Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: 1. KOT

Następne hasło: KOTARHA »

2. KOT (8) sb m

o pochylone.

sg N kót (3). ◊ pl N kóty (1). ◊ [G kót(o)w.] ◊ A kóty (2). ◊ I a. A kóty (2).

Sł stp notuje, Cn: kut, Linde XVI – XVIII w. s.v. kut.

Znaczenia

1. Kostka do gry (8)
2. [Kość skokowa]

1. Kostka do gry; astragalus, talus Mącz, Calep, Cn; taxillus Cn (8): Astragalus [...] Kóty/ dźiecinna grá. Mącz 18b; Talus [...] kót któremi ſtárzi grawáli. Mącz 439a; Calep 107b, 1045b; [Koty/ Lusus talorum. Volck Iiiv].

Zwrot: »(i)grać koty, w koty, [igra kotow]« = astragalizare Mącz, Calep; talis ludere Mącz (3 : 1): RejKup cc4v; Astragaliso, Graece, talis ludo, Kóty gram, Mącz 18b; iáko to więc w tych widamy ktorzy ty koty igrawáią/ iż niepewni bywáią zdrowia ſwego/ y długiego żywotá ſwoiego. RejZwierc 157v; Calep 107b; [LorichKosz 121v cf Szereg].

[Szereg: »koty albo warcaby«: Plato Philoſoph/ gdy vyrzáł iednego młodzieńcá á on ſye pilno igrą kotow zábáwiáł [...] Gdy ſye tęn to młodzieniec koty albo warczaby gráiącz wymawiał LorichKosz 121v (Linde).]

2. [Kość skokowa; talus Cn: Niechaj sobie ludzie łamią koty I paznokcie zbijają na ostrym kamieniu! DramStp IV 473.]

Synonim: kostka.