[zaloguj się]
[pdf]

JURYSDYCYJA (123) sb f

jurysdycyja (90), jurysdykcyja (33); jurysdycyja ZapWar, Diar (10), GroicPorz (3), OrzList, RejPos, WujJud (2), WujJudConf, MycPrz, NiemObr (4), SarnStat (57), SkarKazSej (7); jurysdykcyja OrzRozm (11), OrzQuin (5), SkarJedn (6), GórnRozm (2), ActReg (2), WujNT, GrabPospR (2); jurysdycyja : jurysdykcyja PowodPr (3 : 4).

-ri- (108), -ry- (15).

Fleksja
sg pl
N jurysdycyjå jurysdycyje
G jurysdycyjéj, jurysdycyji, jurys(d). jurysdycyj
D jurysdycyjéj, jurysdycyji
A jurysdycyją, jurysdycyj(e)
I jurysdycyją
L jurysdycyjéj, jurysdycyjach

sg N jurysdycyjå (13). ◊ G jurysdycyjéj (36), jurysdycyji (3), skrót: jurys(d). (2). ◊ D jurysdycyjéj (5), jurysdycyji (1) Diar. ◊ A jurysdycyją (38). ◊ I jurysdycyją (8). ◊ L jurysdycyjéj (6). ◊ pl N jurysdycyje [w tym zapis: -ȩ (1)] (2). ◊ G jurysdycyj (6). ◊ A jurysdycyj(e) (1). ◊ L jurysdycyjach (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII (z Cn) – XVIII w. s.v. jurystostwo.

1. Władza, zwierzchność; moc orzekania w sprawach spornych; iurisdictio Cn [iurisdicio – moc, potestas iurisdicionis – moc państwa, potestas ordinis – kapłaństwa BartBydg; iurisdoctio – moc, państwo Mącz 179a; – sądzenie roków albo dopomaganie sprawiedliwości Mącz 179a; – sprawiedliwość, prawo Calep] (108): Diar 57, 60; GroicPorz tv; MycPrz II C; SarnStat 26, 308, 367, 412, 422 (17); GrabPospR L3v, L4v; Podźmyſz do ſkutkow/ cżym R. P. y ſámi ſobie ádwerſarze w tym pomogli. Záhámowawſzy Iuriſdicią/ mieli iednymże práwem nápráwić rząd y ſpráwiedliwość poſpolitego zgorſzenia. PowodPr 24; SkarKazSej 699b.

jurysdycyja czyja (21): gdyż to należy jurysdycyji IKM, ut consuleret paci communi. Diar 62, 62, 87, 88; GroicPorz I3v; OrzRozm I3v [2 r. ]; NiemObr 172; Podwoiewodzégo Iurisdicia, śćiąga ſie nietylko ná królewſkié poddáné, ále y ná Ziemſkié. SarnStat 235; QVINQVEVIRALIS álbo Kommiſſarzów Iuriſdicią SarnStat 836, 204, 229, 243, 439, 418 (13).

jurydycyja nad kim (8): niczyjej inej jurysdycyji nad sobą nie czujemy ani znać chcemy, jeno WKM Diar 87, 88; OrzRozm I3v; WujJudConf 153; NiemObr 169 [2 r.]; SarnStat 203, 485.

W charakterystycznych połączeniach: jurysdycyja hetmańska (3), krolewska (3), podkomorska, sądowa, skarbowa, starościa (2), wojewodzia (2).

Zwroty: »jurysdycyją mieć nad [kim]« [szyk zmienny] (3): Henryká cżwartego wygnawſzy/ Henryká piątego ſyná iego do tego przyćiſnął: iż iurisdicyey ktorą Ceſárzowie nád Papieżmi miewáli/ vſthępić muśiał NiemObr 169; SarnStat 203, 485.

»jurysdycyją odprawować« (1): Cztérzy vrzędy Woiewodze/ [...] zámykáią w ſobie Iurisdicią ſwoię odpráwowáć wiernie SarnStat 230.

»[kogo komu] w jurysdycyją podawać« (1): nie będziesz raczył nas inemu komu w jurysdycyją podawać Diar 87.

»uchodzić jurysdycyjej« (1): O pożogę przygodną, y inné okolicznośći któré przy tym bywáią, iáko do kośćiolów vćiekáią, iáko do Niemieckich wśi vchodząc iuriſdiciiéy. naydźieſz. trzy Státuty. SarnStat 499.

»od jurysdycyjej uchylać się« (1): ieſliby od náſzéy iurisdiciiéy chćieli ſie vchyláć/ niechcąc ſie w oné quȩſtiie wdawáć: ſkázuiemy áby [...] za zwyćiężone práwem poczytáni byli. SarnStat 61.

»zawiesić jurysdykcyją« (1): á zaż by ty to chwalił/ gdy by Stároſtá Przemyſki záwieśiwſzy Iurisdictią ſwą do czterech lat/ dał ták po Przemyſkiey źiemi wywołáć OrzRozm I3v.

Wyrażenia: »fundowanie jurysdycyjej; fundować jurysdycyją« [szyk 6 : 1] (5 : 2): Poſtępek práwny zſtrony gránic dźiedźictw przed fundowániem Iurisdiciiey. SarnStat 460; Mieyſce ná polu gdźie dekret feruią, y Iuriſdicią funduią, in ea securitate iest iáko izbá ſądowa źiemſka. SarnStat 462, 456 [2 r.], 461 żp, 464, 465 żp.

»upadek jurysdykcyjej« (1): vpadkiem Iurisdikcyéy Królewſkiéy/ rychło [P. Bóg] á ſrogo nád Polſką mśćić ſye będźie. OrzQuin D2v.

Szeregi: »jurysdycyja i prawo« (1): wdavaiacz sia dobrovolnye w thę Iurisdicią y prawo yle tylko ku they sprawie dzysieysey dobrovolnye a wglosz zessnaly ZapWar 1548 nr 2668.

»subsellium albo jurysdycyja« (1): Exekucią czynić dekretow/ ktore przychodzą ták od Krolá Iego M. iáko od innych ſubſellia álbo Iurisdiciy. SarnStat 542.

»jurysdycyja i władza« (1): A STATVTY NA WIERSZE DZIELONE, IVRISDICIĄ ZAMKOWĄ WSZYSTKĘ Y WŁADZĄ, IASNIEY, NIZ DOTYCHMIAST BYŁO, OBIASNIAIĄ. SarnStat 479.

»zwierzchność i jurysdycyja« (1): przedśię ſobie nád nimi zwierzchność/ y iurisdycyą záchował NiemObr 169.

W przen (1):
Zwrot: »wziąć [kogo] w jurysdycyją« (1): Iuż ſroga ſmierć wzięłá go w moc á w iurisdicią ſwą RejPos 14v.
Szeregi »moc a jurysdycyja« (1): RejPos 14v cf Zwrot.
a. O władzy kościelnej (45): Práwo ſwe vtráćił [prymas]/ nádánia mu pobrano/ Kápłany iego wygnano/ Iurisdictią wſzytką wzgárdzono OrzRozm Kv; WujJud 152; SkarJedn 128, 261; NAd to/ zákázuiemy téż Ardźiákonóm/ y Proboſczóm/ y innym Praełatóm náſzéy Dioeceſiiéy/ którzy máią poruczoną Iurisdicią/ áby wizytuiąc/ ná zwyſz nie wynośili podwysſzenia liczby/ która ieſt w práwie poſtánowiona. SarnStat 212, 171; SkarKazSej 700b.

jurysdycyja czyja (19): Diar 52, 84; OrzList f2v; OrzRozm G4v, 14v; Skáźiliſmy w Polſzce/ ná Seymie przeſzłyrn Piotrkowſkim/ Kápłanowi naywyżſzemu Iurisdikcyą iego/ którą ón nie od ludźi/ ále od ſámego Bogá miał OrzQuin Z; SkarJedn 143, 262; GórnRozm 76; Sądy Duchowne odpráwowáć/ wedle ſwey Iurisdiciiey SarnStat 213. Cf Zwroty, Wyrażenia.

jurysdykcyja czyja nad kim (1): To widziſz iż dla Iurisdikciey ſwey nád Biſkupem Cárogrockim Papieżowie gárdło kłádli SkarJedn 141.

Zwroty: »jurysdycyjej [czyjej] czołem bić« (1): A ták ia tym przykłádem będę Biſkupá Przymyſłkiego/ zá Biſkupá miał/ y Iurisdycvey iego czołem bić będę. OrzList f3.

»jurysdykcyją odprawować« (1): Sądy y Iuriſdicią ſwą odpráwowáć, wedle Artykulów Práwu Duchownemu podległych. SarnStat 166.

»jurysdycyją [na kogo] rozciągać« (1): [Patryjarcha carogrodzki] Iurisdykcyą ſwoię ná wſzytki rośćiągał/ iáko káżdy z iego liſtow obacżyć może SkarJedn 194.

»jurysdycyją zawiesić« [szyk zmienny] (5): Tákże też náſz Arcybiſkup/ z Biſkupy twemi vczynił/ Iurisdictią ſwą do czterech lat záwieśił/ kácerzom ſwobodę dał OrzRozm I3v, I3 [2 r.], I4v, Kv.

Wyrażenia: »jurysdycyją biskupia« (1): Imprirnis księżą swoję szlachta podawają pod jurysdycyją biskupią, aby biskupi swego święcenia kapłany instytuowali Diar 54.

»jurysdycyją duchowna« [szyk 9 : 2] (11): OrzQuin D2v [2 r.], Z marg; GórnRozm D; SarnStat 1262; Iuriſdictiey Duchowney hámowánie według piſmá ieſt ſámołowką niezbożną. PowodPr 21 marg, 23, 24, 42; P. Bog ſąd kápłáńſki y duchowną Iurisdycyą poſtáwił/ y wynioſł pierwey y wyżſzey niźli świecką SkarKazSej 703b, 700a.

»kapłańska jurysdycyja« (2): OrzRozm G4v; ſądy kośćielne y kápłáńſka Iurisdycya zepſowána ieſt: zá czym ſię wielkie łupieſtwá kośćiołow bożych wzniećiły SkarKazSej 703b.

»jurysdycyją kościelna« [szyk 2 : 1 ] (3): PowodPr 59; Práwo kośćielną iurysdicyą pſuiące iáko złe ieſt. SkarKazSej 700a marg, 703b marg.

»sprawowanie jurysdycyjej« (1): władza y zwirzchność Kápłáńſka/ dwoiáka ieſt: Ordinis et Iurisditionis, to ieſt/ Swięcenia y Rządzenia álbo Spráwowánia Iurisdicyey. WujJud 151v.

»jurysdycyją zwierzchnia« (1): Był też Synod w Kártáginie/ ná ktorym domagáli ſię trzey Biſkupi Rzymſcy [...] áby nád zbory w Afryce/ iurisdycyą zwierzchnią mieć mogli NiemObr 59.

Szeregi: »[nie] panowanie ani jurysdycyja« (1): Ale iednák przeto żadnego pánowánia áni Iurisdićiey nád inſzemi tákowy [papież] nie miewał/ żeby mu wolno nád wſzyſtkiċh zdánie co ſtánowić álbo roſkázowáć. WujJudConf 153.

»władza i jurysdykcyja« (1): Ktorą władzą y iuriſdikcią máią tákże Piotrowi potomkowie/ Rzymſcy Papieżowie WujNT 60.

2. System prawny (14): GDy obiedwie ſtronie ſą Goſćmi/ niepowinni przed Sędźiem inſzey Iurisdicyey/ to ieſt inſzego Práwá odpowiádáć. GroicPorz m2v; ActReg 42; wſzyſtkié [obywatele] y káżdego z oſobná od Iuriſdiciiéy Wielkiégo Kśięſtwá Litewſkiégo ná wieki wypuſczamy SarnStat 1038; Podláſzánié z Litewſkiéy Iuriſdiciiéy do Polſkiéy przenieśieni. SarnStat 1038 marg, 5, 522, 612.
a. Prawo koronne spisane w Statutach Sarnickiego w dwunastu tablicach (rozdziałach) (7): Gdyż káżdéy Iuriſdiciiéy/ których ieſt dwánaśćie práwo ieſt oſobno á oſobno kuńſztownie iáko w ſzkátułách ſwych záwárté [...]. Bo w káżdéy z tych iuriſdiciy zoſobná/ inákſzé ieſt pozwánié/ inákſzy process/ inákſza Exekucia. SarnStat *4; A iże W. M. M. Pánie Podkomorzy tym ſłynieſz, y o tym świádectwo wſzyſtkiċh ludźi maſz, że biegłośćią práwá Koronnégo we wſzyſtkich dwunaśćié Iurisdiciách, iákom ich wyliczył, záledwie z W. M. tych czáſów może kto zrównáć SarnStat 550, 513, 877, 1226 [2 r.].
3. Sąd, trybunał (1):
Zwrot: »jurysdykcyje otworzyć« (1): Byłao tym Quaestia iesli Iurisdictie otworzyć ActReg 12.

JW