[zaloguj się]
[pdf]

MAGNES (28) sb m

a oraz e jasne.

Fleksja
sg pl
N magnes
G magnesa, magnesu magnes(o)w
D magnesowi
I magnes(e)m
L magnesie

sg N magnes (20). ◊ G magnesa (2) BielKron, PaxLiz, magnesu FalZioł (2). ◊ D magnesowi (1). ◊ I magnes(e)m (1). ◊ L magnesie (1). ◊ pl G magnes(o)w (1) [może N sg m ai].

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVIII w.

min. Minerał zwany magnetytem, ruda żelaza o właściwościach magnetycznych; magnes Murm, Calep; Heraclius Calep [magnes – magnetowy kamień żelazo na się ciągnący Mącz 204d; magnet, kamień drogi – magnes Cn] (28): Murm 122; MAgnes ieſt kamień ktori w gorach nad Morzem roſcie/ á zwłaſzcża w Indijey v wielkiego morza Oceana. FalZioł IV 55c; Theż Magnes ieſt barzo dobri ktoby ſie igłą vdawił, albo iakiem inſzem żelazem: włożywſzy gi w vſta: przyciągnie każde żelazo z gardła k ſobie. FalZioł IV 55d; Też ſztuka niemała wybornego Magneſu/ ku wnętrznemu zamkowi przyłożona: oderwie gi FalZioł IV 56a; Był nalezion ieden Magnes: ktori był wągłaſty/ then iednym wągłem/ tho ieſt iedną ſtroną ciągnął żelazo, á drugim węgłem otpychał od ſiebie [...]. Ieſt theż rodzay Magneſow/ kthori ciało cżłowiecże k ſobie ciągnie. FalZioł IV 56a, +8a, IV 46d, 55b, d [2 r.]; BielKron 456v; V Bogá dekret leżał przed nogámi/ W mocżnym Mágneśie wykowan rękámi KmitaPsal A2; KmitaSpit A3.

W porównaniach (7): FalZioł IV 57b; BielKron 246; ciągnął thák ludzkie ocży ku ſobie/ iáko ciągnie Mágnes kámień żelázo. GórnDworz I7; CzechEp 373; A człowiekiem ták władnie/ iáko ſłońce wonnym Nawrotem: álbo Mágnes żelázem nieſkłonnym. KochFrag 26; Mowy bárzo vćieſzney/ záś ſłowá ſtałego: Podobien do Mágneſa/ kámieniá twárdego. PaxLiz C2v; á táką ślicżnośćią Rownaś ieſt Mágneſowi/ kruſzec ćiągnącemu SapEpit B4.

Wyrażenie: »magnes kamień« [szyk 4:4] (8): FalZioł IV 55c [2 r.], 56a, V 106v; dla Mágneſa kámieniá ktorego w wodźie ſkáły ſą nie mogą być żelazem ſpráwione okręty. BielKron 454; GórnDworz I7; Calep 477b, 629a.

Cf MAGNET

ZZa