[zaloguj się]
[pdf]

BAKALARZ (43) sb m

bakalarz (30), bakałarz (13); bakalarz March1 (2), LibMal (4), BielKom, GliczKsiąż (6), BielKron, GórnDworz (4), ModrzBaz, SkarŻyw, PaprUp (8), GostGosp (2), bakałarz WróbŻołt, SeklWyzn, RejZwierz, BiałKat, RejZwierc (2), ReszPrz (2), SarnStat (5).

Pierwsze dwa a jasne, trzecie pochylone.

Fleksja
sg pl
N bakalårz bakalårze, bakalårzowie
G bakalårza bakalårzów
D bakalårzewi bakalårzóm
A bakalårza bakalårze
I bakalårzem
L bakalårzu

sg N bakalårz (4). ◊ G bakalårza (4). ◊ D bakalårzewi (2) LibMal. ◊ A bakalårza (5). ◊ I bakalårzem (13). ◊ L bakalårzu (1). ◊ pl N bakalårze (8), bakalårzowie (1) GliczKsiąż. ◊ G bakalårzów (3): -ów (1), -(o)w (2). ◊ D bakalårzóm (1). ◊ A bakalårze (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Osoba, która na uniwersytecie średniowiecznym uzyskała pierwszy (najniższy) stopień akademicki bakalaureat; baccalaureus Cn (24): A ieſli ſzcżęſcie iáko/ wznieſie ie [Ligęzów] ná wſparze/ Pewnie że z nich mogą być/ ſnádnie bákáłarze. RejZwierz 63v; cżytay Wyznánie Miniſtrow Mansfeldſkich: odpowiedź Bákáłarzow Wittemberſkich. ReszPrz 61, 90; PaprUp B4v [4 r.], C [3 r.]; IAgełło Król Polſki Wſzyſtkim y káżdému z oſobná [...] Rektoróm Vniuerſitatis, Doktoróm/ Mágiſtratóm/ Bákáłarzóm [...] obiecuiemy SarnStat 201, 205.
Wyrażenie: »bakalarz promowujący«: Z Miſtrzów álbo Bákáłarzow promowuiących, nie ma bydź wiele wyćiągano [...] dla wyciągania z promowujących ſie ná Mistrzoſtwo [...] niezwyczáynego datku SarnStat 198.
Zestawienia: »bakalarz w nauce św. pisma«: Stegoż mieſthcza gdy zoſtał Baccałarzem w naucze S. piſma wzięt na kaźnodzieyski ſtolec do poznania WróbŻołt A4.

»bakalarz w skarbie (z skarbu)« = pisarz skarbowy, czyłi urzędnik w skarbie nadwornym królewskim (3): BielKron 423v; A prze Bog práwi/ ábo w. m. niewieſz/ iż bákálarz s ſkárbu/ bárzo niemoże GórnDworz S, S.

»w naukach wyzwolonych bakalarz«: Cudné kśiążki O Mſzy [...] nápiſáne ſą tych czáſów/ przez vczćiwégo y cnotliwego młodzieńcá w naukach wyzwolónych Bákáłarzá BiałKat 361.

»w teologijej bakalarz«: Rychło potym wzięty do Paryżu/ a zoſtawſzy w Theo1ogiey bákálarzem/ kśięgi ſententiarum [...] wykłádał SkarŻyw 201.

Szeregi: »mistrz i (albo) bakalarz; (profesor), bakałarz, mistrz« (3 : 1): A gdy záſię nie dostánie/ Będzye żonki nárzekánie/ Aniś ty miſtrz ni bákálarz/ Ani kápłan ni goſpodarz BielKom A2v; ReszPrz 61; weijrzimi w Regiſtra co za Profeſori co za Bakalarze co za Miſtrze a ktorich familiei wſpominaya circa annum 1456. PaprUp B4. SarnStat 198 cf »bakalarz promowujący«.
a. Tytuł w połączeniu z nazwą osobową (3): [wziąłem Marchołta gadanie] ktory moym włáſnym nakłádem przez Ianá bakálarza z Koſſyczek też ſlugę twego pokornego/ wyłożon ieſt wpolſkie złaćiny. March1 Wiet Av, A2; wyznanie Chrzecijanſkiei wiary Iana Secluciana/ Bakałarza Lipſkiego/ Piſarza Krolewſkiégo SeklWyzn B.
2. Nauczyciel szkoły elementarnej, nauczyciel domowy, pedagog; baccalaureus Cn (19): LibMal 1547/129; Pożytecżnyeyſſać yeſt dáć ná wyelkye myeſce ſyná ná náuki/ niż go w myáſtecżku przy Bákalarzu báwić GliczKsiąż M, I8v, K3v [2 r.], K4; Dla tego dobrzy bákálarze nietelko cżytáć dzieći máłych vcżą/ ále y inych obycżáikow vcżćiwych GórnDworz Ff2v, Iiv; RejZwierc 148v; GostGosp 20, 44; ſkázuiemy: áby Ordinarii locorum nie tylko przy Tumſkich kośćiołách/ ná ſzkołách Rectory/ Miſtrze mieli/ [...] ále téż po miáſteczkách więtſzych y mnieyſzych niech Bákáłarze będą SarnStat 199.
Szeregi: »mistrzowie i bakalarze«: Ná więtſzé ſzkoły Miſtrzowie y Bákáłarze niech będą bráni. SarnStat 199.

»pedagog albo bakalarz«: Co yeſt lepiey yeſli dzyecyę do ſzkoły dáć/ cżyli yemu chowáć domá Pedágogá álbo Bákálarzá. GliczKsiąż K3v.

»sługa jako i bakalarz«: Wielkich Pánow ſynowie [...] vſtáwicżnie pochlebce miewáią około ſiebie/ ták sługi iáko y Bákálarze ModrzBaz 12.

W przen: Naſroſzſzy to dwá z miotłą bákáłarze/ Kogo ſumnienie s ſwiętą cnotą karze. RejZwierc 223.
a. Tytuł w połączeniu z nazwą osobową (3): Item Maruſchą kthorey Mathka ſzyada ſchlyebem wforczye, [Katarzyna Wawrzyńcewa] wodzila baccalarzevi mathiſſewy do Czelnyka LibMal 1545/96v; Item powyada yſz then tho Czeſſek y skloba baccalarzem yego namawyali na zlodzyeiſthvo LibMal 1545/118, 118.

Synonim: 2. pedagog.

KN