[zaloguj się]
[pdf]

RATAJ (18) sb m

Pierwsze a jasne; -åj, -aj-.

Fleksja
sg pl
N ratåj rataje, ratajowie
G ratajowi Rataj
A rataja
I rataj(e)m ratajmi
L Rataj(a)ch
V rataju

sg N ratåj (5). ◊ G ratajowi (1). ◊ A rataja (1). ◊ I rataj(e)m (3). ◊ V rataju (1). ◊ pl N rataje (1), [ratajowie]. ◊ G Rataj (3). ◊ I ratajmi (1). ◊ L Rataj(a)ch (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII (z Cn) – XVIII w.

1. Chłop, rolnik, też sługa folwarczny; arator Calep; agricola, agripeta, colonus, cultor, sulcator Cn (5): Item powyada yſch Zyacubem rathayem, kthori roku przeſlego wwolwarku myeyſkym ſluzil dwa wyertelya rzy yemu przedacz dopuſzczil LibMal 1547/132, 1547/132; Ity też chlopie rataiu/ pytaż ſię drogy doraiu. SeklKat A4v; ZapKościer 1585/56; Calep 97b; [AktaSejmikPozn 1593/169; Iż staje na tym dzieliku połowica owsem a połowicę tatarkę [!] zasiane, ratajowi tedy tego zboża zebranie wolne p. Miedzianowski zostawuje. InwSzlachKal 1600 nr 64].
[Szereg: »poddani i ratajowie«: do którego [folwarku] jest ról dostatek wielki, które zaorywają poddani i ratajowie domowi LustrPom 148.]
2. Rządca, nadzorca majątku ziemskiego; villicus Cn (8): Potym rychło cżás ſie tráfił/ Iż pan do folwárku náwiedził: Rátay nowych fig názbierał/ A Páná imi dárował. BierEz A2, A2, A3v [3 r.], P4; [Villicus est gubernator. Włodarz, Rathay Cervus F 40/329v (Linde)].

rataj nad czym (1): y rzekł krol do Iozefa/ [...] káż ym [ojcu i braciom] myeſſkać na tzyſtem mieſcu/ á day ym zyemię Ieſen á yeſli wieſz myedzý ymi męże dowcipne vtzyń ye rataymi nad bydłem moým HistJóz E2v.

Przen: Szlachcic zajmujący się gospodarstwem wiejskim (1): Prozna to/ niech mi wierę iako kto chce łaie/ Niemaſz dziś w Polſzcze iedno kupcy/ a rataie. KochSat A2.
3. n-loc Miejscowość: »Rataje« (5): Item zeznal yſch przed dwyema lyathoma thu nad poznanyem v Rathay konya gnyadego yeſth vkradl LibMal 1543/73; Zeznal yſch wrathayach v Blacha wczora wyeczor ſchlyewyka dwoye gąſzi [...] vkradl. LibMal 1546/109v, 1546/111 [2 r.], 123.

ECB