Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MAKOWKA

Następne hasło: MAKSYMILIJANISTA »

MAKOWY (41) ai

a jasne; o prawdopodobnie jasne (tak w -owy).

Fleksja

sg
m	N	makowy	f	N	makowå, makow(a)	n	N	makow(e)
	G	makow(e)go		G	makow(e)j, makowy		G	makow(e)go
	A			A	makową		A	makow(e)
	I	makowym, makow(e)m		I			I	makowym
	L			L			L	makowym

pl
N	subst	makow(e)
G		makowych
A	subst	makow(e)

sg m N makowy (1). ◊ G makow(e)go (1). ◊ I makowym (4), makow(e)m (1); -ym SienLek; -ym : -(e)m FalZioł (3 : 1). ◊ f N makowå (3), makow(a) (1). ◊ G makow(e)j (2), [makowy]. ◊ A makową (2) [w tym: -a (1)]. ◊ n N makow(e) (4). ◊ G makow(e)go (8). ◊ A makow(e) (1). ◊ I makowym (5). ◊ L makowym (2). ◊ pl N subst makow(e) (2). ◊ G makowych (1). ◊ A subst makow(e) (3).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „mak” (41)
- a. Będący częścią maku (21)
- b. Otrzymany z maku (15)
- c. Koloru maku: jasnopopielaty (4)

Przymiotnik od „mak”; papavereus Cn (41): Każdy rodzay Makowy ieſth podobny ſobie w liſciu/ iedno iże w kwieciu ma roznoſć FalZioł I 104a.

a. Będący częścią maku (21): Mákoſkrzjdły dla tego że ſkrzydłá ma iákoby z mákowe^go kwiećia. KlonŻal C3 marg.

W porównaniach (2): FalZioł V 2v; á iedną málucżką iſkierką iáko zyárno mákowe by wſzytek ſwiát chciał [...]/ mogłby zniſzcżyć RejPos 270v.

Wyrażenia: »głowka (a. głowica) makowa« = coma papaverea Cn [szyk 3 : 1] (4): BielKron 104 [2 r.]; Scapus, Głowká w którey naſienie yeſt/ yáko bywa mákowa główká. Mącz 371a; SienLek 52v.

»liście (a. listki) makowe« (3): liſtki Makowe z oczthem ſtłucżone/ na opuchlinę przyłożone/ rozchodzi ſie opuchlina FalZioł I 104a, I 104c; SienLek 56v.

»nasienie makowe« [szyk 8 : 1] (9): FalZioł I 82c, 103d [3 r.]; HistAl C7v, C8 [3 r.]; Diacodion, Nieyáka máść z mákowego naſienia y inſzych rzeczy vczyniona. Mącz 84b.

»ziarn(k)o makowe« (4): HistAl C7v; ieden [dworzanin] [...] w vcho igláne źiárnem makowym zmierzał/ y trafiał OrzRozm Rv. Cf W porównaniach.

b. Otrzymany z maku (15):

Wyrażenia: »makowe mleko« [szyk 4 : 2] (6): Niektorzy ná ſpánie to lekárſtwo czynią/ [...] káſzę z owśiáney mąki á z mákowego mleká iedzą SienLek 56v, 29v, 54 [2 r.], 118, 157v.

»olej(ek) makowy« (4): Też oleiek tego kopru/ z oleykiem makowym zmieſzany/ cżyni ſpanie FalZioł I 7d, V 42, 98v; SienLek 175.

»makowa polewka« = cocetum Calep (3): FalZioł V 40; Kto tedy ſpáć niemoże/ dobrze mu oleiem z grzybienia nozdrze mázáć/ ieść łocygę/ mákową polewkę. SienLek 56; Calep 210a.

»syrop makowy« (2): á tak zmieſzay thy rzecży z ſiropem Makowym ktory w aptece naydzieſz FalZioł I 103d, V 80.

c. Koloru maku: jasnopopielaty; papaveratus Mącz, Calep, Cn; papaveris colore Cn (4): dwye ſvkny yedne makowa a drugą czyemna vkradl LibMal 1545/108v; Calep [752]b; [Lecz ſie nie zda mákowé nic do czérwonégo. Albertus E2].

Wyrażenie: »makowej maści, [farby]« (2): LibMal 1550/152; Papaveratus, ut papaveratac vestes Mákowey máśćy ſzáty. Mącz 276b; [l suknia makowy farby InwMieszcz 1574 nr 189].

Cf [MAKOWICZY]

ZCh