[zaloguj się]
[pdf]

KŁAMSTWO (212) sb n

-a- (208), -ą- (4).

-å- (185), -a- (3); -a- : -a- KrowObr (11 : 1), Leop (10 : 1), BibRadz (17 : 1); o jasne.

Fleksja
sg pl
N kłåmstwo kłåmstwa
G kłåmstwa kłåmstw
D kłåmstwu kłåmstwåm
A kłåmstwo kłåmstwa
I kłåmstwem kłåmstwy
L kłåmstwie kłåmstw(a)ch, kłåmstwi(e)ch

sg N kłåmstwo (37). ◊ G kłåmstwa (54). ◊ D kłåmstwu (8). ◊ A kłåmstwo (62). ◊ I kłåmstwem (21); em (3), -(e)m (18). ◊ L kłåmstwie (13). ◊ pl N kłåmstwa (1). ◊ G kłåmstw (1). ◊ D kłåmstwåm (1). ◊ A kłåmstwa (9). ◊ I kłåmstwy (3). ◊ L kłåmstw(a)ch (1) HistAl, kłåmstwi(e)ch (1) GrzegRóżn.

Sł stp notuje, Cn s.v. kłam, Linde XVI – XVIII w.

Nieprawda, świadome wprowadzenie w błąd; herezja; mendacium, vanitas (orationis) Calep, Cn; falsum PolAnt; falsimoniumy sycophantia Calep; mendaciunculum, mentitio, vanitudo Cn (212): WróbŻołt 4/3, B6, S5; SeklKat M2v, M3; Do ſzkoł mędrcow nie chodziemy/ kthorich náuká ieſt niezgodna/ nic też pewnego áni mocnego/ ále ſie po kłamſtwach tułáią. HistAl 17; Tám nic zmázánego/ áni myerżyonego/ áni kłąmſtwo żadne nye wnidźye. KromRozm III D2v; LubPs B4, X3, ee2v marg; Abowiem y ku tzemuſz ſie inſzemu/ y ſlowá y ſkutki Antykryſtá máią śćięgáć y ſtoſowáć/ iedno tylko ku mężoboyſtwu y kłamſtwu? KrowObr 52v, 52v, 224, 224v, 242v; Długowiecżny y poććiwy then ieſt głową/ á prorok náucżáiący kłamſtwá ten ieſt ogonem. Leop Is 9/14[15], Eccli 20/24, 41/17, Is 28/15; Dla grzechu vſt ich/ y dla ſłowá warg ich/ będą poimáni z hárdoſćią ſwoią dla złorzeczeńſtwá y dla kłamſtwá ktore opowiedáią. BibRadz Ps 59/13; Záprawdę oycowie náſzy dźiedzicżyli w kłamſtwie y w prożnoſći/ w ktorych żadnego pozytku nie było. BibRadz Ier 16/19, Iob 13/4, Os 12/1, Eccli 51/3, II I38a marg; GrzegRóżn B2, G; RejAp 185, 194; RejPos 189v; BiałKat 163v, 381v; Przepuśćił ná nie Bog/ moc obmamienia/ áby wierzyli Kłamſtwu GrzegŚm kt; KuczbKat 290, 340 [3 r.]; á wyśćie złocżyńce niezbożni y przezduſzni ſámi/ ktorzyśćie vſtáwę Páńſką y Apoſtcolſką Kośćiołá Powſzechnego ták bluźnić y pſowáć śmieli/ Antichriſtowi okrutnemu plác cżyniąc/ á kłamſtwy ſie popiſuiąc. WujJud 240v; WujJudConf 44v; RejPosWstaw [1103]v [2 r.]; BudBib Iob 21/34, Ps 4/2[3], 118/163, Is 44/20, Ier 10/14, Ez 21/34; CzechRozm 137v; cżemuby y z kłamſtwá y ze złodźieyſtwá nierácżey ſię káżdy wywodźił/ ábo świádkámi/ ábo iákim inſzym słuſznym ſpoſobem? ModrzBaz 61, 2v, 60, 61, 94; Calag 341b; SkarŻyw 16, 185, 346; CzechEp 35, 216 marg; Obieráią ná táki vrżąd/ gdźie ieſt rżąd/ nie pijánicę [...]/ ále obieráią człowieká bogoboynego/ cnotliwego/ dobrey ſławy/ á ktory w żadnym kłamſtwie nigdy vznány nie był GórnRozm G2; Calep 406á, 651b, 1039a, 1101b; choćia potym miáſto dowodow ſzczyre kłamſtwá przynoſzą. WujNT 860, Act 5 arg, s. 524 marg, 2.Thess 2/11, Apoc 14/5, Zzzzz2; PowodPr 10; GosłCast 70; KlonWor 73.

kłamstwo na kogo (1): Widzę świádki nieprawdźiwe/ Słyſzę ná ſyę kłamſtwo żywé. KochPs 38.

kłamstwo czyje [w tym : pron poss (13), G sb i pron (7), ai poss (6)] (26): OpecŻywList C2; WróbŻołt 58/13; Y przyrownywa thákowe iádowite kłamſtwo ięzyká przewrotnego y z náuką iego/ oſtrym á przenikáiącym ſtrzałom/ ktore przenikáią ſerdecżne wnętrznośći LubPs cc2; GroicPorz x2; KrowObr 35v, 229v; Leop Rom 3/7; KochZuz A4; BibRadz Rom 3/8[7]; A ieſli nas w ſwych kłamſtwiech potwárzáć nie przeſtáną/ [...] záwſze beſpiecżnie wzgárdziemy ich płonne plotki GrzegRóżn C4v, B4; CzechRozm 21,178v; ModrzBaz 60v [2 r.]; wſzyſcy ich nie wſtydliwe kłamſtwo/ ktorym przą tego/ áby Piotr S. nigdy w Rzymie nie był/ háńbić [...] będą. SkarJedn 94; KochPs 86, 186; SkarŻyw 389; StryjKron 657; KochFr 92; WujNT Rom 3/7; Y zwiedźieni kłamſtwem czártowſkim/ choć ieſzcze w cáłey náturze/ vpádli/ pátrząc ná piękny on w oczách owoc. SkarKaz 121a, 518b; KlonWor ded **3, s. 2.

W połączeniach szeregowych (15): GlabGad N6v, N7; Odmiennoſć mowy/ kłamſtwo/ boiaźń/ záiąkánie/ drżenie/ ſą znáki/ nieiáką drogę ku męce podáiące GroicPorz hh4v, b3, hh4v marg; Iż przes wiárę bywaią ſercá ludzkie otzyśćione/ w ich vśćiech [...] nieieſt nálezione kłamſtwo/ zdrádá/ obłudá/ potwarz/ y zmamienie Papieſkie KrowObr 229v; Ale krzywoprzyſięſthwo/ kłamſtwo/ mężoboyſtwo/ złodźieyſthwo/ cudzołoſthwo ſię mnożyło [mentiri et negare et occidere ... fregerunt maceriam]/ á bywaią częſte morderſtwá. BibRadz Os 4/2, II 141b marg; GrzegRóżn C4v; WujJud 243v; ModrzBaz 142v; KochPs 86; SkarŻyw 389; KochMRot 33; A ták niechay nie plotą haeretycy/ mowiąc żeby Anániaſz y Sáphirá tylko dla kłamſtwá/ łákomſtwá/ ábo pokrytośći/ á nie dla zgwałcenia ślubu y świętokradzſtwá pokaráni byli. WujNT 416.

W przeciwstawieniach: »prawda (26), prawdziwe ... kłamstwo« (27): LubPs B4v; KrowObr C2, 52V [2 r.], 131v; Nie piſałem wam iákobyśćie prawdy nie wiedzieli/ ále iáko tym ktorzy wiećie : a iż wſſelkie kłamſtwo z prawdy nie ieſt. Leop 1.Ioann 2/21, 1.Ioann 2/27; KochZuz A4; Abowiem ieſli prawdá Boża przez moię kłamſtwo obfitowáłá ku chwale iego/ czemu ia dáley by wam oſądzon iáko grzeſzny? BibRadz Rom 3/8[7], Eph 4/25; KuczbKat 340; BudNT przedm á3v; ModrzBaz 30 [2 r.]; SkarŻyw 34; CzechEp 219, 328; NiemObr 162; Calep 1147b; GórnTroas [3]; iáko toż pomázánie [...] ieſt prawdźiwe/ á nie ieſt kłamſtwo. WujNT 1. Ioann 2/27, s. 57, Ioann 8/44, Rom 1/25, 3/7, Eph 4/25, 1. Ioann 2/21.

W charakterystycznych połączeniach: grube kłamstwo, haniebne, jadowite, nietrwałe, niewstydliwe (3), potępione, szczyre, wielkie (2), żydowskie, żywe; kłamstwo w wierze; kąkol kłamstwa, nasienie, zmyślacz; kłamstwo prorokujący; kłamstwo karać, napisać, odłożyć (złożyć) (2), odrzucić, rozsiewać, slyszeć (słychać) (2), (u)miłować (2), rad widzieć, wyprawować; kłamstwa nienawidzieć, potwirdzić, strzec się (2), szukać, uczyć (nauczający) (2), w(i)arować się (2); kłamstwem się bawić, brzydzić się, (na)z(y)wać (4), oszukać, podchodzić, zelżyć się; kłamstwem karmiąc, obciążon, ustraszony, zwiedziony; (u)wierzyć kłamstwu (5); kłamstwu poddany; w kłamstwo kryć się, odmienić (przemienić) (2), zawodzić; kochać się w kłamstwie (2), zostać (2); w kłamstwie przeświadczon, uznany; dla kłamstwa pdkarany.

Zwroty: »czynić (a. uczynić, a. przyczynić), cżyniący kłamstwo« = facere mendacium; faciens mendacium Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (9 : 1): A wſſákoż w yęzyku ſwym kłamſtwo vcżynili LubPs S; Leop Apoc 21/27, 22/15; BibRadz Apoc 21/27; RejAp 193; BudBib Ier 6/13; SkarŻyw 263; Vulpinor – Zprawdi kłamſtwo czinię. Calep 1147b; WujNT Apoc 21/27, 22/15.

»kłamstwa dopuścić (a. dopuszczać) się« [szyk zmien (2): A zewnątrz będą pśi y ći ktorzy truią/ y niecżyśći/ y mężoboyce/ y bálwochwálce/ y ktorykolwiek miłuie y dopuſzcża ſię kłamſtwá [faciens mendacium]. BibRadz Apoc 22/15; SkarŻyw 189.

»kłamstwo [na kogo] kłaść« = kłamać o kim (2): SkarŻyw 185; Gdy nas potwarzáią/ gdy nas przeklináią/ gdy kłamſtwá ná nas kłádą [...]: rádowáć ſię nam Pan każe. SkarKaz 639a.

»mieć [co] za kłamstwo« (1): Ty słowá powieda o mieczu ktory był opowiedźian iż miał vpáść ná ſzyię ludźi odpornych/ z czego ſzydźili Ammonitowie y Zydowie/ maiąc tho zá kłamſtwo. BibRadz I 428d marg.

»mowić, (o)powiadać (a. (o)powiedać, a. powiedźieć) kłamstwo; mowiący kłamstwo« = loqui mendacium PolAnt Vulg; divinare mendacium, loqui falsum PolAnt; loquens mendacium Vulg [szyk zmienny] (8 : 9; 2): Bo oni Pánie w vſciech ſwych nic prawdy nie máią/ A záwżdy ięzyki ſwemi kłamſtwo powiádáią LubPs B4v; KrowObr 52v, 99v; Wyzwala duſze ſwiádek prawdźiwy/ á człowiek przewrotny opowieda kłamſtwo. BibRadz Prov 14/25, Ez 21/29, Mich 6/12; RejPos 188v; BiałKat 114; KuczbKat 340; WujJudConf 64v; BudBib Iudic 16/10, Ps 5/6, 57/4, Prov 14/5, Ier 40/16; SkarŻyw 34; CzechEp 219; bo w nim nie máſz prawdy. Gdy mowi kłamſtwo/ z ſwego właſnego mowi WujNT Ioann 8/44 [przekład tego samego tekstu KrowObr, WujJudConf], 1.Tim 4/2.

»twierdzić kłamstwo« (1): Niech przeto będźie iákie chce mnoſtwo/ ktore wiedząc y chcąc twierdźi kłamſtwo [mendacium ... asseverans] ModrzBaz 30.

»kłamstwo zadawać; zadawanie kłamstwa; kłamstwo zadane« = mendacium obiectum Modrz (6; 1; 2): KuczbKat a2; ModrzBaz 59v; To, kłamſtwo ták mi zádáne ták toż z śiebie zá pomocą BOżą ſkłádam CzechEp 216, 216 [2 r.], 218, 219 [2 r.]; W tey táiemnicy ſmyſłom náſzym ſłuſznie kłamſtwo zádáiem SkarKaz 159b.

Wyrażenia: »droga, ścieżka kłamstwa« = iter mendacii Vulg (1 : 1): Leop Ier 23/14; A przethoż wſzytki roſkazánia o wſzech rzeczách opowiedałem być prawdźiwe/ álem miał w nienawiſći wſzytki śćieſzki kłámſtwá [semitam mendacii]. BibRadz Ps 119/128.

»jawne kłamstwo« (1): Nie vkażećie mi prawdźiwey namnieyſzey okrom wáſzych ſproſnych potwarzy/ y iáwnego kłamſtwá. WujJud 243.

»kłamstwo obłudne« (1): A przedſię ták z onego ſercá vpornego/ Dzyerżą ſie w powyeſcyach ſwych kłamſtwá obłudnego LubPs 04v.

»ociec kłamstwa« = szatan; pater mendacii Modrz (9): SeklKat M3v; CzechRozm 32v; ModrzBaz 30, 60; Po długimli po krotkimli cżásie/ przyſzedł on przeklęty oćiec kłamſtwá/ y pocżątek grzechu/ duſz rozboycá Lucyper SkarŻyw 260; CzechEp 139; WujNT Ioann 8/44, s. 340 marg, Yyyyy2v.

»kłamstwo zdradne« (1): Oto iuż ſynowie ludzcy s ſercá vpornego/ Ták ſie ięli wſzech pioznośći y kłamſtwá zdrádnego LubPs B3v.

»kłamstwo żartowne, krotochwilne« [szyk 2 : 1] (2 : 1): BiałKat 66 marg; A w tákim żártownym kłamſtwie/ ieſt wielką ſkłonność ku cżęſtemu y ćięſzkiemu kłamániu KuczbKat 340, 340.

Szeregi: »bluźnienie i kłamstwo« (1): A tak będą obiawieni w blużnieniu y w kłamſtwie [de exsecratione et mendacio] ſwoim WróbŻołt 58/13. [Ponadto w Połączeniu szeregowym 1 r.].

»(ani) fałsz (błąd) i (a, ani) kłamstwo« [szyk 4 : 3] (7): WróbŻołt Q5; Kłamſtwo á fáłſz yęzyk ich záwżdy wypráwował LubPs ee5v; KrowObr 35v; RejAp 186v; GórnRozm K4; LatHar 118; iż to ſobie zá pewną prawdę obieráią/ co ieſt fałſz/ błąd/ y kłamſtwo w kośćiele potępio WujNT 748.

»kłamstwo i kacerstwo« (1): Pierwey przez P. Chriſtuſá y przez Apoſtoły pośiana ieſt prawdá: á potym nieprzyiaćiel Dyabeł náśiał kąkolu kłamſtwá y káceſtwá WujNT 57.

»kłamstwo, (a, i) krzywoprzysięstwo (a. krzywe przysięgi)« (2): Ktore oświádcżenie ieſli bywa dla oſzukánia kogo/ á niezgadza ſię z vmysłem/ ieſt kłamſtwo á krzywoprzyśięſtwo [mendacium et periurium]. ModrzBaz 86v; KochPs 33. [.Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»kłamstwo i matactwo« (1): áby ſie też z duchem onym [...] potkáć mogł/ y głowę iego zetrzeć/ to ieſt/ moc y zwierzchność onę/ ktorey ſobie z zazdrośći kłamſtwem ſwym y mátáctwem doſtał CzechRozm 178v.

»kłamstwo, (i, a) nieprawda« (2): KuczbKat 290; Wyćiągnęli ięzyk ſwoy iáko łuk kłamſtwá á nieprawdy. SkarKazSej 706a. [Ponadto w polączeniu szeregowym 1 r.].

»kłamstwo i obłuda« (1): Zali y Piotr ś. nie zábił dla kłamſtwá y obłudy Anániaſzá z Záfirą żoną iego? CzechEp 47. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»kłamstwo i pochlebstwo« (1): DAlekoć tym to tzáſem ten zacny Dom ſłynie/ [...] LArwą márną ſie brzydząc/ kłamſtwá y pochlebſtwa WierKróc Av.

»potwarz i kłamstwo« (3): Tedy my ná herſty tych wywrotow/ wyrzucamy thy ich potwarzy y kłamſtwá GrzegRóżn B4, D3v; WujJud 243. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»zawrot i kłamstwo« (1): ktorzy [heretycy] ſobie przywłaſzczáć będą Duchá Bożego/ będąc duchem zawrotu y kłamſtwá nátchnieni. WujNT 824.

»kłamstwo, (i, a) zdrada (a. zdradziectwo)« = mendacium et dolus PolAnt [szyk 5 : 1] (6): BibRadz Os 11/12; W ten czás kłamſtwo y zdrádá ná świećie pánuią/ W tęn czás ſię śmieią głupi á báczni żáłuią. Prot D4v; BudBib Is 57/4; CzechRozm 255; Calep 1039a; WujNT 416. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

W przen [czyje] (1): ſtháłá mi ſie iákoby kłamſtwo wod niewiernych Leop Ier 15/18.

Synonimy cf KŁAM.

Cf KŁAM, KŁAMANIE, [KŁAMLIWOŚĆ]

RS