[zaloguj się]
[pdf]

KROLESTWO (5854) sb n

krolestwo (5768), krolewstwo (85), krolowstwo (1); krolewstwo PowUrb (2), OpecŻywSandP, ForCnR, KlerPow (2), RejKup; krolestwo : krolewstwo OpecŻyw (32:11), LibLeg (14:4), RejPs (37:1), Mącz (10:59), SkarŻyw (82:1), PaprUp (25:1); krolewstwo : krolowstwo RejKupSekl (1:1).

Pierwsze o pochylone, e oraz końcowe o jasne; krolostwo z tekstu nie oznaczającego pochyleń.

Fleksja
sg pl du
N królestwo królestwa
G królestwa królestw, królewst
D królestwu królestwåm, królestwom
A królestwo królestwa królestwie
I królestwem królestwy, królestwami
L królestwie królestwach, królestwiech
V królestwo królestwa

sg N królestwo (869). ◊ G królestwa (2128). ◊ D królestwu (249). ◊ A królestwo (4098). ◊ I królestwem (204); -em (81), -ém (1), -(e)m (122); -em : -ém SarnStat (39:1). ◊ L królestwie (785); -e (194), -é (2), -(e) (589); -e : -é MurzNT (5:1), BiałKat (5:1). ◊ V królestwo (9). ◊ pl N królestwa (92). ◊ G królestw (133), królewst (1); królestw : królewst Mącz (2:1; 308b). ◊ D królestwåm (9) BielŻyw, RejPs, RejAp, WujJud (5), BudBib, królestwom (9) OrzQuin, RejPosWstaw, SkarJedn, OrzJan, SkarKaz, SkarKazSej (4); ~ -åm (7), »(a)m (2); ~ -om (1) OrzQuin, -óm (1) OrzJan, -(o)m (7). ◊ A królestwa (167). ◊ I królestwy (34), królestwami (2) MurzNT, SkarKazSej. ◊ L królestwach (56), królestwiech (3) Rejóz, KromRozm II, KromRozm III; ~ -ach (42), -åch (11), -(a)ch (3); -åch GórnDworz, RejPos (3), HistHel, NiemObr, OrzJan, KołakCath; -ach : -åch BielKron (7 : 3).◊ V królestwa (5). ◊ du A (cum nm) królestwie (1) SkarŻyw 268.

Składnia orzeczenia w znacz. 1. Przen. w sg krolestwo było (1) SkarKaz, krolestwo chcieli (1) BielKron; w pl krolestwa służyli (1) LubPs.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Kraj rządzony przez króla; regnum Murm, BartBydg, Mącz, Calag, Calep, Cn; imperium, res publica Mącz; domus Vulg (4668): OpecŻyw 38; PatKaz II 84 [2 r.]; PatKaz III 131; BartBydg 130; [Hijacynty] Ludziem podrożnem przeſpiecżnoſć cżynią, thak iże też powietrze morowe rozmagitich kroleſtw nie mogą gim nicz zaſzkodzić FalZioł IV 54b, IV 47d, 56c; Tich cżaſow Aiexander [!] grecſkie ziemie w iedno kroleſtwo ſpoył, ktore przedtim od rozmaitich krolow ſprawowane były BielŻyw 149, 113 [2 r.], 135, 149, 159, 163 [2 r.] (9); ſtądże maſz iż Wandali Szwabi/ Burgundi poſzli z kroleſthwa ziemie pollkiey [de regno Polonaei [!]], rozmaitimi imiony wezwani od roznoſci miejſc przi ktorich mieſzkali MiechGlab 49; Ci wſzytci ſą Słowiane [!] y Wandalowie po kroleſthwach ſzyrokich mieſzkaiąci. MiechGlab 52, 8; BierRozm 5, 19, 21 [2 r.]; LibLeg 6/159, 10/69, 145v; WróbŻołt Ov; WróbŻołtGlab A3, Ao; RejPs 109v, 118v, 154v, 155, 156; LudWieś B4v; RejJóz A4, K8v, L, L6v, Mv; HistAl A3v, A4, B2, B2v, B4v, 15, N3v; MurzNT Matth 24/7 [2r.]; KromRozm II a4v; Tákże y w myeſcye/ w domu/ w kroleſtwye/ muśi yeden nawyſſſſy vrząd być/ ktoryby wſſyſtkimi inymi władnął. KromRozm III G, A5v, E2v, F7v, F8 [2 r.], Gv [2 r.] (11); Diar 69, 75; GliczKsiąż G6; LubPs 05 marg, O5v marg, O6 marg [2 r.], Y, Yv (11); GroicPorz a2v, a3, p2, r3 [2 r.], ſ3v; KrowObr 5, 11, 23 [2 r.], 27v, 75, 79v; RejWiz 45, 109v, 112v, 172; Leop P4, Ios 11/10, 1.Esdr 6/12, 4.Esdr 12/13, 10/10 (15); OrzList hv; UstPraw A, B2, Ev, E2v, E3, E3v; LeszczRzecz A4v; RejZwierz A5, 10, 69; BibRadz 2.Par 32/15, 1.Esdr 7/23, Iob 34 arg, Ps 7 arg, I 306b marg (25); Polſkę ſwą od Krolá Koronowánego Kroleſtwem názwáli OrzRozm D2v; Loterſtwo nie Kroleſtwo tám ieſt/ gdźie ludźie Bogá nieznáią/ poczćiwie nie żywią OrzRozm H3v, A2, A2v, B, B4v, D2 [2 r.] (20); w ktorey [w Azyjej małej] ty kroleſtwá ſą álbo powiáty/ Pontus/ Miſya/ Cezárya/ Armenia BielKron 269; Ma theż Europá w ſobie wolność przyiaćielſką/ iż wolno z iednego kroleſtwá do drugiego iecháć y wſzythkę ſchodzić kto chce. BielKron 271v; to kroleſtwo nie długo trwáło dla rozmnożenia ſynow krolewſkich/ ktorzy potym kroleſtwo w páńſtwá dziáłem obroćili BielKron 284; pierwey ią [Finlandię] pocżytano zá kroleſtwo/ ále dziś tylko tytuł ma Dináſtiey. BielKron 294, 6v, 10, 61v [2 r.], 129v, 194v (227); KochSat A2v; KochZg A2v; Occasus Reipublicae. Záśćie/ záginienie króliewſtwá. Mącz 258a; Regnum regionibus continetur, króleſtwo z krayin á z dźiedźiny yeſt złożone. Mącz 349d, 73c, 113d, [114]d, 117b, 168c (35); Weźmićie wſzytki Páńſtwá od Króleſtwá rózné/ ták Deſpocyę iáko téż y Dynáſtyę/ to ieſt/ Hoſpodárſtwá y Kśięſtwá/ á równayćie ié z Króleſtwem OrzQuin P, Dv, D2 marg, F, F4, F4v (78); Prot B2v; LeovPrzep A4v, B [2 r.], B2v, C2v, Hv; RejAp 81 v, 97, 106v, 122v, 146 (19); GórnDworz C6v [3 r.], Q6v, R6, X6v, Z6v [2 r.] (12); BielSat L3, L4v; HistRzym 30v, 33 [2 r.], 34v, 35 [2 r.], 35v [2 r.] (47); A ſnadź być y złoto z niebá pádáło/ byś też y wſzytki kroleſtwá poſiadł. [...] ieſliżby to tobie zárownáło zá ty dáry [...] ktore ſą wiecżne RejPos 136v, 78, 111v, 113v, 188, 190 (36); BiałKat 18v, 26; A było tego Páńſtwá [Liflandckiego]/ á mogę názwáć Kroleſtwá wzdłuż/ dźiewięćdźieśiąd y pięć mil. KwiatOpis Dv; RejZwierc 40v, 55v, 155v, 185, 262 (33); BielSpr b3, c2, 41v, 75v; Pánie Boże vchowayże nas tákiego błogoſłáwieńſtwá/ iákie to Sekty Krolom y Kroleſtwam/ y wſzytkiey zwierzchnośći przynoſzą. WujJud 16, A3, A3v, 16 marg, 122, 151 (9); WujJudConf 4, 12v, 151, 242v; RejPosRozpr b4v, c [2 r.]; RejPosWstaw 44; BudBib 3.Reg 11/11, 13, 2.Par 29/21, Dan 7/23, 24 (18); HistHel Bv, C4v; MycPrz II B4v; WierKróc A2v [2 r.]; BiałKaz H2v, Iv, I2v, 13, K4v (10); BudNT Matth 12/25, Mar 13/8 [2 r.]; StryjWjaz C2; CzechRozm 74v, 79, 138v, 140, 164v (15); PaprPan A4, Ddv, Dd2, Dd4v, Ee2v, Hhv, Hh5; ModrzBaz 3, 21, 63 [2 r.], 106v, 107 (12); do Europy y do zachodnych kroleſtw wrotá ſobie/ odſzcżepieńſtwem y vporem Greckim/ otworzyli. SkarJedn 324, A7, 55, 149, 202, 369 (17); O nierządne kroleſtwo/ y zginienia bliſkie. Gdzie áni práwá ważą/ áni ſpráwiedliwość Ma mieyſcá: ále wſzytko żłotem kupić trzebá. KochOdpr C3, C; Oczko 7v [2 r.]; Calag 47b; SkarŻyw A2v [3 r.], 180, 298, 368, 478 [2 r.] (29); w Babilonie [...] wywiodł wieżę z gruntu nád wyſſokość y wielkość gor/ ná znák iſz tám miało być Kroleſtwo Kroleſtw ná wieki. StryjKron 11, 477, 512, 607, 612, 667 (12); CzechEp 13, 355, 375, 376, 379 (10); NiemObr 159, 164; ReszPrz 109; ReszHoz 115; WerKaz 297; BielSjem 8, 25, 28; PudłFr 79; ArtKanc K18v; BiełRozm 8; GórnRozm A2 [3 r.], A2v, B3v, C2v, C4v (19); KmitaPsal A5v; KochWr 25, 36, 39; Przipatruiac ſie dawnem ſprawam w Kroleſtwie tym á oytziznie naſzei mielei [...] vmiſlelem wam krotko pokazac PaprUp A2, A2, A4, A4v, B2, B2v (16); ZawJeft 26; ActReg 5v, 77, 97; Calep 554a; Phil B3, K, M2 [2 r.], P [3 r.], R4; GórnTroas 7, 50 [2 r.]; KochCz A4; GrabowSet T4v; OrzJan 6 [2 r.], 7, 9, 12, 13 [2 r.] (53); LatHar 420, 622; KołakCath C4; RybGęśli C2v; WujNT 23, 50, 58 marg, 68, 89 (20); WysKaz 40; JanNKar B; Séym repraeſentuie ciáło wſzyſtkiégo Kroleſtwá. SarnStat 27; (nagł) Gránice Koronné, y Wielkiégo X. Litewſkiégo, obiecuie Król nieumnieyſzáć (‒) [...] co ieſt nieſłuſznie od tego Króleſtwá oddalono álbo rozerwano/ wedle mocy méy/ do tegóż Króleſtwá przygromádzę SarnStat 124; Mieſczánié Kupcy y obywátele Kroleſtwá y Ziem Polſkich/ Litewſkich/ Mázoweckich/ Ruſkich SarnStat 1074, 4, 9 [2 r.], 10 [2 r.], 27, 29 (286); PowodPr 14, 17, 20 [2 r.], 31, 40 [3 r.], 75; KlonKr D, E4; SkarKaz )(3, 40a, b, 122b, 245a (18); VotSzl D2v; GosłCast 15; Przetoć cáłe będźie [nasze zbieranie] gdy ſię dom wſzytek kroleſtwá obáli/ á okręt ſię ze wſzytkimi zánurzy. SkarKazSej 669b; Y iáko świát náſtał/ ludźie kroleſtwá ſobie ſtáwili/ y iednemu ſię poruczáli/ y iednego nád ſobą obieráli. SkarKazSej 690a, 657a, 658a, b, 659a [4 r.], 660a (155); KlonWor 7; PudłDydo B, B3v, B4.

krolestwo czyje [w tym: pron poss (512), G pron i sb (109), ai poss (28)] (649); oyego myloſzczy dobre [...] gy thakyeſz kroleſthw a panſthw yego myloſzczy nyemnyey ſſyą stharamy yedno yako o naſze wlaſzne MetrKor 38/501, 38/500; March1 A3; OpecŻyw 25; ForCnR kt; BielŻyw 153 [2 r.], 158, 160 [2 r.], 166; MiechGlab 48, 50; LibLeg 6/78 [2 r.], 7/68v, 69, 10/61v, 69; March3 T7v; RejPs 129; ConPiotr 30; RejJóz K8, L6v; HistAl B, B2, B2v, E, Ev (8); Diar 37, 84, 85; Proźbá/ áby Pan záchował w łáſce kroleſtwo Dawidowe. LubPs dd2 marg, M4, O5v [2 r.], P5, Q4, T5v marg [3 r.] (12); GroicPorz a3v; Leop Num 32/33 [2 r.], 2.Reg 16/3, 2.Par 20/30, 21 arg, 36/22 (27); UstPraw D2 [2 r.], D4v, E2v, K; BibRadz Gen 10/10, Ios 13/30, 2.Reg 3/28, I 316a marg, Dan 11/4 (15); OrzRozm A2v [2 r.], B3, B4, Gv, Nv (33); ATteńſkie miáſto álbo kroleſtwo ich/ ácż przed tym było záłożone/ wſzákże ie lepiey Cekrops [...] ochędożył w obycżáie BielKron 27, A6v, 41v, 57, 69v, 82v (57); OrzQuin Gv, K2, Z4 [2 r.], Z4v [2 r.], Aav (22); RejAp 144v, 145v; Fráncya ieſt Króleſtwo Królá Fráncuſkiégo GrzepGeom Lv; HistRzym 15, 28, 31v, 35v, 76v (10); RejPos 5, 36, 111v, 115v [2 r.], 135v (9); BiałKat a2, 18v, 128v; RejZwierc 38, 40v, 43, 46v [2 r.], 47, 56, 258v; BielSpr 3v, 38v, 39v; WujJud Bv; WujJudConf 10, 12v [2 r.], 16; ſtaráł ſię iákoby mogł zdrádą wziąć kroleſtwo Alęxándrowe/ á przyłącżyć ie ku kroleſtwu ſwemu. BudBib 1.Mach 11/1, 2.Par 20/30, Dan 4/18[15], 3.Esdr 4/49, 1.Mach11/9, 11 (16); BiałKaz H3, L3v; CzechRozm 142v, 177, 184; PaprPan Gg4v; ModrzBaz 21v; SkarJedn 207; KochPs 170, 171, 212; SkarŻyw 159, 306, 357, 368, 480 (8); StryjKron 310, 562; CzechEp 287; NiemObr 171; GórnRozm A2; PaprUp B2, C2v, D; ActReg 96; OrzJan 65, 89, 106, 107, 108 (14); LatHar 417; WujNT Mar 6/23; winá wiecżná [Dawida]/ przeto że był kazał lud wſzytek kroleſtwá ſwego licżyć WysKaz 30; A ták we wſzyſtkich źiemiách króleſtwá náſzego będźiemy dáwáć y rozdáwáć. SarnStat 35; Apoſtátowie Zakonni [...] w źiemiách Litewſkich/ Zmódzkich/ Mázoweckich/ Ruſkich/ y Stolpſkich/ y inych Pánſtwách Króleſtwá náſzego [...] mieſzkáiący SarnStat 1074, 5, 50, 53, 55, 59 (326); dawni Doktorowie SS. przykłádem rozerwánia kroleſtwá Roboámowego przez rozdárćie ſzáty Prorockiey/ przez ſuknią roſkroioną/ rozumieią ſekty kácerſkie PowodPr 55, 29, 62, 75 [2 r.], 76; CzahTr F4v; SkarKazSej 683a, 684b, 699a.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miejscowej lub etnicznej [krolestwo + przymiotnik (673), przymioinik + krolestwo (132)] (805): MetrKor 37/1, 38/500, 40/810; March1 Wiet Av; ty nauką twą falſſywą lud przewrocil/ ij roſſcyrk miedzy krolewſtwem żydowſkim ij Galiléyſkim vcżynil OpecŻyw 133v, 26, 149; Ten iuż panem kſięſtwa Litewſkégo/ Y też Krolem Krolewſtwa Polſkégo KlerPow 9; Murm 30 [3 r.], 31 [2 r.]; BartBydg 18b, 162; BielŻyw nlb 2; GlabGad A3, A3v; MiechGlab *2v, 49, 51; KłosAlg Gv; KlerWes Av; Ia aczem za laską boską, izablia moyą wzial bil Kroleſtwo wegierſkie tak yz yeſt moye y za mocza a obroną moyą yako y ynsche Kroleſtwá wſzitkye ktore pod nogamy mymy są LibLeg 10/69, 10/67, 67v [2 r.], 69; ConPiotr 30; RejJóz A2; LibMal 1546/121; HistAl Ev, G2v, G4, N2v [2 r.], N3; KromRozm III 08; LubPs O5, S3, gg6v; GroicPorz a3v [2 r.], a4, ſ3v, bbv; KrowObr 234v; Leop *B2, 1.Reg 15/28, 2.Par 1/17, Dan 10/13, 11/2, 1.mach 8/18, 3.Mach 4 arg; RejZwierz 112; BibRadz 2.Reg I8 arg, Dan 11/2, I 291b marg, 451a marg, 453d mαrgr (8); OrzRozm A3v, B4 [2 r.], C, C4v, D2 (31); wy tu ſiedźićie zá Polſkim kroleſtwem iáko zá murem BielKron 410, 8v, 78, 82v, 127, 129 (218); Certat AEgyptus cum feracissimis terris, Krolewſtwo Aegypskie nie da żadnemu páńſtwu naprzód vrodzáynośćią. Mącz 49c, 9d, 46d, 142a, 157a, 160a (19); OrzQuin B4v, F, H3, Iv [3 r.], 12, I4v (80); LeovPrzep A4v, B, Cv; Krol Iego M. po ſmierći Krolá Zigmuntá ſwiętej pámięći/ oycá ſwego/ ná regiment Kroleſtwá Polſkiego wſthąpił GórnDworz B8, Bb7; HistRzym 77v, 78; RejPos 72v, 135v, 320v; RejZwierc B3, 185 [3 r.], 185v [2 r.], 204, Bbbv [2 r.]; BielSpr 59v; WujJud Bv; BudBib B3, 1.Reg 15/28, Ier 49/28, Dan 7/6, 8 (9); MycPrz II Av, Bv, B3, B3v; BiałKaz H2v; CzechRozm 75v, 141v [2 r.], 185v, 255; PaprPan L2, S, Dd, Ee4 [2 r.]; ModrzBaz 23v, 106v, 107, I27v [3 r.]; SkarJedn 167, 345; SkarŻyw 115, [407]; MWilkHist K; był trzeći raz wprowádzon tenże Koloman ná Kroleſtwo Halickie przez Oycá Andrzeiá StryjKron 330, 11 [2 r.], 330, 375, 447, 473 (39); CzechEp 357; NiemObr 59, 162, 178; WerKazPapr 274; GórnRozm A2v, B2, E3; KmitaPsal A3, A5v; PaprUp C2v, E4v; Calep 121b; GostGospSieb +4; Phil F, K; OrzJan 33, 128; WujNT 563; WysKaz 6, 42; SarnStat 8 [3 r.], 9 [2 r.], 14, 881, 1093 (259); KlonKr E3v [2 r.]; PowodPr 44, 64; SkarKaz 5a; CzahTr G; PaxLiz A3; SkarKazSej 660a, 663b, 681b, 683b, 687a, 695b. Cf »Korona Krolestwa Polskiego«, »Święte Rzymskie Krolestwo«.

W połączeniu z rzeczowmkiem nazwą miejscową [krolestwo + rzeczownik (35), rzeczownik + krolestwo (26)] (61): LubPs dd4; Pártya kroleſtwo/ ma z południá Kármenią/ od pułnocy Hirkany BielKron 268, 91v, 182v, 264, 264v, 269 (57); Mącz 312b; W Króleſtwie Peru/ ieſt rzeká Márágnon Oczko 7v, [42].

W przeciwstawieniach: »krolestwo ... księstwo« [u Orzechowskiego przeciwstawne formy ustrojowe] (17): OrzRozm B4v; ſámi téż Kácćrze/ Páńſtwo Polſkié nie zową Kśięſtwem/ áni Woiewództwem iákim: ále go zową Króleſtwem Polſkim OrzQuin I4v; (marg) Litwin niczym Polakowi nierowién. (‒) Abowiém/ ieſliże Króleſtwo wſzeláką zacnośćią przewyżſza kożdé Kśięſtwo/ tedy téż kożdy człowiek w Króleſtwie wſzeláką zacnośćią przeżſza w Kśięſtwie kożdégo człowieká. OrzQuin Q3v, A3, Qv, Q2 [2 r.], Q3v [2 r.], R4v [2 r.] (16).

Przysłowia: IAko ſwięte piſmo powieda/ iż káżde kroleſtwo w ſobie rozdzyelone/ bywa ſpuſtoſzone. BielKron 121; SarnUzn G7; RejPos 76v [2 r.], 77, 79, 333v; Wſzelkie kroleſtwo rozdźielone przećiwko ſobie/ będźie ſpuſtoſzone WujNT Matth 12/25, Matth 12 agr, s. 50, 1.Mar 3/24 [2 r.], s. 136, Luc 11/17, Zzzzz3. [Ogółem 15 r.]

cżęſto mawiał Artáxerxes/ nie może Bog gorzey ſkáráć zyemie álbo kroleſtwá ktorego/ iedno gdy im mądre ſprawce odeymie. BielKron 117.

poſpolicie mowią/ nie dobrze tho bywa/ Kiedy iedno Kroleſtwo wiele pánow miewa. PaprPan Gg3.

Cnotá króleſtwá buduie KochMRot A2v.

Zwrot: bibl. »dać poł(owicę) krolestwa« [szyk zmienny] (6): Odpowiedział mąż Boży Krolowi: Byś mi dał połowicę kroleſtwá twego [Si dederis mihi mediam partem domus tuae]/ nie poydę ſthobą Leop 3.Reg 13/8; BibRadz Esth 5/3, 6; HistRzym 27v; Y poprzyſiągł [Herod] iey [córce Herodyjady] tho: Iż iey wſzytko miał dáć ocżby go bylá iedno prośiłá/ á nákoniec y poł kroleſtwá ſwoiego. RejPos 320v; WujNT Mar 6/23.
Wyrażenia: »docześne krolestwo« [szyk 4:1] (5): Y przypomina tu w tym dzyękowániu ſwym Dawid ſwięty docżeśne kroleſtwo ſwoie/ ktore było práwie iáko ſzcżep przyſzłego kroleſtwá Kryſtuſowego. LubPs Y6, T4, T5 marg [2 r.]; BiałKaz N.

»dziedziczne krolestwo« [szyk 1:1] (2): dwie Polſkie Krolewnie [...] były z ſkárbow y z Kroleſtwá dziedzicznego złupione StryjKron 452; SkarKazSej 689b.

»Korona Krolestwa Polskiego« = corona regni Poloniae JanStat (4): obiecuiemy [...] iż będźiémy záchowywáć Koronę Kroleſtwá Polſkiégo záwżdy cáłą/ y nienáruſzoną SarnStat 882, 349, 882, 883.

»krolestwo krześcijańskie« [szyk 25 : 10] (35): KrowObr 26; RejZwierz 108, aa4; OrzRozm C, D4v [2 r.], L2v, P3, P3v; LEo dzyeſiąty Papież Rzymſki [...] rozeſłał liſty po wſzytkich kroleſtwach Krześćiáńſkich ná odpuſzcżenie grzechow wſzytkich BielKron 193; OrzQuin F3v, F4, K4, N, P4v (12); SkarJedn A2, A3v, 148, 240, 384; WujNT 860; WysKaz 44; SkarKaz 2b, 458a; VotSzl Bv; Kroleſtwá Chrześćijáńſkie ná religiey Kátholickiey zbudowáne.SkarKazSej 681a, 681a, 699b.

»krolestwo pogańskie« (2): OrzRozm L2v; áż ku ſámemu ſłońcá wſchodu záieżdżáią [Hiszpani] z kroleſtwy pogáńſkiemi rozlicżne kupie wiodąc. BielKron 278v.

»rzeczpospolita krolestwa« = res publica regni JanStat (6): ztąd wielką ſzkodę do Rzeczypoſpolitéy króleſtwá widźimy przychodźić: żeſmy od kilká lat pieniędzy przeſtáli bić SarnStat 409; Co ſie wysſzéy z ſtrony Przywileiów kłádźienia powiedźiáło, to y Elbiążánom należy: y owſzem, co iedno ieſt wolnośći nadánéy tym miáſttom [...] z tych ſie y oni weſelić máią: gdyż oni zdawná życzliwémi y wiernémi ſie pokázowáli, nie tylko oſobie Królewſkiéy, [... ] ále y Rzeczypoſpolitéy Króleſtwá tego. SarnStat 1139, 35, 978, 979, 1131.

»krolestwo (tego) świata, świetskie« = regnum orbis terrae PolAnt [szyk 34:5] (30:9): MurzNT Luc 4/5; LubPs O5v marg, Z2v; KrowObr 27v; RejAp 95v; HistRzym [39]v; A tu káżdy obácżyć może/ iż rozne ieſt kroleſtwo Páná tego [Chrystusa] od kroleſtwá ſwiátá tego RejPos 312v, 19v, 69 [2 r.], 69v, 79v, 224 (11); WujJudConf 85; CzechRozm 179v, 250v; SkarJedn 207; KochPs 148; SkarŻyw 596; CzechEp 411, 422; LatHar 468, 536; KołakSzczęśl B4v; Wźiął go záś dyabeł ná gorę wyſoką bárzo: y vkazał mu wſzytkie kroleſtwá świátá [omnia regna mundi]/ v ozdobę ich WujNT Matth 4/8, Luc 4/5; WysKaz 8; PowodPr 14; SkarKaz 116b, 244b; SkarKazSej 679b, 682b, 683b, 688b. [Cf a. »krolestwo niebieskie« SkarŻyw 368].

»Święte Rzymskie Krolestwo« (1): [pograniczni mocarze] ſwiętemu Rzymſkiemu kroleſtwu/ bez przeſtánku trudnośći cżynią. BielKron 330v.

»krolestwo ziemskie, ziemie, na ziemi, ziemne« = regnum terrae a. terrarum Vulg, PolAnt [szyk 21:1] (14:5:2;1): MurzNT 46; LubPs X; Leop, 2.Par 20/29, 36/23; BibRadz Deut 28/25, Ps 67/33; BielKron 110v; GórnDworz Gg; KuczbKat 270; że ſię dowiedzą wſzytki kroleſtwá ziemne/ że ty Iehowo ſam ieſteś Bogiem. BudBib 4.Reg 19/19, 4.Reg 19/15, 2.Par 20/29, Ps 67/32[33], Ier 25/26, 29/18; kroleſtwo iego [Chrystusa] niemiáło być kroleſtwem źiemſkim y ćieleſnym/ iákie było oycá iego Dawidá/ y inſzych Krolow CzechRozm 180, 124; ModrzBaz 30v; LatHar 316; SkarKaz 244b [2 r.], 637a.

Szeregi: »krolestwo, (albo, i) kraina« [szyk 4:4] (8): GroicPorz a3; pánował od Indyey áż do Etyopiey Murzyńſkiey zyemie/ to ieſt/ od Azyey áż [lege: aż do] Afryki nád 127 kroleſtw álbo kráin BielKron 114v, 215, 244; Mącz 241c, 374a; RejZwierc 185; [Paweł św.] Ewángelią opowieda/ po rozmáitych kráinách y kroleſtwách ná zachod ſłońcá/ á miánowićie w Hiſzpániey. WujNT 514.

»krolestwo albo księstwo« [szyk 1:1] (2): Norwegia źiemiá wielka/ Kſięſtwo wielkie álbo kroleſtwo záwżdy było pod mocą Duńſkiego páńſtwá y dziś ieſt. BielKron 292v, 27.

»narod, (ani, a, i) krolestwo« =gens aut regnum Vulg; regnum et gens PolAnt [szyk 7:5] (12): Leop 3.Reg 18/10, 11; BibRadz Ex 19/6; RejZwierc 189v, 257; BudBib B2v, Ier 25/ 14; SkarJedn 398; Więc té króleſtwá/ té narody ták wielkié/ y ták wiele ich/ wolał ráczéy chytrośćią/ niż mieczem pośieść OrzJan 13, 30, 107; ták cáłe narody y kroleſtwá/ iáko y káżdy człowiek z oſobná [...] pierwſze powołánie y náwrocenie/ ſámemu Chriſtuſowi y miłośierdziu iego máią przypiſowáć. WujNT 564.

»krolestwo, rzeczpospolita« = regnum et respublica JanStat [szyk 10:3] (13): SarnStat 36, 223; ſtoyćie mocno przy iedney Kátholickiey wierze [...] á kroleſtwo wáſze y Rzeczpoſpolita wáſzá ſtać będzie. SkarKazSej 683a, 670a, 677a, b [2 r.], 678b marg, 681b marg (11).

»krolestwo i (abo) państwo« [szyk 4:2] (6): GroicPorz vv; NiemObr 13, 163, 169; nie ieno tych źiem iuż wźiętych zwyćiężcą/ ále y króleſtwá y páńſtwá twégo pánem fie liczy [cesarz turecki] OrzJan 75; PowodPr 64.

Przen: Poddani, mieszkańcy królestwa, naród (15): LibLeg 6/78; Regna terrae cantate deo: pſallite domino Wy kroleſtwa tego ſwiata ſpiewaycie miłemu bogu WróbŻołt 67/33; RejPs 69v, 99; LubPs P6, X3v; Kthore Práwo Potym Káźimirz wielki [...] s przyzwoleniem Rády ſwey y wſzytſthkiego [!] Kroleſtwá przyiął GroicPorz a3v; kroleſtwo mu wſzytko poddáność chcieli vcżynić BielKron 55; RejAp 38v; KochPs 99; SkarŻyw 268; Gdy do Ieruzálem miáſtá głownego przyiácháli [Trzej królowie]/ [...] wſzytko ſię kroleſtwo oſłyſzáło/ iż ſię národźił. SkarKaz 517b, 454a; SkarKazSej 660b, 688b.
a. Obszar poddany pod władzę Boga i Chrystusa, a więc: niebo jako mieszkanie Boga i dusz zbawionych, Kościół jako królestwo boże, wierni należący do tego królestwa, także caly świat; regnum PolAnt, Vulg (1439): OpecŻyw 144v, 189v; ktoregos dziedzicem vczynił onego kroleſtwá ktorego obfitoſci: roskoſſy: radoſci zadny ięzyk wyſlawic áni wymowic nie vmie RejPs 220v, 138; MurzHist I4v; MurzNT Matth 24/14, Luc 22/29; A ya wam gotuyę/ yáko mi oćyec moy zgotował kroleſtwo/ ábyſcye yedli y pili ná ſtole moim KromRozm II q4; KromRozm III Ev; LubPs V5v, Z2v [3 r.], Z3 [2 r.]; KrowObr 57v, 162v, 180v; RejWiz 175v; Leop Matth 13/38; BibRadz *7, Matth 13/38, 25/34, Hebr 12/28; BielKron 136v; OrzQuin P2v [2 r.], P3 [2 r.]; RejAp 55, 98; iuż tá wdzięcżna winnicá narodu ludzkigo/ á to wdzięcżne kroleſtwo tu ná tey nędzney ziemi/ od Páná náſzego/ ták vſzcżepiona á rozmnożona byłá/ w ktorey on iuż był wſzytki roſkoſzy ſwoie y wſzytko kochánie ſwoie położyć racżył RejPos 59v; ten Pan niewidomym kroleſtwem/ á niewidomemi dobrodzyeyſtwy opátruie wierne ſwoie RejPos 82v, 22v, 35v, 136, 238v, 312v (38); BiałKat 158v, 183v, 221; KuczbKat 390 [4 r.]; RejZwierc A3v, 198v; RejPosWstaw 22, 22v; BudBib 4.Esdr 2/13; BudNT Matth4/23; CzechRozm 185 [3 r.], 185v [3 r.]; SkarŻyw 260, 272; ArtKanc L5v, N12v, Q20v; Podźćieſz błogoſłáwieni Oycá mego/ odźiedźicżćie kroleſtwo/ wam zgotowáne od pocżątku świátá [Vulg Matth 25/34]. LatHar 645, 597 [3 r.], 718; Aby w Niebie pośiedli ſzerokie Kroleſtwá/ Zá te żiemſkie nietrwáłe fráſowliwe Páńſtwá. KołakCath A3v, A3v; WujNT Matth 4/23, 9/35, 13/19, 38, s. 88 marg (13); SkarKaz 4b, 6b, 82a, 122a [2 r.], 207b (20).

krolestwo czyje [w tym: ai poss (396), pron poss (231), G pron i sb (160)] (787): OpecŻyw 144v, 145; OpecŻywPrzedm C4v; PatKaz III 132; KlerWes A; Prorok wyſláwia dobrotliwoſći boſkie [...] y wypiſuie roſkoſſy kroleſtwá iego y tych ktorzy ſie do niego doſtáną. RejPs 213v, 167v, 191, 214 [2 r.], 214v (11); MurzNT 108v, Luc 22/30; KromRozm II o4, r4; KromRozm III D, Ev, E5, P2; Diar 84; Proźbá áby P. Bog zá thę docżeſną nędzę dał wiecżne rádośći wkroleſtwie ſwoim. LubPs L marg, D3 marg, D4, E3v, F3v, O6 marg (26); GroicPorz ppv; KrowObr 2, 57; Leop 1.Par 17/14; BibRadz 1.Par 17/14, Matth 13/41, II 88a marg; OrzRozm C; BielKron 466v; OrzQuin P2 [2 r.], P3 [2 r.]; RejAp AA7v, 1v, 70, 86, 97 (19); nas iáwnie powołáć będzieſz racżył do wiecżney owcżarniey ſwoiey/ á do onego wdzięcżnego kroleſtwá twoiego. RejPos 125; iáko mamy poznáć to kroleſthwo Krolá tego/ á gdzye ieſt prawdziwa ſtolicá á mieyſce iego. RejPos 312v, 53, 53v, 68, 312v, 357v (215); BiałKat 18v, 258v; GrzegŚm Av, 39 [2 r.]; KuczbKat 271, 390, 400; RejZwierc 195v; WujJud 94; BiałKaz G2; CzechRozm 110, 115, 173v, 179v, 184v, 264v; SkarJedn 60; KochPs 157, 210; SkarŻyw 179; MWilkHist E2v, E3, F2; NiemObr 86; KochMRot C2; ArtKanc D13v, E8, F2v, F7, F10v (16): LatHar 283, 602 [2 r.], 718, 726; Pánie/ pomni ná mię/ gdy przyidźieſz do kroleſtwá twego. A Ieſus mu rzekł: Záprawdę mowię tobie; Dźiś zemną będźieſz w ráiu. WujNT Luc 23/42, Matth13/41, 16/28, 20/21, s. 84, Luc 22/30 (10); SkarKaz 117a, 122b, 123b, 161b, 517a (14); SkarKazSej 679a, b. Cf. »krolestwo boże«, »krolestwo (pana) Krystusowe«, »krolestwo ojca«, »krolestwo pańskie, pana«.

W charakterystycznych połączeniach: krolestwo błogosławione (6), chwały (3), gorne (2), łaski (3), nieskończone (2), obiecane (2), przyszłe (2), spokojne (2), szczęśliwe (2), wdzięczne (8), wielkie (3).

Wyrażenia: »krolestwo boże« = regnum Dei Vulg, PolAnt [szyk 264:2] (266): OpecŻyw [61], 90; PatKaz III 150; SeklWyzn Fv; Zaluicie grzechow/ á wierzcie Euangely/ przyblizy ſię wam kroleſtwo boże/ to ieſt/ będzie wyrzuczon grzech od was SeklKat X2, G4, L3v, T4, V3; KromRozm I M2; Błogoſławięni ieſteście vbodzy Bo waſze ieſt kroleſtwo bożé MurzNT Luc 6/20, Matth 21/43, Mar 1/14, 15, 4/26, 30 (14); KromRozm II d4v, r4 [2 r.], o4; kthory [kościoł boży] też kroleſtwem nyebyeſkim y bożym piſmo S. zowye KromRozm III A6v, B2v, P2; GliczKsiąż 13; LubPs B2v marg, Z4, dd2; GroicPorz kk4; KrowObr 6, 21, 122v, 153v, 180v, 226v; Leop Mar 1/14, 15, 9/46, 10/14, 15 (15); BibRadz Matth 10/6, Luc 13/18, 20, 18/16, 28/31 (22); OrzRozm C, D4v; Króleſtwo dobrze ſpráwióné/ ieſt wizerunk Króleſtwá Bożégo OrzQuin F, F; SienLek T4v; GórnDworz Gg; gdy znaydzyecie kroleſtwo Boże/ tho ieſt łáſkę moię/ ſnádnie wam wſzytko przypadáć będzie. RejPos 34, 4v, 8v, 12, 62v, 77 (15); BiałKat 103v, 133v, 171, 198v, 221, 353v; GrzegŚm 11, 33, 41, 43, 57; KuczbKat 115, 320, 390 [3 r.], 435; WujJud 78, 94, 115v, 119v, 203v (8); WujJudConf 84v, 88; BiałKaz B2v; BudNT Matth 12/28, Luc 10/9, 11, 18/16, 17 (9); CzechRozm 7v [2 r.], 27v, 87v, 185v [2 r.], 258; ſyn Adámow ma być przez krzeſt święty przyięt w Chrześćiáńſkie poſpolſtwo [...] żeby ſie iuż sſtał ſynem Bożym [...] á pewnym Kroleſtwá Bożego dziedzicem KarnNap A3v, Bv; ModrzBaz 10 [4 r.], 67v; SkarŻyw 32; CzechEp 32, 80, 175, 309, 325; NiemObr 3, 9, 14, 78 [3 r.], 90 (10); ReszHoz 127; WerGośc 212, 268 [2 r.]; WerKaz 293, 301; ArtKanc N3v; LatHar 445, 706, 714, 717, 726; Abowiem kroleſtwo Boże nie ieſtći pokarm áni pićie: ále ſpráwiedliwość/ y pokoy/ y weſele w Duchu świętym, WujNT Rom 15/17, Matth 6/33, 12/28, s. 77, Matth 21/31, 43 (75); WysKaz 10, 32; Kroleſtwo to Boże ieſt święty kośćioł Chryſtuſow ná źiemi/ w ktorym nim do niebá wſtąpił porządek wſzytek poſtánowił SkarKaz 242a, 44a, 82a, 84b, 242a, 312b, 349a; KlonWor ded **3.

»chwała krolestwa (niebieskiego)« (14): OpecŻyw 1, 14, 92, 178; LubPs Z4; Leop *A3v; HistRzym 66; RejPos 110, 124v, 347v; po ſmierći żebyſmy z nim krolowali, w chwale króleſtwá niebieſkiego. RejPosRozpr c; Iezu dobry/ kiedyż ſtánę/ ábych ná twarz twoię poglądał? kiedyż ſię będę przypátrował chwale króleſtwá twego? LatHar 602, 657; WujNT 551.

»duchowne krolestwo« [szyk 8:7] (15): Co ſie właſnie ſciąga ná docżeſne kroleſtwo Dawidowe. Tu záś co ſie właſnie przytacża á prziwłaſzcża kroleſtwu duchowemu/ ktorego ſam. Kryſtus krolem być miał. LubPs T5 marg; Leop P4; CzechRozm 113, 156, 179, 179v, 185 (13).

»klucze krolestwa (niebieskiego a.Bożego), od krolestwa niebieskiego, do krolestwa niebieskiego« = claves regni Vulg (32:1:1): OpecŻyw 56v; TarDuch B2v; KromRozm I E4; MurzHist S; KromRozm II o2v; oſobliwe kazánye nabłogoſláwyenſſego Pyotrá/ zá przyyęćim kluczow kroleſtwá po zmartwywſtányu zbáwićyelá KromRozm III P3v, M3v, M4v, M8v, PO; RejPos 119, 299v, 300v; BiałKat 133v marg; KuczbKat 80; WujJud 6, 84v;WujJudConf 84v; SkarJedn 67 [2 r.], 68, 78; SkarŻyw 595; NiemObr 27, 29, 37;ReszList 151; LatHar 431 [2 r.]; Y tobie dam klucze króleſtwá niebieſkiego. A cokolwiek zwiążeſz ná źiemi/ będźie związano y w niebieśiech WujNT Matth16/19, przedm 36, s. 64, 133, Zzzzz2.

»krolestwo (pana) Kryst(us)owe, pana Jezu Chrysta« = regnum Christi Vulg [szyk 71:7] (77:1): Drudzy też ten Pſalm przywłaſzcżáią kroleſtwu Páná Kriſtuſowemu ábo Ewányeliey iego. LubPs T, Bv, E2, F2v marg, F3v, G4 (23); KrowObr 23, 33; Leop Ps 2 arg; BibRadz Ps 102 arg, I 426a; OrzRozm C, K2v; LeovPrzep C4v; RejPos 312v marg [2 r.], 313, 314, 344v marg; KuczbKat 390 [2 r.]; WujJud 38; RejPosRozpr c3; BudBib I 429a marg; A ták to zá tym iść żadną miárą [...] niemoże: áby dla tego/ iż Antichriſt [...] kroluie w pośrzod kroleſtwá Chriſtuſowego: żeby to kroleſtwo Chriſtuſowe/ zbor wierny iego vpáść y wyniſzcżeć miał. CzechRozm 184v, 37v, 182 [2 r.], 185 marg, 187, 193 (21); SkarJedn 402; SkarŻyw 600; NiemObr 7, 8 [2 r.], 13, 14, 17; OrzJan 33, 94, 107; WujNT Eph 5/5; SkarKaz 122a, 207b, Ooood [2 r.].

»krolestwo niebieskie« = regnum caelorum Vulg, PolAnt; regnum caeleste Modrz [szyk 450:16] (466): BierRaj 19v, 20v; Teéż dzis ſwięto wſſytkiégo dworu kroleſtwá niebieſkiego ij rycerſtwa anielſkiégo/ bo ſie poczęlo dźis naprawienijé ſpuſſtoſſenijá iego. OpecŻyw 9v, 1 [2 r.], 6, 9, 42 [2 r.], 59v (20); PatKaz I 9; PatKaz III 141v; TarDuch B2v; WróbŻołt E8, P5, X, kk5v, mm4 (8); prorok mowi zoſoby ſpráwiedliwych ludzi/ iako iem ma być pożądliwe kroleſtwo niebieſkie y widzenie ſtworzyćielá ſwego. RejPs 63, 190v [2 r.], Ff4v, Ff6v; SeklWyzn b4v; ten go [Chrystusa] miłuie ktory weń wierzy a ſtrzeże przikazania iego/ ten poſmierczy poydzie do kroleſtwa niebieſkiego krom żadnego wątpienia. SeklKat Pv, H4v, K4v, P4v, S2; takowych [dzieci] (iako ſam powiedzeċ raċził) yeſt Krolowſtwo Niebieſkie. RejKupSekl a4; KromRozm I A4, A4v, E4, L2v, [L3]v; MurzHist L, S, V3; MurzNT Matth 10/7, 13/24, 18/1, 3, 4, Luc 18/16, k. 46; KromRozm II b2v, c2v, c3, r4, x4v; KromRozm III C7v, C8v, G8v, 15, M3v (11); GliczKsiąż B7v, C3, D [2 r.], D7; LubPs C3v marg; SeklPieś 15; KrowObr A4v, 27v, 33, 44, 45v (31); Leop Matth 5/3, 10, 20, 13/11, 19 (17); BibRadz Matth 10/7, 13/24, 32, 33, 44 (14); Goski A5, A5v; BielKron 157, 192v; OrzQuin N3; RejAp 3, 9, 14, 43, 89, 158; HistRzym 41, 48, 54, 56v, 66 (15); RejPos A6v, 2v, 52, 58v, 85 (90); BiałKat 93v, 103v, 203v; KuczbKat 25, 45, 80, 385 [3 r.], 386, 390; RejZwierc 139; Drzwi kroleſtwá niebiego [!]/ przez grzech nam zamknione bywaią WujJud 86v, 6, 69, 104v, 105v, 108 (9); WujJudConf 86v, 170; RejPosRozpr c, c3; RejPosWstaw 21v, 42v; BiałKaz B3; BudNT Matth 5/3, 10/7, 11/11, 12, 13/24, 18/22, 25/1; CzechRozm 28, 61, 75, 75v, 108v (23); KarnNap A2v, A4v, C2v, C3v, D4v; ModrzBaz [38]; SkarJedn 67, 68, 69, 78, 372; Ermigildus młodzieniec/ gárdząc świeckim kroleſtwem: chętliwie niebieſkiego ſzukáł SkarŻyw 368, 76, 121, 183, 260, 279 (8); MWilkHist F3, G2v; CzechEp 53, 69, 154 [2 r.], 250, 341, 372; NiemObr 89, 91, 113, 115, 116 (8); ReszPrz 4; ReszList 151; WerGośc 224; A z tym zátym błogoſłáwieńſtwem/ żadna przećiwna rzecż nie záſzkodźi: ále tu ná świećie Kroleſtwo Niebieſkie á zbáwienie pocżnie ſię WerKaz 306; ArtKanc G12v, I20v, T17v; LatHar +++2v, 52, 277, 422, 465 (23); oćiec [...] Odſzedł ćię tu/ ſam przyiął być [...] Z przodkámi á Kxiążęty/ w ſzerokich Niebieſkich Kroleſtwach/ y roſkoſzách okwitych Anielſkich. KołakCath C2; KołakSzczęśl B2 [2 r.], B2v; WujNT Matth 3/2, 4/17, 5/3, 10, s. 12 (74); WysKaz 20; SkarKaz 3b, 80b [2 r.], 83b, 116b, 244b (12).

»krolestwo ojca« = regnum patris Vulg, PolAnt [szyk 15:2] (17): PowUrb +3, +3v; Poczcież błogoſlawieny otrzimaycie kroleſtwo oyca mego niebieſkiego. Mat. xxv. cap. SeklKat M, R3; RejKupSekl a7v; KrowObr 46v, 122v; Leop Matth 26/29; BibRadz Matth 13/43; OrzQuin P3v; HistRzym 122v; KuczbKat 95; CzechRozm 261; ArtKanc G14; LatHar 691; Tedy ſpráwiedliwi roziáſnieią iáko ſłońce w kroleſtwie oycá ſwego. WujNT Matth 13/43, 26/29.

»krolestwo Pańskie, Pana« = regnum Domini Vulg, PolAnt [szyk 55:1] (35:21): LubPs V2v; BibRadz 2.Par 13/8, 2.Petr 1/11; Apoſtoł dokłáda widzenia ſwego o tych nieſkońcżonych roſkoſzách wieku przyſzłego á kroleſtwá Páńſkiego. RejAp 187v, 95, 127, 184v, 185, 187v (12); A ten kąkol rozſiewa po tey ziemi/ á po thym wdzięcżnym kroleſtwie Páná náſzego/ áby im zátłumiał to wdzięcżne naſienie iego wiernego á cnotliwego narodu cżłowiecżego. RejPos 54, 23, 52v, 53 marg [2 r.], 312v, 313 (36); KochPs 16; KRoleſtwo Páńſkie/ ktore gorcżycżnemu Ziárnu podobne GrabowSet O2; WujNT Apoc 11/15, 2.Petr 1/11; SkarKaz Ooood.

»krolestwo rajskie« [szyk 1:1] (2): HistRzym 106; ábyſmy/ [...] żywot bez końcá/ y wiecżne dobre mienie/ w Rayſkim kroleſtwie ośięgnąć mogli. SkarŻyw 1.

»krolestwo święte« [szyk 62:24] (86): OpecŻyw 171, 175; RejPs 30v, 34, 60, 149v, 171, 203v; [krolestwo Krystusowe] ieſt to ſwięte kroleſtwo ná obłokach vtwierdzone/ to ieſt ſpráwiedliwością y ſądem/ á to kroleſtwo należy w wierze LubPs V5v, F3v, V2v, Z4, aa4 marg, ee6 (8); RejAp 37v, 102, 108, 161v; RejPos 41, 51v, 54v, 220, 276 (65); MWilkHist E3.

»wieczne, wszech wiekow, wiekuiste krolestwo« = aeternum regnum Vulg [szyk 44:36] (78:1:1): OpecŻyw 95v; OpecŻywPrzedm C4v; RejPs 149v; RejKupSekl a8; KromRozm III Ev; LubPs D2v, Gv, V2v, Z3v, ee6; SeklPieś 15; RejWiz 194; Leop BBB3; BibRadz *2v, *6v; RejAp BB5, BB5v [2 r.], 174; wſzytko ſie błogoſłáwieńſtwo wypełni nád tobą/ co ieſt zgotowano á obiecano wſzytkim wiernym iego/ ták tu ná ſwiecie/ iáko y w wiecżnym kroleſtwie iego. RejPos 67v, 21, 27v, 54, 131, 236v (35); BiałKat C; RejZwierc 126v; BudBib I 429a marg; BiałKaz N; CzechRozm 182; KarnNap B2v; SkarJedn 366; SkarŻyw 131, 223, 241, 329, 486, 599; WerGośc 210; ArtKanc E7v, K7, K18v, L2v, N15v; LatHar +++1v, 417; WujNT 155, 2.Petr 1/11; Skoro wziął ná ſię znák Krzyzá świętego, Sſtał ſię dziedzicem kroleſtwá wiecznego. Ná tychmiaſt zniſczył wſzytkie Bozki one KlonKr C; SkarKaz 516b; SkarKazSej 686b.

Szeregi: »kościoł i (a, abo, to jest) krolestwo« [szyk 6:6] (12): yáſnye Pan powyeda/ iż ſą w kroleſtwye yego/ to yeſt/ w koſcyele pogorſſenya/ y ći/ ktorzy nyepráwoſć czynyą KromRozm III D, A8v, B2v; LubPs D2v, aa4; Modlitwá áby Pan kośćioł y kroleſtwo Boże/ włáſzcże ſwey záchowáć racżył/ á ná káżdy cżás moznośćią ſwą go bronił. Leop Ps 131 arg; RejAp 102; WujNT przedm 32; SkarKaz 243a, 606a; SkarKazSej 679a, b.

»niebo a krolestwo« [szyk 1:1] (2): RejAp 108; wſtąpić racżył iáko práwy krol do niebá á do kroleſtwá ſwego RejPos 142.

»rzeczpospolita niebieska i krolestwo boże« (1): práwem rzeczy pospolitey niebieſkiey y Kroleſtwá Bożego ieſtheſmy rządzeni BibRadz II 110d marg.

»krolestwo i (abo) zbor (Pana) Chrystusowy« [szyk 2:2] (4): Iesli Antichriſt może być znákiem vpadku kroleſtwá y zboru Chriſtuſowego. CzechRozm 182v marg, 250v, **4; NiemObr 8.

b. Przeciwieństwo królestwa Boga, obszar władzy diabła lub antychrysta, piekło; w polemicznych pismach różnowierców kościół katolicki i papiestwo (55): Pan obiecáć rácżył puśćić po wſzytkiemu ſwiátu Ewányelią prawdy ſwey ſwiętey/ że ſie iuż muſiáłá pokazáć oná pochmurna ciemność ſtolice tey y kroleſtwá tego [bestyjej ‒ antychrysta] RejAp 136; RejPos 332; GrzegŚm Av.

krolestwo czyje [w tym: ai poss (21), G sb i pron (17), pron poss (16)] (54): KrowObr 2v; BibRadz Apoc 16/10; RejAp 104v, 134, 136 [3 r.], Dd3; RejPos 2v, 7v, 15v [2 r.], 43v, 49v (14); GrzegŚm kt, 67; To iesli ſzátan ſzatána wyrzuca/ przećiw ſobie ieſt rozdzielon/ iákoż przeto oſtoi ſię kroleſtwo iego? BudNT Matth 12/26; CzechRozm 178v, 179, 255; ModrzBaz 2v; Bo chytry Cżárt w vśćiech im Chryſtuſa y Ewángelią kłádzie/ ále w poſtępkách y w końcu ich ſwoie kroleſtwo/ to ieſt zápomnienie Bogá práwego/ funduie y ſzerzy. SkarŻyw 92; WujNT Matth 12/26, Luc 11/18, Apoc 16/10. Cf »krolestwo antychrystowe«, »krolestwo papieskie«, »krolestwo rzymskie«, »krolestwo szatańskie«.

Wyrażenia: »krolestwo antychrystowe« (8): KrowObr 199v; Ci Krolowie ſą naprzednieyſzy w kroleſtwie Antykryſtowym/ á nawięcey to ſię ſćiąga ku Rzymſkim Kárdynałom y im podobnym. BibRadz II 141a marg, II 141a marg, 141b marg; GrzegŚm A2v; NiemObr 164, 170; Bábilonia miáſto wielkie/ kroleſtwo Antychriſtowe. WujNT Xxxxx2.

»ciemne, wiecznych ciemności krolestwo« [szyk 6:2] (7:1); ieſli ſie nie obacżyſz/ pewnie cie oſádźi w kroleſtwie wiecżnych ciemnośći ſwoich. RejPos 27; będye [!] wiecżny płácż á zgrzytánie zębow/ w onym ciemnym kroleſtwie cżártá ſproſnego/ á w onym ogniu wiecżnym RejPos 331, 15v [2 r.], 52v, 180v, 239v, 333v.

»krolestwo papieskie« (2): Takich zabiaczow/ phariſeuſzow pełno kroleſtwo ſzatańſkie papieſkie/ o ktorich ſnać lepiey milczeć niz mało pyſſać. SeklKat I3v; NiemObr 42.

»krolestwo piekielne« (2): KrowObr 27v; [czart] przywiodſzy ku grzechowi/ omierźił go Pánu Bogu iego/ á oſięgnął go w thowárzyſtwo ſwoie/ á do kroleſtwá ſwego piekielnego RejPos 49v.

»rzymskie krolestwo« (1): pártekarze Rzymſkiego Kroleſtwá tym ſie chlubić zwykli. WujJudConf 125v.

»krolestwo szatańskie, diabelskie« [szyk 9:1] (8:2): SeklWyzn a3; SeklKat I3v, V3; KrowObr 180v; CzechRozm A7, 37v, 254v; poſzło zniego [z Kaina] miáſto/ ábo rzecż poſpolita świecka/ y kroleſtwo ſzátáńſkie. SkarŻyw 268; Luther ſię náucżył. [...] Od Donátyſtow: Iż kośćioł Rzymſki ieſt kroleſtwem Dyabelſkim. ReszPrz 39; wſzyſcy záślepieni/ w złośćiách ſwoich záwiedźieni/ ktorzy w Szátáńſkim kroleſtwie/ żywą, grzeſząc vſtáwicżnie ArtKanc M16v.

c. Obszar, dziedzina władzy bogów mitologicznych (3): Iowiſz [...] wygnał Tytáná y s ſyny s kroleſtwá BielKron 20v.

krolestwo czyje [pron poss] (2): BierRozm 26; Iowiſz ſam [...] kroleſtwá ſwego bez niey [sprawiedliwości] niemogł by dobrze ſpráwowáć/ á rzędzić. GórnDworz Ff8.

d. Część państwa polskiego z wyłączeniem ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego; regnum JanStat (38): gránic Króleſtwá tego/ y Wielkiégo Kśięztwá Litewſkiégo [terminos Regni et Magni Ducatus JanStat 107]/ nie będę vmnieyſzáć/ ále ráczéy będę brónić/ y rozſzérzáć. SarnStat 124; wiele chłopów y niewiaſt z źiem Mázoweckich/ y z innych źiem króleſtwá náſzégo/ do Sląſká y do Prus czáſu żniwá zwykli przechodźić: z któréy przyczyny bywa/ iż w źiemiách Korony Polſkiéy z trudnośćią robotniki y ſługi mogą mieć. SarnStat 519, 20, 124, 291 [2 r.], 356, 519 [3 r.] (29).
Wyrażenie: »Krolestwo Polskie« = regnum Poloniae JanStat (9): żadnégo inégo nie máią rozumieć y mieć zá Kśiążę Wielkié Litewſkié y Ruſkié; iedno który [...] wedle porządku zdawná poſtánowionégo miedzy Kroleſtwem Polſkim y Ziemiámi Litewſkiémi będźie obran y poſtánowion ná Kśięſtwo SarnStat 1070, 1075. Cf »Korona to jest Krolestwo Polskie«.
Szereg: »Korona to jest (a(l)bo, i) Krolestwo Polskie« (7): ábyſmy Ziemię Podláſką [...] téyże Koronie/ to ieſt Króleſtwu Polſkiemu przywróćili SarnStat 1037, 1057, 1058, 1063, 1186, 1188, 1192.
e. Kraj, ziemia, pole (dosłowny przekład lat. regio) (1): Iá powiedám ij mowię wám/ podnieſcie ocżi waſſe/ a obezrzycie królewſtwa ijżetz iuż ſie bieleią ku żniwu [videte regiones, quia albae sunt ad messem Vulg Ioann 4/35] OpecŻyw 50v.
2. Panowanie, władza; godność królewska, królowanie; regnum Mącz, Calag; monarchia, politeia Mącz; sceptrum Vulg; regimen JanStat (1158): BierEz K2; OpecŻyw 95v, 188v; FalZioł V 51; BielŻyw 147; MiechGlab 48; BierRozm 16; LibLeg 10/69; WróbŻołt R3v, S7 [2 r.]; HistAl E, E2v; MurzNT Luc 12/32; MrowPieś 8; GliczKsiąż F8; LubPs F, G3, L4v, T4, V5v, aa2v; KrowObr 243; A ktorym chćieli dopomoc ku kroleſtwu [ut regnarent]/ ći krolowáli/ ále ktore też chćieli/ te z kroleſtwá ſtrącáli Leop 1.Mach 8/13, Gen 36/38, 1.Reg 11/14, 4.Esdr 12/11, 18, Esth 16/16 (21); RejZwierz 21v; BibRadz 1.Reg 18/8, 3.Reg 2/15, 11/34, Esth 4/14, I 186a marg (23); Krol [od kapłana] imię Krolewſkie/ y Kroleſtwo ma. OrzRozm B4, B4 [3 r.], B4v [2 r.], D3v [2 r.], E3v; Poſlęć iutro do ciebie mężá z narodu Beniámin/ ktorego pomáżeſz ná kroleſtwo ludu Izráelſkiemu. BielKron 63v; ANdrzey trzeći [...] ná ſtolec krolewſki wźięt zá wielką trudnośćią á ſwarem/ ábowiem ſie też Kárzeł máły dopierał tego kroleſtwá BielKron 302v; przeto Krol Włádźiſłaẃ boiąc ſie by go Polácy s kroleſtwá nie złożyli/ poſłał dźiewoſłęby do Wilelmá Grábie Cyliyſkiego BielKron 383, 65v, 214v, 238, 352, 462 (95); KwiatKsiąż A3 [2 r.]; Monarchia, Iedine páńſtwo/ pánowánie/ xięſtwo krolewſtwo. Mącz 230c, 123a, 136b, 308b, 315d, 350a [3 r.] (10); OrzQuin S3v, S4 marg, T2, T2v [3 r.], X4; LeovPrzep F3v; RejAp 63, 144; RejPos 19v, 39v, 46, 56v, 136v (7); GrzegŚm 42; RejZwierc 55v, 189v; RejPos 44; zoſtáwił Lizyáſzá [...] ſprawcą wſzytkich rzecży/ ktore ku kroleſtwu [super negotia regis] należáły BudBib 1.Mach 3/32, 3.Reg 2/15, 14/8, Dan 7/18, 22, 3.Esdr 4/43 (14); MycPrz I B2v [2 r.], II A4v, C; BudNT Apoc 17/12, 17; StryjWjaz C2v; CzechRozm 140 [2 r.], 143, 152, 180, 246v (22); PaprPan Q3, Eev; ModrzBaz 23v, 105v, 144v; SkarJedn 203; Begirig zu hertſchen. Chce mu śię pánowáć. Stoi o kroleſtwo. Calag 64b; Iam w kroleſtwie/ á krzyſz Páńſki w popiele SkarŻyw 398, 91, 251, 252, 368, 487 (12); StryjKron 67, 330, 597, 627, 707; CzechEp 161, 248, 378, 406; NiemObr 117, 154; KochPieś 13; GórnRozm Av; PaprUp C4 [2 r.], F2v, G2v; Phil E; GórnTroas 16; KochFrag 42; OrzJan 13, 32; LatHar 318, 359, 521, 599; KołakSzczęśl C3 [2 r.]; WujNT Matth 8/12, Act 1/6, Apoc 17/12; SarnStat 8, 10 [3 r.], 18, 881, 1080 (21); PowodPr 2, 12, 60, 64 [3 r.], 66; wſchodnie ſtrony ná on czás kroleſtwá z mądrośćią ożeniáli/ y mądre krolmi czynili. SkarKaz 517a, 2b, 517a, 637a, b; Zábity 1296. śiodmego ábo oſmego mieśiącá po przyiętym kroleſtwie KlonKr D4v, D2v; SkarKazSej 678a marg, 679a marg, b marg, 691b, 700a, 701b, 702b.

krolestwo czego [= nad czym] (2): PatKaz III 101; iá ieſtem Tintiſus kroleſtwo ſwiátá trzymáiąc y ſwiát podbiyáyąc HistAl Mv.

krolestwo nad kim, nad czym (10): Y pomázáli Dáwidá ná Kroleſtwo nád ludem Iſráelſkim. Leop 2.Reg 5/3, 2.Reg 5 arg, 12, 17, 12/7; BibRadz 2.Par 13/5, Ps 60 arg; BielKron 69v, 91; BudBib 1.Par 22/10.

krolestwo w czym (2): Roku Páńſkiego 1444. Kroleſtwá Włádiſławowego w Polſcze iedennaſtego StryjKron 607; SarnStat 9.

krolestwo czyje [w tym: pron poss (51), G sb i pron (39), ai poss (15)] (105): BielŻyw 87; LibLeg 8/26v; KromRozm I N4; LubPs B5v; niechay wynidzie wyrok [...] áby iuż więcey Krolowa Wáſty nie wchodziłá do Krolá/ á Kroleſtwo iey/ inſſa ktora ieſth lepſſá niżli oná/ áby wźięłá. Leop Esth 1/19, 3.Reg 9/19, 1.Par 18/3, Esth 16/13, Dan 5/26, Amos 7/13 (14); UstPraw K3v; Nádáb ſyn Ieroboámow náſtał ná Kroleſtwo Izráelſkie wtorego roku Kroleſthwá Azy Krolá Iudſkiego BibRadz 1.Reg 15/25, 1.Reg 2/14, 35/19, Ier 52/4, I 353v, 383c (23); OrzRozm B4, C2; BielKron 64v, 65, 294, 316v, 346v; RejAp 135v; RejPos 25v, 26, 39v, 215v, 270v (9); RejZwierc 256v; BudBib 3.Reg 2/12, 2.Par 1/1, 2/1, 25/3, Is 9/8 (10); CzechRozm 26 [2 r.], 110, 156, 164v, 167v (9); ModrzBaz 17, 129, 134; StryjKron 607; CzechEp 364, 375, 376; LatHar 318; WujNT Apoc 17/17; SarnStat 178, 195, 385, 901, 948 (8); PowodPr 75; SkarKaz )(2v; SkarKazSej 679a. Cf W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miejscowej lub osobowej.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miejscowej oznaczającej kraj, naród, nad którym się panuje [krolestwo + przymiotnik (108), przymiotnik + krolestwo (21)] (129): PatKaz III 102; KlerPow 1; KłosAlg D3v; Leop Esth 16/14; BibRadz 1.Reg 15/25, 19 arg [2 r.]; Wykonawſzy lat cżterdzieśći y cżterzy ná kroleſtwie Cżeſkim y Węgierſkim vmarł BielKron 305, 85 [2 r.], 86 [3 r.], 86v, 91, 168 (96); HistHel C4; StryjKron 288, 330 [2 r.], 390, 427 [5 r.], 452 (20); PaprUp Fv; SarnStat 196, 1011, 1020, 1226.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miejscowej lub osobowej wyrażającym czyje jest panowanie [krolestwo + przymiotnik (3), przymiotnik + krolestwo (2)] (5): będzie ſtłumioná hárdość Aſſur/ y kroleſtwo Egiptſkie odeydzie. Leop Zah 10/11; BielKron A6v, 122; RejPos 226; Turczyn [...] w Polſcze króleſtwo Mahometckié poſtáwił? OrzJan 97.

W charakterystycznych połączeniach: krolestwa się dopierać (2), dostać (4), dostąpić (2), pozbzwić (2), żądać (3); z krolestwa strącić (2), zepchnąć (2), źłożyć (6), zrzucić (5); ku krolestwu przyść (3); krolestwo odjąć (6), osięgnąć, otrzymać (6), podać (5), przyjąć (7), przysądzić, przywłaszczyć (2), sprawować (2), wybrać (39), wziąć (8); na krolestwo koronować (29), naznaczyć (4), nasta(wa)ć (5), obrać (8), podnieść (3), pomazać (47), postanowić, poświęcić (2), powołać, promować, przełożyć (4), przyjć, stanowić, wsadzić (17), wstąpić (10), wywyższyć (2), wyzwolić, wziąć (15), żądać (12); o krolestwo biegać, czynić (2), stać, się starać; na krolestwie postanowić, posadzić (2), ustawić.

W porównaniu (1): ieden po drugim [...] ná pewną śmierć wſtępuiąc/ iáko ná wielkie iákie kroleſtwo w chołdzi SkarJedn 394.

Zwrot: »być na krolestwie« = królować, panować (3): BielKron 178v; Rok ieden Saul był na kroleſtwie [quando regnavit] (przed tym) lecż (Potym) dwie lećie krolował nád Izráelem. BudBib 1.Reg 13/1; StryjKron 452.
Wyrażenia: »pod krolestwem będący« (2): Ieſt to tedy pożyteczno [...] áby iednym y iednákim Práwem [...] pod Króleſtwem náſzym będącé źiemie [regni nostri terrae JanStat 135] vżywáły/ y im ſie ſądźiły SarnStat 51 [idem] 116.

»majestat krolestwa« (1): áby [...] ſkazánia były wydáné wedle Práwá przez Wóytá náſzégo/ y śiedm Sołtyſów [...] Z Sołtyſów Máieſtatu Kroleſtwá náſzego [scultetis Maiestatis nostrae Regiae JanStat 1021]/ z Bodzánowá z Gikołomie/ z Lápſzyce SarnStat 955.

»stolica [ = tron], stolec krolestwa« = solium regni Vulg, PolAnt, Modrz; thronus regni Vulg (10:4): HistJóz B2v; Leop Deut 17/18, 2.Par 7/18, Dan 5/20; krol ſiedźiał ná ſtolicy Kroleſtwá ſwego w páłacu przećiw drzwiom domu ſwego. BibRadz Esth 5/1, 2.Par 7/18, 23/20, 1.Mach 7/4, 11/52, I 318c marg; Inire interregnum, Wſobić álbo wſádźić ſie miáſto zwiérſchnego páná ná ſtolec królewſtwá wákuyącego. Mącz 350a; BudBib 1 Par 22/10; CzechRozm 177; ModrzBaz 17.

»synowie krolestwa« = (hebr.) którzy mają królować (2): RejPos 45v; ſynowie kroleſtwá [filii regni] (marg) do kroleſtwá náznáczeni. Hebraiſm. (–) będą wyrzuceni w ćięmnośći zewnętrzne: tám będźie płácz y zgrzytánie zębów. WujNT Matth 8/12.

Szeregi: »korona i krolestwo« (1): ábo Papież Filippowi koronę y kroleſtwo/ ábo Filip Papieżowi Papieſtwo odiąć ma. CzechEp 400.

»moc i krolestwo« (3): ſrogie woyſká przyſzły nań z rozlicżnych narodow/ áby byli wykorzenili moc y kroleſtwo iego [Achaza]. RejPos 270v, 25v, 26.

»krolestwo a(l)bo (i) monarchija« [szyk 5:1] (6): Gdy Perſkie kroleſtwo álbo Monárchia trwáłá lat 191 BielKron 122, 267; StryjKron 11; O Monárchiey y Kroſtwie/ ábo o czwartey chorobie Rzeczypoſpolitey/ ktora ieſt z oſłábienia Krolewſkiey doſtoynośći y władzey. SkarKazSej 688, 664a, 689b.

»krolestwo i panowanie« (1): Pan Bog [...] kroleſtwo y pánowánie świeckie/ odiął był domowi Dawidowemu SkarŻyw 241.

»krolestwo i (albo) państwo« [szyk 4:2] (6): RejWiz 156v; BibRadz I 428d marg; LeovPrzep C2; RejAp 135v; Synowie Krolewſcy/ ná Kroleſtwo y Páńſtwo [in regnum et imperium] po Oycách wſtępuią. ModrzBaz 15v; SarnStat 908.

»krolestwo a (i, albo) zwirzchność« [szyk 2:1] (3): RejAp 64; oſobye W.K.M. Pan Bog z możnośći ſwey/ nád tym narodem/ y nád thym ięzykyem/ Kroleſthwem á zwirzchnoſcią/ przełożyć racżył. RejPos A3, 25v.

a. O panowaniu Boga i Chrystusa (437): pańſkie ieſt kroleſtwo/ á on będzie panował ludu. TarDuch A4; KromRozm III H6v; LubPs V5v; Leop 1.Cor15/24; BibRadz *7, Matth 6/13, 1.Cor 15/24; BielKron 91v; GrzegRóżn D3v; RejAp 10; RejPos 219, 271; BiałKat 86, 183v; A wtym trudnym y ńie beſpiecżnym boiu ćiáłá: zduchem Adámá ſtárego nowym/ kroluie Krol Kryſtus/ Kroleſtwem ſłowá y duchá Swięthego GrzegŚm 57; BudNT przedm c4v, c6; duchownym kroleſtwem y Ofiárownictwem názywaſz vrząd Iezuſow CzechRozm 181, 36, 37, 123v, 167v, 181 (16); KarnNap C; Ná káżdy dźień ſię modlimy/ áby kroleſtwo Boże do nas przyſzło. A ktoreż to inſze ieſt kroleſtwo/ iedno ſpráwiedliwośći/ pokoiu/ zgody/ á ſpolney miłośći? ModrzBaz 67v; SkarJedn 202; Niech wſzytek świát ten głos czuie/ Pan ná króleſtwo wſtępuie. KochPs 145; CzechEp 248, 330 [3 r.]; ArtKanc I16v, M15, M17v; LatHar 63, 364, 626; WujNT 1.Cor 15/24; [Jezus] wźiął záſłużone kroleſtwo/ zá ono ták wielkie poſłuſzeńſtwo ktore Oycu ſwemu oddał SkarKaz 244a, 244b.

krolestwo czyje [w tym: pron poss (156), G sb i pron (117), ai poss (87)] (360): [Jezus] będzie krolewatz w domu Iakobowem/ a kroleſtwa iego niebędzie konietz. OpecŻyw 8y, 92, 120 [2 r.], 128v [2 r.]; PatKaz II 49; RejPos 68, 88, 138v, 214; SeklKat S2; KromRozm I F3v; Odpowiedźiáł Ieſus/ Króleſtwoć moię/ nie ieſt s świata tego MurzNT Ioann 18/36, k. 46, Ioann 18/36 [2 r.]; KromRozm III Ev; LubPs Bv, E4v, F2v, M3, R3v (15); KrowObr 2v, 23, 23v, 181; RejWiz A4, 114v, 152v, Leop Tob 13/1, Ps 144/13, Ierem 33 arg, 2.Tim 4/1; BibRadz I 353v, 363c marg, d marg, 446b, Dan 3/33 (10); BielKron 19; OrzQuin O4; RejAp AA6, 70, 72v, 80v, 97, 110 (11); záwżdy naprzod będzyeſz ſzukał kroleſtwá iego [Boga]/ to ieſt/ woley ſwiętey iego RejPos 220; Iezus [...] będzye krolował nád narodem Iakobowym ná wieki/ á kroleſthwá iego nigdy końcá nie będzye. RejPos 270, 8v, 15, 16v marg, 37, 52v (69); BiałKat 86 [2 r.], 206; RejZwierc 11, [3 r.],128, 148, 198, 206, 229, 259v; WujJud 25v; RejPosWstaw 42; BiałKaz E3v; BudNT Ioann 18/36 [3 r.], Luc 1/33; CzechRozm 70, 180 [3 r.], 181 [2 r.], 181v, 182 (18); ModrzBaz 75v; KochPs 210; SkarŻyw 286; CzechEp 297 [2 r.], 299, 315, 328; ArtKanc N2, N18v; LatHar 91, 731 [3 r.]; WujNT Mar 11/10, Luc 1/33, Ioann 18/36, s. 392, 2.Tim 4/1 (11); PowodPr 12, 27, 30; SkarKaz 275b. Cf W formule modlitewnej, »krolestwo boże«, »chwała krolestwa twego«, »krolestwo Krystusowe«, »krolestwo pańskie«, »krolestwo święte«.

krolestwo na kogo (1): ſiedzi ná ſtolcu ſwem ſkąd kſtałt boſtwá ſwego okázuie wziąwſſy kroleſtwo ná wſſytki ludzi RejPs 70v.

krolestwo miedzy kim (1): (marg) Kroleſtwo Páná Kriſthuſowe miedzy wſzemi narody. ( —) Wſſytki narody ſwiátá dam w dzyedzictwo tobye LubPs B2.

krolestwo nad kim, nad czym (11): on przyiął kroleſtwo nád námi RejPs 142, 42; LubPs dd2v marg; BibRadz 1.Par 28/5; RejAp 72v, 98; RejPos 39v, 79v, 131v, 136; RejZwierc 179v.

W połączeniach szeregowych (26): KrowObr 2v; BibRadz *6; RejAp 101; wdaſz ſie w opiekę/ w obronę/ á pod kroleſtwo tego mocnieyſzego mocarzá/ to ieſt/ Páná ſwego: iuż on mocarz ſwiátá tego zemdleć á zniſzcżeć muśi RejPos 79v, 79v, 85, 131v [2 r.], 134, 136 (10); RejZwierc 11 [2 r.], 141v, 202, 206v; dáł mu (rozumiey on Stárádawny ſynowi cżłowiecżemu) zwierzchność y chwałę y Kroleſtwo/ áby wſzyſcy narodowie/ pokolenia y ięzyki ſłużyły mu CzechRozm 124, 107; CzechEp 299, 328; ArtKanc N2; WujNT przedm 12, Matth 6/13, Apoc 12/10.

W formule modlitewnej [czyje] (23): SeklKat B4v, S2; MurzHist I4v; KromRozm III B3v; Leop Luc 11/2; BibRadz Matth 6/10, Luc 11/2; BielKron 438; OrzQuin Q; Przydź kroleſtwo twoie/ to ieſt/ áby nas záwżdy opanowáłá zwirzchność á opieká twoiá RejAp 102, 141v; BiałKat 206; KuczbKat 385, 391; ArtKanc M14v, M15v, M16v, M18v; LatHar 5, 6; Przydź kroleſtwo twoie [adveniat regnum tuum] WujNT Matth 6/10, Luc 11/2; SiebRozmyśl C4v.

Zwroty: »być, zostać pod krolestwem« = esse sub regno Modrz (12:1): Vrząd y moc Kryſtuſowá. 6. Stan tych kthorzy ſą pod Kroleſtwem iego. BibRadz Is 10 arg; RejAp 103, 108v; RejPos 78 [2 r.], 85 marg, 205, 332, 332v; ktho iuż zoſtánie pod tym kroleſtwem á pod opieką á pod tą obietnicą Páńſką/ iuż go będzie ſtrzegł iáko źrzenice w oku RejZwierc 141v, 132v, 206v; ModrzBaz 75v.

»chodzić pod krolestwem, w krolestwie« (6:2): RejAp 70; wiernemu á temu ktory chodzi pod kroleſtwem Páná ſwego/ záwżdy ſowite ſą zapłáty á pociechy iemu zá tho zgotowáne. RejPos 85; ieſli iemu wiernie dufáć będzieſz/ iuż chodziſz w kroleſtwie iego/ w obronie iego/ á w opiece iego. RejPos 139, 110v, 316; RejZwierc 128, 198v, 259v.

»pod krolestwem chować« [szyk 1:1] (2): prośmy go vſtáwicżnie áby nas pod mocą/ pod obroną/ á pod kroleſtwem ſwym vſtáwicżnie chowáć racżył RejZwierc 11, 148.

»stać pod krolestwem« (1): A káżdy co ſtał y dziś ſtoi z nádzyeią ſwoią pod ſwiętą opátrznoſcią iego/ á pod tym możnym kroleſtwem iego RejPos 316v.

Wyrażenia: »krolestwo boże, Boga« = regnum Dei PolAnt, Vulg (7:2): daremno byś innego co omyśliwać w krolestwie swoim miał, puki pierwej krolestwa miłego Pana Boga pilnować nie zaczniesz. Diar 84; LubPs dd4 marg; Papieſz [...] nic niemyſlił o rozmnożeniu chwały y Kroleſtwá Bożego/ iedno thylko iákoby rozmnożył chwałę/ moc/ y krolowánie ſwoie KrowObr 33; BibRadz Matth 21/43; RejAp 101; GrzegŚm 33, 57; CzechRozm 184v; WujNT Mar 9/1.

»krolestwo chwały bożej« (3): Pan Chriſtus v S. Mátheuſzá ták mowił: Podźćie błogoſłáwieni Oycá mego/ ośięgnićie zgotowáne wam Kroleſtwo (marg) Kroleſtwo chwały Bożey iákie ieſt. (‒) KuczbKat 390, 390 [2 r.].

»chwała krolestwa tw(oj)ego« (5): RejPs 76; LubPs ff [2 r.]; Chwałę kroleſtwá twego będą powiádáć/ á o moznośći twey będą mowić [gloriam regni tui]. Leop Ps 144/11, Ps 144/12.

»krolestwo (Pana) Krystusowe, Jezu Krysta« [szyk 42:2] (43:1): Iż Kroleſtwo Páná Krvſtuſowe rozſzerzyło ſie po wſzech kráinach ſwyátá. LubPs Y6v marg, P6 marg, Q4 marg, V6 marg, Y6, dd2v marg [2 r.] (24); BibRadz I 138d, 308c marg, Is 25 arg, Ier 30 arg, 33 arg; RejPos 312, 312v [2 r.], 344v marg; BiałKat 243v; GrzegŚm 33; CzechRozm Av, 181, 183, 183v, 184v, 250v, *4; SkarŻyw 41; WujNT Zzzzz3.

»krolestwo łaski (bożej)« (2): (marg) Kroleſtwo łáſki muśimy pirwey mieć/ á potym też chwały Bożey. (‒) Bo to być niemożo áby w kim krolowáłá chwałá Boża/ ieſliby w nim niekrolowáłá tegoż Páná Bogá łáſká. KuczbKat 390, 390.

»krolestwo nieba i ziemie« (1): ktoremu [Jezusowi] ieſt poruczone kroleſtwo niebá y ziemie RejPs 29v.

»nieskończone krolestwo« (2): Oglądáć onę nieſmiertelność ſwoię/ á wiecżne á nigdy nioſkońcżone kroleſtwo ſwoie. RejPos 128, 286v.

»krolestwo Pańskie, Pana« = thronus regni Domini PolAnt [szyk 37:1] (27:11): LubPs G4, V3 marg, V6 marg, X5 marg, Z2v, cc5v marg, ff marg [3 r.]; BibRadz 1.Par 28/5; RejAp kt; RejPos 84v marg, 85 [3 r.], 135v marg, 250v, 318 (20); Iáko ſie poddáć pod kroleſtwo Páńſkie. RejZwierc 198v marg, 131, 132v, 138v, 179v, 206v, Aaa4.

»sceptrum krolestwa« = virga regni PolAnt (4): RejPs 68; Nie podáy miły pánie Sceptrum kroleſtwá twego/ Tym ktorzy ſie tu ważą wſzetecżeńſtwá tákiego LubPs hh5v; BibRadz Hebr 1/8; CzechRozm 139v.

»stolica krolestwa« = thronus regni PolAnt [szyk 2:1] (3): BibRadz 1.Par 28/5; vtwierdzę ſtolicę kroleſtwá iego áż ná wieki. Ia iemu będę zá oycá/ á on mnie będźie zá ſyná CzechEp 297, 298.

»krolestwo święte« [czyje] [szyk 24:15] (39): RejKup Ccv; LubPs aa2v; RejAp 72v, 97v, 98, 102, l03v, 108v, 141 v; beſpiecżnie w tym twoim ſwiętym kroleſtwie á w tym odkupieniu twoim chodzili RejPos 110v; wſzyſcy wołáli [...] do Bogá Oyczá ſwoiego niebieſkiego [...] aby gi zákrył ſwięthym kroleſtwem ſwoim RejPos 213, 1, 80,115, 131, 133 (26); RejZwierc 11, 198v, 202; ArtKanc N18.

»krolestwo wieczne, wszech wiekow« [szyk 10:7] (15:2): RejPs 138; KromRozm I F3v; LubPs L3 marg, T4v marg; Kroleſtwo twoie kroleſthwo wſſech wiekow [regnum omnium saeculorum]: á pánowánie twoie we wſſelkim narodzie á narodzie. Leop Ps 144/13, Ier 33 arg; BibRadz Dan 3/33; RejAp AA6, 97, 126, Ee; RejPos 128, 179v, 313, 345; CzechRozm 107, 182.

Szeregi: »moc a (i) krolestwo« [szyk 4:3] (7): A thu iuż nád tobą żadna moc/ żadne niebieſpiecżeńſtwo mocy mieć nie może/ tylko cie opánuie ſámo ſzcżyre kroleſtwo á moc Páná twoiego. RejPos 130, 131, 190, 262, 270; RejZwierc 11; SkarŻyw 397. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.].

»krolestwo a obrona« (1): wy ſie rozráduycie wierni ktorzy mieſzkacie w niebie/ tho ieſt pod kroleſtwem á pod obroną Páńſką RejAp 103. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.].

»krolestwo a opieka« [szyk 1:1] (2): obácż w iákim beſpiecżeńſtwie chodziſz [...] ieſliżeś ieſt w opiece Páńſkiey á pod kroleſthwem iego RejPos 78, 332v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»krolestwo a opatrzność« [szyk 4:1] (5): RejAp 95v; RejPos 316v; Cżemu ſie tego nie vſtráſzyſz? że ſie Pan ciebie záprzał/ á iż iuż nie chodziſz pod kroleſtwem iego á pod opátrznoſcią iego RejZwierc 259v, 11, 198v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»krolestwo albo (a) panowanie« = regnum et dominatio Vulg (2): Leop Ps 144/13; Kroleſtwo álbo Pánowánia [!] Boże należy ná ſłowie Ewángeliey y Duchu Swiętym. GrzegŚm 33. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»krolestwo i państwo« (1): wielkie drzewo y rodzay Meſſyaſzá Chryſtuſá vroſł/ y kroleſtwo y páńſtwo podnioſłe y długie. SkarKaz 83b.

»krolestwo a posłuszeństwo« [szyk 1:1] (2): ieſli ſie wdaſz pod kroleſtwo á pod poſłuſzeńſtwo iego/ iż y ty bogáctwá ſwiátá tego/ y wſzytki ine nábycia iego/ tobie ſie ſporzyć á hoynie ná wſzem rozſzyrzáć máią. RejPos 241v, 229.

»stolec a krolestwo« (1): Anyoł to ſwięte plemię zowie być ſynem iego [Dawida]/ á opowieda iż poſiędzye ſtolec á kroleſtwo iego RejPos 272v.

»krolestwo, (a, i) zwirzchność« [szyk 3:2] (5): LubPs Z3v; A coż to ieſt vwierzyć weń/ iedno wſzytko ine opuśćiwſzy [...] iego zwirzchność á kroleſtwo ſwięte vſtáżnie nád ſobą wyznawáć RejPos 145, 74v, 257; CzechRozm 179v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

Wyrażenie przyimkowe: »za krolestwa Jezu Chrysta« = po narodzeniu Chrystusa (1): Vmęcżony [...] zá pánowánia Máximianá Ceſarzá zá kroleſtwá náſzego Páná Iezu Chryſtá SkarŻyw 41.
b. O panowaniu diabła i antychrysta (39): RejAp 111; RejPos 77v; Ktorego kroleſtwá Antichriſt nie od kogoć innego ma/ iedno od Szátáná CzechRozm 184v.

krolestwo czyje [w tym: G sb i pron (18), ai poss (6), pron poss (4)] (28): Ze by wnas niekrolował ſzatan przes grzechi/ a nieobcziązał ſamnienia/ wroſpac nie prziwodził y nawieczne potępienie: a toc ieſt kroleſtwo iego SeklKat S2v; Leop Apoc 17/17; RejAp 13ev; A táć ieſt rozność kroleſtwá Páńſkiego á kroleſtwá cżártá ſproſnego [...] gdyż powieda Pan/ iż iedno ten z Bogá ieſt ktory ſłucha ſwięthey náuki iego/ á kto nie ſłucha náuki iego ten z oycá dyabłá ieſt. RejPos 85, 19v, 27, 76v [3 r.], 77v [3 r.], 78v (19). Cf »antychrystowe krolestwo«.

krolestwo kogo, czego [= nad kim, czym] (2): Iáko Cżárth złupyon s kroleſtwá ſwiátá tego. RejPos 77v marg; PowodPr 35.

Wyrażenia: »antychrystowe krolestwo« [szyk 4:3] (7): KrowObr 199v; Antichriſtowe kroleſtwo/ mocą y duchem Chriſtuſowym bywa zniſzcżone. CzechRozm *; WujNT 103 [2 r.], 104 marg, 174 [2 r.].

»krolestwo szatańskie, czartowskie, diabelskie« [szyk 4:1] (3:1:1): SeklKat S2; ktorzy kolwiek ſą náprzećiwko tym Artykułom/ ſą ieſztze w kroleſtwie Dijabelſkim/ od Anthykryſtá ſyná zátrátzonego/ związáni KrowObr B4v; RejPos 133; świát wſzyſtek/ będąc Bożym/ vpáść dla Szátáńſkiego kroleſtwá nie może CzechRozm 184v, 184v.

Szeregi: »moc ani krolestwo« (1): żadna moc iego [książęcia świata tego]/ áni żadne kroleſtwo iego tym záſzkodzić nie może/ ktorzy moi [Boga] ſą. RejPos 145v.

»opieka a krolestwo« (1): Bo ſie go wnet lęknie on okrutny Herod á on ſrogi krol/ Cżárt [...] zádziwowawſzy ſie mu [człowiekowi krześcijańskiemu] iż wypadł z opieki iego á s kroleſtwá iego. RejPos 20.

»krolestwo i państwo« (1): ná tym Belu wſzyſtko kroleſtwo y Páńſtwo Antykryſtowe ieſth poſtáwione. KrowObr 199v.

»sceptrum a krolestwo« (2): ná ten cżás miał Pan złomić/ ſkáźić/ á zniſzcżyć ſceptrum á kroleſtwo onego ſrogiego krolá [...] Cżártá RejPos 15v, 15v.

»krolestwo i zwirzchność« [szyk 1:1] (2): zelżono ieſt kroleſtwo iego [czarta] y zwirzchność iego/ ktorą on miał nád narodem ludzkim RejPos 29, 79v.

c. O władzy papieża (1):
Szereg: »państwo i krolestwo« (7): Ieſztze teſz tá mátká nietzyſta [papież]/ vmocniłá páńſtwo ſwoie/ y Kroleſtwo/ Annatámi/ Sakrámi/ Pálliuſzámi KrowObr 242.
d. O władzy antropomorfizowanych pojęć abstrakcyjnych i obiektów świata pozaludzkiego (36): CZłonkowie wſzyſcy ſercu/ gdy kroleſtwo dáli/ Brzuch dworem/ práwą rękę márſzałkiem obráli. RejFig Dd8v; BibRadz Dan 7/18 [2 r.]; RejAp 102; ModrzBaz 133v; tarnie bárzo ſię rádo ná kroleſtwo porwáło/ y wſzytki drzewá popaliło y ſámo zginęło. SkarKaz 80a.

krolestwo czyje [w tym: G sb i pron (23), pron poss (1)] (24): LubPs X; RejWiz 95; Sub Veneris regno militat, Pod królewſtwem boginiey Veneris żołnierzuye/ To yeſt miłuye. Mącz 350a; RejPos 115; Abowiem ſzyrokie iey [cnoty] kroleſtwo ieſt/ ktore oná głośna ſławá iáko trąbá brzmiącza po ſwiátu roznośi. RejZwierc 22v, 66, 68, 155, 212v; ArtKanc E6v; RybGęśli C2v. Cf »krolestwo świata tego«.

krolestwo nad kim, nad czym (5): Leop Apoc 17/18; BudNT Apoc 17/18; CzechEp 375; A niewiáſtá ktorąś widźiał/ ieſt miáſto ono wielkie/ ktore ma kroleſtwo nád krolmi źiemie [regnum super reges terrae], WujNT Apoc 17/18, s. 877.

W połączeniu szeregowym (1): [prawda] onáć ieſt mocą/ kroleſtwem/ możnośćią/ y máieſtatem ná wieki wiecżne. BudBib 3.Esdr 4/40.

Wyrażenie: »krolestwo świata tego« (13): położyłeś nádzieię ſwoię tylko w nędznych ſpráwach ſwiátá tego/ á w docżeſnym kroleſtwie iego. RejPos 127v, 2v, 7, 9v, 17, 26 [2 r.] (13).
A. Godność królewska, majestat; regnum Vulg (37): A gdyż iuż noc byłá/ prośił áby z nim Krol ſzedł ná doł/ ná towárzyſką bięśiádę/ záwieśiwſzy ná Zamku Kroleſtwo ná kołku. OrzRozm 14; Apoc 1/9; SkarKaz 520a.

krolestwo czyje [w tym: pron poss (5), G pron (2)] (7): zdawná ieſt przezrzaná ſwięta mátká iego ktora ſie miáłá ſtać vczęſniczką kroleſtwá iego. RejPs 67v, 16v; RejRozm 405; Leop AAA4v, BBB3; RejPos 79v; SkarKaz 122a.

Wyrażenia [w tytułowaniu]: »jogo jasność i krolestwo« (1): przy Iego Iáſnośći y Kroleſtwie będę ſtał [Suae serenitati et regno assistam JanStat 909]/ y przy iego potomkách SarnStat 1125.

»krolewstwo twoje« (1): Aby bilo zal krolewſthwv thwoyemv pana naſzego y wſzech naſſ, y they byedney zyemyae. LibLeg 6/191v.

Przen (25):
a) Chwała, godność, zaszczyty (5): opiſał Sálomon [...] iákie to będą tám kroleſtwá y trinmphy ich [świętych] nád tymi ktorzy ie przeſládowáli ná ziemi. RejAp 55; RejPos 79v [3 r.]; O Pánie Boże/ ktorego poznánie żywotem ieſt/ ktorego ſłużbá kroleſtwem ieſt LatHar 569.
b) Współudział w królowaniu Boga i świętych; szczęście w niebie (20): nierozmierzona łáſká á dobrotá Páńſka/ ktorą nas wſzytki hoynie opátruie/ Ze nas y tym y przyſzłym kroleſtwem dáruie. RejWiz 122; RejPos 135v; Aby ſię tedy kroleſtwá ſpodźiewał/ niech ma dobre ſumnienie/ niechay wierzy y cżyni. SkarKaz 350b.

krolestwo czyje [w tym: pron poss (14), G sb (1)] (15): nic ſie nie lękaycie/ ábowiem iuż bliſko ieſt kroleſtwo wáſze/ a odkupienie wáſze. RejPos 5v, 7v, 9v, 11, 12v, 23v (13); RejZwierc 131; Potępieni oglądáią rádość y kroleſtwo świętych ná więtſzą żáłość. SkarŻyw 121.

Wyrażenia: »obiecane krolestwo« [szyk 3:1] (4): Gotuycie ſie co napilniey/ ábowiem iuż ieſt bliſko powołánie wáſze/ á kroleſtwo obiecáne wáſze. RejPos 160, 39v, 211, 264v.

»wieczne krolestwo« (2): ſzcżeſliwie świátá tego dokoncżył: á ná wiecżne z Chryſtuſem kroleſtwo náſtąpił SkarŻyw 231, 306.

3. Coll. Królowie; tu o wiernych [przekład bibl. regnum et sacerdotes Apoc 5/10 Vulg] [Cf KROL znacz. 1.d.] (4):
Szereg: »krolestwo i kapłani« (4): RejAp 8v; vczyniłeś nas Bogu náſzemu kroleſtwem (marg) krolmi. G. (–) y kápłanmi/ y będźiemy krolować ná źiemi. WujNT Apoc 5/10, Apoc 1/6, s. 841.
4. W dawnej Rzeczypospolitej ziemskie dobra należące do króla, często zastawiane lub darowywane, tzw. królewszczyzny (12): MetrKor 61/35; O wykupienie Kroleſtwá [...] Vſtáwiliſmy/ iż gdybyſmy kogo wykupowáli/ álbo kto zá náſzym Conſenſem wykupował z dobr náſzych UstPraw A, A [2 r.], A3v, Hv [3 r.]; Włádźisław [...] kſyążę Opolſkie/ [...] kośćioł na iáſney gorze w Cżęſtochowey záłożył/ [...] y nádanim s kroleſtwá opátrzył. BielKron 379v, 349, 405v marg; SarnStat 470.

[W przeciwstawieniu: »ziemiaństwo ... krolestwo«: Item są stawki 2 na rzece Wrzempi, która dzieli ziemiaństwo od królestwa LustrKrak I 86.]

5. Stały podatek płacony od łanow chłopskich; regalia JanStat (3): podatki náſzé/ któré po proſtu Króleſtwem zową SarnStat 888; VStáwiamy/ áby Spiſné nie było wyćiągano w podatkách pieniężnych/ y tákże w wybiérániu dwu groſzy/ któré poſpolićie Kroleſtwem zową. SarnStat 354, 407.
*** Bez wystarczającego kontekstu (9):

W słownikach (7): Murm 19, 20; Regnum. Raich. Kroleſtwo. Mymer1 6v, 11v; Hierarchia, Swięte króleſtwo/ páńſtwo álbo xięſtwo. Mącz 156a, 350a; Calep 907a.

Wyraz cytowany (2): Bo w tekśćie Hywreyſkiem niekroleſtwá/ ále kroleſtwo (iedno) piſze BudBib B3.

Synonimy: 1. kraina, księstwo, monarchija, państwo, rzeczpospolita; 2. monarchija, panowanie, państwo; 5. podymne, poradlne.

Cf KROLEWCZYZNA, KROLEWSKI, KROLOWANIE, KROLOWSKIE, MIEDZKROLESTWO

AK