[zaloguj się]
[pdf]

KŁOCIE (87) sb n

-o- Mącz (11), -ó- (1) Oczko; e pochylone.

Fleksja
sg
N kłocié
G kłociå
D kłociu
A kłoci(e)
I kłociém
L kłociu

sg N kłocié (29); -é (6), -(e) (23). ◊ G kłociå (4); -å (1), -(a) (3). ◊ D kłociu (6). ◊ A kłoci(e) (43). ◊ I kłociém (3); -ém (1), -(e)m (2). ◊ L kłociu (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w. (z Cn).

1. Wbijanie ostrego narzędzia, zadawanie ciosów bronią kłującą; punctus Mącz, Cn; punctio, punctiuncula, punctum, punctura Cn (5): Punctus, Pchnienie/ kłocie. Mącz 331c.

kłocie czym po czym (4): Kiedy kto czuie po wſzyſtkim ćiele iákoby kłoćie igłámi/ á ktemu przećiągánie: nagłe kroſty známienuie. SienLek 20v.

Zwrot: »kłociem wykłoć« (1): oculis punctu erutis, Kłociém oczy wykłówſzy. Mącz 331c.
a. Nacięcie, przekłucie jako zabieg chirurgiczny (1): Paracentesis, Latine punctio, Kłocie. Mącz 276d.
b. Cecha roślin kłujących i parzących albo kolec (1): Mordacitas in herbis, Oſtrość/ kłocie á párzenie/ yáko ná pokrziwách/ oſtu/ etć. Mącz 232a.
2. Ostry ból będący objawem choroby (najczęściej przewodu pokarmowego lub płuc); compunctio, ileos, morbus tenuioris a. maioris intestini, tormina Mącz, Cn; chordapson, coliaca a. iliaca passio Mącz; colicus Calep; chordapsus, colice, convolvulus, coliacus a. colicus dolor, ileus, punctiuncula, punctus, rosio (intestinorum), strophus, tormines, torsio, tortura, vermina, verminatio, coli vitium, volvolus, volvulus Cn (78): naparzay ſobie żywot timi to zioły rozmacżaiąc w thim ciepłym winie dla tego to kłocia vſpokoienia. FalZioł I 90c; Ieſt też dobry naprzeciwko kłociu y naprzeciwko zadzierżeniu vriny FalZioł III 7c; Też gdi kto ma kłocie dla wiatrow/ tedy zmieſzay ſol z proſem/ á przyſmaż na panewcze/ y zawinąwſzy w worek przikładay na bolącze mieſtcze. FalZioł III 38d, I 54b [2 r.], 63b, 77b, 90a, 134b (18); SienLek S2v.

kłocie w czym (39): Też gdy vwarzyſz Rzeżuchę wodną w ſloney wodzie á oliwy też ſpięc łyżek ktemu przilawſzy á tym ciepło naparzay żywoth gdy by w nim miał kłocie. FalZioł I 90d, II 5d, 6d, 9c. Cf Zwroty.

kłocie po czym (1): Kłoćie po ćiele. SienLek 20v marg.

W połączeniach szeregowych (2): FalZioł II 10c; co narychléy okaże żołądek ieſli chćiwie y ſmáczno pokarm przyymuie/ y ieſli ſam co ćiérpiąc/ wątrobyż ſobą do kłóćia/ do párćia/ do zápalenia/ do żéł zátkánia/ do złéy krwie/ nie ćiągnie Oczko 25.

W charakterystycznych połączeniach: kłocie odejdzie, przestanie, ustawa; kłocie czynić, mieć (miewać, mający) (11), oddalać (8), odejmować (4), odpądzać (2), ulżać, uspokajać (2), uśmierzać (11); kłocia uspokojenie.

Wyrażenia: »kłocie w boku, boku, na boku« = pleuritis Mącz, Calep; compunctio lateris, pleura, pleuresis Mącz; dolor lateris Calag [szyk 16 : 3] (15 : 3 : 1): Też vrina złota [...]. Znamionuie Pleurę/ to ieſt niemocz barzo moczną/ ktora przychodzi z kłociem na prawym albo na lewym boku miedzy ziobry FalZioł V 5, ++6b, I 36b, 38b, 50b, 61a (10); RejKup q8v; Ieſtechmy iáko on chłop co miał kłocie w boku RejWiz 61; Mącz 305a, 331d; SienLek Sv, S2v; Calag 436b; Calep 814a [2 r.].

»kłocie (ktore bywa) w jelitach, jelitowe« [szyk 4 : 2] (5 : 1): Nakoniecz maſz Kliſterę wypiſaną, ktora nigdy nie omyla w kłociu, ktore bywa w ielitach. FalZioł V 85v, ++2d, I 31b, 129c, III 22a, V 85v.

»kłocie w oczoch« (1): kłocie w ocżoch z gorączoſci łez: odeymuie FalZioł II 13a.

»kłocie pod skorą« (1): Znák kłoćié pod ſkorą SienLek T3.

»kłocie wnętrzne, wnątrz, w(e) wnątrzu (a. wnętrzności)« ( 4 : 2 : 2): Woda włoſkiego kopru w ktorey by bylo vwarzono to korzenie paluchowo/ ieſt dobra ku piciu na przeciwko kłociu wnętrznemu FalZioł I 63b, I 29a, 84d, 116d, II 23v, V 85; Mącz 59c; Calep 217a.

»kłocie (ktore bywa) w żywocie« [szyk 17 : 2] (19): MAcierzey duſzki wodka [...] od vkąſzenia iadowitego zwierzęcia y gadziny ieſth dobra [...] y naprzeciwkho omdlewaniu y kłociu w żywocie FalZioł II 8a, ‡7f, I 13d, 19c, 40b, 55b (15); RejKup q8v, r2v; Mącz 52b, 165a.

Szeregi: »boleśc (a. bolenie), (takież i, i, i też) kłocie« [szyk 5 : 4] (9): Theż bolenie y kłocie w żiwocie vſmierza FalZioł I 40b, I 29a, 36b, 50b, 129c, 147c (9). [Ponadto w Połączeniu szeregowym 1 r.].

»kłocie albo darcie« (1): Ileos, Długie yelito/ też niemoc kłocie álbo dárcie w żywocie. Alias Colica sive Iliaca passio, Tormina Latine. Mącz 165a.

»gryzienie, kłocie« (1): [wódka balsamowa] gryzienia, kłocie ktore bywa w żywocie: vſmierza FalZioł II 4d. [Ponadto w Połączeniu szeregowym 1 r.].

»łamanie i kłocie« (1): Gdy ią [gruszczyczkę ziele] warzy w piwie á tho piwo pije, łamanie j kłocie wnątrz odeymuie. FalZioł I 116d.

»strzekanie, kłocie; strzekanie z kłociem« (1; 1): Przy ktorim wrzedzie ſą ty przypadłoſci. Naprzod ſtrzekanie z kłociem/ ktore idzie pod łopatkę FalZioł V 82, V 66v.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Punctio, Kłocie. Mącz 331c, 331d; Calep 229b, [876]b.

Synonimy: 1. cięcie, pchnienie; 2. bol, bolenie, boleść, darcie, gryzienie, kolika, łamanie, morzenie, rzezanie, strzekanie.

Cf 2. KŁOĆ, KŁOTOŚĆ, 1. KOLENIE

MM