić/ ieſli nie k myſli potkánie. BielSpr 2v (36); KochMon 26; WujJud 209v (4); WujJudConf 83v; BudBib Lev 27/31 (6); Strum Iv (3); BiałKaz Cv; BudNT Mar 9/42 (9); Wierz mi że y náſz Prokop záwſze zdoła ſwemu/ Skoſztuy ieſli nie wierzyſz co powiedam temu PaprPan C4v (3); Lecż práwo Boże iáſny wyrok cżyni: Ieſli złodźiey niema cżem oddáć/ niech będźie przedan. ModrzBaz 78 (27); Oczko 17 (33); KochPs 143; Ieſlim zdrowy/ ſtworzyćielowi dziękuię: ieſlim chor/ y wtym chwalę wolą iego. SkarŻyw 196 (23); MWilkHist Hv; StryjKron 406; CzechEp 29 (4); NiemObr 114; KochFr 10 (3); ReszPrz 96 (7); ReszList 175; WerGośc 205 (2); Ieſli kule ogniſte puſzcżáią na dáchy/ Zmiátay ie precż łopátą/ bo zápalą gmáchy BielSjem 40 (8); KochPieś 43; PudłFr 57 (3); BielRozm 33; GórnRozm M3 [2 r.]; KochWr 33; ZawJeft 34 (3); Resolwować trzeba iesli w Zięmię Sląską poidzie Maximilian, mali woisko iśc zanim czyli nie ActReg 12 (2); GostGosp 36 (3); ZapKościer 1588/78; Ieſli nieprawdę mówię/ áby mię podkáło To/ coby ſie nayſrozſzé Hetmánowi zdáło. A ieſli prawdę mówię/ niech ſie mé złe ſkóńczy Smierćią lekką GórnTroas 44 (3); KochCn B3v (2); GrabowSet Bv (3); OrzJan 58 (3); WyprPl C3; Ieſlić nákoniec domowe zabáwy przeſzkadzáią: áza to wielką/ raz w tydźień álbo w mięáiąc [!]/ od nich ſię trochę oderwáć/ y myśli ſwe vſpokoić? LatHar 254 (14); KołakSzczęśl [D]v [2 r.]; WujNT 1.Cor 7/9 (31); IEſli nieośiádły/ álbo ináczéy/ Odártus/ álbo gołotá którémukolwiek byłby w czym winien/ ma odpowiádáć w ſądźie Grodzkim o káżdą rzecz. SarnStat 524 (238); PowodPr 57 (4); SkarKaz 7b (13); CiekPotr 24 (3); CzahTr E2v (2); Co ſie komu doſtánie/ muśi ná tym przeſtáć: Lub źle/ lub że téż dobrze/ niechcę o tym ſzeptáć. Ieſli dobrze/ dźierż mocno: ieſli źle/ ſztukámi Z rozumem to nápráwić/ ták ſie ſtáráć mamy GosłCast 43 (6); SkarKazSej 661a (3); KlonFlis H2v; KlonWor 10 (17); ZbylPrzyg B3.

W luźnym związku z wypowiedzeniem nadrzędnym (przy wyliczaniu całego szeregu okoliczności) (49): w ty czáſy [rękojmia] może czynić o ręczony dług. Naprzod ieſli od dawnego czáſu ieſt dłużen. 2. Ieſli máiętnoſć ſwoię vtraca. 3. Ieſli rękoymia ſkazan ieſt áby płáćił Credytorowi. GroicPorz r3v; PIeczęć troiákim obyczáiem bywa nágánioná. Naprzod/ ieſli napis ná niey ieſt práwie zágłádzony. Wtore/ ieſli pieczęć nárzezána albo náłamána. Trzećie/ ieſli nikomu nie znáioma. GroicPorz y3v (41); WujNT 1.Tim 5/10 (5); SarnStat 774 (3).

Sam spójnik (2), lub spójnik z negacją (9) zastępuje całe wypowiedzenie podrzędne (11): BudNT Ioann 14/11 (2); Chćieli áby ſię słowá zgadzáły z rzecżámi/ z ktoremi ieſli ſię słowá zgadzáły/ powiedáli ie być prawdźiwemi: á ieſli nie/ tedy fáłſzywemi. ModrzBaz 60v; niechay [...] rozumnie ſye ſpráwuiąc/ pilno przypátruie/ ieſly choroby w Cieplicách vbywa/ álbo nie/ ieſly nié/ niech ſye indźiéy vda: á ieſli pomoc znich poczuie/ niech [...] Páná Bogá chwali Oczko [40]v; SkarŻyw 444; ActReg 143; WujNT Luc 13/9; Opiekun nie może grániczyć, áni dźiećióm nic vtráćić: A ieſli, tedy tego mogą dóydź SarnStat 475 (2); SkarKaz 519a; SkarKazSej 661a.

Z elipsą wypowiedzenia nadrzędnego (w tytulikach artykułów prawnych lub rejestrach [w tym: jeśli kto (16)] (42): ComCrac 16v (2); Kreẃ ieſli trzeba puścić. L. 24. w. 29. Oczko [42]; IESLI Swiádkowi który ná gránicach przyśięgáć ma/ zádádzą iż nie ieſt ſzláchćic. Státut ten znaydźieſz wysſzéy: Tit. Podkomorzy. w kśięgách óſmych. SarnStat 579; Ieſli kto fałſzywie czyim imięniem zezna. SarnStat 761 (39).

W wypowiedzeniu nadrzędnym występuje: już (24), (nie)wnet(że) (7); orzeczeniem jest: musi (20).

Połączenia: »jeśli ... oto« (4): RejPos Ooo3v; Oſtátek co zá tym idźie iuż wy Concluduiećie/ á oſądźićie ſámi/ álbo ieſli nie vmiećie/ oto Argumentá maćie WujJud 127; SkarŻyw 504 (2).

»jeśli ... tam« (3): GroicPorz 1; Ale ieſli ten którému winę dáie/ będźie przał onégo długu: tám obwyniony vczyniwſzy właſną przyśięgę będźie wolen práwnégo poſtępku SarnStat 276; SkarKazSej 682a.

»jeśli ... tedy« = etsi ... tunc JanStat (507): MetrKor 34/135v (13); FalZioł I 89a (36); BielŻyw 134; KłosAlg F3v (4); LibLeg 7/35v (14); ConPiotr 35; SeklKat G2 (2); ZapWar 1543 nr 2669; RejKup h7 (2); KromRozm I O; MurzOrt B2; Diar 45 (4); GroicPorz gg3 (22); KrowObr 62v (3); RejWiz 122; Leop Lev 1/10 (2); UstPraw F4v (33); RejZwierz 140v; BibRadz Deut 23/25 (4); BielKron 44v (8); Mącz 145b (2); SarnUzn F3 (3); SienLek 55 (20); GórnDworz Y4 (3); GrzepGeom K2; HistRzym 8v; HistLan B2v; KuczbKat 400 (6); RejZwierc 146v (15); BielSpr 63 (15); BudBib Lev 1/10 (25); MycPrz II C3v; Szérokość Przekopy ták czyń iáko wielé wody potrzebuieſz. Ieſli ná Młyn Porzeczny ná iedno koło/ tedy doſyć Dwá łokćiá. Ieſli ná dwie kole/ tedy trzy. A ieſli ná trzy/ álbo ná cztérzy/ tedy więcéy Strum Dv (8); BudNT b2v (2); ModrzBaz 77v (13); Oczko 15 (5); SkarŻyw 457; StryjKron 161; CzechEp 132 (4); WerGośc 269; WerKaz 297; BielSjem 32; GórnRozm B; KochWr 33; ActReg 72; Kiedy chmury przychodzą/ tedy wątpliwie z wiecżorá może robotę nákazáć: ieſli ſie wypogodźi/ tedy to: á ieſli niepogodá/ tedy owo GostGosp 36 (5); ZapKościer 1588/78; WujNT 274 (3); A ieſli zdány nie áreſtowałby zdánia/ tedy ón/ który zdał/ może wypiſáć okróm winy. SarnStat 160 (205); GrabPospR M2; PowodPr 57; SkarKaz 418a; CiekPotr 38; CzahTr L2; SkarKazSej 682a.

»jeśli ... to(ć)« (19): MetrKor 34/135; Prot B2; GórnDworz F2 (6); RejPos 46; BielSjem M4v; áni ſie ná ſtronę vchyláć/ iedno ieſli thák/ niech będzie pewnie ták: ieſli też nie ták/ to iuż też tám niechay ná ſtronie zoſtánie. RejZwierc 83v (6); ModrzBaz 58v; KochPs 4; BielSjem 35.

»jeśli ... więc« (3): KromRozm I N3v; KochSat C2; GórnDworz Cc3 (2); GórnRozm C3; WujNT Luc 13/9; VotSzl E3v; A ieśliś młodo zá mąż poſzłá/ y młodego Ieſzcze o tey dobie maſz małżonká ſwoiego/ Ty więc w tákowym ſtroiu pámiętay ſię nośić ZbylPrzyg B.

»jeśli ... w ten czas« (1): Lecż ieſli płomień nie zgáſnie/ y owſzem ſie zarzyć imie/ w ten cżás Dworzánin ma tho vmyſlić/ [...] áby w lewo nie záchodził/ á ſproſney miłośći nie náſládował GórnDworz Mmv.

C. Wypowiedzenie podrzędne jest zastrzeżeniem, często wtrąconą uwagą, ograniczającą treść wypowiedzenia nadrzędnego [w tym: w postpozycji (330), w interpozycji (305); cum con (6)] (1042): ListRzeź w. 35; BierEz Cv (3); OpecŻyw 58 (5); OpecŻywList C2v (2); MetrKor 40/824; PatKaz III 109 (2); HistJóz E2v; TarDuch D5v; Też wezmi ſoku Diptanowego/ [...] Dayże pić rodzączey z winem/ ieſtli ſie nie rozgorzała, bo gdy ſie zapali tedy z wodą ciepłą/ á tak płod bez vrazu wynidzie. FalZioł V 33 (10); BielŻyw 130; GlabGad D5 (2); abi dobil Budzina od Thurkow a yeſly go dobedzie yzbi wſzitek rozbil y wmyotal w dunay LibLeg 11/44v; Toſch vczinyczye yeſly yſzbi vmarl pan Voyewoda do Rad do yego kthorzi theſch nam y Koronye naſchey prziſzyegam ych przimyerze chowacz ſſam obwyazany LibLeg 11/162 (10); RejPs 194v (3); RejRozpr H3v; SeklWyzn g4v (4); RejJóz K (5); SeklKat D2 (9); RejKup 14 (12); HistAl I8v (4); KromRozm I B4v (2); MurzHist M4v (3); MurzNT 36 marg (5); MurzOrt B; KromRozm II o4v; KromRozm III L2 (2); Diar 33 (3); DiarDop 99 (2); BielKom G2v (2); Swyęty Kryzoſtom ták o głádkyey mowi: Co práwi yeſt gładká żoná yeſt grob pobyelony/ yeſli práwi nye byłáby trzeźwya/ cżyſta/ á wſtydliwa. GliczKsiąż P7v (9); LubPs B6 (2); GroicPorz dd4 (36); Mowże tedy iuſz teras/ ieſli ſmieſz náprzećiwko tákowemu iáſnemu ſwiádectwu Duchá Swiętego. KrowObr 212 (9); Iamći to on Heliaſz/ ieſliś kiedy ſłychał/ Com dla ludzkich vpadkow wiele s płácżem wzdychał. RejWiz 178 (8); Leop *A3v (7); OrzList i (3); UstPraw Ev (2); KochZuz A3v; RejFig Aa2v (2); RejZwierz 136 (6); BibRadz I 138c (5); Goski A3v; kazał ſtrzeláć z dźiałek/ áby ieſli ſie gdźie táiemnie záchowáli/ przyſzli do ſwoich. BielKron 442 (37); KochSat B2v (4); yżeby albo żywi zbroino zaś ſię wroćili/ albo ieſli inacżey niemoże być/ w zbroi byli pomarći przywiezieni? KwiatKsiąż N2v; Mącz 510a (10); OrzQuin Aav (4); Prot C4v (2); SienLek 86 (16); LeopPrzep Dv (4); RejAp 192v (4); Może być co tám tákiego o cżymem ia nie ſłychał/ co ieſli dobre będzie/ rad pochwalę. GórnDworz Cv (13); HistRzym 80 (2); A to ieſt on grzech pirworodny/ ktore^go/ bychmy wſzytki zakony pełnili/ bychmy kreẃ ſwą rozlewáli/ bychmy niewiem co cżynili/ zetrzeć s ſiebie nie możymy[!]/ ieſli nie będziemy odrodzeni z wody á z Ducha ſwiętego. RejPos 152v (24); BiałKat 163v (2); BielSat N2v (4); KuczbKat 135 (2); RejZwierc 111 (41); BielSpr 8 (3); WujJud 101 (8); WujJudConf 37 (2); KochList 3; Wſzákże nie doſyć ná tym gdy ſie przeć álbo ſtrzedz będzyem złego/ ieſli położywſzy złość dobrze cżynić nie będzyemy. RejPosWstaw [21²] (2); BudBib I 462d marg (5); HistHel C4v; Strum M; BiałKaz D4v (2); BudNT v8 marg (3); CzechRozm 217v (7); PaprPan Y4 (2); KarnNap C4v; áby bieśiad/ kołácyj/ y nieucżćiwych ſchadzek zániecháli/ zá niewiádomośćią ábo też y nieprzyzwoleniem małżonki ſwey (ieſli małżonek) ábo y małżonká (ieſli to żoná cżyni) ModrzBaz 32v (28); SkarJedn 352 (5); KochOdpr B4v (3); Oczko 34v (33); KochPs 15 (2); Gdybych ia był ták niekradł/ dziśbyſmy nie mieli co ieść. Ieſli ktory złodziey ieſt ſpráwiedliwy/ iam ieſt: Bom nie tylo pieniędzmi/ ále y groſzmi y złotymi wiele z twey máiętnośći iáłmużny dał. SkarŻyw 100 (16); Gdźieśkolwiek ieſt/ ieſliś ieſt/ lituy mey żáłośći KochTr 10 (3); MWilkHist K4v (3); gdyż tám ſpráwy inſze Witennowe porządkiem wzráżone naydzieſz/ álboś iuſz nálazł/ ieſliś s pilnośćią czytał. StryjKron 375 (3); CzechEp 56 (2); NiemObr 162; KochFr 38 (10); KochDz 108; KochMarsz 155; KochPhaen 9 (3); ReszPrz 6; WerGośc 260; WerKaz 292 (2); BielSjem 37 (2); KochPam 82 (2); KochPieś 42 (4); KochSob 64 (2); KochTarn 79 (3); PudłFr 37; ArtKanc M6v (2); GórnRozm C4 (4); KochProp 12 (2); KochWr 33 (2); PaprUp K2v (2); ZawJeft II; stąnawszy to concludowac myslę iesli iesczę factiosi homines tego nierozerwą, mocno stać przy Confederacyei Rzeszowskiey. ActReg 48 (8); GostGosp 124 (5); GostGospSieb +2v (2); GrochKal 12; GórnTroas 37 (6); GrabowSet B (5); KochFrag 29; NAwiedźiłem w ten/ weſoły duſzy moiey/ dźień (Może Swięto miánowáć/ ieſli ieſt iákie ná ten cżás/ także też y dźień Niedzielny) [...] duchowny żłob ołtarzá twego LatHar 238 (12); Tákżeśćie wiele ćierpieli dármo? ieſli wzdym y dármo. WujNT Gal 3/4 (28); WysKaz 23 (2); JanNKarGórn D4; JanNKarKoch Fv; á gdy oná vmrze/ ná potomſtwo (ieſli ie będźie miáłá) wſzyſtkié dobrá przerzeczoné niech przypádną. SarnStat [630] (61); WitosłLut A4 [2 r.]; GrabPospR N3v (3); KmitaSpit Av (2); PowodPr 47 (4); SkarKaz 352b (10); CiekPotr 83 (3); CzahTr G3v (2); GosłCast 64; PaxLiz B4v; SkarKazSej 696b (4); KlonFlis Hv (7); KlonWor 34 (11); ZbylPrzyg B2; SzarzRyt C3.

Spójnik lub spójnik z negacją zastępuje całe wypowiedzenie podrzędne (2): opátrzy go wychowániem dobrym/ yáko ſtároſtwem/ imyeniem/ wsyą/ myáſtecżkiem/ á yeſli tedy Iurgyeltem poććiwem GliczKsiąż N4; byś ieſzcze namnieyſze Słowo wyźionął, oko wykolęć zárázem. (‒) Powiem ia przedśię prawdę możeli bydź máiąc Obie oczy, ieſli nie, więc choć iednooki. CiekPotr 37.

Połączenia: »a (a. i) to jeśli« (8): FalZioł I 40d (2); Flegmatici widaią/ wody, ſniegi, cżaſem miodi á to ieſtli flegma ſłokta [!] w nich panuie. GlabGad L4 (2); MurzNT 108v; roſkázuiąc mátce/ áby mu więcey chlebá nád trzy funty ieść nie dawáłá: y to ieſli robić będzię [!]. SkarŻyw 35; KołakSzczęśl B3; GórnRozm H4v.

»ale (tak) jeśli« (4): Iáwnemu Liſtowi bywa wiárá daná/ ále ták ieſli ſye ná nim fáłſz iáki nie okaże. GroicPorz y3 (3); Leop Deut 30/10.

»a tym więcej jeśli« (1): Kiedy mocz niemocnego czarny/ y gnoy/ y plwoćiny: známię śmiertelne ieſt: á thym więcey ieſli w gorącey niemocy. SienLek 22.

»chyba ieśli« (4): KrowObr Bv (2); iż żadnym znákiem chęći oney wielkiey/ dobremu pánu nie pokazáłá/ chybá ieſli co thákiego było/ cżego pokryć niemogłá GórnDworz Aa4v (2).

»jeśli jedno« (5): zbawia doroſłe ludzie/ ktorzy beze krztu vmieráią: ieſli iedno z ſercá prágnęli/ y ſzukáli áby ie okrzczono WujNT 323 (3); PowodPr 47; CiekPotr 80.

»jeśli jeszcze (k temu), jeszcze jeśli ktemu« (4 : 1): FalZioł V 52; RejWiz 13v; Oczko 28v; zá prośbą więźniá/ ábo iego prżyiáćioł/ á ieſli ieſcze w rękę co dano/ da ná Scrutinium do dniá trżećiego GórnRozm G4v; CzahTr I3v.

»oprocz jeśli« (1): przetho też tákie rzecżenie/ bárziey dziwne ieſt/ niż ſmieſzne: oprocż ieſli kniemu druga threfność przyſtąpi. GórnDworz P7v.

»jeśli ... tedy(ć)« (47): FalZioł V 14; LibLeg 10/71 (4); RejKupSekl a4v; MurzHist L4; LubPs ee3v marg; KrowObr 139 (3); BielKron 222; SienLek 81 (4); Ieſli około trefnośći ieſth náuká iáka (co v mnie ieſt rzecż nie można) tedy w. m. pánie Derſniáku z náuki: á pan Boiánowſki s przyrodzenia/ dziwnie dobrze rozſmieſzyć vmiecie GórnDworz N8v (3); GrzepGeom K3; RejPos 115v (2); RejZwierc 76v (2); BudBib b3v (2); CzechRozm 232v; ModrzBaz 59 (6); Oczko 26; SkarŻyw 333 (2); StryjKron 161; NiemObr 135; WerGośc 260 (2); O czym wolnieyszego czasu abo wypiszę wḿ abo iesli się tez prętko rozprawię zTatary, tedy wḿ vstnie powiem ActReg 131; WujNT 518; SarnStat 379 (4); SkarKaz 83b.

»jeśli ... to(ć)« (4): KromRozm I C4v; Ia ieſlimći co winien/ to ſie mśći nádemną/ A wolę iż ći żywi/ co walżył, zemną. RejZwierz 32v; RejZwierc 111v; GórnRozm B4.

»to jest jeśli« (4): ConPiotr 32v; GroicPorz bb3v (2); iż wſzetecżniki/ pijánice/ y ine ſwowolniki ſrodze będzie Pan ſądził ná ſądzie ſwoim: to ieſt/ieſli ſie nie vznáią á ták będą w tym trwáć RejZwierc 36.

»jeśli tylko« (1): Bo ieſli Bog ieſt cżyim oycem/ [...] tedy też pewnie (ieſli tylko z ſercá temu wierzy/ co vſty wyznawa) winien ieſt tákowy na wolą ſie iego ſpuſzcżáć CzechRozm 197.

»jeśli ... więc« (2): PRzydzie źimá ázaſz máła roſkoſz kto ma láſy álbo łowiſká z rozmáitym ſie źwirzem nágonić/ á ieſli ſie poſzcżęśći/ więc go nábić RejZwierc 111 (2).

»wszakże (a. wszakoż) (tak) jeśli« (3): GlabGad O7; A tenći Więc owoc przynośi (marg) Rozumiéimy w ktoręmbykolwiek ſtanie żył/ bylę potciwęm / wſzakże tak ieſli będzie ſtale trfał przy słowie przyiętem i będźieli wſzyſtko coby nań przyſzło ſkromnie podeimował (–) MurzNT 63v; WujNT Rorn 8/8.

»zwłaszcza jeśli (jeszcze)« (28): FalZioł V 107; Dłon ſzyroka á głęboka dobrze, znamionuie długi żywot, á zwłaſzcża ieſtli palce dobrze ku ſobie przyſtaią kiedy ie zciſnie. GlabGad P2; MurzHist A2v; KrowObr 50v; SarnUzn H4; ktory przyſzedſzy gdzie miedzy ludzie/ zwłaſzcżá ieſli ieſzcże nieznáiome/ nie dádząc ſie bárzo rácżyć/ hnet wſzytko pokaże co vmie GórnDworz Kv (6); RejPos 141 (2); HistLan F6; KuczbKat 235; RejZwierc 25v (2); BielSpr 7v (2); WujJud 199v; KarnNap C4; ModrzBaz 44v; GórnRozm F2v (3); OrzJan 35; WujNT 57; SarnStat 217.

D. Treścią wypowiedzenia podrzędnego są objawy, oznaki, na podstawie których można rozpoznać lub przewidzieć to, o czym mowa w wypowiedzeniu nadrzędnym [w tym: w postpozycji (65), w interpozycji (2)] (204): Bowiem kto dwie wronie widźi Szcżeſno mu ſie ten dźień wodzi: A ieſli iednę ogląda/ Nieco ſie mu złego przyda. BierEz E; Ieſtli niewiaſta wſtąpiwſzy w brzemię: niema wielkie^go obciążenia w ſobie y we wſzitkich cżłonkoch/ znak ieſt iż ſyna w żywocie noſi. A ieſtli zaſię ieſt barzo mdła/ leniwa/ obciążała/ znamię iż dziewka będzie. FalZioł V 15 (26); ieſtli ona cżyrwonoſć ciągnie ku ſmiadoſci, zpaloną krew vkazuie. Ieſtli białoſć przebija zbytek flegmy znamionuie. GlabGad P2v (8); HistAl M6v; Ieſli tedy dla niedoſtatku/ álbo vboſtwá wypychaſz twoie dzieći z domu/ vkázuieſz przes to/ iżeś ieſt niewierny/ á iż Pánu Bogu nie dufaſz. KrowObr 149v; RejWiz 130v; BibRadz 1.Ioann 4/12 (2); pátrzayże w ktoryć pálec więcey bije: ieſli w pierwy/ ktory zowiemy Rożnem: wiedz iżći głowá chora: ieſli w wtory/ w pierśiách/ w żołądku/ y co około ich: ieſli w trzeći/ niemoc ieſt wnyrkách SienLek 24v (44); GórnDworz M (2); RejPos 336v (2); BielSpr 68; Oczko 12v (6); KochPhaen 16; ReszPrz 36 [4 r.]; BielSjem 33; ZawJeft 25; á poznaſz tylko w dom wſzedſzy/ iż ieſli w domu rządnie/ táki goſpodarz. GostGosp 20; WujNT 444 (2).

W luźnym związku z wypowiedzeniem nadrzędnym (przy wyliczaniu różnych oznak, objawów) (59): FalZioł V 13v (27); Znáki Duchá Swiętego ſą w Kośćiele Swiętym/ krzeſt/ y vżywánie wietzerzey Páńſkiey: Ktemu ieſli rad ſluchaſz o Pánie Iezu Kryſtuſie vkrzyżowánym/ ieſli rad o nim mowiſz: Ieſli rad inne ludzi vtzyſz Ieſli Pánu Bogu dziękuieſz zá dobrodzieyſtwá iego/ ieſli go wzywaſz przed wſzyſtkim ſwiátem KrowObr 150; SienLek 18v (19); WujNT 30 (8).

Połączenie: »jeśli ... tedy(ć)« (34): FalZioł III 5a (19); GlabGad N3v (2); BibRadz 1.Reg 6/9 (2); BielKron 270; SienLek 112v; gdy z głowy ſpádnie Serce zły znák tego máią/ ieſli ſie oſtoi tedy dobry/ tákże y w ogniu/ ieſli ſkacże zły znák: á ieſli nie ſkacże thedy dobry. BielSpr 68 (2); Strum B3 (3); BudNT a6v; CzechRozm 214 [2 r.]; Ieśli tedy vyźrzyſz cżleká Chriſtyáńſkiego/ przypátrz że ſię nátychmiaſt/ ieſli wyznánie iego zgadza ſię z piſmy/ tedyć ieſt práwym Chriſtyáninem. CzechEp 37.

»jeśli ... to(ć)« (6): przeto chcąc ſie dowiedzyeć ieſli to dla ſkrzynie Pan Bog przepuśćił/ mowili: poydą proſtą drogą krowy z wozem/ nie vchyláiąc ſie ná lewo áni ná prawo s ſkrzynią/ do Bethſamidow ludu Zydowſkiego/á ieſli krowy do cieląt w ſtronę ſie vdádzą/ toć z iney przycżyny plagá. BielKron 63; SienLek 55; RejAp 132; GórnDworz M; BudNT Hebr 12/8 (2).

E. Spójnik „jeśli” w połączeniu z zaimkami „kto” (359), „co” (115), „ktory” (74), „kiedy” (38), „jaki” (13), „gdzie” (4) nadaje im znaczenie upowszechniające albo może być pominięty, a zdanie podrzędne staje się wówczas podmiotowym, dopełnieniowym, czasowym itp. [w tym: w postpozycji (64), w interpozycji (31); cum con (13)] (605): BierEz R4v (2); OpecŻyw 62; MetrKor 57/120v (2); TarDuch E3 (2); FalZioł IV 57b (6); BielŻywGlab nlb 10; LibLeg 7/35; RejPs 24v; RejRozpr Cv; ConPiotr 33v; SeklWyzn c4 (3); RejJóz K6v (5); SeklKat T4 (3); RejKup aa2 (5); HistAl B5; KromRozm I A2v (4); MurzHist R3v (5); MurzNT 28v (3); KromRozm II p3 (3); KromRozm III O4 (6); Diar 61; BielKom C4v (3); GliczKsiąż E2v; LubPs P (2); GroicPorz y4v (5); KrowObr 153 (17); RejWiz 62 (7); Bo ieſli kiedy rzekł: Pſtre będą myto twoie: wſfyſtkie owce rodziły pſtry płod. A gdy záś powiedział/ Białe wſſyſtkie wezmieſz zá myto: wſſyſtkie trzody białe rodziły. Leop Gen 31/8; Gdy też będzież zbierał owoce oliwne/ ieſli co ná drzewie zoſtánie [quidquid remanserit in arboribus]/ nie wroćiż ſie záś to otrząść Leop Deut 24/20 (31); RejFig Aa6; RejZwierz 54v (3); BibRadz Eph 4/29 (16); BielKron 201v (19); GrzegRóżn E3v (4); KochSat A2v (2); Mącz 151b (3); Prot E; SienLek 112v (6); RejAp 195v (3); GórnDworz C5 (13); á ślubił rzekąc: Ktoby mi Apolloná żywego dał dam iemu pięć ſet funtow złotá. A ieſli mi kto Apollonowę głowę przynieśie/ dam iemu ſto funtow złotá. HistRzym 11 (2); RejPos 254 (22); RejPosWiecz² 93; BiałKat 38lv (2); BielSat D4v; HistLan C4; przypomina to święty Iákub ſłowy onymi: Ieſli kto (nikogo) nieobraża ſłowem/ ten ieſt mężem doſkonáłym. (marg) Iacobi 3. (‒) KuczbKat 335 (2); RejZwierc 153 (10); BielSpr 7 (4); WujJud I26v (13); WujJudConf 121 (2); RejPosRozpr c4v; RejPosWstaw [21²] (2); BudBib I 467c marg (3); HistHel C4; BudNT 1.Tim 1/8 (13); CzechRozm 116v (4); KarnNap E4; ModrzBaz 135 (17); SkarJedn 359 (3); Oczko I8v(3); KochPs 60 (3); A do ludu wiernego piſząc/ wſpomina ták: ieśli gdzie dochody kośćiołom fundowáne będą: áby ſię na cżterzy cżęśći dzieliły SkarŻyw 517 (12); KochTr 4; StryjKron 245; CzechEp 117 (6); NiemObr 88; KochFr 9; KochDz 106 (2); KochPhaen 18; KochSz B2v; ReszPrz 72 (2); WerKaz 288; KochPieś 25 (2); PudłFr 24 (3); ArtKanc Q11v; BielRozm 32 (2); GórnRozm H4 (2); KochWr 35; PaprUp F; ZawJeft 11; ActReg 185 (2); GostGosp 84; GrochKal 17; GórnTroas 24 (2); KochCz B2v; A ieſli ktory dźień/ wdźięcżnym ſię ziáwił/ Ten mi naprzykrſze gorkośći zoſtáwił. GrabowSet Tv (3); KochFrag 17; OrzJan 77 (4); WyprPl C3v (2); Iáko cżyni doſyć vrzędowi ſwemu/ ieſli iáki ma. LatHar 134 marg (5); KołakSzczęśl B3v (2); RybGęśli Dv; y poimawſzy go duśił gi mowiąc: Odday coś (marg) odday mi iesliś co. G. (–) winien. WujNT Matth 18/28; Ieſli o co (marg) iż oczkolwiek. G. (‒) prośić będźiećie Oycá w imię moię/ da wam. WujNT Ioann 16/23 (71); Przeminęło wſzyſtko/ y to ieſliś ſię w cżym kochał/ y to ieſliś co przećiwnego ćierpiał/ wſzyſtkiemu koniec WysKaz 46 (4); JanNKar D2v; SarnStat 1164 (89); GrabPospR L4v; PowodPr 36; y przeto iey á nie ſobie/ ieſli co ieſt dobrego w nas/ przyczytáć mamy. SkarKaz 352a (7); VotSzl A3; CiekPotr 50 (3); SkarKaz 657 (3); KlonFlis G2; KlonWor 48 (5).

Połączenia: »jeśli ... tedy« (31): MetrKor 34/135 (2); GroicPorz r4v; BibRadz Ps 41/7; GórnDworz M4v; KuczbKat 345 (2); Rzymiánie [...] záwżdy ná vſtháwicżnych walkách byli/ [...] ieſli kiedy trochę w pokoiu ſtali/ tedy przedſie ná ćwicżenie wyieżdżáli trzy rázy w Mieſiąc BielSpr 3; RejPosWstaw [41³]v; SkarŻyw 130 (2); MWilkHist B; WujNT 129; WysKaz 42; SarnStat 379 (16); A ieſli kto iednego dniá tegoby niemógł zmowić/ tedy to ſobie może ná trzy dni rozdźielić. SiebRozmyśl F2v.

»jeśli ... to« = si ... hic PolAnt (1): Iesli kto wſłowie nie vpada/ to doſkonáły mąż BudNT Iac 3/2.

A. Na podstawie prawdziwości założenia dowodzi się prawdziwości wniosku, następstwa [w tym: w postpozycji (64), w interpozycji (21)] (1192): BierEz D3 (5); OpecŻyw 105 (2); HistJóz E3 (3); Kogo ſzukacie, á oni odpowiedzieli Iezuſa nazarańſkiego/ Tys potym łaſkawie mowił/ owom ia ieſt/ A przeto ieſtli mnie ſzukacie, dopuſć cie[!] ti odydz TarDuch D5v; BielŻyw 167 (2); WróbŻołt 43/21 [2 r.]; LibLeg 11/42; RejRozpr H2v (2); RejJóz D8v (2); Nadziewiąty bląd Mat. viij. wyrzuczył diabelſtwo ſlowem y wſziſtky vzdrowyl ieſly ſlowem nie czarnokxięſtwem SeklKat O4v (2); RejKup g7v (5); HistAl L8v (4); KromRozm I B2 (3); MurzNT Ioann 13/17 (6); nye ſluchay ſlow proroká onego álbo ſenniká. Czemu? wſſák yeſli prorok/ ma duchá śwyętego: ponyeważ proroctwo bez duchá S. nye yeſt KromRozm II 14v (3); KromRozm III N4 (3); BielKom A2; Diar 86;GliczKsiąż E7v; LubPs A5; KrowObr 149 (6); RejWiz 69v (4); Leop Iob 9/29 (7); Albo tedy drugi raz ſię tám z nowu krzći/ ieſli náſz krzeſt gániſz: álbo gánić go przeſtań/ gdyż ty ſam ná ſie innego nád ten przyiąć niechceſz. OrzList b (4); RejZwierz 8v; BibRadz 1.Cor 4/7 (13); OrzRozm K [2 r.]; BielKron 60 (9); GrzegRóżn B3v (4); KochSat B (2); Mącz 343d (4); OrzQuin Aa4v (5); Prot B4 (2); RejAp 120v (2); GórnDworz F8 (9); HistRzym 26v; RejPos 77 (10); RejPosWiecz² 94; ieſli Chryſtus będźie ſądźił (iákoż będźie bez wſzelákiey wątpliwośći iáko piſmo vczy) Bogiem Chryſtus ieſt BiałKat 178v (4); GrzegŚm 32 (2); HistLan F5; Káżdemu proſzącemu dawáią. Więc ieſłi [!] tobie niedáią/ dla tegoć niedáią iż nieprośiſz. KuczbKat 355 (3); RejZwierc 17v (8); Rozdźieloneć y rozne cnoty ſą Wiárá z Miłośćią/ á kto mowi ſámą Wiárą/ tedyć muśi Miłość odrzućić/ álbo ieſli miłość przypuſzcża/ muśi rzec że nie ſámą wiárą/ ále y miłośćią. WujJud 103 (23); WujJudConf 111v (2); RejPosWstaw [41⁴]v (2); BudBib Iob 31/13 (2); MycPrz I [D]; BiałKaz C3 (4); BudNT Gał 2/14 (10); CzechRozm A7v (16); ModrzBaz 2 (8); SkarJedn 285 (13); KochOdpr C3v (2); Oczko 25v (8); KochPs 100; Oto maſz Klaſztor/ Synu/ bronić ći go niechcę/ ieſliż[! lege: jeśliś] ſię iuż ták ná to rozmyſlił. SkarŻyw 14 (20); MWilkHist E2v; CzechEp 60 (16); NiemObr 114 (9); KochFr 31 (14); KlonŻal E3v; ReszList 183; WerGośc 261; KochPieś 2 (7); KochSob 63; KochTarn 77; PudłFr 28 (3); GórnRozm A3 (5); ZawJeft 39 (2); ActReg 20 (4); GórnTroas 33 (2); A ieſli mierność (ná co mi káżdy pozwoli) cnotą názwáć muśim / ná ćię ſámégo ſię puſczę/ ábyś pijánſtwu ſłuſzné á przyſtoyné przezwiſko ſamże ználazł. KochPij C3; KochCz Bv; GrabowSet Cv (16); KochFrag 19; LatHar 197 (3); WujNT Matth 19/10 (46); JanNKar D2v; WitosłLut A4v; iż ábo ſie prawdá poprzyśięga/ ábo fałſz : Ieśli prawdá: coż imię Boże prozno do tego przywodźić? Ieśli też fałſz: to ieſzcże obráźliwſza/ prawdę iſtą ktorą Bog ieſt/ do fałſzu przyſádzáć. PowodPr 48 (7); SkarKaz 486a (17); CiekPotr 21; GosłCast 35 (3); Bo ieſli ſądy duchowne od P. Bogá ſą vſtáwione/ iáko piſmo świádczy: ieſli oſoby duchowne/ ſą około ſumnienia y rozumu beśpiecznieyſze: ktore ná pierśiách ſwoich noſzą/ iáko ieſt piſano/ náukę y prawdę: Ieſli o zbáwieniu ludzkim ſądy im P. Bog poruczył [...] iáko tákimi ſądy ich gárdźić ma/ kto Bogá zna SkarKazSej 700a (7); PudłDydo B2 (3); SzarzRyt C3v.

W wypowiedzeniu nadrzędnym występuje: pewnie (a. pewna (rzecz)) (30), bez wątpienia (a. bez pochyby) (4), słusznie (7), zaiste (a. zaprawdę) (4), koniecznie (7), pogotowiu (6), wżdy (7), już (13), wnet (2); orzeczeniem jest: musi (33), nie może (7).

Połączenia: »jeśli ... (a) więc« (2): CzechRozm 224v; ieśli wy nie maćie sſto rozumu/ iáko temu zábieżeć/ więc poślićie do cudzey źiemie/ rádźić ſię około tego. GórnRozm D3.

»jeśli ... tedy(ć)« (245): BierEz B4v; OpecŻyw [192]v; PatKaz III 120v; BielŻyw 167; March³ Xv; LibLeg 7/98v; myli panye day mv V. M. pokoy bocz nyedawno lyezi. A yeſly ſzią V M thak barzo chczą ygry thedi ya zwaſcha M do ſcheſzczy groſchi poygram, y grali LibMal 1545/102v; SeklKat O4v (2); KromRozm I Fv (2); KromRozm II t3v (2); LubPs A5; ieſli thá offiárá Mſzárſka wáſzá/ iáko ty powiedaſz/ nietzyni żadnego odpuſztzenia grzechow/ áni od nich otzyáćia/ tedyć tym obytzáiem ieſt niepotrzebna KrowObr 188 (36); Leop Iob 9/24; OrzList b; RejZwierz 8v; BibRadz I 2v (3); GrzegRóżn Bv (10); KochSat B2v; Mącz 324b [2 r.]; OrzQuin Iv (10); A ieſli ieden tytuł nawłaſnieyſzy drugiey perſonie mogłby ſie właſnie przytráfić (co w przyrodzeniu nie może być) tedyby ony dwie perſonie muſiáły być iedná perſoná. SarnUzn E6v (5); LeovPrzep C3; RejAp B7 (2); GórnDworz Aa2v (5); GrzepGeom F (9); RejPos 84v (9); RejPosWiecz² 91 v; RejPosWiecz³ 96; BiałKat 321 (2); KuczbKat 90 (6); RejZwierc 11v (2); WujJud 7 (10); WujJudConf 111v; BudBib 4.Esdr 7/14; BiałKaz Ev; BudNT c7 (2); ktoby teraz grzechow ſwych nie poznał tedyby ſie ich też káiáć nie mogł: á gdzie káiánia zá grzechy nie będzie/ tedy ſłába nádzieiá żywotá wiecżnego. A iż potrzebne ieſt poznánie grzechow/ tedy też y zakon ieſt potrzebny. A ieſli ieſt potrzebny/ tedy niezwiotſzał CzechRozm 95v (39); ModrzBaz 91v (2); SkarJedn 39 (3); SkarŻyw 92 (2); CzechEp 96 (23); NiemObr 34 (11); GórnRozm A4v; KochCz B2v; OrzJan 12; WujNT 306 (19); SkarKaz 156b (3); SzarzRyt D (2). Cf »jeśli ... toć tedy«.

»jeśli ... to(ć)« (9): HistAl F2v; KromRozm I E3 (2); Mącz 253a; GórnDworz F3v; BudNT Rom 11/6; GórnRozm A4; Otho ſie Turtzin tijm chlubi/ zeſmi go iemu gwoli obrali á yeſli gwoli themu toc niebel zwola Boza/ ale zanaſze Grzechi nam bel od Pana podani PaprUp E2. Cf »jeśli ... toć tedy«.

»jeśli ... toć tedy« (1): Ieſli to wſzyſtkim cżynić roſkazał/ toć tedy y prośći chłopi y niewiáſty poświącáć y rozdáwáć y Páńſkie Ciáło máią. WujJud 178.

»zwłaszcza jeśli« (1) : cżemuż też tego ták poſtánowić nie miano/ iżby w męſzcżyznie ták byłá ſzkáráda rzecż wſzetecżeńſthwo/ iáko y w białeygłowie? á zwłaſzcżá ieſli męſzcżyzni (iáko w. m. powiedaſz) ſpoſobnieyſzy ſą ku cnocie/ niż białegłowy. GórnDworz Z7v.

B. Na podstawie nieprawdziwości, nierzeczywistości wniosku, następstwa dowodzi się nieprawdziwości założenia [w tym: wpostpozycji (34), w interpozycji (5)] (229): SeklKat P; HistAl K2v; KromRozm II r4; KromRozm III Dv; Coby było potym/ iż tu náſwiát ſtąpił/ y przyſzedł zbáwićiel? Ieſli przes Małgorzátę ſą grzeſzni zbáwieni? Co było po ſmiłowániu iego/ ieſli ſie Stániſlaw nád námi ſmiłowáć może? KrowObr 218 (29); Leop Ps 129/3 (2); OrzList b2; BielKron 108 (3); GrzegRóżn Dv (2); OrzQuin N4v (2); GrzegŚm 35 (4); Bo ieſli nie był Bogiem/ iákoż nas odkupił/ Albo iáko ſmierć z dyabłem z ich możnośći złupił. Albo iáko mógł wiátrom morzu roſkázowáć/ Albo vmárłe wſkrzeſzáć/ grzechy rozwięzowáć. RejZwierc 250; WujJud 75 (12); Ná oſtatek ieſli ſię nam nowych ſłow wynáydowáć niegodziło/ a przecż ſię Brżeſkim tłumacżom godźiło? Záiſte oni naprzod pocżęli vżywać owych ſłow załoznicá/ nauſznicá BudBib c; BiałKaz E3 (3); BudNT Gal 2/17; CzechRozm 213v (15); ModrzBaz 91v (3); Ieſli ich wiárá Kátolicka: cże^mu ſię ná wſzyſtek świát y wſzytki nácye nie rosſzerzy? SkarJedn 28 (6); SkarŻyw 484 (2); CzechEp 176 (3); NiemObr 19; IEſli niegrzéſzyſz/ iáko mi powiádaſz/ Czego ſię/ miła/ ták częſto ſpowiádaſz? KochFr 12 (2); ReszPrz 98; Bo iesli do Confaederatiey osobny Proces miałbydz sequeretur. zeby do kazdego statutu okażdą krzywde speciale proceſsum potrzeba było quod est absurdum. ActReg 18 (2); KochPij Cv; OrzJan 91; LatHar 285 (2); Co ſię iáśniey z tych ſłow pokázuie/ Wyniſzczył ſam śiebie. Bo iákożby ſię wyniſzczył/ ieſli przed tym nigdy pełnym nie był? WujNT 687 (4); WysKaz 31 (6); SkarKaz 382a (3).

Połączenia: »jeśli ... tedy(ć)« (101): KromRozm II f (2); Ieſli teſz ieſztze małżeńſtwo ieſt nietzyſtość/ iáko ty powiedáſz/ thedyćby według ćiebie/ muſiał być Bog nietzyſty/ ktory małżeńſtwo rzetz nietzyſtą poſtánowił KrowObr 221 (48); RejWiz 97; OrzList a4; BibRadz 1.Cor 15/13; GrzegRóżn Dv (8); OrzQuin T3; BiałKat 328v (2); GrzegŚm 63 (3); KuczbKat 50; WujJud 74v (4); Nád to ieſli ieſt iáko wy mniemaćie/ twierdźićie y wierzyćie w chlebie/ tedy ták zli iáko y dobrzy/ wierni y niewierni ćiáło Chriſtuſowe iedzą: á iedząc ie tákże iáko y oni zbáwieni będą: co ieſt błąd y fałſz. Bo Chriſtus nie ieſt pożytecżen/ iedno wierzącym/ y grzechow ſie káiącym etć. CzechRozm 265 (9); ModrzBaz 62v; CzechEp 195 (3); NiemObr 48 (2); BielSen 8; WujNT 619 (3); WysKaz 20 [2 r.]; SarnStat 314. Cf »jeśli ... toć tedy«.

»jeśli ... to(ć)« (8): Leop 1.Cor 15/17; Iż ieſli mnimaćie być Bogá niepłodnego/ Toć piſmo ſwięthe skłáma/ y Syn Bogá tego GrzegRóżn Ov (2); CzechRozm 78; GrabowSet H3; WysKaz 31. Cf »jeśli... toć tedy«.

»jeśli ... toć tedy« (2): Ieſli to ieſt roſkazánie Boże/ toć tedy zgrzeſzył Sálomon/ ktory w onym ſławnym Kośćiele ták wiele obrázow y rytych y málowánych nádźiáłáć kazał WujJud 46v (2).

C. Wypowiedzenie nadrzędne zawiera polecenie, którego wykonanie ma dowieść prawdziwości tego, o czym mowa w wypowiedzeniu podrzędnym; na dowód [w tym: w postpozycji (4), w interpozycji (2)] (69): OpecŻyw 37v (5); HistJóz C2v; LibLeg 10/97 (3); HistAl D5v; KrowObr 36 (6); Leop Luc 4/3 (2); BibRadz Iudic 6/31; Tucia [...] ſzłá do rzeki y poklęknęłá/ mowiąc głoſem przed wſzytkimi ku boginiey Weſcie: Ieſlimći wiernie ſłużyłá/ vcżyń to przez mię iż wody do kościołá twego w przetáku donioſę/ y sſtáło ſie iey ták/ byłá prożna obmowki. BielKron 25 (5); KochZg A4; RejPos 71 (2); GrzegŚm 10; RejZwierc 238v; WujJud 2v (2); RejPosWstaw 110v (3); BudBib 4.Reg 1/10 (2); Biſkup ieſzcże nieumieiąc dobrze onego widzenia rozeznáć/ prośił aby mu ie Pan Bog/ ieśli ieſt nieomylne/ drugi raz powtorzyć racżył: y ták ſię z ſtáło. SkarŻyw 537 (6); KochPieś 2; GórnRozm K; LatHar 700 (5); A wnet im mowił Ieſus/ rzekąc: Mieyćie vfność; iaćiem ieſt/ nie boyćie ſię. A Piotr odpowiedáiąc rzekł: Pánie ieſliś ty ieſt/ każ mi przyść do śiebie po wodách. WujNT Matth 14/28 (13); Day mi to moię ſerce, ieſli mię miłuieſz, Mowi nocna kukułká: ieſzcze o to cię proſzę Moię drogie oczeńki: A on: weźmi co chceſz. CiekPotr 29; GosłCast 51.

A. Wypowiedzenie nadrzędne podaje skutek, następstwo inne niż to, które by winno wynikać z okoliczności podanych w wypowiedzeniu podrzędnym [w tym: w postpozycji (20), w interpozycji (1); cum con (1)] (105): PowUrb +v; OpecŻyw 8; Wyſtrzegay ſie by kto tzego złego nieutzynil/ á iezlić kto zlie vtzyni/ ty mu záſie nietzyń. March² V7; HistAl C5v; KromRozm I [H3] (3); Ieſli vpadnie/ niezbije śię bo pán pod kładá rękę ſwoię MurzHist C2v; BielKom D3; GroicPorz A3v; RejWiz 130v; Leop 1.Cor 15/32 (2); Niektorzy go s pochlebſtwá Orłem buynym zwáli. Ten rzekł/ ia ieſlim Orzeł/ nie ſwym pierzem latam/ Iedno ſie ták potroſze wáſzych ſkrzydeł chwatam. RejZwierz 25; BibRadz 2.Cor 11/20 (8); OrzQuin M3 (2); GórnDworz Kk4; RejPos 46v (7); RejZwierc 92 (3); BudBib Esth 4/13 [14]; Oczko 30v (2); KochPs 52; SkarŻyw 171 (3); MWilkHist B; NiemObr 93; KochFr 48 (2); ReszPrz 57; Ieſli też ták rozumieſz/ żebyś mię czeſtował/ Męczyſz mię/ nie czeſtuieſz KochPieś 20; PudłFr 60; ArtKanc K7; GórnRozm H4v; A ieſli (marg) choćiaż. G. (‒) co ćierpi ieden członek; ſpołu ćirpią wſzytkie członki, choć bywa vczcon ieden członek; weſpoł ſię ráduią wſzytkie członki, WujNT 1.Cor 12/26 (9); SarnStat 678 (7); PowodPr 66; CiekPotr 84; Ieſli raz wygra/ mniema by záwſze wygráwáć KlonWor 34.

Połączenia: »jeśli ... jednak« [szyk 5 : 1] (6): BibRadz Eccli 22/24; Krol im odpowiedźiał áby ſie bronili/ bo iednák śmierći nie vydziećie ieſli ſie poddaćie. BielKron 351v; SienLek 144v; GórnDworz K7v (2); wypełnić tego co przyrzekł niemyśli/ álbo ieſli myśli/ iednák niewypełnia tego ſámą rzecżą co był obiecał KuczbKat 290.

»jeśli ... przedsię (a, przecię) (jednak)« = si ... tamen Modrz (14): RejRozpr H3v; KrowObr 227v; RejWiz 72; Mącz 103a; GórnDworz M2v (2); GrzegŚm 5; WujJud 222; Ieſli ktory rok od podatku ieſt wolny/ [...] przedśię pod zasłoną woienney wypráwy/ muſzą ſwoim Pánom cżęſto dáwáć ModrzBaz 124 (3); GórnRozm A3v; SarnStat 473 (2).

»jeśli ... tedy(ć)« (17): Diar 26; Ieſli był przedtym złoſliwy/ tedy ſie kazał zwáć Bonifácyus. Ieſli boiázliwy/ tedy Leo/ Ieſli wſzetetzny y nieobytzáyny/ tedy Vrbanus. KrowObr 34 (6); GórnDworz Bb4 (2); GrzegŚm 5; RejZwierc 52; WujJud 222; ieſli im kto co obieca á nie ſpełni/ tedy ſię tego nie vpomináią. BudBib Bar 5/34 (2); CzechEp 277; GórnRozm A3v; SarnStat 915.

»jeśli ... (a) wszakoż (a, wszakże)« (2): yeſtlym ya zaſlugamy mimy ſbawyon bic nye godzyen. awſſakoſſ yzemſyα czlonkyem Ieſuſowim przes wyαrα ſtal odnye^go dalyey oddzyelyon bic nyemoga BierRaj 23v; ModrzBaz 58.

»jeśli... wżdy« (2): o ieſtli nieprzijaciel moy złorzecżyłby mi/ ſcirpiał bych wżdy. TarDuch A5; GosłCast 18.

B. Wypowiedzenie podrzędne podaje okoliczności, które nie wywołują spodziewanych następstw, ponieważ również istnieją przeciwstawne okoliczności, o których mowa w wypowiedzeniu nadrzędnym [zawsze w antepozycji] (111): BierEz G; przyrownam ly czyą nyebu vyſſzaſz yeſth [...] a yeſzly yſzczyą przyrownam anyolom/ o zayſte doſtoynyeyſzaſz nath anyoly PatKaz II 27v; PatKaz III 117 [3 r.]; Będzieſzli bogaty niewierz ſzcżęſciu ieſtlis młody będzieſz wnet ſtary. Ieſtlis piękny pocżkay mało nie będzieſz taki BielŻyw 93 (5); LudWieś A2v; KromRozm I K4v (4); MurzHist N; KromRozm II r [2 r.]; KromRozm III F3v; widząc, że wiele pożytkow a dochodow stołu WKM przez nie ubyło, chcieliby się tymi ukazać WKM, że jeśli z jednej strony w czym umniejszyli pożytku stołu WKM, że z drugiej strony umieją to uczynić, że się to WKM sowicie przez ich staranie a zachowanie nagrodzi podatkiem naszym. Diar 76; BielKom F2 (2); KrowObr 164v; RejWiz 107; Leop Sap 3/4; BibRadz Iob 34/32; KochSat B2; RejAp 93v; ieſli záraz nie wyrozumiéſz czego/ wyrozumiéſz drugim rázem/ álbo trzećim/ według dowćipu. GrzepGeom B4; RejPos 147 (3); WujJud 187v; BudNT 1.Cor 11/14[16]; ModrzBaz 58; SkarJedn 325; KochOdpr C; Ieſli vpádnie/ pan mu nie dopuśći Stłuc ſye ſzkodliwie: bo go z rąk nie ſpuśći. KochPs 53 (3); SkarŻyw 118 (5); PudłFr 34 (2); Kędy błotá ſą/ ná ktorych trzćiná godna do przykrywánia/ [...] źimie koſą śiec po ledźie: ieſli dworowi tego nie trzebá/ pewnie Kmiotkowi trzebá. GostGosp 104; ActReg 161; GórnTroas 23; GrabowSet C4v; Więc ieſli człowiek iednę ſkáłe minie/ Wnet ná to mieyſce ná inſzą nápłynie: Ták iż ſnadź namędrſzému Trudno pogodźić temu KochFrag 14; y przed nim vſpokoimy ſercá náſze. Bo ieſli nas winuie ſerce náſze/ więtſzyć ieſt Bog niż ſerce náſze/ y wie wſzytko. WujNT 1.Ioann 3/20 (4); WysKaz 14; SkarKaz 552b (2); CiekPotr 45; KlonWor 12; PudłDydo B4.

Połączenia: »jeśli ... ale (a. lecz)« (4): Wielkie páznokty. [...] Bárzos názbyt zápuśćił/ koniec pálcow rogi. [...] Ieſli chowaſz dla łázniey/ ále do ſoboty/ Ieſzcżećby ſnadź odroſły/ z nowu ty forboty. RejZwierz 140v; HistHel [A2]; GórnRozm C2v; WujNT 2.Cor 5/15.

»jeśli ... jednak« (2): A ieſli ſie też tu komu wedla myśli powodzi/ iednák przez prace/ trudnośći/ y fráſunkow być niemoże. KarnNap Ev; CzechEp 55.

»jeśli ... przedsię« (8): GórnDworz L13; Ieſli ná iednę rzecz ſą niepoyżteczni [!]: przedśię do drugiéy ſye przygodzą BiałKat 311; RejZwierc 68 [2 r.]; ModrzBaz 57v (4).

»jeśli ... tedy(ć)« (29): iż tu wszyćkich tych nie masz, z ktorych by się egzekucyja stać miała, a jeśli ktorzy są tu, tedy nie ku temu się zgotowali. Diar 27 (2); KrowObr 149v; RejWiz 101v; OrzRozm V; LeovPrzep Fv; RejAp CC2; GórnDworz K7v (4); KuczbKat 395; RejZwierc 68 (5); WujJud 242; BudBib b4; ModrzBaz 7 (4); SkarJedn 166; CzechEp 55; GórnRozm M3v; WujNT 633 (2); PowodPr 51.

»jeśli ... to« (1): Ieſli śię teſz komu widźi/ że nauka i prácá tego ktory piſze/ Z iężyka śię polſkiégo okazać niemoże: To niéch tak będźie chceli/ Iá [...] dlá bliźnie^go ktoregom miłowac winien/ popolſku wolę MurzHist A3.

»jeśli ... wszak(że) (a. wszakoż)« (6): BibRadz 2.Tim 2/13; ModrzBaz 17 (3); Abowiem ieſli ſamo Miáſto Moskwá przedtym niebyło Stolicą y głową narodu tego/ wſzákże ieſt rzecz pewna/ iſz imię Moskiewskiego narodu było znáczne Hiſtorikom ſtárodawnym od Moſochá. StryjKron 91; SarnStat 314.

»jeśli ... (ale) w(ż)dy(ć) (a. wżdam)« (8): MurzHist Fv; Leop 1.Cor 9/2; BibRadz Os 4/15; GórnDworz Kk4 (2); y rozdzielił ſwoy lud y dobytek ná dwá hufce. myślac [!] ſobie: ieſli iednę cżęść pobije wżdy druga zoſtánie. SkarŻyw 347; GórnRozm C2v; SkarKazSej 663a.

A. Wyłączającej lub uwydatniającej (31):

B. Uwydatniającej typu: jeśli co (a. kto, kiedy, gdzie itp.), (tedy, to) to (a. ten, teraz itp. = przede wszystkim, zwłaszcza to, ten itp. (58):

C. Ograniczającej typu: jeśli nie tamto to przynajmniej to = może tamto a na pewno to (92): Phil S; Z PIąći rzecży obieram przyiaćielá ſobie/ Ieżli nie tę wſzytkę pięć iednę niech ma w ſobie. CzahTr L4.

Połączenia: »jeśli ... przedsię« (9): Strzeż ſie go iáko Wężá/ chociać pyęknie w ocży. Bo ieſlić nie vſzcżypnie/ ma przedſię cżyni kole RejZwierz 116; RejAp 36v; GórnDworz C2v (2); CzechRozm 187; ModrzBaz 20v (3); KochFr 15.

»jeśli ... przynajmniej« (7): MurzNT 93v; á wſzyſtkie ſekty/ choć ſobie przećiwne/ w ſwoy pocżet policżáią/ áby ieſli nie prawdą/ przynamniey wielkośćią ſwą ſie zálećili. WujJud 135; Oczko 2v; CzechEpPOrz **2; KochPieś 41; KochWr 16; WysKaz 39.

»jeśli... tedy« (68): FalZioł V 30v; LibLeg 7/37; MurzHist D4v (2); A ſtanowią ieſli nie więtſzą/ tedy zajſte niemnieiſzą niſzli ona/ Maieſtatu bożego wzgardą MurzNT 56 (3); KromRozm III F5v (2); KrowObr 139; RejWiz 59v (2); Mącz 18d; OrzQuin C2v (3); SienLek 140; LeovPrzep C3v; RejAp 36v; GórnDworz C2v (5); RejPos 218; RejZwierc 6v (9); WujJud 262v; BudBib Eccli 29/8; BudNT e5; CzechRozm 43v (2); ábowiem z dobrego młodych ludzi ćwicżenia/ ieſli nie wewſzytkich rzecżách/ tedy w przednieyſzych/ ták nabożeńſtwu/ iáko też ſpolnemu ludzkiemu obcowániu wiele vżytku przychodźi. ModrzBaz 4 (7); Ieſli oboygá to ieſt y náuki y przykládu mieć nie może/ tedy wżdy náukę ma. SkarJedn 359 (3); Oczko 34 (2); SkarŻyw 131 (2); CzechEpPOrz **2; NiemObr 166; KochFr 15; ZapKościer 1585/53v; ActReg 118 (2); GostGosp 12 (2); GostGospSieb +3; WysKaz 39; KmitaSpit B3v; PowodPr 29; SkarKaz 550b; Były wſzędy y ná káżdym mieyſeu ieſli nie z ozdobą/ docżego ſię ia prze niedoſtátki moie ſłábym być cżuię/ tedy pewnie nie z obelżeniem tego cnego narodu mego Polſkiego CzahTr A3; KlonFlis H5.

»jeśli ... wszakże« (2): ModrzBaz 35; Doktorowie ś. ieſli nie tymi ſłowy/ wſzákże zdániem iednákim ná wielu mieyſcách iednoſtáynie ſię zgodźili ReszPrz 32.

»jeśli ... (a, ale) w(ż)dy (a. wżdam)« (29): FalZioł V [30]v; MurzNT 33v; KromRozm III F5v (2); Ieſli ſie Bogá/ takowych rzetzy piſáć y powiedać nieboićie tzemu ſie wżdy ná koniec ludzi bogoboynych niewſtydzićie. KrowObr 95 (2); RejWiz 80; Mącz 18d; OrzQuin C2v; ProtStoj E2; RejAp 36v; RejZwierc 6v (3); SkarŻyw 22; CzechRozm 43v (2); ModrzBaz 12v (3): SkarJedn 359; CzechEpPOrz **2; NiemObr 166; To iednák rozumiém/ iż W. M. ieſli Trágoedijéy téy Polſkiéy nie pochwaliſz/ wdy pracéy méy gánic nie będźieſz. GórnTroas 5; WujNT 1. Cor 9/2 (2); GrabPospR M2; SkarKaz 638a (2).