Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ŁADNY

Następne hasło: [ŁADON] »

ŁADO (3) sb i int

m (2), [f], n (1) [f i n w funkcji int].

łado (2), łada (1), [Ładon, Ładona]; łado OrzQuin, KlonKr; łada BielKron.

W pierwszym a wahania, drugie jasne; teksty nie oznaczają ó.

Fleksja

	sg	pl
N	Łado, łada, Ładon
G	Ładony
A	Ładę, łado	Łady
V	łado

sg N Łado (1), [łada, Ładon ]. ◊ [G Ładony.] ◊ A Ładę (1) BielKron, łado (1) OrzQuin. ◊ [V łado.] ◊ [pl A Łady.]

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVII w.

Znaczenia

1. W funkcji wykrzyknika: staropolski pogański przyśpiew taneczny; ruski śpiew tryumfalny (1)
2. n-pers: Pogańskie bóstwo lechickie i litewskie, przez kronikarzy identyfikowane z grecką mit. Ledą (2)

1. W funkcji wykrzyknika: staropolski pogański przyśpiew taneczny; ruski śpiew tryumfalny (1):

[W powtórzeniach intensyfikujących dwu- i trzykrotnych: Adorabant Ledam matrem Caſtoris et Pollucis [...] quod auditur in hodiernam diem, a cantantibus uetuſtiſſima carmina: Lada Lada, Ileli, Ileli, Poleli cum plauſu et crepitu manuum. MiechChron 24; Polacy/ Pomorczycy/ Mazurowie ty naprzednieyſze Bogi mieli [...] Chwalili y mátkę Lelowę y Polelowę Ledę [...] Bo ſkoro po niedziełi Przewodney áż do S. Ianá Chrzćicielá niewiáſty y Panny do tańcow ſie gromádą ſchodzą/ tám viąwſzy ſię zá ręce Lado/ łado/ y łádo moiá powtarzáią. Spiewáiąc ná pamiątkę Ledy álbo Ladony StryjKron 147.]

Zwrot: »łado przyśpiewować« (1): możemy vrągáiąc ſye im [heretykom] buduiącym/ ono Ládo po Ruſku Marcyaliſowé/ tráfnégo Poéty/ z wielkim Tryumffem przyśpiéwowáć: Barbara, Pyramidum fileat miracula, Memphis (marg) Vrągánié Krześćijáńſkié (‒) OrzQuin L4.

[Wyrażenie: »łado moja«: StryjKron 147 cf w powtórzeniach.]

2. n-pers: Pogańskie bóstwo lechickie i litewskie, przez kronikarzy identyfikowane z grecką mit. Ledą (2):

W połączeniach szeregowym (2): Bo przed thym ledá co chwalili [Polacy] Planety/ Pogody/ Pogwizdy/ Heli/ Láde [!]/ Dziewánnę BielKron 344; KlonKr B4v; [Tobie [Kryste] vſtąpił Grom/ Ládon/ Márzáná/ Pogwizd/ Ziewánná. StryjGoniec K3v (Linde); kiedy miáſto práwego [...] Bogá/ ládá Dyabelſtwá/ Ieſze/ Lády/ Nije [...] [Polska] chwaliłá. WujPosŚw 1584 185 (Linde)].

[Zestawienie: »Dzidzis Łado«: Dzidzis Lado/ to ieſt wielki Bog/ ktoremu bieluchne kápłuny ná ofiárę [Litwini i Żmudzini]/ bijáli StryjKron 157.

Szereg: »Leda albo Ładona«: StryjKron 147 cf znacz. 1. W powtórzeniach. [Cf Ladam (ut aulim ex uiuae uocis oraculo dicere) Ledam uocantes MiechChron 24.]]