[zaloguj się]
[pdf]

JĘCZMIEŃ (100) sb m

-eń (3), -éń (3); -eń Strum, KochFr; -eń :-éń SienLek (3 : 1).

Fleksja
sg
N jęczmiéń
G jęczmienia, jęczmieniu
D jęczmieniowi
A jęczmień
I jęczmieni(e)m
L jęczmieniu

sg N jęczmiéń (24); -éń (2) SienLek, -eń (4) KochFr, -(e)ń (24). ◊ G jęczmienia (34), jęczmieniu (18); -a BierEz, LudWieś, Leop (5), BibRad (3), Mącz (4), RejZwierc (2), Calep, WujNT; -u ZapWar (9); -a : -u FalZioł (1 : 5), BielKron (6 : 1), SienLek (7 : 1), BudBib (2 : 2). ◊ D jęczmieniowi (1). ◊ A jęczmień (14); -eń (2), -éń (4), -(e)ń (11); -eń Strum (1); -eń : éń SienLek (1 : 1). ◊ I jęczmieni(e)m (8). ◊ L jęczmieniu (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

bot. Hordeum vulgare L. (Rost); gatunek zboża powszechnie uprawiany; ziarniaki tej rośliny; hordeum Murm, Mymer1, Mącz, Calep, Cn; hexαstichum Calep (100): ZapWar 1502 nr 1937, 1504 nr 1945, 1520 nr 2166, 1528 nr 2422, 1530 nr 2431 (42); Táki mi pry ięcżmień rośći/ By niemiał płew ani ośći. BierEz 02, 14, 02; Murm 119; Mymer1 16v; IEcżmień ieſt zimny á ſuchy w wtorim ſthopniu/ nieieſt tak tucżny iako pſzenicza. FalZioł III 24b, +4c, I 153d, 154b, III 24b, V 81 (14); LudWieś A3; Otho mi dał ſześć korcy ięczmieniá [sex modios hordei] Leop Ruth 3/17, 3/15, 4.Reg 7/16, 18, Apoc 6/6; BibRadz 4. Reg 7/1, Ier 41/8, Ez 4/9, 45/13, Os 3/2; Ceſarz záſię kazał mu dáć ſiáná mowiąc/ ięcżmieniem konie karmią iáko y ſiánem. BielKron 157; Zemicá Albeńſka [...] ieſt ćięſzka á twárda/ nie dawa z ſiebie iedno owies á ięcżmień BielKron 287, 50, 53 [2 r.], 53v [2 r.], 76v, 77 (15); Hordearium [...] Pieniądze które dawano służebnym miáſto yęczmienia. Mącz 158a, 68a, 158a [2 r.], 301b, 329a; Ale z godźinę przed biegánim/ day mu [koniowi] przygárśnié ieczmieniá/ námoczywſzy go w dobréy máłmázyey SienLek 189v, 8, 9v, 36v, 144, 163v [2 r.] (3); RejAp 58; RejZwierc 107v [3 r.]; BielSpr 54; BudBib Deut 8/8, Ruth 2/17, Is 28/25, Ez 4/9, 45/13; Strum Lv; ZapKościer 1534/25; KochFr 8; Calep 268b, 481a, 488a [2 r.]; GostGosp 164, 167; Miárká pſzenice zá groſz/ á trzy miárki ięczmieniá zá groſz/ á nie ſzkodź oliwy y winá. WujNT Apoc 6/6 [przekład tego samego tekstu RejAp].

W charakterystycznych połączeniach: jęczmień czysty, goły; funt jęczmienia, korzec (5), miara, miarka, przgarśnie, spad (2),

Wyrażenia: »jęczmień otłuczony« (3): FalZioł I 72c; Weźmi poł kwartny gárnuſzek/ á náſyp pełen ięczmieniá otłuczonego SienLek 163v, 53v.

»ożdżony jęczmień« (1): Tostum ordeum, ożdżony yęczmień/ słód. Mącz 459d.

»jęczmień prażony« (1): day mu [koniowi] ieść ięcżmiéń práżony. SienLek 172v.

Zestawienie: [»jęczmień myszy« = Hordeum Murinum L.: PHOENIX, HORDEVM Murinum, Ięcżmień Myſzy. UrzędowHerb 247a.]

»jęczmień włoski« = ryż (1): Oriza, Ryſz/ yęczmień włoski. Mącz 269b.

a. Kasza jęczmienna (2): Káſzá ryżowa ná wiecżerzą/ bo ſie iuż ięcżmień dla pániey nie godzi. RejZwierc 31; gałki im [gąsiorom] z ięcżmieniá w gárdło tkáią áby rychley pothyły. RejZwierc 61v.

Cf JĘCZMYK

JW