[zaloguj się]
[pdf]

JEŚLIŻEĆ (49) cn i pt

cn (46), pt (3).

jeśliżeć (2), jestliżeć (1), jesliżeć a. jeśliżeć [zapis: -ſ-] (46); jestliżeć BielŻyw; jeśliżeć: jesliżeć a. jeśliżeć BibRadz (1 : 3), WujNT (1 : 5).

Oba e jasne (tak w jeśliże).

Sł stp, Cn, Linde brak.

I. Spójnik (46):
1. Wprowadza wypowiedzenie okolicznikowe warunku; si Vulg, PolAnt (23):
A. Treścią wypowiedzenia nadrzędnego jest spodziewane lub pewne następstwo okoliczności, o których mówi wypowiedzenie podrzędne [zawsze w antepozycji] (15): BielŻyw 77; RejWiz 103; Leop 1 Petri 4/17, 18; nic nam o zamek/ o tymby ſie pytáć/ Co ná nim roſkázuie/ [...] Bo ieſliżeć kto mocny/ zamek będzie twárdy/ Ale ieſliżeć dudek/ nie będzieć nam hárdy. RejZwierz 5; Ieſliżeć nie będą ſłucháć Moiżeſzá y Prorokow/ pewnie choćby im też kto z vmárłych co powyedał/ iuż mu wierzyć nie będą. RejPos 161v; RejZwierc 69, 129, 237v; WujNT Ioann 5/31, 11/12, s. 369.

W wypowiedzeniu nadrzędnym występuje: pewnie (1).

Połączenie: »jeśliżeć ... tedyć« = si Vulg (2): Powyedzyeli mu zwolennicy: Pánie ieſliżeć záſnął/ tedyć mu iuż nic nie będzye. [Vulg Ioann 11/12] RejPos 353; BudBib 1. Mach 5/40.

B. Wypowiedzenie nadrzędne mówi o tym, jak się postępuje lub jak należy postąpić w sytuacji przedstawionej w wypowiedzeniu podrzędnym [zawsze w antepozycji] (8): Ieſliżéc [!] nieczynię vczynków oica moiego/ niewiérzcie mi/ Ieſli zaś czynię/ acz byście mnie niewierzyli/ vczykóm [!] wiérzcie MurzNT Ioann 10/37; Leop 2.Reg 15/26; RejPos 285v; HistHel B4v.

Połączenia: »jeśliżeć ... tedy(ć)« (2): Leop 1.Mach 5/41; Ieſliżeć tho ieſth z Bogá/ tedyć ſie temu nikt ſprzeciwić nie może RejPos 285v.

»jeśliżeć ... to już« (1): A ieſliżeć ią [rękę] podnieſie/ to iuż wiedz pewnie/ żeć ieſt z woley á s przepuſzcżenia y s przcźrzenia iego/ á pewmie ku lepſzemu twemu RejPos 253.

a. Wypowiedzenie nadrzędne mówi o środkach potrzebnych do osiągnięcia zamierzonego następstwa wyrażonego w wypowiedzeniu podrzędnym (1): Bowiem ieſliżeć ſie chce tey ſławy vżywáć/ Trzebáć ſpráwiedliwośći y cnoty vżywáć. RejZwierz 11.
2. Wprowadza wypowiedzenie okolicznikowe przyczyny podające rację, podstawę wnioskowania i zachowania; si Vulg, PolAnt (20):
A. Na podstawie prawdziwości założenia dowodzi się prawdziwości wniosku, następstwa [w tym: w antepozycji (16), w postpozycji (1)] (17): Czart ſię ſmieye s Xiązecza yż miał wtem nadzeie. Przedſięcz ſię ya ycſcze [!] ſmieye Ieſlizecz miał wtem nadżeye RejKup aa5v; KrowObr 154v; BibRadz Tob 3/9; OrzRozm T2; Bo pátrzay/ ieſliżeć Bog ieſt duch/ iużći mało patrzy ná ſpráwy rąk twoich/ ábo ciáłá twoiego RejPos 181, 272v, 333.

W zdaniu nadrzędnym występuje: jużci (1), pewnie (1).

Połączenia: »jeśliżeć ... tedyć« (2): KrowObr 148; A ieſliżeć to pokázuie że Pan Bog miłuie ſpráwiedliwe. Tedyć zátym ták pewnie trzyma iż Pan Bog miłuie ſpráwiedliwość [...] á brzydźi śię złośćią BiałKaz Dv;

»jeśliżeć ... toć« (1): Ieſliżeć był boiący ſie Bogá/ toć ſie znácży/ iż muſiał w pilney oſtrożnośći chodzić/ áby był ſtrzegł vſtaw y zakonu iego RejPos 57v.

a. Podstawą wnioskowania jest porównanie [zawsze w antepozycji] (7): MurzNT 2; A ieſliżeć też gwiazdy/ co ocży widáią/ Iż nam od ſwey pięknośći też bláſk podawáią. Coż rozumiéſz ty gwiazdy Anyeli przy Pánie/ Ieſli nie więtſza iáſność tám przy nich zoſtánie. RejWiz 154v; BibRadz 2.Reg 6/27; WujNT 44, Ioann 10/35.

W zdaniu nadrzędnym występuje: owszeki (1).

Połączenie: »jeśliżeć ... daleko więcej« = si ... quanto magis PolAnt, Vulg (2): Ieśliżeć ſámego goſpodarzá Beelzebulem názwáli/ iákoż daleko więcey domowniki iego? BibRadz Matth 10/25; WujNT Matth 10/25.

B. Na podstawie nieprawdziwości, nierzeczywistości wniosku dowodzi się nieprawdziwości założenia [zawsze w antepozycji] (3): Abowiem ieſliżeć vmárli wzbudzeni nie bywaią: anić Kryſthus wzbudzon ieſt. BibRadz 1.Cor 15/16.

Połączenie: »jeśliżeć ... tedyć« (2): Ieſliżeć ten Cżyśćiec ieſt/ tedyć ſie Kryſtus Syn Boży bárzo ná tym omylił/ iż onemu Lotrowi zgołá powiedział [...] Dziś ſemną będzieſz w ráiu. KrowObr 77v, 69v.

3. Wprowadza wypowiedzenie okolicznikowe przyzwolenia (1): Bo ieſliżeć mię ſzcżęſcie wywyſzſzyć vmiáło/ Wiem też że ſemną ſlubu/ wiecżnego nie bráło. RejZwierz 7.
4. Wprowadza wypowiedzenie dopełnieniowe; si Vulg [w tym: z odpowiednikiem: to (1)] (2): Nie dziwuyćie ſie themu bráćia/ ieſliżeć was ſwiat nienawidzi. Leop 1.Ioann 3/13; RejPos 339.
II. Partykuła pytajna wprowadza pytanie zdaniowe zależne retoryczne (3): A coż owſzem rozumiey o tym Pánu a o tym Krolu niebá y zyemie/ ieſliżeć záćirpi tey krzywdy twoiey? RejPos 241, 261v; tu tobie vważ ieſliżeć nie lepiey tobie s tym wdzięcznym towárzyſtwem zoſtáć ktore ſie około cnoty báwi RejZwierc 122v.

Of JEŚLI, JEŚLIBY, JEŚLIĆBY, JEŚLIŻE, JEŚLIŻEĆBY

AK