[zaloguj się]
[pdf]

KWITNĄĆ (208) vb impf

kw- (204), qu- (2), kf- (1), qw- (1).

Fleksja
inf kwitnąć
indicativus
praes
sg pl
1 kwitnę kwitni(e)my
2 kwitniesz
3 kwitnie kwitną
praet
sg pl
3 m m pers kwitnęli
f kwitnęła m an
n kwitnęło subst kwitnęły
fut
sg pl
1 m kwitnąć będę m pers
3 m kwitnąć będzie, będzie kwitnąć, będzie kwitnął m pers będą kwitnąć, kwitnąć będą
f kwitnąć będzie, będzie kwitnęła m an
n kwitnąć będzie subst będą kwitnąć
imperativus
sg pl
2 kwitni
3 niech kwitną
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy kwitnęli
3 m by kwitnął m pers by kwitnęli
f by kwitnęła m an
n by kwitnęło subst

inf kwitnąć (22). ◊ praes 1 sg kwitnę (6). ◊ 2 sg kwitniesz (3). ◊ 3 sg kwitnie (56). ◊ 1 pl kwitni(e)my (1). ◊ 3 pl kwitną (27). ◊ praet 3 sg m kwitnął (10). f kwitnęła (15). n kwitnęło (12). ◊ 3 pl m pers kwitnęli (6). subst kwitnęły (10). ◊ fut 1 sg m kwitnąć będę (3). ◊ 3 sg m kwitnąć będzie (3) BibRadz, KochPs, SzarzRyt, będzie kwitnąć (1) Leop, będzie kwitnął (2) BielKron, RejPos. f kwitnąć będzie (2) BielSen, KochFrag, będzie kwitnęła (1) GliczKsiąż. n kwitnąć będzie (2). ◊ 3 pl m pers będą kwitnąć (5), kwitnąć będą (1) NiemObr. subst będą kwitnąć (2). ◊ imp 2 sg kwitni (1) ◊ 3 pl niech kwitną (3). ◊ con 3 sg m by kwitnął (1). f by kwitnęła (3). n by kwitnęło (2). ◊ 1 pl m pers bychmy kwitnęli (1). ◊ 3 pl m pers by kwitnęli (2). ◊ part praes act kwitnąć (4), kwitnący (cum f) (1); -ąc : -ący GrabowSet (1 : 1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Wydawać kwiat, okrywać się kwiatami, rozwijać się bujnie (o roślinach); efflorescere, florere, florescere, vernare Mącz, Cn; efflorere Mącz; germinare Calag (202): PatKaz II 56; PAluchy/ ieſt ziele ktore kwitnie na oſtatku ieſieni, ma kwiatek naſobie biały troſzkę ku ſmiadoſci ſie ſkhłaniaiączy FalZioł I 62d, I 49c, 63d, 64a, 69d, 122a, 147a; LubPs M3; Drzewecżká rozmáite/ co tákich na ſwiecie/ Nie máſz nigdzyey/ co kwitną y źimie y lecie. RejWiz 179v; Leop Iob 8/12; BibRadz Hebr 9/4; Látá 1493. Dwá mieſiącá/ to ieſt/ Stycżniá y Lutego/ takie ćiepło było iż ſády kwitnęły/ trawy wielkie były BielKron 399, 447; Exire in herbam, fruges, radicem, Wſchodźić/ Kwitnąć y korzenić ſie. Mącz 105a; Verno, Zielenieyę ſie/ roskwitam ſie/ kwitnę/ pukam ſie. Mącz 484a, 131b [7 r.], 169b, 434a; SienLek Yv; GrzegŚm 2; Gdy vźrzyſz iż w polu kwitnie/ Myſl iáko to prętko zniknie. RejZwierc 236v; Calag 460b; KochPs 93; Ląki kwitną rozmáićie: Záiącá iuż nie znáć w żićie KochPieś 34, 48, 54; KochSob 65; PudłFr 71.

W przeciwstawieniach: »kwitnąć ... opadać, bywać uschłym, uwiędnąć« (3): Kwiatecżki rozmáite nád nią ſie wieſzáią/ Ráno kwitną á wiecżor záſię opadáią. RejWiz 34v; Mącz 405a; Phil H3.

W porównaniach (2): RejZwierc 51v; Zli zákwitnąwſzy/ iáko kwitną źiołá/ Vwiędną prędko/ y zginą zgołá. KochPs 140. [Cf Przen a) W porównaniach: Przen b) W porównaniach.]

Zwroty: »kwitnąć [jakim] kwiatem« (2): MAtki bożey len [...] kwitnie żołtym kwiatem FalZioł I 79a, I 108c.

bibl. »kwitnąć rozkwitnąć się« (1): ROzráduie ſię puſzcża y puſtynia/ rozweſeli ſię też opuśćiáłość/ y zákwitnie iáko roża. Kwitnąc roſkwitnie ſię [Germinando germinabit] y rozráduie ſię też rádośćią y hukiem BudBib Is 35/2.

Szeregi: »kwitnąć a rość« (1): [ziółko] Z poránku kwitnie á rośćie [florebit et transibit]/ á ku wiecżoru bywa poſiecżone y vfchnie. BibRadz Ps 89/6.

»zielenić się i kwitnąć« (1): Reviresco, Odmładzam ſie/ z nowu ſie zielenię y kwitnę. Mącz 499a.

W przen (9): Leop Is 17/11; Daſz rość we dnie ſzczepowi twoiemu/ á ráno daſz kwitnąć [germinare] naſieniu twemu/ ále żniwo będźie wźięte cżáſu vżywánia/ y będźie żal z rozpácży. BibRadz Is 17/11; RejAp 173v; KochPs 140; SkarŻyw 519; ArtKanc J17; SzarzRyt Dv.

kwitnąć w czym (1): Iż ieſli ſie nádemną dzyeie to okrućieńſtwo męki moiey iáko nád niewinną á nád zyeloną roſzcżką/ ktora záwżdy kwitnęłá w niewinney zyelonośći ſwoiey/ coż ſie owſzem ieſzcże sſtánie nád onym záſchłym á zátwárdzyáłym a złośćiwym narodem RejPos 106.

Szereg: »kwitnąć a rodzić« (1): [Syn Boży] wzywa nas do Ráiu roſkoſzy ſwoich gdzie ony ſády/ ony owoce/ ony iábłká/ ony roże/ kwitną záwżdy/ á rodżą [!] SkarŻyw 125.
Przen (148):
a) Być w dobrym stanie, dobrze się mieć, pomyślnie się rozwijać, krzewić się, szerzyć się bujnie, słynąć; vigere Mącz, Cn (146): KłosAlg D4; WróbŻołt ff3, 91/14; A iż długo na ſwiecie nicz quitnąć nie może Iuz cie tu porucżamy w twą opiekę Boże RejJóz I5v; przed láty poki ony kráiny kfitnęły/ ináczey było. KromRozm I E4v GliczKsiąż K8; Wednye w nocy pilne złośći ich kwitnęły LubPs O, G3v [2 r.], Nv, S6v; KrowObr A, 172v; RejWiz 83v; Dom niepobożnych zgłádzon będźie: przybytki ſpráwiedliwych będą kwitnąć [germinabunt]. Leop Prov 14/11; RejZwierz 127v; 24. Ewánielia kwitnie BibRadz Act 12 arg, I 316a marg, Ps 131/17, II 69c marg; KwiatKsiąż F2v, Iv; In ipso Graeciae flore, Gdy Grecia w wym [!] ſtanie yeſzcze byłá, Gdy kwitnęła rzecz poſpolita. Mącz 131a, 131b [2 r.], 495d; OrzQuin Q; GórnDworz Gg5v; RejPos 94; RejZwierc 51v, 218; ModrzBaz 129v, 130; SkarJedn 22, 224, 397, 402; Krolu/ możeſz mi wierzyć/ że zá lat dawnieyſzych [...] Rychley mierność/ y cnoty kwitnęły wſzelákie KochDryas A2v; KochPs 55, 171; Láſkáwość wielka/ ćichość/ y miłośierdzie w niey niezmierne kwitnęło. SkarŻyw 161; Kwitnęło w Rzymie ſłuchánie ſłowá Bożego z vſt Piotrá S. y vgáśić ſię kazánim iego Rzymiánie niemogli. SkarŻyw 362, A2, A4, 74, 92, 136 (12); NiemObr 59; KlonŻal A4v marg; WisznTr 19; BielSenJoach 3; GórnRozm L4, M3v; GrochKal 19; Phil D3; Aby przećiwniey/ vznawſzy te rzecży/ Z wſtydem ocży ſwoie odwiedli odemnie/ A niech pomoc kwitnie twa [Boże] z poćiechą we mnie. GrabowSet C3v, F3, 13; kośći iuż dawno w prochu nieznáć: ále Sławá kwitnie/ y kwitnąć záwżdy będźie wcále. KochFrag 51; OrzJan 56; LatHar 195, 253, 499; RybGęśli C2v; táka wiárá byłá rzadka/ y ná on czás kiedy kośćioł kwitnął. WujNT 270, 417; Mikołay Sienicki, iáko długo w Rzeczypoſpolitéy kwitnął, wymówcá zacny: to iest w pámięći ludzkiéy. SarnStat 454; SkarKaz 241b, 386b, 578b, 608a; GosłCast 30, 33, 64; SkarKazSej 663b, 671a, 675a, 686a; SkorWinsz A3.

kwitnąć czym (7): BibRadz II 138a marg; wiárá ma záwżdy kwitnąć ſpráwámi żywotá dobrego á cnotliwego RejAp 44v; w Egiptćie kwitnęły [floruerunt] náukámi gwiazdárſkimi Szkoły bárzo sławne. ModrzBaz 128v, 80; SkarJedn 147; SkarŻyw 486; SzarzRyt D3.

kwitnąć czym [= na skutek czego] (1): Iáko młode ſzcżepy polewáne lepiey roſtą: ták wiárá náſzá przeſládowánim kwitnie/ á więcey ku gorze rośćie. SkarŻyw 130.

kwitnąć w czym (25) ku pierwey ſwey ſlawie y zacznoſci: [język] przychodzi. Y też w piſmie/ w ſprawach/ w navcze/ w obycżaioch/ w zakonie: tak wielmi kwitnie FalZiołUng V 119; RejPs 137v; Qwitnąć będę wzbáwieniu ſwim zá twim wſpomożenim LubPs bb4v, K4 marg, Nv, R; GórnDworz Ff3; RejPos 147v; BiałKat 363v; RejZwierc 127; ModrzBazStryj ¶2v; w miłośierdziu/ łáſkáwośći y w innych doſkonáłych Chrześćiáńſkich obyczáiách kwitnął. SkarŻyw 117, 13, 291, 298, 472, 518; NiemObr 7; Day áby cżułá twoy ogień grzeiący/ Co lodem obtocżona Dufzá wyſtępna; á w cnotách kwitnący/ Od złośći odwiedźiona/ Nie wracáłá ſię/ do chęći błądzący. GrabowSet G; KołakSzczęśl B4v, D; PaxLiz A3. Cf kwitnąć z czego w czym; Zwroty.

kwitnąć z czego w czym (1): A dla ozdoby Rzecżypoſpolitey/ By y z Kśiąg w sławie kwitnęłá obfitey/ Monwid ninieyfzy kilká ſet náłożył/ Aby Fricż ożył. ModrzBaz Stryj ¶2v.

W przeciwstawieniach: »kwitnąć ... opak iść (2), (u)więdnąć (2), ginąć, wniwecz się obrocić, ucierpieć« (7): LubPs Vv; ktorzy [panowie] cżáſu woiny poſpołu s poddánemi ſwemi znácżnie kwitnęli/ á potym gdy przyſzedł pokoy/ wſzytko ſie wniwecż obroćiło/ y poddáni znikcżemnieli/ y pan ſtráćił wzięthość/ powagę/ y ſwietność fwoię/ iáko żelázo/ gdy nim nie robią. GórnDworz Hh; NiemObr 7; Stądże dla ſztuki Ziemie álbo Złotá/ Niepráwość kwitnie/ á więdnie Cnotá. RybGęśli B3v; W pokoiu kwitnie wiárá, kwitną práwá, W walkę záś opák idzie kázda fpráwá. KlonKr B4; SkarKazSej 680b.

W porównaniach (13): RejPs 56, 79; RejPos 109v, 128, 147v, 222v; (nagł) Swiatek wiele vwodzi s cnoty. (–) A Coż nas w tym vwodzi iedno miły ſwiatek/ Ktory kwitnie przed námi iáko piękny kwiatek/ A pochwili go vyrzyfz álić wiecheć z niego/ Bo ten nie ma nigdy nie w ſobie ſtátecżnego. RejZwierc 269, [283]v; KochPs 78; PudłFr 41; KołakSzczęśl D; KlonKr F4; A ia drzewo iák Oliwy W ogrodźie Páńſkim wſzczepiony Kwitnąć będę/ nielękliwy W nádźieię z niebá obrony. SzarzRyt A4v.

Przysłowie: Dobrać miła priwatá gdy publiká kwitnie/ Ale gdy tey nie sſtánie wnet priwatá zniknie. RejZwierc 253.
Fraza: »serce kwitnie« = być wypełnionym radością, szczęściem (2): Serce mi kwitnie/ pełenem rádośći/ Pátrząc ná ſpráwy twéy wſzechmocnośći. KochPs 140; GosłCast 69.
Zwroty: »kwitnąć w swym kwiecie« (1): Być [córko] vmiáłá odeprzeć pokuſam ná świecie/ Ktorych młodość nie vydzye gdi kwitnie w ſwym kwiecie BielKom C6.

»kwitnąć w radości« = być szczęśliwym (1): Kto ćię zániedba [Panie] ten kwitnie w rádośći/ A kto ćię ſtrzeże/ rzadko bez żáłośći. Złośliwy włada/ rządźi niewſtydliwy/ Máło v ludźi waży ſpráwiedliwy GrabowSet F3v.

Szeregi: »płużyć i kwitnąć« (1): też to, y co innego, o Papieżách piſáli: á piſáli ná on cżás gdy nawięcey Papiestwo y płużyło y kwitnęło. CzechEp 418.

»kwitnąć i rodzić« (1): będzie kwitnąć y rodzić [florebit et germinabit] Izráel/ y nápełnią wſfyſthek ſwiát náſieniem. Leop Is 27/6.

»kwitnąć i (a) rość« [szyk 1 : 1] (2): áby tá twoiá zácżęta w dobrych á w pocżćiwych ſpráwach młodość/ roſłá y kwitnęłá w tobye RejZwierz A3; SkarŻyw 130.

»(zdobić się), kwitnąć a szerzyć się« (2): RejZwierc 40; táka kośćiołá Bożego ſpráwá y tá wielkiey doſkonáłośći cnot Chrześćiáńſkich ſzkołá kwitnęłá/ á co dźień ſię ſzerzyłá SkarŻyw 363.

»trwać i kwitnąć« (1): wſzyſtek narod wielkich Kniáziow Rezanſkich/ ktory trwał y kwitnął przes kilko ſet lat z gruntu zniſzczał y zginął StryjKron 395.

»zieleni(e)ć się i kwitnąć« (2): BibRadz II 138a marg; Wſzákże w tym ieſt nie máła poćiechá/ iż tá ſzáráńcza [kacerstwo] nie ſzkodzi trawie/ áni zielonym drzewam: to ieſt/ ludziom dobrym y pobożnym/ w ktorych ſię ſercách zieleni y kwitnie religia y boiazń Páná Bogá WujNT 861.

»kwitnąć albo źrzenieć« (1): Cżłowyek ſam dothąd roſcye áż vroſcye y wyęcey yuż rosć nye będzye/ inſſe rodzáye theż wteyże myerze ſą gdy kwitną álbo źrzenyeyą/ dotąd kwitnyeyą albo źrzenyeyą/ áż ſie vftawáyą. GliczKsiąż 02v.

b) Pięknie wyglądać (2):

W porównaniach (2): KochPs 209; iey záwſze twarzycká iák Rożá kwitnęłá PaxLiz Bv.

2. Jaśnieć, błyszczeć, świecić (6): dźiewiąćią gwiazd wity/ Kwitnie Cnéy Ariádny więniec znákomity. KochPhaen 3.

kwitnąć czym (1): HistAl H2v cf Szereg.

kwitnąć w czym (1): Iáko ſpráwyedliwi w iáſnosci ſwey kwitną iáko ſłońce/ gdi ſie ku Pánu z wierną proźbą ſwą vciekáć będą. LubPs Kv marg.

Zwrot: »kwitnąć jako słońce« [szyk zmienny] (4): LubPs Kv marg; ktorzy będą vcżeni/ będą quithnąć iáko Słońce/ á kthorzy ſpráwiedliwośći vcżą wiele ludźi/ iáko Gwiazdy ná wiecżność trwáią. BielKron 467v, 19; RejPos 6.
Szereg: »kwitnąć i jaśnieć« (1): Słyſzeliſmy iż twoy vmyſl mądroſcią kwitnie y iáſnieie [sapientia floreat et coruscat]/ iż przeſzłe rzecży pámiętaſz HistAl H2v.

Synonimy: 1. pukać się; 2. błyszczeć, jaśnieć, łsnić się, świecić.

Formacje współrdzenne: okwitnąć, pokwitnąć, pokwitnąć się, rozkwitnąć, rozkwitnąć się, zakwitnąć, zakwitnąć się; okwitać, przekwitać, rozkwitać się, zakwitać; rozkwitawać; rozkwitawać się; kwitnieć, pokwitnieć; kwiść, rozkwiść; ktnąć; przekwiecać.

Cf KWITNĄCY, KWITNIENIE

WG