[zaloguj się]
[pdf]

KOMEDYJA (73) sb f

k- (55), c- (18); -e (67), -oe- (5), -ȩ- (1).

o oraz e jasne, a pochylone.

Fleksja
sg pl
N komedyjå komedyj(e)
G komedyjéj komedyj, komed(e)j
D komedyj (e)j
A komedyją, komedyję komedyje
I komedyją
L komedyj(e)j, komedyi komedyjach
inne sg G a. pl G - komedyi, komedyj

sg N komedyjå (14). ◊ G komedyjéj (9); -éj (2), -(e)j (7). ◊ D komedyj (e)j (2). ◊ A komedyją (9), komedyję (1); -ą : -ę Mącz (2 : 1). ◊ I komedyją (3). ◊ L komedyj(e)j (3), komedyi (3); -(e)j BielKom, Calag; -yi ModrzBaz, Calep; -(e)j : -yi Mącz (1 : 1). ◊ pl N komedyj(e) (5). ◊ G komedyj (7) [w tym -y (5), -iy (1), -ij (1)], komed(e)j (1) [zapis: -ei]; -yj : -(e)j Calep (5 : 1). ◊ A komedyje (10); -e (1), -(e) (9). ◊ L komedyjach (5); -ach (3), -åch (1), -(a)ch (1); -ach GliczKsiąż; -ach : -åch Mącz (2 : 1). ◊ sg G komedyi a. pl G komedyj (1) [zapis: -ij].

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Utwór sceniczny o charakterze obyczajowym; comoedia Mącz, Calag, Calep, Cn; spectaculum Calep, Cn; fabula Mącz; scena, theatrum Cn (72): BielŻywGlab nlb 10, 13; BielKom nlb 5, 8; Comaedia, Komedia/ To yeſt/ wymyſlona rzecz/ wzięta z obyczáyów á poſpolitego záchowánia ludzkiego/ Wierciádło żywotá ludzkiego/ ktora bywa przes wywiedzienie gry/ á ſpráwę perſon miedźi ſobą mowiących. Mącz 61d; Protasis, Pierwſza część Comediey/ Wchód. propositio fabulae. Mącz 327c; Tabernariae comoediae, Proſte komedie w których lekkie perſony yáko rzemieśnici/ ſzynkárze ece. [!] bywáyą w wodzone. Mącz 437d, 2d, 5d, 19c, 61d, 95b, 417d, 453d; GórnDworz H5v; ModrzBaz 52; Calag 109a; Przychodzą mi ná myśl wiérſze iedné/ któré Cicero ziákiéyśći komoediiéy ſtáréy przjwodźi KochWr 37; Drama ‒ Gra wkomedy. Calep 342a, 225a, b; á iżem ſię ná báłámuctwo Zá ten isty potroyny náiął: dźiśieyſzemu Dniowi y Comoediey dam imię POTROYNY. CiekPotr 66, 3.

komedyja o kim (1): KOMEDYA O Lizydzie/ w ſtan Małżeńſki wſtępuiący. PaxLiz kt.

komedyja czyja [= przez kogo napisana] (1): Nie ku zgorſzeniu/ iáko pirwey bywáły komedie Terencij Eunuchi/ Plauti/ y ine BielKom nlb 4.

komedyja czyja [o postaciach dramatu] (2): Pocżyna ſie Komedia Oyczá s ſynem y s corką BielKom B, kt.

W porownaniu (1): Apráwie ten márny ſwiát iáko Komedya/ Kiedy ſie więc vbierze nadobnie Fedrya. Ali vźrzyſz pochwili náſzego Fedryą/ Albo ſiedzi ná piecu/ álbo bárzo biją.RejWiz 47v.

Zwroty : »komedyją (po)pisać, składać; pisarz komedyjej« = comoediam scribere Calag [szyk zmienny1 (2 : 1; 1): á gdi nic niemiał robić, komedie to ieſt rozprawy obycżaiow ludzſkich ſkładał á przedawał. BielŻyw 120; Dramaticum carmen, Rzecz ktorą perſony w komediey miedzi ſobą rozmawiáyą/ á nie poeta który komedią popiſał. Mącz 95b; Calag 108b; Comoediographus ‒ Pyſzarz comedy. Calep 225a.

»komedyją sprawować; komedyjej sprawowanie (a. sprawianie), sprawca« = drama a. fabulam agere Mącz; comoediam agere Calag; chorodidascalus, comoedus, historio Calep [szyk zmienny] (9; 4 : 4): MurzHist Q3v; Dramaticus, To co ku ſpráwowániu gry y komediey nałeży [!]. Mącz 95b; In agendo, id est, in repraesentanda comoedia, Wten czás gdy ſpráwowano comedią. Mącz 167a; Proscenium, Przedyácie/ to yeſt plác ná którym ſprawce comediey/ ku grániu przirządzáyą. Mącz 371b, 5d, 67a, 95b, 111b, 151b, 371b; BudNT 12 marg\ Calag 108b; Histrionia ‒ Nauka ſprawianią komedei. Calep 485b, 191a, 225a, 485b; WujNT 476 marg.

Szeregi: »fabuła albo komedyja« (1): Palliatae fabulae, Fábidy álbo komedie które obyczáyem Greckim w płaſzczách długich ſpráwowano. Mącz [273]d.

»komedyją, (albo, i, a) (i)gra« [szyk 7 : 4] (11): ále ktore małżeńſtwá zbraniáły/ y ná płod ſie myeć niechcyáły/ vſtáwił był iż przy żadnych Igrách/ Komediách być ſie im nye godziło. GliczKsiąż C5; Prologus, Który w komediách álbo w ynſzych grách przedmowę mówi/ Przedmowcá/ Pierwſza oſobá. Mącz [325]a, 5d, 34a, 67a, 95b, 151b, 157a; GórnDworz O2; Spectaculum – Comedią, gra. Calep 996b, 225a. [Ponadto przy innym szeregu 1 r.].

»komedyją, (albo, ani, i) trajedyja« [szyk 4 : 1] (5): MurzHist Q3v; OrzQuin C3; V nas komedij tákich iákie máią być/ áni Trágediy nie máſz GórnDworz B2v, 02; ReszPrz 61.

W przen (4): BielSat D3; Więc ſtárſzy ſyn pochwyćił Przeorá zá bárki: Zácżęli Komedyą y dźiwne ſzárwárki. KlonWor 71; O Sczeſny, ty odniozłeś pálmę, A ten przegrał; przemogłá twoiá Komoedia CiekPotr 55, 55.
Przen: O życiu ludzkim (5): RejWiz 104 marg, Dd3; Ale on iuſz był ſobie/ abo racżey Duch Boży w nim rzecży świeckie obrzydził: iſz mu ſię być iedną báśnią/ á komedyą y ćieniem wſzytko tu ná ziemi zdáło SkarŻyw 234; Komedya y ćień tu wſzytko ná ziemi. SkarŻyw 234 marg; WysKaz 45.
a. Zabawne widowisko publiczne; maskarada (3): To więc tám gárſcią ſypą gdzye bębnią á trąbią. Drudzy przydą w máſzkárách drudzy s komedią RejWiz 19; On wie gdźie Komedya ná cżyim obiedźie/ Gdźie trąbią Niedźwiednicy/ táńcuią Niedźwiedźie. KlonWor 33.

W porównaniu (1): Práwie wſzyſcy chodzimy iáko s komedią/ Kyedy żaki vbyorą á Potym ie biyą. RejWiz 104.

2. Żart, kpina, szyderstwo (1):
Zwrot: »czynić [z kogo] komedyją« = wyśmiewać się (1): gdzie by ten Ariſtoteles w. m. Dworzánin [...]ták gorączo iáko owá młódź [...] miłowáć y to co oni cżynią/ cżynić chciał/ ná ſzalonego by bárzo poſzedł: [...] á białegłowy/ iedneby ſie nim brzydziły/ á drugie miáſto iney korzyśći/ cżyniłyby z niego ſobie wielką komędią. GórnDworz Kk7v.

Synonimy: 1. fabuła, gra, igra, teatrum; 2. pośmiewisko.

ZZa