[zaloguj się]
[pdf]

LUTERAN (130) sb m

e jasne, a pochylone (w tym w a 3 r. blędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N luterån luterånowi(e), luteråni
G luterån(o)w
D luterån(o)m, luterånum
A luteråna luteråny
I luterån(e)m luteråny, luterånami
L luterånach

sg N luterån (2). ◊ A luteråna (1). ◊ I luterån(e)m (2). ◊ pl N luterånowi(e) (45), luteråni (32); -owie KromI (6), KromRozm II (4), RejPos, WujJudConf, ReszPrz (8), ReszList; -i SkarJedn, SkarŻyw (2); -owie : -i KromRozm III (13 : 5), WujJud (11: 24). ◊ G luterån(o)w (27). ◊ D luterån(o)m (3), luterånum (1) BielKron. ◊ A luteråny (7). ◊ I luteråny (6), luterånami (1); -y : -ami WujJud (2 : 1). ◊ L luterånach (3).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w.

Wyznawca nauki Marcina Lutra, protestant (130): KromRozm I D2v marg, G, Gv marg, G2v; KromRozm II a2v, b3v; Lutheranowye myędzy ſobą yednoſtáyny porządek máyą KromRozm III G3v, C2v, F2, II7v, 12v, O8v (11); Cesarz [...] piſał do Kſiążąt Niemieckich/ żáłuiąc ſie ná nie/ iż ſobie oſobne Seymy vſtáwuią á nie cżynią doſyć Dekretowi Wormáckiemu przećiw Luteranum BielKron 201; BiałKat 118v; Owa wy chcećie Luterany zgodźić z Zwingliany/ co ieſt rzecż niepodobna WujJud 248v; Confeſsioniſte zchlebienia z Luterany dopuſzcżáć muſzą. WujJud L16, 14v, 53, 175v, 208, 227v (43); SkarŻyw 91; COć wymyślili ći Haeretykowie? (Bo ták PhiIozoph Luteraná zowie) KochFr 62; ReszPrz 42, 43, 66, 67, 70 (17); ReszHoz 140; SkarKazSej 686a.

W połączeniu z zaimkiem dzierżawczym w funkcji ekspresywnej (5): nyechaymy tych/ o ktorych wáſſy Luteranowye nic nye dźyerżą KromRozm I L4, E4; náſſych Lutheranow przodki Aeriuſá Luciferá/ y Yowinianá/ [...] z ich náukámi [kościół] zwyćyężył KromRozm II v4v; KromRozm III B7v; WujJud 70.

W połączeniu z nazwą wyznawców określonego kierunku religijnego (2): Luteranowie Aeriani WujJud 228v marg, Mm5v.

W połączeniu z imieniem (1): w dziewiątym rozdziale Ian S. opiſuie [...] ſześćioro prześládowánie haeretykow/ ktore miáło być od czáſow Apoſtolſkich/ áż do ſkończenia świátá: iáko y ſam Chytreus Luteran zeznawa. WujNT 857.

W połączeniach szeregowych (26): KromRozm I E4, M3v, [P2]v; Yácy ſą dźiſyeyſſy Lutherani/ Sákrámentarze/ y Nowokrzczeńcy. KromRozm III D7, B6, G6v, H7, I4v, K3 (9); RejPosWiecz2 94v; WujJud 116v, 131, 165, 214v; Iednáć to wiára v Grekow y v Rzymian/ ſami tylko Heretykowie/ Zwingliani/ Luterani/ Nowochrzcżeńcy/ y inni złą wiárę máią SkarJedn 349, 34; SkarŻyw 91, 394; ReszList 178; Arius ieſt Miſtrzem Arianow/ Luter Luteranow/ Kálwin Kálwiniſtow. WujNT 97, 103, 483; PowodPr 37.

W przeciwstawieniach: »krześcijanin, papista ... luteran« (2): Mnimałem iżebym z krzeſćiyáninem mowił áno z Luteranem. KromRozm I B2; ten Watáblus nie był Luteran ále Papiſtá. CzechEp 264.

W charakterystycznych połączeniach: dzisiejszy luteran (2), miękki (2), prawy (3), prosty, twardy, uparty, wielki.

Wyrażenie: »błąd luteranow« (1): Czym ſię zbija błąd Luteranow/ ktorzy nie w poświącániu ále w ſámym vżywániu pokłádáią ćiáło y krew Páńſką WujNT 603.
Szeregi: »luteranowie i kacerzowie« [szyk 6 : 1] (7): [Bóg] powyedźyał/ iż brony pyekyelne to yeſt kácerze y Luteranowye/ nyemyáły koſćyołá yego przemoc. KromRozm I F4; KromRozm II b3v, y2v; KromRozm III A4, E4v, I2v marg, 17.

»nowokrzczeńcy i luteranowie« (1): Ták Nowokrzczeńcy y Lutheranowye czáſem powyedáyą. KromRozm III H3. [Ponadto w połączeniach szeregowych 22 r.].

»(ani) luterani albo (i, ani) sakramentarze« [szyk 2 : 1] (3): KromRozm III G3v; ácż wy dla zgody/ iego [Kaiwina] náuki odſtępuiąc/ niewiem co zá łataninę y mieſzáninę cżynićie/ niechcąc áni Luteranow áni Sákrámentarzow rozgniewáć. WujJud 171, 173v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 15 r.]

Cf LUTER, LUTERYJAN, LUTERYSTA

KCh