[zaloguj się]
[pdf]

RAŃTUCH (14) sb m

rańtuch (3), rantuch (1), [rajńtuch], rańtuch a. rantuch (10); rańtuch TarDuch, Mącz (2); rantuch CzechEp.

a jasne.

Fleksja
sg pl
N rańtuch rańtuchy
G rańtuch(o)w
A rantuch
I rańtuch(e)m
L rańtuch(a)ch

sg N rańtuch (9). ◊ A rantuch (1). ◊ I rańtuch(e)m (1). ◊ pl [N rańtuchy.] ◊ G rańtuch(o)w (3). ◊ [L rańtuch(a)ch.]

Sł stp brak, Cn: rantuch, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w.: rańtuch.

1. Duży kawał tkaniny służący do okrywania; peplum (peplus) Calep, Cn; velamentum PolAnt; linum Mącz; calyptra (caliptra) Calep; ricinus Cn (13): Iako my othym vyemy isch. yakom ya nyewszyal v robothlyvy zophy gdy szla do targv [...] czterech kith conopy y czterech ranthuchow ploczennych ZapWar 1525 nr 2331, 1527 nr 2534; Mącz 302c; [ActRector 1537 nr 100; KsięgaSądTrześ 1561 nr 1147; tkanka aksamitna, wacek czerwony, rantuch na deszcz InwMieszcz 1585 nr 266].

W połączeniach szeregowych (2): Sindon, Cienkiey á ſubtilney lniáney przędze prześcierádło álbo rąbek/ ráńtuch Mącz 395a; [W czasie procesji z okazji Bożego Ciała wierni] z vkłonem kwiatki rzucáią: w wieniec/ w tkankę/ w fártuſzek y w rántuch iáki koſztowny/ złotogłowowy ábo kitaykowy vbieráią [monstrancję] CzechEp 191; [CracArtific 1552 nr 634].

Szereg: »prześcieradło i rańtuch« (1): Iezu kthorys z maſciami przeſcieradłem cżyſtem y rańthuchem byłes obwinion. ſmi⟨łuj⟩ ſie nad nami. TarDuch C7.
a. Chusta na głowę noszona przez kobiety; calantica, flammeum, rica Calep, Cn; redimiculum Calep (8): Flammeum – Zołti rantuch iakowego vziwaią białegłowi poweſelu. Calep 422b, 150b, 154b, 422b, 773b, 902a, 924b; [tedy niechaj Jej KM w szacie czarnej z sukna włoskiego i także też w płachtach nie w miąższych, jakoby w rantuchach, jechać i nas w temże witać raczyła. ListyZygmAug 1548 72].
[Zwrot: »rańtuchem nakryć (a. przykryć się)«: Tedy oná [Rebeka, kiedy ujrzała z daleka Izaaka] wźiąwſzy rántuch przykryłá ſię. BibRadz Gen 24/65 (Linde); TomZbrudzPeryk Dan 13/32.]
2. Przepaska na głowę (1): Infula Fascia in modum diadematis [...] a quo dependent vittae ab utraque parte – Infuła, rantuch rozpuſzczoni. Calep 535a.

Synonim: 1. rąbek.

ECB