[zaloguj się]
[pdf]

NALEŻĄCY (380) part praes act

należący (379), należąc (1) Mącz.

nå- (304), na- (35); na- GrzegRóżn, BialKaz, SkarJedn; nå- : na- UstPraw (1:2), BibRadz (6:8), Mącz (63:4), CzechRozm (15:6), Oczko (1:1), CzechEp (9:2), Phil (5:1), WujNT (5:1), SarnStat (96:2), GrabPospR (2:3), PaxLiz (1:2); e jasne.

Fleksja
sg
mNnåleżący, nåleżąc fNnåleżącå nNnåleżąc(e)
Gnåleżącégo Gnåleżącéj Gnåleżącégo
D Dnåleżąc(e)j D
Anåleżący, nåleżąc(e)go Anåleżącą Anåleżąc(e)
Inåleżącym Inåleżącą Inåleżącym, nåleżąc(e)m
Lnåleżącym Lnåleżąc(e)j L
pl
N subst nåleżącé
G nåleżących
D nåleżącym
A subst náleżącé
I m nåleżącémi, nåleżącymi
f nåleżącémi, nåleżącymi
n nåleżąc(e)mi
L należących

sg m N nåleżący (36), nåleżąc (1); -ący : -ąc Mącz (23:1). ◊ G nåleżącégo (5); -égo (4), -(e)go (1). ◊ A nåleżący (3), nåleżąc(e)go (1). ◊ I nåleżącym (2). ◊ L nåleżącym (1). ◊ f N nåleżącå (19). ◊ G nåleżącéj (19); -éj (10), -(e)j (9). ◊ D nåleżąc(e)j (2). ◊ A nåleżącą (25). ◊ I nåleżącą (1). ◊ L nåleżąc(e)j (1). ◊ n N nåleżąc(e) (15). ◊ G nåleżącégo (10); -égo (1), -(e)go (9). ◊ A nåleżąc(e) (3). ◊ I nåleżącym (1) SarnStat, nåleżąc(e)m (1) BibRadz. ◊ N pl subst nåleżącé (44); -é (6),-e (1), -(e) (37); -é: -e SarnStat (6:1). ◊ G nåleżących (66). ◊ D nåleżącym (7). ◊ A subst náleżącé (62); -é (17), -e (2), -(e) (43); -é : -e SarnStat (16:2). ◊ I m nåleżącémi (6), nåleżącymi (1) CzechRozm; -émi (3), -(e)mi (3). f nåleżącémi (8), nåleżącymi (1) CzechRozm; -émi (4), -(e)mi (4). n nåleżąc(e)mi (1). ◊ L należących (38).

Sł stp brak, Cn s.v. należyty, Linde XVI(XVIII) ‒ XVIII w.

1. Będący czyją własnością; pertinens Modrz, JanStat; commendatus [alicui] Modrz; spectans JanStat; competens Cn (8):

należący komu, czemu (8): Inſtygator náſz nie ma nikogo pozwáć ad inſtantiam ſuam/ [...] tylko o rzeczy właſnie náleżące oſobie zwierzchnośći pożytkom y imionam náſzym. UstPraw Kv; W ſtárodawnych Rzymſkich práwách nápiſano/ iż ktoby rzecż świętą ábo Zborowi należącą [sacrum sacrove comendatum] vkradł y wydárł/ niech będźie iáko mężoboycá. ModrzBaz 133, 2v; GostGosp 38; ZapKościer 1588/82v; SarnStat 226, 643, 1148.

2. Dotyczący, odnoszący się do kogo, czego, z kim lub z czym związany; adiunctus Mącz; pertinens, spectans Modrz; competens Cn (71):

należący kogo [= do kogo] (2): Piscinalis ‒ Ribnika natieſaczi [!]. Calep 809a; wedle tego poſlednieyſzego obycżáiu (kthory ieſt ſámych thylko wybránych właſnie należący) Pan Kryſtus ieſt á vſtáwicżnie mieſzka w ſwoich wiernych á wybránych/ przez ſámę tylko wiárę RejPosWiecz2 93.

należący do czego (18): BibRadz *3v; Mącz 266d; WujJudConf 116; ReszList 186; Pan MarszałekKoronny doPanaPodlaskiego aby się albo sam albo KIM pewnych punctow doObrony miasta nalezących wywiedział, donie gotaki List pisał. ActReg 26, 18, 170; Crocodilinus ‒ Do krokodila naliezączy. Calep 272a, 807a, 877b; LatHar 356, 662; WujNT przedm 9, s. 516; SarnStat 637, 781, 1019; Różność niéktorych ſłow Láćińſkich y Polſkich do tey materyey [o nazwach geograficznych] należących. KlonFlis H5v.

należący komu, czemu (20): KromRozm II iv; A w inych sprawach RP należących, a zwłaszcza około obrony tak domowej i postronnej namawiać radzie będziemy Diar 38; GrzegŚm 24; Oſobliwe potrzeby/ należące żywotowi ludzkiemu ſą/ wodá/ pokarm/ vbior/ y dom ku okryćiu ſzkárádośći iego. BudBib Eccli 28/26; CzechRozm 78v, 245; Bo ztąd rośćie pomieſzánie ſtanow/ gdy ſię ludźie wdawáią w ſpráwy ſobie nienależące [nihil ad se pertinentibus] ModrzBaz 68v, 13, 17, 55v; SkarJedn 309; SkarŻyw 538; StryjKron 380; [maią Turcy] poſłánce y náznácżone Muffty/ Kády/ y Tábeáminy: ktorzy rzecży ich Religijey należące odpráwuią ReszPrz 44; PaprUp A2, I4; Phil E2; SarnStat 325; PowodPr 28, 54.

należący ku komu, k(u) czemu (29): RejZwierz 100; BibRadz Eccli 39/30, Luc 18/1; A ták cokolwiek było tráfnego [...] miedzy rzemioſły á ſpráwámi/ ku ciáłu tylko należącemi od Kaimowych potomkow napirwey poſzło. BielKron 4v; Mącz 178a, 242c, 290b, 297d, 432c (7); RejPosRozpr cv; RejPosWstaw [1102]v; BudBib Eccli 30/30; ſłowko/ zakon/ nie tylko ſámym kſięgam należy Moyżeſzowym/ ále theż zoſobná inſzym rozmáitym rzecżam w nich nápiſánym/ ták ku zakonowi należącym/ iáko theż nie należącym. CzechRozm 85, 100, 170v, 201, 209, 225; ModrzBaz 76v, 101; CzechEp 105; CzechEpPOrz *3 v; ReszList 191; Amicabilis ‒ Kprzijażni nąliezaci. Calep 61b, 73a; SarnStat 1005.

Wyrażenie: »do rzeczy nic nie należący« = nie mający z czym nie wspólnego (2): Martialis ſzydźi z tych/ ktorzi ſię w dłngich przedmowách/ do rzecży nic nienależących [ad rem nihil spectantibus]/ kocháią ModrzBaz 94v, 94.
3. Będący częścią, elementem czego, składający się na określoną całość, zaliczający się do czego; competens JanStat, Cn; necessarius Modrz; adhaerens, pertinens JanPrzyw (95): WujJudConf 70; [jemu] pod pieczęćiámi oboygá narodu/ dwie Wáce álbo włośći/ leżące w Inflantćiéch/ [...] z ich przyległośćiámi/ z ſtárádawná należącémi ſą dáné SarnStat 1207, 1048.

należący do kogo, do czego (44): GrzegRóżn Bv; Przemowá krotka do tychże Kſiąg należąca do Krześćiáńſkiégo cżłowieká káżdego/ o przypadkoch rozlicżnych cżáſow dziſieyſzych. RejZwierc 181; ModrzBaz 112; KochPs 217; ZapKościer 1579/2, 3, 1580/4, 6, 16v (7); máiąc ku temu przyrodzone ingenium przewykłem/ y do riſowánia ſztuk zwłaſzczá do Matematiki/ Geographiey y perſpectiwy należących StryjKron A3v; Ten Woldemar Margraf przedał był Krzyżakom Pomorſką ziemię/ do Polſki należącą. StryjKron 406 marg, 335; CzechEp 96 marg; CzechEpPOrz **; KochFr [135]; ReszList 186; ActReg 16, 42, 45, 75; LatHar 129; WujNT 64; którzy z Reyeſtru oddáć wſzyſtko w ſkárbie Podſkárbiému maią/ ták Korony/ iáko y inné wſzyſtkié rzeczy do ſkárbu należącé SarnStat 334, 39, 84, 92, 98, 105 (19); SkarKazSej 689a.

należący komu, czemu (7): ActReg 42; Calep 807b; DOchody/ [...] ták z Stároſtw/ Dzierżaw/ Ceł/ y inych wſzelákich/ wſzyſcy Stároſtowie/ Dźierżawcy/ y Mytnicy/ ſkárbowi náſzému należące: [dawać będą powinni] SarnStat 1202, 12 [2 r.], 54, 1027.

należący k(u) czemu (21): KromRozm I D4; KromRozm III F2v, F3, Q3; rzeká. zá granice ma być poczytaná/ ktorey rzeki obiedwie ſtronie álbo wśi brzegow ku im należących vżywáć maią UstPraw Iv; dwie bramczie Ktemus czepczowi nalezącze tesz sperel a ze zlota WyprKr 34v; OrzRozm S4v; Sarmatia Enropaea, Wſziſtko królewſtwo Polskie weſpołek s Xięftwy ku koronie należącemi/ yáko Pruſkie/ Ruſkie/ Mázowieckie Litewſkie Xięſtwo/ y też Zmodzka y Lifláncka ziemia/ y po częśći Moskiewska. Mącz 368d, 206a, 278a, 280c; CzechRozm 72, 84v, 97v, 100v, 101v; ieſliby Iágieło dzieći nie miał/ á Witołd miał/ tedy w Koronie Polſkiey y wſzytkich ku niey należących páńſtwach/ Witołtowe Dzieći/ Wielkie Xiążętá Litewſkie/ pánowáć miały StryjKron 512; SarnStat 181, 194, 978, 1096.

a. O osobach (20):

należący do czego (10): LeszczRzecz A6v; RejZwierc 23v; ná przyſzłym piérwſzym Séymie cognicyą mamy vczynić/ z ſtany Koronnémi do Séymu należącémi SarnStat 97, 34, 339, 393, 551, 552, 645; Akt Wtory. Perſony do niego należące. PaxLiz B4.

należący czemu (2): Diar 88; DZIEWIĄTE KSIĘGI PRAWA GRODZKIEGO: KĘDY OPISAWSZY PERSONY GRODOWI NALEŻĄCE, WYLICZAIĄ, SIE CZTERZY VRZĘDY STAROSCIE PRZEDNIEYSZE. SarnStat 479.

należący k(u) czemu (6): Bistonius, Yeden z tamtąd/ álbo/ ku temu tam należący. Mącz 25c; Plebeius, Ku poſpolſtwu należący Mącz 303e, 112c [2 r.], 201d; Wypiſawſzy perſony ku goſpodárſtwu należącé, y o pożytkách goſpodárztwá tutecznych kráiow: iáko ſą ſády, lásy, y inné drzewá. SarnStat 667.

należący pod co (1): Vexillatio, Proporzec/ huf zwłaſzczá álbo rotá żołnierzów pod yeden proporzec należący. Mącz 491d.

b. O tekście (1):

należący k czemu (1): Ut, Subdicitiusversus, Wiersz k temu nienależący. Mącz 93a.

4. Zasadzający się, polegający na czym, zależący od czego; cosistens Modrz [w kim, w czym] (5): CzechRozm 111v, 245v; Máieſtat tedy ieſt wielmożność á doſtoyność Rzecżypoſpolitey y Krolewſka/ [...] pochodząca z mnimánia zacnośći/ á należąca w ſądźiech y władzy roſkázowánia. ModrzBaz 82; A pod zasłoną wolności w ośiádłośći należącey/ iako wielce ſroga ieſt ſwowoleńſtwá móżność? ModrzBaz 140v; WujNT Eph 2/15.
5. Przeznaczony, służący komu, czemu, używany a. przydatny do czego; pertinens Modrz, JanStat; necessarius, Modrz; spectans JanStat; competens Cn (105): Tedy ſąd ma ſkazáć y poſłáć vrzędniki Ziemſkié do tego [wyznaczenia granic między posesjami] należące SarnStat 472 [idem] 1175.

należący do czego (36): BibRadz Ex 39 arg, Num 4/26; Tapetum, Oponá do obiyánia ścian należąca/ też kobierzec. Mącz 441a, 351a, 387b, 395c, 396b, 407a (21); rády do obronienia pokoiu y zacnośći należące/ ábo wynáyduięmy/ ábo od drugich podáne oznáymnięmy ModrzBaz 127, 37v; LatHar +9v, 128; [podskarbi] wſzytki potrzeby do Myńce należącé [ad monetariam pertinentia JanStat 308] będźie płáćił/ y ſkupował. SarnStat 340, 440, 442, 1197; GrabPospR K2, K3v [2 r.], Lv; Sacrificius ‒ Do offiari maleząci [!]. Calep 936a. Cf Wyrażenie.

należący komu, czemu (10): Mącz 398a, 408b; A posłowie przysiędze rzeczy należące: Dwoje owiec i wino serce weselące Prowadzili przez miasto KochMon 28; WujJudConf 79; ModrzBaz 84, 84v; Oczko 14; Klucżnik [...] iáko ſtátki piwne piwnicy/ ták też śpichlerzowi y wſzemu dworowi należące/ ma opátrowáć/ chowáć y przyczyniáć. GostGosp 54, 42; PaxLiz D2v.

należący k(u) czemu (46): BibRadz Ex 31/7, 8, 35/16, 38/30, Num 4/14, 32, 2.Tim 2/15; KwiatKsiąż F2v; Mącz 7a, 42a, 46a, 48c, 115d (23); ieſzcże były promy z Budzyniá nie przyſzły/ ktoreby wieźli namioty krolewſkie/ y inne należące ku bitwie rzecży BielKron 306v, 305v; lekárſtwá ku tey chorobie [żółtej niemocy] należące iákom nálazł okażę. SienLek 89v; BudBib 2.Mach 9/16; CzechRozm 215; Ieſt w Kśięgách ludzi mądrych bárzo wiele náuk należących ku pohámowániu takowych popędliwośći ſerdecżnych/ ktore ieſli zbytne ſą/ przekażáią prawdziwą znáiomość y rozſądek ſerdecżny ModrzBaz 7, 2v, 93, 123v; GostGosp 152; SarnStat 302, 411; PaxLiz Cv. Cf Wyrażenie.

należący na co (7): Tyryicżycy [...] dáli hoynie wſzythki potrzeby ná ich pogrzeb należące. BibRadz 2.Mach 4/49; Mącz 407a, 492b; WujNT 222; SarnStat 87, 897; áby táki wzdam/ [...] Pánu ſwomu y oycżyznie ſwey powinny koſzt vcżynił/ ná potrzeby do boiu wedłuk iego ſtanu należące. GrabPospR K4v.

Wyrażenie: praw. »do, ku stołu należący« (1:2): Dziedzictwá y ſtátku/ ku ſtołu memu należącego nieprzedam KrowObr 128v; pozwalamy tego/ áby czwarta część wſzytkich dochodów totius corporis Regni, ku ſtołu náſzemu należących/ byłá ná obronę potoczną obróconá SarnStat 102, 1197.
а. Kompetentny z punktu widzenia prawa; competens JanStat, Cn (4):

należący komu (1): Ale ieſli z mieyſcá gdźie poſtánowienié vczynił iáwnie ábo potáiemnie odéydźie/ przed Sędźim ſobie należącym niech będźie pátrzan. SarnStat 1112.

należący k czemu (1): Wſzákże Podkomorzy záchowa z tym/ który go nágánił/ práwny poſtępek: áby go popiérał w práwie ktemu należącym [in foro competenti prosequendam JanStat 419]. SarnStat 470.

Wyrażenie: »należący sąd« (2): A Spráwá ma bydź odeſłána do należącégo ſądu SarnStat 149 [idem] 870.
6. Podlegający komu, czemu, zależny od kogo, od czego; pertinens JanStat (25): Godna rzecż tedy/ ábyſmy tu naprzod rzecży do napráwy ſpráwiedliwośći w nas należące ſobie przypomnieli. PowodPr 63.

należący do czego (3): POzwalamy źiemiam Pruſkim Korrektury praw ich/ do ſądu należącéy SarnStat 866, 863, 906.

należący komu, czemu (21): KromRozm III K3v, K7v; GroicPorz A4; UstPraw B; ActReg 46; Ma tedy dobry Sędzia być wolen przy odpráwowániu ſpraw vrzędowi ſwemu należących/ od wſzelákich áffektow cieleſnych Phil K4v; wſzyſtkié ſpráwy vrzędowi Podſkárbſtwá Koronnégo należącé/ wedle przywileiu y Státutu/ we wſzem cále á ſkutecznie záchowáné bydź máią. SarnStat 361, 34, 125, 149, 216, 430 (15).

7. Wyraża przypisywane komu, czemu ogólnie właściwe postępowanie, obowiązek, przywilej, powinność w sensie czynnym lub (rzadziej) biernym, kompetencje wynikające z prawa, obyczaju lub poczucia moralnego; obowiązujący kogo, przysługujący, przystojny komu, czemu; spectans Modrz; concernens, incumbens, pertinens JanStat; competens Cn (70):

należący k czemu (2): Awſzakoſz ieſliżeby [młodzieńczykowie] w młodośći ſwey/ rzecży kniey nalezączych nieiako niewyſtatczeli/ tedy tychże lat wyſtepki ku ſtarośći zachowaią. KwiatKsiąż Qv, Dv.

a. O urzędach, zaszczytach i wartościach niematerialnych (53): ZGotuycieſz ſie wſzyſcy wy Boſcy ſynowye/ [...] Należącą chwałę daycy [!] Pánu ſwemu. LubPs G4; BielKron 330v; StryjWjaz C4.

należący na kogo (2): KwiatKsiąż I4v; PIERWSZY VRZĄD NA WOIEWODĘ nalezący: Bydź dobrym á wiernym Senatorem Rzecżypoſpolitey SarnStat 241.

należący komu, czemu (48): RejPs 188v; vrzedniczy ziemſczy [...] povinnoſczi ich vrzęndv naliezącze, mayą vypelniacz ComCrac 14v; LubPs G2 marg; LeszczRzecz A2; BibRadz I 478c marg; A tak wonych naukach należaczych [!] wolnemu cżłowiekowi drogę á przikazania cżego mamy naſladowac albo cżego ſię mamy wiárować/ á w Philoſophiey przykłady naiduiemy. KwiatKsiąż H3; RejAp 9; RejPos 201, 234v, 254; RejZwierc 114v, 209, 211, Aaa4v; wyznawamy/ áby káżdy cżłowiek ſámego tylko Páná Bogá chwalił/ [...] á tákowey cżći ſámemu Bogu należącey/ áby nikomu nieoddawał inſzemu. WujJudConf 53; BiałKaz Fv; CzechRozm 66, 193v, 198, 243v; A ták byłoby to z pożytkiem Rzecżypoſpolitey/ áby żadnemu vrzędow vcżonym należących niedawno/ iedno ktorziby iáki znák náuki ſwey okazáli ModrzBaz 135, 15v, 39, 59v, 61v, 106v (9); Oczko 35; SkarŻyw 412; Ná nowym páńſtwie [Skirgajło Olgerdowic] vdał ſię do vſtáwicznych bieſiad y pijańſtwá/ ſtátecznośći Xiążęcemu ſtanowi należącey namniey nieprzeſtrzegáiąc StryjKron 482; CzechEp 74 [2 r.], 79, 87, 280, 427; NiemObr 172; [Fabrycyjus] nieprzyiacielowi ſwemu/ s kthorym wiódł woynę/ wiárę ſwą y cnotę zacnemu Hetmanowi należącą okazał. Phil O3; gdyż to ieſt Rzecż należąca przełożonym/ Parcere ſubiectis et debellare ſuperbos. Phil R3, D2; WujNT 16; SarnStat 140, 547, 557, 937, 1050.

b. O dobrach materialnych (15):

należący na kogo (1): áby [mężowie] máiętnośći ná nie [żony] należącéy [de non receptione bonorum ipsas concernentium JanStat 569] nie bráli SarnStat 590.

należący komu, czemu (10): A co ſie tknie Koców pomienionych w práwie ich odezwem opiſánych kop ſześć Litewſkich ſtronie należących/ té z nich od tego czáſu znośiémy. SarnStat 860, 105 [2 r.], 416 [3 r.], 417, 591, 637 (10).

należący ku komu (3): Doſtoieńſtw przerzeczonych ták Duchownych iáko Swietckich niemamy vmnieyſzáć/ potłumiáć: y ich dźierżaw/ czyńſzów/ ábo dochodów ku nim należących przez ſłuſznégo vznánia Práwá nie mamy bráć. SarnStat 891 [idem 2 r.] 35, 71.

Przen (1): Aby tedy Rzecżpoſpolitha wſzelka żadnego wzruſzenia nie vcżułá/ á z dobrego rządu y poſtánowienia obnáżona nie byłá/ Száty iey ſtanowi náleżące/ y onę okrywáiące/ nie máią być z niey zdzieráne. Phil P2.
8. Prawdopodobnie naglący, pilny (1): wolno inſſa rade bendzie na Seimye wziącz o nalezączich koronnich niebeſpiecznoſcziach. ConPiotr 35.

Synonimy: 1. służący; 2. dotykający, dotykający się; 4. polegający, zależący; 5. przeznaczony, służący, używany; 6. podlegający, zależący; 7. obowięzujący, przysługujący, przystojny, przystojny.

Cf NALEŻAJĄCY, NALEŻEĆ

DJ