[zaloguj się]
[pdf]

ŁAJNO (135) sb n

a oraz o jasne (w tym w a 3 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N łajno łajna
G łajna łajen
A łajno łajna
I łajnem łajny
L łajnie łajni(e)ch

sg N łajno (41). ◊ G łajna (16). ◊ A łajno (26). ◊ I łajnem (10); -em (6), -(e)m (4). ◊ L łajnie (5). ◊ pl N łajna (10). ◊ G łajen (12); -en (9), -(e)n (3). ◊ A łajna (8). ◊ I łajny (6). ◊ L łajni(e)ch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w,

1. Kały odchody ludzkie lub zwierzęce; extrementum Murm, BartBydg, Mącz, Cn; merda, stercus BartBydg, Cn; oletum Calep, Cn; fimus, sordes Cn (134): Krowká gdy to vſłyſzáła/ Z łáyná gruzłę vdziáłáłá BierEz H2v, H2v; Murm 60; BartBydg 54, 149b; Stercus. Layno. po polſku Gowno. FalZioł I 143d; LAyno wſzelkie ieſt gorącze w ſwey włoſnoſęi/ A ſtądże ma moc roſpuſzcżaiącą y prziciągaiączą FalZioł I 144a, +5a, I 144a [2 r.], c, d, IV 6d [2 r.] (10); Mącz 49b; Ktemuż [na ból głowy] dobre gniazdo iáſkołcze weſpoł z łáyny/ octem rozmąćiwſzy/ tym głowę okłádáć. SienLek 51, 20v, 148v; Ten to był Ceſarz/ ktorego gdy málucżkim dziećięćiem chrzcżono/ wodę w ktorey był chrzcżony/ łayny ſwymi ſplugawił. SkarŻyw 299.

W połączeniu z przydawką określającą pochodzenie, rodzaj łajna [przydawka przymiotna (100), dopełniaczowa (6); łajno + przydawka (79), przydawka + łajno (27); w tym: łajno cielęce (ciołkowe) (6), człowiecze, (człowieka) (12), gołębie (gołębicze) (4), jaskołcze (4), kocie (kotcze) (3), kokodrylowe (kokodrylusowe) (2), kozie (kozłowe) (5), kurze (2), mysze (6), ośle (osłowe) (4), psie (pieskowo, od białego pieska) (7), świnie (8), wilcze (2), wołowe (wole) (5)] (106): Moc z Layna pſiego ieſt ta iż bolącżki w gardle lecży FalZioł I 144a; Layno wilcże boleſć trzew lecży/ á zwłaſzcża tę niemocz ktorą zową kolika FalZioł I 144a; Iaſzcżorcże Layno fleki żółthe y piegi na twarzy ſpądza przez. FalZioł I 144c; Kozłowe Layno pite z winem żołtą niemocz lecży FalZioł I 144d; Layno Kocie albo kotcże z octem á z gorcżyczą/ parchy goij/ y na opadanie włos pomaga. FalZioł IV 7a; Layno końſkie ſuche/ krew zaſtanawia FalZioł IV 10b; Albumgrecum, tho ieſt pieſkowo łayno FalZioł V 74v; Też łayno ſwieże krowie/ poki ieſzcże ciepłe/ na mieſtcze bolącze przyłożono/ natychmiaſt pomaga. FalZioł V 88, I 79b, 144a [2 r.], b, c [5 r.], d [2 r.] (47); łayna takowych ludzi grube bywaią iako kij, mogłby chłopa zabić GlabGad K4v; BibRadz Ez 4/12, 15 [2 r.]; Rzekł ku mnie [Bóg]/ otomći dał łáyno wołowe miáſto cżłowiecżego [dedi tibi fimum boum pro stercoribus humanis Ez 4/15]/ ktorym tobie cbleb álbo plácek vpiecżeſz. BielKron 96, 96; A ieſli ie [włosy] bielić chceſz/ łáyná iáſkołcze zwołową żołćią zetrzy/ á pomázuy. SienLek 46v; Wſzeláki świerzb ſye goi gdy go tym pomázuią: Naprzod popiołu z świnich łáien/ á ten popiół z wodą rozmęć/ á tym ié pomázuy SienLek 134v; Suchégo łáyná świniégo proch/ ránam dobrze ſłuży SienLek 146v; Albo łáyno kurzé w wodce Szántowéy żámiéſzáć [!] á gdy ſye vſtoi/ wypić: nátychmiaſt iad wyrzući. SienLek 155v,40v, 54, 61, 70, 73 (49); BudBib Ez 4/12, 15; Calep 142a, 727b.

W charakterystycznych połączeniach: łajno białe (4), modre, rzadkie (2), stare, suche (4), świeże (4).

Zwrot: »łajno zrzucić« (1): gdyby Sokoł niemogł łayna zrzucić/ thedy mu dać z ieſć żołć kogutową/ albo warzone białe ſlimaki. FalZioł IV 23b.
Szeregi: »łajno albo bobki« (1): Też łayna/ albo bobki kozie z ocztem zmieſzane/ á pothym na ranę z kąd krew płynie: przyłożone/ ſtanowią. FalZioł V 88.

»gnoj albo łajno« (1): Gnoy człowieczy álbo łáyná/ kiedy nád Zwycżay żołte: Zołtą niemoc známienuie. SienLek 20.

»łajno a mocz« = stercus et urina Vulg (2): iakie naſienie było z ktoregos ſie narodził, iakiż pokarm w żywocie matki twej brał, włayniech á w mocżu byłes zawarty, á cżemu teraz tak wielę [!] żądaſz, á wyſokich rzecży chwataſz. BielŻyw 171; BibRadz Is 36/12.

Przen: O bożkach, bałwanach (3): [Jerozolimo] We krwi twey ktorąś wylałá przeſtąpiłáś/ a łáyny twemi [idilis tuis] ktorycheś nácżyniłá vmazáłaś ſię/ y przybliżyłaś dni twoie BudBib Ez 22/4; mowi Adonái [...] wygubię łáyná [disperdam simulacra Vulg]/ y wytrácę báłwány z Nofu BudBib Ez 30/13, I 419b marg.
2. Zestawienie w funkcji nazwy botanicznej: »czartowe łajno« = Fenula alliacea Bois. et sp. aff (Rost); roślina z rodziny baldaszkowatych (Umbelliforae) (1): Zákurz iey pod nos/ palonym suknem [...] albo czártowym łáynem ktore w Aptece naydźieſz SienLek 116.

Synonimy: 1. gnoj, gowno, 2. asa fetyda.

JZ