1. Mieć wartość, cenę; pociągać za sobą określony wydatek pieniędzy; wymagać trudu, ofiar; constare, stare Mącz (74): KłosAlg F4 [2 r.], F4v, G, G2 [2 r.], G2v [3 r.] (26); LibMal 1545/100; Ornat/ Kelich/ Ampuli Pulpity Perłowe Sutły [!] Rozmayte Apparaty I te ynſſe drobne graty Znaċ yſs niemało Koſtuią Niewiem iák to oſſaczuią RejKup aa5v; GroicPorz ee; RejWiz 123v; Dał też [Cesarz] Krolowi Polſkiemu koneẃ śrebrną ták pięknym dzyáłem/ iż więcey robotá koſztowáłá niżli śrebro BielKron 414v, 71v, 238v, 293v, 375v; Stat illi res centum talentis, Stoyi go rzecz ſto funtów/ to yeſt koſztuye płáći ſto funtów. Mącz 417b, 204b, 417c, 496c; GórnDworz O6 [2 r.]; BielSat C4; Sukienká co wcżorá koſztowáłá dzieſięć złothych to dziś zginie w kopie. RejZwierc 114, 186; MycPrz I C3v; Byłáby też rzecż bárzo pożytecżna/ náleść do tego drogę/ áby pieniądze zá gránice niebyły wynoſzone: co ledwieby inácżey mogło być/ iedno kiedyby ie drożey ſzácowano niżli koſztuią [si pluris, quam aequum sit, aestimaretur] ModrzBaz 35; ktoraby [wojna] pewnie przyniosłá y w máiętnośći ſzkodę/ y krwie ludzkiey przelanie: á ſkońcżenie miáłáby ábo złe/ ábo tákie/ ktoreby nigdy nieſtało zá to coby koſztowáło: boby y krew byłá przelaná/ y wiele nędze á trudnośći przedśię być muśiáło. ModrzBaz 106, 35v [2 r.], 50, 126v; ZapKościer 1582/35v, 1586/69; BielRozm 21; WyprPl A2; WujNT 476 marg; powinien będźie do ſkárbu náſzégo ták wielką ſummę zápłáćić/ iáko on towar koſztuie SarnStat 1233, 1233; Wypráwá tá nie może wiele koſztowáć/ y lekko káżdemu przyidźie. GrabPospR Kv [idem] N4, N4v; ZbylPrzyg A4.

W charakterystycznych połączeniach: nic kosztuje, (nie)mało (3), wiele (12).

2. Być przyczyną wydatków pieniężnych; constare, stare Mącz, Cn [kogo] (24): RejRozpr F3; RejKup y7; RejFig Cc8v; [urzędnicy] wywiáduią ſię też ktho ieſt a ſkąd/ co zá towáry ma/ wiele go koſztuią/ co ſtrawił/ ieſli ſzkody nie popadł BielKron 457v; Quantum solvisti pro vectura, Co cie furá koſztuye/ wieleś dał od przewiezienia. Mącz 477b, 418a [2 r.], 440c; BielSat Cv; [jadę] do cieplic/ ábych ſobie mógł chuć nápráwić w żołądku/ bo nie mogę iádáć/ á będzie mię tho koſztowáło namniey tyſiącz złotych. (‒) A miły kſięże cżemuż ná tho ták wiele nákłádaſz? ſpráwię ia to tobie zá dwieſcie złotych RejZwierc 26v, Bv, 95 [3 r.], 108v, Aaa3v; Strum D4; BielRozm 17; ActReg 71, 90; GrabPospR N4.

W charakterystycznych połączeniach: nic nie kosztuje (7), (nie) mało (2), wiele (8).

1. Doświadczać, probować; starać się coś osiągnąć, badać; experiri, periclitari Mącz, Cn; conari, tendere Mącz; degustare, explorare, pertentare, probare, spectare Cn (45): Ezop źiárno ſzocżewice/ Wźiął z gárncá nioſł ie ná łyſzcże: Xánt mniemáiąc by koſztowáć/ Iął źiárno pálcy rośćieráć. BierEz C2; FalZioł V 107 [2 r.]; Conari manibus et pedibus. Ze wzyſtką [!] mocą ſie kuśyć/ Koſztowáć/ Vſyłowáć. Mącz 63b; Periclitor, Być w niebeſpiecznośći/ też koſztowáć/ doświadczáć/ probowáć. Mącz 291d, 279a, 444a, 448d [2 r.]; Ktoby chćiał inſzą Wiárą doydź ſzczęsćia wiecznego/ Może smiele koſztowáć nie bronię mu tego. Prot C2; Calep 842a.

kosztować czego (16): MurzHist K2; Kupiłem pięć iarzm wołow/ átho idę ich koſzthowáć [eo probare illa] Leop Luc 14/19; Mącz 198b, 237a, 384c, 448d; Bo á iáko koniem powroćić/ iáko ſtrzelbę cżynić/ iáko broni vżywáć/ iáko kopiją ſkłádáć może/ kto tego pirwey namniey niekoſztował [qui harum rerum prius periculum fecit nullum?]? ModrzBaz 110; roſkoſzy marney koſztowáć: z rowienniki bieśiad vżywáć [...]/ pocżął. SkarŻyw 352, 55; niechcąc ſzczęścia bitwy koſztowáć/ poſłał ná rokowánie StryjKron 225; Calep 1054b; SarnStat 300; KmitaSpit B4v. Cf kosztować czego czym.

[kosztować kogo: rzekł Dániel do Máláſárá/ [...] Skoſztuy nas [tenta nos] proſſę ćie ſlug twoich [...]. Ktory vſlyſzawſſy tákową rzecż/ koſztował ich [tentavit eos] przez dzieſięć dni. Leop Dan 1/14 (Linde)]

kosztować czego czym (3): Złota ogniem koſztuiemy, ale przyiaciele w potrzebach doſwiadcżamy. BielŻyw 44; Precio animos solicitare, Stáráć ſie v kogo o co przes dáry álbo vpominkámi vmysłów ludzkich koſztowáć. Mącz 399c; SarnStat 122.

kosztować co czym (1): Linea etiam, Wſzeláki ſznur álbo nićy któremi co koſztuyą áby proſto było. Mącz 194b.

Ze zdaniem dopełnieniowym (pytaniem zależnym) [jako (1), jesli (1)] (2): koſztowali ieſlibymu co pomoc mogli MurzHist E2v; GostGosp 112.

2. Smakować, próbować, doświadczać smakiem; jeść lub pić niewiele; degustare, gustare, libare, pitissare Mącz, Calep, Cn; delibare Calep, Cn; sapere Calep (41): MurzHist S3; KrowObr 83; Iákom żyw ſmácżnieyſzey wody niepił/ [...] ále oto koſztuyćie á doświadcżyćie BielKron 249; Mącz 150c [3 r.], 192a, 192b, 301b [2 r.], 351a, 359d; Sapio – Smakuię, koſztuię. Ieſtem mądri. Calep 945a, 298b, 300b, 466b, 467a, 600b (12); Głowá grunt w cżłeku głowá mu pánuie/ Powod ieſt wſzech ſpraw/ cżłonkom roſkázuie/ [...] Koſztuie/ wącha/ ſłyſzy/ widźi/ ſądźi. RybGęśli C4v; A gdy [Paweł] záſię wſtąpił/ y łamał chleb y koſztował [frangensque panem et gustans] WujNT Act 20/11, Col 2/21, s. 699 marg.

kosztować czego (9): RejKup e2; WIęc poydzyeſz do piwnice/ báryłek koſztowáć/ W ktorey lepſze/ á s ktorey/ maſz goſcie cżeſtowáć. RejZwierc 142v; CzechRozm 223v; SkarŻyw 88, 271, 336; Calep 536b; SkarKaz 159b. Cf Zwrot.

kosztować czym (1): Gustus ‒ Smisł ten ktorim koſztuieſz, ſmak. Calep 467a.

3. Rozumieć, pojmować (prawdopodobnie niewłaściwe tłumaczenie łacińskiego: sapio) [czego] (1): Pan przeſtrzegł Piotrá/ y nas w nim/ mowiąc: Wzad ſzátánie: tego koſztuieſz co ludziom w ćieleſnośći miło/ nie tego co Bogu [quoniam non sapis quae Dei sunt, sed quae sunt hominum Vulg Mar 8/33; bo nie rozumieſz co ieſt Bożego/ ále co ieſt ludzkiego. WujNT]. SkarŻyw 598.