[zaloguj się]
[pdf]

MĘCZONY (47) part praet pass impf

męczony (26), męczon (21).

W formie niezłożonej m o pochylone; pozostałe formy z tekstów nie oznaczających ó.

Fleksja
sg
mNmęczón, męczony fNmęczona
Gmęczon(e)go G
Dmęczon(e)mu D
Amęczony, męczon(e)go A
pl
N m pers męczeni

sg m N męczón (20), męczony (7); ~ (praed) męczón (20), męczony (4); męczony SkarŻyw (2), PowodPr; -ón :-ony WujNT (2 : 1); ~ (attrib) męczony (1). ◊ G męczon(e)go (6). ◊ D męczon(e)mu (1). ◊ A męczony (1), męczon(e)go (1). ◊ f N (praed) męczona (1). ◊ pl N m pers męczeni (10).

Składnia dopełnienia sprawcy: męczon(y) od kogo (6), przez kogo (1); od kogo : przez kogo BielKron (1 : 1).

Sł stp s.v. męczyć, Cn brak, Linde XVI(XVIII) – XVII w. s.v. męczyć.

Ten, któremu zadają cierpienia (47): A choć przed ludźmi ſą męcżeni [tormenta passi sunt Vulg] wſzakże nádźieia ich pełna ieſt nieśmiertelnoſći. BibRadz Sap 3/4, Apoc 9/5; GrzegŚm 22; BudBib Sap 3/4; A Feſtus wroćiwſzy ſię do domu/ záraz záchorzał/ á męcżony od cżártá/ dniá ſiodmego vmarł. SkarŻyw 445; WujNT Apoc 9/5.

męczon czym (1): PowodPr 62 cf Przysłowie.

Błędne tłumaczenie tatarskiego zest. szāh Ahmed (1): Oſmy był ſin iego Sziachmet co ſie wykłada nabożny Achmet, wſzakoż go Thatarzy teraz zową Sach met, iakoby męcżony Achmet, bowiem od Litwy poimany ſiedział długo w więżieniu [!] w kownie. MiechGlab 30.

Przysłowie: Cżym kto grzeſzy/ tymże męcżony bywa. PowodPr 62.
Szereg: »męczon i dręczon« (1): Ták dyabeł poczuł moc Bábile świętego y innych świętych/ też y po ich śmierći/ gdy mowić nie mógł przy obecnośći kośći ich: y gdy od nich był męczon y dręczon WujNT 478.
Przen: Na którym wszyscy się męczą (1): Tákżeć wſzyſcy chociay więc to do ſiebye znamy/ Iż wedle ſwoich ſtanow doſyć wſzego mamy/ A przedſię iednák cżegoś biegáiąc ſzukamy/ Ieſliż to nie męcżony ten głodny ſwiát mamy. RejFig Aav.
a. Torturowany, katowany; tortus Calep (32): KrowObr 178; Carnificor, Być męczón Kátowan. Mącz 39a; RejPos [105]v; SkarŻyw 125, 441 marg; Calep 1074b; [28. listopada] Ruffá męcż: ze wſzytkim domem męcżonego. LatHar ++6, ++4v, ++5v, ++6v.

męczony dla czego [= z powodu czego] (3): ieden tylko Iowiſzow báłwan mamy wſchowániu: ktory nam od Ceſarzá dány ieſt/ dla ktorego święći Boży męcżeni byli. SkarŻyw 429; Nicety Opátá/ dla obrázow męcżonego. LatHar ++2v, ++5v.

męczony o co (2): BielKron 357; O obálenie kośćiołá pogáńſkiego męcżony. SkarŻyw 273 marg.

Zwrot: »[jakimi] mękami męczon« (1): poſeł Glińſkiego [...] rozmáitymi mękámi był męcżon od Moſkwy. BielKron 411.

Żart. W zagadce o kogucie pieczonym na rożnie [na czym] (2): O kurze dwa gádáli/ dwákroć ſie národził/ Oycá miał pod niebioſy/ potym prorokiem był. Y był męcżon ná drzewie/ dla cżłeká grzeſznego/ Drugi powſtał/ zły to żárt/ z Bogá wſzechmocnego. RejFig Cc2, Cc2.

α. W procedurze sądowej w celu uzyskania zeznań (14): ZLoczyńcá gdy zna vczynek ſwoy ná męce/ á po męce go przy/ może być wtore męczon GroicPorz ii3, hh2 marg, hh4v [2 r.], ii2v [2 r.], ii3 [2 r.], oo4 [3 r.]; Będźie męcżon ták długo/ áż iednáko powie: Aż ſię niepłochy vrząd iáſney rzecży dowie. KlonWor 39.

męczon o co (1): ZLoczyńcá/ ktory raz dla iákiego podeźrzánego wyſtępku ſłuſznie á doſtátecznie wedle Práwá był męczon/ [...] iuż o tenże wyſtępek/ drugą [!] raz nie ma być męczon GroicPorz ii3.

Wyrażenie: »wedle prawa męczon« (1): GroicPorz ii3 cf męczon o co.
b. O męczonych w piekle (5):

męczony czym (2): y będźie męczon ogniem y śiárką [cruciabitur igne et sulphure] przed ánioły świętymi/ y przed Báránkiem. WujNT Apoc 14/10, s. 585.

Zwrot: »męczony na wieki (wiekow) (a. wiek wiekom)« [szyk zmienny] (3): RejAp 169v; w grzechách krom ſkruchy vmieráiący do piekłá idą/ gdzież ná wieki będą męcżeni. HistRzym 98; WujNT Apoc 20/10.

Cf MĘCZYĆ

MP