[zaloguj się]
[pdf]

ŁATWIE (577) av

łatwie (574), łatwo (2), łatwio (1); łatwo StryjKron (2), łatwie : łatwio Mącz (130 : 1).

-å- (435), -a- (92); -a- BibRadz, HistLan, CzechRozm, KochDryas, KochMRot, BielSjem, Phil, GórnTroas (2), KochPij (2) KochFrag; -å- : -a- BierEz (32 : 2), ForCnR (1 : 4), MurzHist (3 : 4), MurzNT (4 : 7), GliczKsiąż (13 : 1), Leop (6 : 2), OrzRozm (10 : 1), KwiatKsiąż (36 : 1), Mącz (120 : 11), OrzQuin (9 : 2), SienLek (32 : 3), KuczbKat (14 : 13), WujJud (3 : 1), Oczko (7 : 6), NiemObr (4 : 2), KochPij (1 : 1), GórnRozm (4 : 9), GostGosp (7 : 1), WyprPl (1 : 1), WujNT (1 : 2), SarnStat (1 : 4), CiekPotr (8 : 1), KlonWor (1 : 1); ◊ e jasne; o prawdopodobnie jasne (tak w -o).

comp i sup (99 + 1) (nå)łåtwiéj (100); -éj (25), -(e)j (75).

Sł stp: łatwo, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia
Bez trudu, prosto; facile Mącz, Cn, Vulg, Modrz, JanStat; cito Mącz, Vulg; expedite Calep, Cn; plane Mącz; tolerabiter Calep; faciliter, leviter, perfacile, nullo labore a. negotio, perlevi momento Cn (577): BierRaj 19; Podobnoć ſie dawno znáią/ Latwieć śię záśie ziednáią. BierEz D2v, B3, B4v [2 r.], E, G, G3 (25); OpecŻyw 104v; ForCnR C3v, D4, D4v, E2; FalZioł V 13v, 31, 51, 52v [2 r.], 61v; Bowiem krew nie dobrze doſtała á nie dobrze ſtrawiona ciepłem, lathwie ſie w białoſć przemienia GlabGad H4v, O2; BierRozm 19, 21; LibLeg 7/8v, 11/138, 153; LudWieś B3v; HistAl 16; MurzHist F2v, I3y, K3v, Mv, T3y (7); Abowięm co ieſt łatwiéi/ rzec [Quid est facilius dicere] przepuſzczámci grzéchy twoie/ czyli rzec/ wſtąń a chodź? MurzNT Matth 9/5, k. 8v [2 r.], 156; Diar 35, 43, 91; GliczKsiąż D5v, D7, G4v, H3, K2 (11); GroicPorz B4, B4v, h3v, i3, y [2 r.]; KrowObr 120v; Leop *B4v, 4.Esdr 8/14, Eccli 6/7, 1.Thess 1 arg, Iac 4 arg; BibRadz Prov 26/21; będźieſzli thy żyw zbierzeſz łatwie tákie drugie woyſko ſobie OrzRozm N4, F2, F4, F4v, K2 (9); BielKron 240; KochZg B; Abowiem kto by iedno chćiał prawdy słuchać/ łatwie naidzie od kogo by iey słuchał. KwiatKsiąż D4v, A2v [2 r.], Bv, B3, C, C3 (33); Non cito dixerim, Nie ták łátwie wymowię. Mącz 53b; Vilius ... Podło/ łatwio/ tánie. Mącz 496c, 2a [2 r.], 7a, 15c, 16d, 45b, (114); Wiémy co vmieią Seymiki/ ná których/ duży ſłábégo/ śmiáły mądrégo/ łatwie z kluby ſwéy wybija/ ku ſwoiemu pożytku Seymikiem kieruiąc. OrzQuin D, Cv, O, P2, Aa3v, Aa4; SienLek a4, 4v, 14, 15, 21 (27); LeovPrzep H2v; GórnDworz B7, C3, C8, F3, G (25); HistRzym 50; RejPos 98; ktoby cudzey żony pożądadał/ ten z iedney chćiwości łátwie w drugą wpádnie KuczbKat 350, 100, 110, 155, 165, 220 (12); chłop drugiego wołu vkradł/ y [...] wyznał/ żeby ſie był tego więcey niedopuśćił/ by mu był Pleban ták łatwie grzechow nie przepuśćił. WujJud 89v, 41v, 157v; BudBib Ier 41/28; Strum D4, L2, O2; ModrzBaz 17v, 44v; To ty o możny krolu łátwie wynicować Wſzytko możeſz KochDryas A2v; Oczko 8v, 9, 10v, 12v, 17v (12); MWilkHist B4, Iv; [Tatarowie] pogromiwſzy/ y roſproſzywſzy Połowcow/ po tym Ruſkie woyſká łatwo poráźili StryjKron 260, 215, 250, 255; NiemObr 19; Wſzytkich inſzych łátwie zbędę/ Tobie ſłużyć wiecznie będę. KochFr 9, 88; KochMRot B; WerGośc 230; Ten królem będźie/ kogo Bóg miánuie/ Latwie ón ludzkié ſercá ſpráktykuie. KochPieś 40; ArtKanc Q9, Q10; Bá łatwieć to ſtrofowáć rżeczy cudze/ y nie zoſtáwić nic nie pogánionego. GórnRozm K2, B4v [4 r.] C2v, Gv, E2v, I2v, K4v; ZawJeft 26; Iac bych tu przyczynę nalazł latwie bom niewidział tego abyś wm ieden grosz komu nałozeł ActReg 160, 4v, 7, 27, 55, 72 [2 r.] (18); Calep 779a, 784a, 829b, 1071b; tedy ſie łatwiey śiecżką niż ſłomą dobytek wſzeláki przechowáć może. GostGosp 88, 66, 110, 140; Phil B2, I4, O, Q3v, R3; GórnTroas 37 [2 r.]; KochPij C2v, C3; WyprPl B4, C2v; LatHar 2, 259 [3 r.], 580; WujNT 467, 2.Thess 2/2; WysKaz 18; SarnStat 110, 906, 985; KmitaSpit Bv; Latwie ſię v Pángraczá vchroniſz wſzelkiego Podeyźrenia. CiekPotr 60, 44, 50, 54, 60, 61 (7); CzahTr D4; KlonFlis E4v; KlonWor ded **3, 71; ZbylPrzyg Bv.

łatwie do czego (1): Támże prochy ſadzaią/ by rum vcżyniły/ A zatym by do ſzturmu łátwie dziury były. BielSjem 34.

łatwie komu (32): Bog iż mu to łatwie vcżynić/ Chcąc tey iego łżey pokuśić: Zdrowie mu doſtátecżne dał BierEz I2v, Pv; BierRozm 6, 26 [2 r.]; LibLeg 11/160; RejKup t2; MurzNT 13v; Leop 4.Reg 20/10, Mar 10/25; SienLek 18; GórnDworz Qv, V7, Ff8v; HistLan C3v; MycPrz I C4v; CzechEp 91v; NiemObr 77, 115; GórnRozm B4v; bo kto ma cżáſu názbyt/ temu łatwie według iego condiciey wſzyſtkiego doſtánie. GostGosp 6; WujNT Matth 19/24; CiekPotr 39. Cf »łatwie [komu] przyjdzie«.

łatwie ku czemu (1): tákiem piſał/ iáko ku wyrozumieniu Polakowi nayłathwiey było GórnDworz B4v.

łatwie o co (3): iednęmu o ryby łátwiéi/ drugięmu o mięſo MurzNT 13v; GórnDworz Qv; MWilkHist G4.

W przeciwstawieniu: »łatwie ... trudno (przytrudniejszym)« (7): BierEz Ov; Ale łatwyeć pyenyędzy doſtáć [...] zás náuki nábyć álbo naucżonym ſie sſtáć bárzo trudno bywa. GliczKsiąż M6; Nihil dictu facilius, Latwieć rzec/ subaudiendum, ále czynić przitrudnieyſzym. Mącz 86b, 400d; GórnDworz V7, Ff8v; GórnRozm B4v.

W charakterystycznych połączeniach: łatwie dostać (4), doświadczyć (2), naleźć (8), nauczyć (2), okazać (5), otrzymać (3), uczynić (9), ukazać (2), zgodzić się (5); barzo łatwie (9), nie tak (27), tak (6); tym łatwiej (11).

Przysłowia: bibl. Látwiey Wielbłądowi przeiść przez vſſko igielne/ niż bogáthemu wniść do kroleſtwá Bożego [Facilius est camelum per foramen actus transire] Leop Mar 10/25; WujNT Matth 19/24.

Latwiećiem rádzić ięzykiem/ Trudniey ią przewieść vcżynkiem. BierEz Ov.

Latwiey vchowaſz ſytego/ Niżli złodzieiá łácżnego. BierEz Ov.

Látwieyćiem ieden wor nátkaſz/ Niżli kiedy ich wiele mąſz. BierEz P2.

Kto chce bogáty być/ łatwie mu ku nędzy przyść. BierEz Pv.

Tácy co łatwie zbieráią/ Nigdyć o Bogá niedbáią BierEz L3.

Mądry łatwie chytrość pobacży. BierEz K3v.

bibl. Látwiey przeminąć niebu y źiemi/ niſz kreſce iedney z zakonu odpáść [Facilius est autem caelum et terram praeterire, quam de lege unum apicem cadere Luc 16/17]. CzechRozm 91v.

Latwie człowieká poznáć/ kiedy ſye fráſuie. ZawJeft 6.

Kto chce psa vderzyc łatwie kiy nalesc ActReg 117.

Látwiéy ſłowy wyrzéc/ niżli rzeczą ſámą wypełnić.KochFrag 47.

Fraza: »łatwie [komu] przyjdzie« (9): BierRozm 26; kiedić temu ták to łatwie przichodzi/ muśić tho dobrze lepiey vmieć niż pokázuie GórnDworz Fv, E7, F2, I4, M8, Ee3, L12v; KmitaPsal A5v.
Zwroty: »łatwie się domyślić« = facile patet Mącz [szyk 5 : 1] (6): RejKupSekl ee8; MurzNT 8v, 98v; Mącz 283b; Otosz nie trzeba mi wiele do wm o tym pisac łatwie się wm domyslisz finem rerum. ActReg 97; CiekPotr 58.

»łatwie dowieść« (5): Mącz 347b; Latwieć tego dowiodę: Naprzód Zwyczáiem: Potym Práwem Polſkim OrzQuin V4; GórnDworz Ee7; BiałKaz F2; WerKaz 284.

»łatwie obaczyć (a. pobaczyć) (się)« [szyk 12 : 3] (15): BierEz K3v; MurzNT 91, 101; KrowObr A4v; SienLek 34v, Vvv, Xxx [2 r.]; Pytágorás ſtąd/ pátrzącz ná proporcyią/ obacżył łatwie/ cżym mogłá być więthſza ſtroná Herkuleſowá/ niż drugich ludzi GórnDworz V4; KuczbKat 175, 225; ActReg 52; GostGosp 42, 80; SarnStat 340.

»łatwie pojąć« (8): GliczKsiąż G; Mącz 93b; poſtáwiłem przed nimi Króla/ Kápłaná/ Ołtarz/ rzeczy widomé/ áżeby tym łátwiéy/ ná tych rzeczách widomych/ Exekucyą widomie położóną poiąć byli mogli. OrzQuin I3, Aa2; bo piękne ſłow vſádzenie/ łatwie poiąć GórnDworz F8v; KuczbKat 100; CzechEp 327; LatHar [+12]v.

»łatwie poznać (a. (do-, roz-, u)znać)« = facile internoscere a. perspicere Mącz [szyk 33 : 2] (35): MurzNT 31; Diar 44; GliczKsiąż C8v; Iako ſye oni ſądźili łatwie tho poznaſz z Kſyąg ſtárych OrzRozm T2v, Dv; KwiatKsiąż I3, M4; Mącz 69a, 251b, 406a; OrzQuin C2; SienLek a4v; kto weyrzy w wymyſły á w wykręty ich [...] łatwie może rozeznáć iáko thám ieſt zbluźniono á zelżono imię Páńſkie RejAp 136v; LeovPrzep H4; GórnDworz Iv, Aa4v, Ii7v, Mm; BiałKat 328v; GrzegŚm [67] [2 r.]; KuczbKat 70, 110, 185, 300, 305; WujJud A7; Oczko 20v; NiemObr 18, 19; ReszPrz 34; GórnRozm E2; ZawJeft 6; GostGospSieb +3; SarnStat 90.

»łatwie wiedzieć (a. dowiedzieć się)« = facile expiscari Mącz (5): Mącz 301a; OrzQuin G; NiemObr 76; GórnRozm H2v; bo kiedy będźie wiedźiał wiele kámion y chłopow/ tedy też będźie łatwie wiedźiał po wielu wrębow ma rozdáwáć prząść. GostGosp 52.

»łatwie (u)wierzyć« = credulum se praebere Mącz (7): BierEz F3v, K4; Młodźienietz łátwie Ządoſći vwierzył/ a dáł ſie zwieſćz. ForCnR B2v; KwiatKsiąż M4; Mącz 67d, 316d; SienLek Vvv4.

»łatwie (wy-, z)rozumieć« = facile pernoscere Mącz (16): MurzNT 54; Mącz 251b; Możem też łatwie wyrozumieć koniec świátá tego/ s proroctwá Dánielá Proroká LeovPrzep I3, G; GrzegŚm 66; KuczbKat 105, 110, 115, 165, 240 (7); BudBib Bar 6/28; ActReg 138; KołakSzczęśl B4v; Láćiná Niemiecka łatwie ią zrozumieſz iedno cżytay F miáſto V KlonFlis H2v marg.

Szeregi: »łatwie a dobrze« (2): KwiatKsiąż A; białe przy cżarnym/ ſłodkie przy kwáśnym/ łatwiey y lepiey rozeznáć y wybráć cżłowiek może. ReszPrz 34.

»prędko, (a) łatwie« = [szyk 2 : 1] (3): Mącz 294c; Aby tym łatwiey/ á prętko/ mogłá być pomoc náleźioná koniowi chorému/ w potrzebie iego/ poczniemy od głowy áż do nog/ przygody obáczáć SienLek 164v; Calep 392a.

»rychło a łatwie« (1): żaden nie ieſt kthoryby cżynił moc w imię moie/ żeby mogł rychło á łatwie źle mowić o mnie [et possit cito male loqui de me] Leop Mar 9/38.

»nie łatwie ani skwapliwie« (1): áby złoczyńcá ná mękę nie łatwie áni ſkwápliwie od Sędźiego był zdawan GroicPorz hh2.

»łatwie a (i) snádnie« [szyk 6 : 2] (8): LibLeg 7/103v; Citra pulveris tactum vel iactum, vel simpliciter citra pulverem, Bez prace/ łatwie/ ſnadnie. Mącz 331b, 190a, 212d, 313c; Calep 405a; Phil R2; [Bóg] y to ſpráwił/ że ſę grzechow wiele ſnádniey teraz y łatwiey zá pomocą iego/ vſtrzedz y możeſz y chceſz LatHar 676.

Synonimy: dobrze, jaśnie, lekko, prędko, rychło, snadnie, śpieszno.

Cf ŁACNO, ŁACWIE, NIEŁATWIE

JZ