[zaloguj się]
[pdf]

KROTOCHWILNY (28) ai

krotochwilny (16), krotofilny (12); krotochwilny BierEz, ForCnR, FalZioł, Mącz (2), GórnDworz (8), BiałKat (2); krotofilny March1Wiet (2), BielKom (2), BielKron (3), RejZwierc, ModrzBaz, KochSz, SarnStat; krotochwilny: krotofilny PaprPan (1 : 1).

Oba o jasne.

Fleksja
sg
mNkrotochwilny fNkrotochwilnå nNkrotochwilné
G Gkrotochwiln(e)j Gkrotochwiln(e)go
D Dkrotochwiln(e)j D
Akrotochwiln(e)go Akrotochwilną A
I Ikrotochwilną Ikrotochwilnym
L Lkrotochwiln(e)j L
pl
N m pers krotochwilni
subst krotochwiln(e)
G krotochwilnych
A subst krotochwilné
I m krotochwilnymi

sg m N krotochwilny (6). ◊ A krotochwiln(e)go (1). ◊ f N krotochwilnå (1). ◊ G krotochwiln(e)j (1). ◊ D krotochwiln(e)j (1). ◊ A krotochwilną (1). ◊ I krotochwilną (2). ◊ L krotochwiln(e)j (1). ◊ n N krotochwilné (2). ◊ G krotochwiln(e)go (2). ◊ I krotochwilnym (1). ◊ pl N m pers krotochwilni (2). subst krotochwiln(e) (3). ◊ G krotochwilnych (1). ◊ A subst krotochwilné (2). ◊ I m krotochwilnymi (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (trzy z niżej notowanych przykładów) ‒ XVII (z Cn) ‒ XVIII w.

1. Do zabawy, biesiady należący, służący zabawie (1): Convivalia oblectamenta, Bieſiádne krotochwilne/ etć. Mącz 501a.
2. Zabawny, śmieszny, ucieszny, żartobliwy; ludibundus Mącz; lusorius Cn (17): poſpołu ſie weſelili/ rzecży rozmáwiaiątz krotochwilné. ForCnR B2v; FalZioł IV 9d; Ludibundus Smieſzny/ kunſztowny/ krotochwilny Mącz 199a; Wielkich rzecży/ á poważnych/ niechay w krothochwilną rozmowę nie wthacża: áni w poważną rozmowę/ żártow. GórnDworz X2, V4v, Ee3; (marg) Kłamftwo krotochwilne (‒) kiedy bez ſzkody bliźniégo/ á ku vweſeleniu bywa powiádáné BiałKat 66, 66; chceſzli ſie też poſmiać/ ázaſz nie znaydzieſz onych krotofilnych fábułek [...] s kthorych ſie y nácieſzyć/ y náucżyć ſie záwżdy cżego możeſz. RejZwierc 173; KochSz A2.

W przeciwstawieniu: »krotofilny ... żałobliwy« (1): byorąc przed ſię ty przykłády/ bądź to krotofilne álbo żáłobliwe/ ktore ſerca náſze zmiękcżyć mogą BielKom nlb 4.

W charakterystycznych połączeniach: krotochwilna(-y, -e) fabułka, kłamstwo, przykład (2), rozmowa (2), wojna, zabawa (2).

Wyrażenie: »co krotochwilnego« (3): March1 Wiet Av; Niechay [dworzanin] vmie z głowy piſáć/ liſt cudny/ rzecż poważną: więc y wierſz: bo mu ſie to v dworu záwżdy do cżego krotochwilnego przydáć może GórnDworz G6; SarnStat 1224.
Szeregi: »dworny a krotochwilny« (1): chociaż te wyſokie cnoty/ mądrość/ wſpaniáłe ſercze/ powſcięgliwość/ y ine/ widzą fie być máło vżytecżne ku dworney/ á krotochwilney zabáwie/ iednák ia chczę/ iżby ſie dworna páni iemi ozdobiłá GórnDworz X4v.

»śmieszny a (i też) krotochwilny« (2): gdyżem zgotował litery/ [...] myſląc cobych miał ták krotofilnego náprzod wybiyáć Wźiąłem przed ſię śmieſſnego á krotofilnego Marchołtá gadánie z Salomonem March1 Wiet Av; BierEz kt.

3. Chętny zabawie; wesołego usposobienia (6): [potomkowie Kaimowi] byli dworni goſpodárni/ bogáći/ krotofilni/ więcey ſwiátu niż Bogu ſłużyli/ więcey ciáłu niż duſzy folguiąc BielKron 4v, 146, 147v; GórnDworz V8v; PaprPan F2v, Nv.
4. Przyjemny, miły: suavis Modrz (4): Krotofilna rzecż wino/ pijańſtwo ſwarliwe BielKom C; GórnDworz Bb8v.
Szeregi: »miły a krotochwilny« (1): y te miłe/ á krotochwilne zabáwy zginąć by muſiáły/ by nie białegłowy. Abowiem kthoby ſie muzyki/ kto by ſie tańcu vcżył/ by nie dla vpodobánia białymgłowam? GórnDworz Bb7v.

»wdzięczny a krotofilny« (1): Ageſilaus [...] mowił/ że z onemi mieſzkáć żądał/ ktorziby wdźięcżni á krotofilni byli [qui iucundi et suaves essent] ModrzBaz 17.

Synonimy: 2. ucieszny, zabawny; 3. wesoły; 4. dworny, miły, wdzięczny.

IM