Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MIECZYKOWY

Następne hasło: 2. [MIEĆ] »

MIEĆ (61621) vb impf

W inf: mieć (771), miéć (247); mieć OpecŻyw (33), OpecŻywPrzedm, OpecŻywSandR, KlerPow, MurzOrt, Mącz (297), MączKoch, KochTr, KochMRot, KochProp, KochWr (3), ZawJeft (2), KochCn (2), KochCz (3), KochCzJan, KochAp, WyprPl (3), JanNKar (9), JanNKarGórn (2), GosłCast (11); mieć OrzQuin (45), KochPs (9), KochBr, KochMarsz, KochMuza, KochPhaen, KochPam, KochSob, KochTarn (3), PudłFr (3), KochPij (2), SiebRozmyśl (12), też RejKup (2), SienLek; mieć : miéć MurzHist (4 : 19), MurzNT (2 : 3), GrzepGeom (1 : 37), BiałKat (14 : 13), Strum (8 : 29), Oczko (13 : 8), KochFr (10 : 10), KochDz (1 : 1), KochPieś (1 : 6), GórnTroas (9 : 4), KochFrag (1 : 2), OrzJan (24 : 2), SarnStat (307 : 30).

Fleksja

indicativus
inf	mieć, mieci
praes
	sg	pl	du
1	måm	mamy	måwa
2	måsz	måcie	måta
3	må	mają, maju

praet
	sg		pl
1	m	miåłem, -m, -em miåł, ja miåł, miåł	m pers	mielismy, -smy, -esmy mieli, mielichmy, -chmy, -echmy mieli, my mieli, jeśmy mieli
	f	miałam, -m miała, ja miała	m an
	n		subst	-chmy miały
2	m	miåłeś, -ś, -eś miåł, miåł	m pers	mieliście, -ście, -eście mieli
	f	miałaś, -ś, -eś miała	m an
	n	-ś miało	subst
3	m	miåł, mieł	m pers	mieli, mieli są
	f	miała, jest miała	m an	mieli
	n	miało	subst	miały, mieli

plusq
	sg		pl
1	m	miåłem był, -m miåł był, -m był miåł	m pers
3	m	miåł był, był miåł	m pers	byli mieli, mieli byli
	f	miała była, była miała	m an
	n	było miało	subst

fut
	sg		pl
1	m	będę miåł, mieć będę	m pers	będziem(y) mieć, mieć będziem(y), będziem(y) mieli
	f	będę miała	m an
	n		subst	będziemy miały, będziem mieć
2	m	będziesz miåł, mieć będziesz, będziesz mieć	m pers	będziecie mieć, mieć będziecie, będziecie mieli
	f	będziesz miała, mieć będziesz	m an
	n	będziesz miało	subst	będziecie miały, mieć będziecie, będziecie mieć
3	m	będzie miåł, mieć będzie, będzie mieć	m pers	będą mieć, mieć będą, będą mieli
	f	będzie miała, będzie mieć, mieć będzie	m an	będą mieć
	n	będzie miało, mieć będzie, będzie mieć	subst	będą mieć, będą miały, mieć będą, będą mieli

imperativus
	sg	pl
1	niech, niechåj måm, nięchåć będę mieć	miéjmy, niech måmy
2	miéj	miéjcie
3	niech, niechåj ma, niech będzie miał	niech, niechåj mają

conditionalis
	sg		pl		du
1	m	miåłbych, bych miåł, miåłbym, bym miåł, -m by miåł, by miåł	m pers	mielibysmy, bysmy mieli, by -smy mieli, by mielismy, melibychmy, bychmy mieli, by mielichmy, by my mieli, mielibych, bychom miele	m pers	bychwa miała
	f	miałabych, bych miała, bym miała	m an		m an
	n		subst	bysmy miały	subst
2	m	miåłbyś, byś miåł, miåłby, by miåł, bodaj miåł, by ty miåł	m pers	mielibyście, byście mieli	m pers
	f	byś miała, by miała, bodaj miała, ty miałaby	m an		m an
	n	byś miało, by ty miało	subst	byście miały, byleście miały	subst
3	m	miåłby, by miåł, bodaj miåł, byle miåł, daj miåł, by mieł	m pers	mieliby, by mieli, by miali, bodaj mieli	m pers
	f	miałaby, by miała, bylo miała	m an	by mieli	m an
	n	miałoby, by miało	subst	miałyby, by miały, by mieli	subst

con praet
	sg		pl
1	m	bych był miåł, miåłbych był, bym był miåł, bym miåł był	m pers	bysmy byli mieli
1	f	bych była miała	m an
2	m	byś był miåł, by ty był miåł, miåłby był, by był miåł	m pers	byście byli mieli
3	m	by był miåł, by miåł był, miåłby był	m pers	by byli mieli, mieliby byli, by mieli byli
	f	by była miała, by miała była, miałaby była	m an
	n	by było miało	subst	by były miały, miałyby były

impersonalis
praes		må się
praet		miåno, miało się, miåno było
con		by miåno, miåno by, miałoby się, by się miało
participia
part praes act		mając, mająć, mający, majęcy, majuc
part praet act		miåwszy
inne formy
fut du 1 - będziewa mieć, będziewa miała, miała będziewa

inf mieć (4015), mieci (5); mieci KlonŻal; mieć : mieci MetrKor (3 : 2), LibLeg (71 : 2). ◊ praes 1 sg måm (2159) [w tym: -ąm (81)]. ◊ 2 sg måsz (3262) [w tym -ąsz (2); -ż (34): przed samogłoską i półotwartą (13), przed spółgłoską dźwięczną (10), przed bezdźwięczną (11)], majesz (1); måsz : majesz LibLeg (36 : 1). ◊ 3 sg må (16020) [w tym: -ą (26)]. ◊ 1 pl mamy (3823) [w tym: -ąmy (34)], måme (1) ListRzeź. ◊ 2 pl måcie (709) [w tym: -ącie (1)]. ◊ 3 pl mają (7923) [w tym: -ja (65), -ję (1); -ąją (4)], maju (2); -ą : -u MetrKor (34 : 1), LibLeg (82 : 1). ◊ 1 du måwa (14) BierEz O3v, BielŻyw 8, ZapWar 1553 nr 2685, BielKron 63v, Mącz 356d, RejPos 192v, SkarŻyw 103, 224, MWilkHist K2v, K3, PudłFr 25, BielRozm 34, WyprPl B2, KlonWor 14. ◊ 2 du måta (3) GórnDworz E4v, SkarŻyw 490, PudłFr 48. ◊ praet 1 sg m miåłem, -m, -em miåł (345), ja miåł (3), miåł (2); miåłem : ja miåł : miåł ZapWar (11 : – : 1; 1527 nr 2383), RejKup (11 : 3 : 1). f miałam, -m miała (41), ja miała (2); miałam : ja miała ZapWar (2 : 1), RejJóz (3 : 1). ◊ 2 sg m miåłeś, -ś, -eś miåł (183), miåł (1); miåłeś : miåł BielKron (4 : 1). f miałaś, -ś, -eś miała (64). n -ś miało (2). ◊ 3 sg m miåł (5043), mieł (1); miåł : mieł RejKup (45 : 1). f miała (1046), jest miała (1); miała : jest miała LibMal (24 : 1). n miało (700). ◊ 1 pl m pers mielismy, -smy, -esmy mieli (113), mielichmy, -chmy, -echmy mieli (33), my mieli (4), [jeśmy mieli]; -chmy ZapWar, RejJóz, RejKup (2), RejWiz (2), RejZwierz, RejAp (3), GrzegŚm, RejZwierc (2); smy -chmy : my mieli Diar (2 : 3 : –), BibRadz (2 : 3 : –), RejPos (2 : 12 : –), WujJud (– : 1 : 1), SarnStat (5; 1 : –); ~ -smy (99), -śmy (1), -(s)my (11), -zmy (1) ComCrac, -żmy (1) BielSen; -smy : -śmy ActReg (8:1). subst -chmy miały (1). ◊ 2 pl m pers mieliście, -ście, -eście mieli (44). ◊ 3 pl m pers mieli (1980), mieli są (1); mieli : mieli są ArtKanc (3:1). m an mieli [w tym cum N pl typu: smokowie (13), zające (2), orzeł z liszką (2)] (22), miały [żorawie] (2); mieli : miały KmitaSpit (2 : 2). subst miały (361), mieli (2); miały : mieli Leop (8 : 1), BielKron (22 : 1). ◊ plusq 1 sg m miåłem był, -m miåł był (7), -m był miåł (4). ◊ 3 sg m miåł był (14), był miåł (11); ~ beł (2) ZapKościer, PaprUp. f miała była (1), była miała (1). n było miało (2). ◊ 3 pl m pers byli mieli (5), mieli byli (3); ~ beli (1) PaprUp. ◊ fut 1 sg m będę miåł (65), mieć będę (21). f będę miała (7). ◊ 2 sg m będziesz miåł (276), mieć będziesz (45), będziesz mieć (19). f będziesz miała (13), mieć będziesz (2). n będziesz miało (1). ◊ 3 sg m będzie miåł (306), mieć będzie (54), będzie mieć (17). f będzie miała (54), będzie mieć (11), mieć będzie (9). n będzie miało (17), mieć będzie (6), będzie mieć (4). ◊ 1 pl m pers będziem(y) mieć (48), mieć będziem(y) (41), będziem(y) mieli (18); ~ będziemy (54), będziem (53); -emy OpecŻyw, ComCrac, GroicPorzRej, Goski, OrzRozm (4), OrzQuin, RejAp (2), RejPos, RejPosWiecz², KuczbKat, WujJud, MycPrz (2), ModrzBaz (2), ReszPrz, OrzJan (2), KołakSzczęśl, JanNKar (2), VotSzl; -em RejRozpr, HistAl, Diar, DiarDop, KrowObr, BibRadz, BielKron (4), GrzegRóżn, KwiatKsiąż (2), Prot, SarnUzn, LeovPrzep, GrzepGeom, BielSpr, KochMon, WujJudConf; PaprPan (2), SkarŻyw (4), WerKaz, KochWr, ActReg (1), WysKaz, SkarKaz (2), CzahTr; -emy : -em LibLeg (3 : 5), RejPs (1 : 1), LubPs (2 : 1), RejWiz (2 : 1), Leop (1 : 3), RejZwierz (1 : 1), SienLek (1 : 2), RejZwierc (5 : 1), ArtKanc (3 : 1), WujNT (2 : 2), SarnStat (6 : 1). subst będziemy miały (1), będziem mieć (1). ◊ 2 pl m pers będziecie mieć (61), mieć będziecie (36), będziecie mieli (5). subst będziecie miały (2), mieć będziecie (2), będziecie mieć (1). ◊ 3 pl m pers będą mieć (99), mieć będą (62), będą mieli (30). subst będą mieć (27), będą miały (13), mieć będą (11), będą mieli (1). m an [wilcy, jelenie] będą mieć (2). ◊ 1 du będziewa mieć (1) OrzRozm K3v, będziewa miała (1) RejKup h4, miała będziewa (1) RejKup p8v. ◊ imp 1 sg niech, niechåj måm (17), nięchåć będę mieć (1) OpecŻyw. ◊ 2 sg miéj (490); -ej (57), -ej (24), -(e)j (409); -éj OpecŻywSandR, OrzQuin (2), BiałKat (2), Strum (10), KochPs (7), KochTr, KochFr (3), KochDz, KochPhaen (3), KochPam, KochPieś (2), PudłFr (5), WyprPl (4), SiebRozmyśl, GosłCast (2), też SienLek; -ej Mącz (17), ZawJeft; -éj : -ej OpecŻyw (7 : 4), MurzHist (3 : 1), KochSob (1 : 1). ◊ 3 sg niech, niechåj ma (117), niech będzie miał (1) SarnStat. ◊ 1 pl miéjmy (39), niech måmy (5) RejŁas, LubPs (2), LatHar, SzarzRyt; -é- (5), -(e)- (34). ◊ 2 pl miéjcie (122); -é- (18), -e- (6), -(e)- (97); -é- MurzHist (2), MurzNT, OrzQuin (2), KochPs (2), KochMRot, KochPieś (2), GórnTroas, WyprPl, SiebRozmyśl; -e- Mącz (3), GosłCast; -é- : -e- OpecŻyw (5 : 2). ◊ 3 pl niech, niechåj mają (78). ◊ con 1 sg m miåłbych, bych miåł (424), miåłbym, bym miåł, -m by miåł (ZapKościer 1589/86) (201), by miåł (3); bych BierRaj, ZapWar, LibLeg (7), March¹Wiet, OpecŻyw (4), PatKaz II, PatKaz III (4), HistJóz, BielŻyw (3), BierRozm (3), WróbŻołt (4), WróbŻołtGlab, RejPs (18), RejJóz (8), SeklKat (2), HistAl (2), MurzHist (6), RejWiz (7), RejFig (3), RejZwierz, BielKron (29), Prot (3), RejAp (2), RejPos (12), BiałKat (5), RejZwierc (13), WujJud (2), HistHel, BiałKaz, SkarJedn (4), KochOdpr (2), KochPs (2), SkarŻyw (15), StryjKron (2), KochJez, NiemObr (11), KochEpit, KochFr (4), KochMarsz, KochPieś (4),PudłFr (8), KochWr, PaprUp (2), KochCz, KochFrag, RybGęśli, SarnStat (4), PowodPr, SkarKaz (10); bym KromRozm II, OrzRozm, OrzQuin (3), KuczbKat, Oczko (4), ReszPrz, WerGośc, WisznTr (2), ZawJeft (2), Phil (2), GrabowSet (3), OrzJan (6), WyprPl, LatHar (3), WysKaz (4), JanNKar (3), SiebRozmyśl, CzahTr (4), PaxLiz, SapEpit, KlonWor; bych : bym BierEz (15 : 1), GliczKsiąż (4 : 2), LubPs (11 : 1), GroicPorz (1 : 4), Leop (4 : 19), OrzList (3 : 1), BibRadz (19 : 1), KwiatKsiąż (2 : 2), Mącz (29 : 2), SarnUzn (1 : 1), GórnDworz (10 : 12), HistRzym (10 : 1), HistLan (1 : 1), Bud Bib (8 : 3), Strum (2 : 2), BudNT (4 : 5), CzechRozm (10 : 25), PaprPan (1 : 3), ModrzBaz (5 : 2), ZapKościer (1 : 1), CzechEp (4 : 26), ArtKanc (5 : 2), GórnTroas (1 : 1), WujNT (21 : 7), CiekPotr (1 : 9); bych : bym : by RejKup (13 : 1 : 1), KrowObr (8 : 9 : 1), ActReg (8 : 11 : 1). f miałabych, bych miała (44), bym miała (21); bych BierEz (3), OpecŻyw (3), March², RejRozpr, RejJóz (3), RejKup (2), Leop, RejFig, RejZwierz, BielKron (3), HistRzym (3), HistLan, KochMon, BudBib, KochOdpr, SkarŻyw (8), Kochś, PudłFr, KochFrag (2), PudłDydo (2); bym Mącz, WisznTr, BielSen, ZawJeft, SiebRozmyśl (5), GosłCast (8), ZbylPrzyg; bych : bym BibRadz (3 : 2), KochSob (1 : 1). ◊ 2 sg m miåłbyś, byś miåł (451), miåłby, by miåł (58), bodaj miåł (1), by ty miåł (9); by, bodaj MetrKor, ForCnR (2), FalZioł (5), BielŻyw, LibMal, BielKron, SienLekAndr, GrzepGeom (2), BielSat, WujJudConf, MWilkHist, BielRozm, WyprPl; by ty miåł BielKom (2); byś : by : by ty miåł LibLeg (1 : 1 : ‒), BierEz (1 : 7 : ‒), OpecŻyw (1 : 4 : ‒), RejPs (6 : 2 : 1), RejRozpr (1 : 1 : –), RejKup (1 : 2 : 1 : ‒), HistAl (1 : 4 : ‒), MurzHist (1 : 2 : 2), Mącz (7 : 1 : ‒), HistRzym (7 : 3 : 1), RejPos (39 : 3 : ‒), BiałKat (4 : 1 : ‒), BielSpr (1 : 2 : 1), Strum (20:3 : ‒), SkarŻyw (7 : 4 : 1), PudłFr (1 : ‒ : 1), SkarKaz (4 : 1 : ‒). f byś miała (34), by miała (4), bodaj miała (7), ty miałaby (1); by BierEz (3), BielSat; byś : by, bodaj : ty miałaby OpecŻyw (4 : ‒ : 1), KochPieś (1 : 1 : ‒). n byś miało (1) RejZwierc, by ty miało (1) BielŻyw. ◊ 3 sg m miåłby, by miåł (3534), bodaj miåł (2), byle miåł (2), daj miåł (1), by mieł (1); by miåł : by mieł ComCrac (5 : 1). f miałaby, by miała (710), bylo miała (1). n miałoby, by miało (856). ◊ 1 pl m pers mielibysmy, bysmy mieli, by -smy mieli (LibLeg 10/61v, NiemObr 78), by mielismy (SarnStat 218) (388), melibychmy, bychmy mieli, by mielichmy (LatHar 370) (184), by my mieli (1), mielibych (1), [bychom miele]; bysmy BierRaj, OpecŻyw, BielŻyw (2), SeklKat (5), KromRozm I, KromRozm II (5), KromRozm III (5), Diar (12), DiarDop (13), GliczKsiąż (6), KrowObr (21), OrzList, UstPraw, OrzRozm (3), GrzegRożn (3), KochSat, KwiatKsiąż (3), Mącz (3), SarnUzn (5), LeovPrzep, GórnDworz (4), RejPosWiecz³, BiałKat (6), KuczbKat (11), BielSpr, MycPrz (9), WierKróc, CzechRozm (19), PaprPan (3), ModrzBazBud, Oczko, StryjKron, CzechEp (26), KochFr, ArtKanc (10), PaprUp (4), OrzJan (5), JanNKar (2), SarnStat (16), GrabPospR (5), PowodPr (2), SkarKaz (13), CiekPotr, SkarKazSej (4); bychmy RejJóz (3), RejKup (2), RejWiz (6), RejFig, RejZwierz (2), GrzegŚm, HistLan, RejZwierc (26), BudBibKaw, WerGośc (2), ZawJeft, WysKaz; bysmy : bychmy LibLeg (14 : 5), RejPs (1 : 10), HistAl (7 : 1), MurzHist (2 : 3), LubPs (1 : 1), Leop (5 : 1), BibRadz (4 : 11), BielKron (11 : 1), RejAp (2 : 6), HistRzym (1 : 1), RejPos (10 : 65), WujJud (2 : 9), WujJudConf (8 : 1), RejPosWstaw (15 : 3), BudBib (2 : 4), KarnNap (2 : 1), ModrzBaz (11:1), SkarJedn (3 : 2), SkarŻyw (8 : 2), NiemObr (9 : 2), ActReg (5 : 1), LatHar (3 : 1), WujNT (15 : 1), VotSzl (5 : 3); bychmy : by my mieli HistJóz (1 : 1); bysmy : bych MurzNT (2 : 1); ~ -smy (340), -śmy (4), -zmy (3); -smy : -śmy SkarJedn (2 : 1), SkarŻyw (5 : 3); -smy : -zmy Leop (3 : 2), BielKron (10 : 1). subst bysmy miały (2). ◊ 2 pl m pers mielibyście, byście mieli (147). subst byście miały (5), byleście miały (1). ◊ 3 pl m pers mieliby, by mieli (1297), by miali (1) LibLeg 6/191v, bodaj mieli (1). m an by mieli (9) [w tym cum N pl typu: psi, smokowie (5), jelenie (1), zwierzęta (1)], by miały (1) Oczko. subst miałyby, by miały (476), by mieli [w tym: m (1), f (4), n (5), Don i Wolha (1)] (10); by miały : by mieli LibLeg (12 : 1), MiechGlab (1 : 1), Diar (8 : 1), UstPraw (2 : 1), BielKron (8 : 1), RejZwierc (14 : 3), ModrzBaz (30 : 1); ~ miały (474), mieły (1); miały : mieły BielKron (8 : 1). ◊ du 1 m pers bychwa miała (1) KochSz B2, bodajżezwa miała (1) PudłFr 17. ◊ con praet 1 sg m bych był miåł (8), miåłbych był (2), bym był miåł (1) ActReg, bym miåł był (2); miåłbych był Strum; bym miåł był CzechEp; miåłbych był : bym miåł był CzechRozm (1 : 1). f bych była miała (1). ◊ 2 sg m byś był miåł (4) RejKup, BibRadz, RejPos (2), by ty był miåł (1) BierEz, miåłby był (1) BielKron, by był miåł (1) PaprPan. ◊ 3 sg m by był miåł (86), by miåł był (24), miåłby był (7); by miåł był ZapWar, KwiatKsiąż, SkarJedn, CzechEp (3); miåłby był BiałKaz, KochWr; by był miåł : by miåł był : miåłby był PatKaz III (1 : 1 : ‒), RejPs (3 : 1 : ‒), RejKup (1 : – : 1), GliczKsiąż (1 : 1 : ‒), GórnDworz (3 : ‒ : 1), RejPos (34 : 2 : –), CzechRozm (8 : 11 : ‒), PaprPan (5 : ‒ : 1), PaprUp (2 : ‒ : 1), ActReg (‒ : 2 : 1); ~ był (113), beł PAprUp (3). f by była miała (8), by miała była (1) RejWiz, miałaby była (1) ModrzBaz. n by było miało (9). ◊ 1 pl m pers bysmy byli mieli (3), mielibysmy byli (2), bychmy byli mieli (1) RejPos; bysmy byli mieli HistAlHUng, BielKron; mielibysmy byli ActReg; bysmy byli mieli : mieli bysmy byli GórnDworz (1 : 1). ◊ 2 pl m pers byście byli mieli (4). ◊ 3 pl m pers by byli mieli (29), mieliby byli (6), by mieli byli (5); mieliby byli NiemObr; by mieli byli RejAp; by byli mieli : mieliby byli : by mieli byli Leop (1 : 1 : ‒), RejPos (6 : 3 : ‒), CzechRozm (3 : ‒ : 3), WujNT (‒ : 1 : 1). subst by były miały (7), miałyby były (1); by były miały : miałyby były RejPos (3 : 1). ◊ impers praes må się (13). ◊ praet miåno (93), miało się (2) RejKup), Oczko, miåno było (1) LibLeg. ◊ con by miåno, miåno by (109), miałoby się, by się miało (22) RejPos (3), RejZwierc, CzechRozm (3), ModrzBaz, CzechEp (4), ReszList, GórnRozm (3), ActReg (2), Phil, JanNKarOrz, CiekPotr. ◊ part praes act mając (2001), mająć (7), mający (2), majęcy (1) KmitaSpit, majuc (2); -ąc : -ąć : -ący PatKaz III (1 : ‒ : 1), SeklKat (4 : 1: ‒), RejKup (9 : 1 : ‒), MurzNT (9 : 1 : –), Mącz (14 : 2 : 1), MycPrz (25 : 1 : ‒), KołakSzczęśl (2 : 1 : –); -ąc : -uc LibLeg (12 : 2). ◊ part praet act miåwszy (29).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w. (dwanaście z niżej notowanych przykładów).

Znaczenia

I. W funkcjach semantycznych (w połączeniu z dopełnieniem imiennym) (32829)
II. W funkcji gramatycznego, modalnej i czasowej (w połączeniu z bezokolicznikiem) (28795)

I. W funkcjach semantycznych (w połączeniu z dopełnieniem imiennym) [Ze względu na możliwość łączenia się z kilkoma dopełnieniami należącymi do różnych zakresów, wskutek czego dane użycie „mieć” staje się wieloznaczne, suma liczb frekwencyjnych w znaczeniach podporządkowanych tej grupie jest wyższa od bezwzględnej liezby użyć; to samo może dotyczyć rubryk podporządkowanych znaczeniom.] (32829):

1. Posiadać, być właścicielem (też w kontekście przenośnym); est [alicui], habere, possidere Mącz, Cn [w tym: co (1730)] (1920): Iedná żoná kokoſz miáła/ W ktorey śię bárzo kocháłá BierEz 14 (18); OpecŻyw 46 (9); tak iż był ku takowe^mv mieniu przyſzedł/ iże ſám niewiedźiáł tzo miał ForCnR D3v; ZapWar 1524 nr 2187 (3); HistJóz A3 (9); był pytan od iednego bogacża cżemu ieſt vbogim cżyli gdzie iakie ſkarby ma BielŻyw 8 (19); MiechGlab 72; LibLeg 6/160 (5); Kto imienia niema/ żyw ma być robotą. March³ V7v; ComCrac 14v (2); Bo iákoby miał wezłoćie Co da vbogiey ſiroćie RejRozpr C (6); ConPiotr 30v (6); LibMal 1544/81v (2); RejJóz Dv (2); SeklKat M (2); RejKup B (12); HistAl C4v (6); KromRozm I F2v (2); MurzHist V2v; MurzNT Matth 10/9 (8); KromRozm II r4v; KromRozm III G7v (2); Diar 24 (5); BielKom A4 (4); thák iż ktoby nyemyał letnikow/ páſow ſrzebrnych/ ſſubek/ wyſſywanych álbo háwtowánych koſſulek/ zá nicby nye ſtał. GliczKsiąż C6v (14); LubPs 12 (2); POdwoyſki ma być obieran [...] z oſyádłych ludźi/ wſzákże niebárzo znácznych/ coby miał przynamniey puł łanu Oſyádłoſći. GroicPorz g2v (12); gdyſz panow Bogathſzych náſwiećie niemáſz/ kthorzyby nic nierobiąc thák wiele Bogaſtw mieli/ iáko wy maćie KrowObr 139v (11); RejWiz 105; Ieſliſz tedy chceſz odzierżeć tę rolą bliſkośćią/ kup/ y mieyże Leop Ruth 4/4 (29); Gdy żoná vmrze miawſzy wiáno ná imieniu UstPraw B2v (6); KochZuz ktv; Bo com miał wſzytkom przegrał RejFig Bb2v (9); RejZwierz 11 (11); bom ſię náucżył ná tym przeſtawáć co mam. BibRadz Philipp 4/11 (18); Goski A11v; OrzRozm Ov (2); Stádá dobytká doſyć/ więcey niż przedemną mieli krolowie w Ieruzálem. BielKron 79v; W dárzech ſie nie kochał/ co miał Rycerſtwu rozdawał. BielKron 387 (41); KochSat B (2); KwiatKsiąż C3v; Mącz 37c (13); OrzQuin B2v (2); Prot B3; ProtStoj Ev; SienLek 188; RejAp 42v (2); GórnDworz G5v (7); HistRzym 28v (16); RejPos 10v (29); BiałKat 21 (2); BielSat B4 (9); HistLan C2 (9); KuczbKat 330 (2); NVż też ieſli maſz pcżołki/ tedy ie też wcżás podchędożyć RejZwierc X08v; Philozophowie wárſtátow nie mieli/ Przedſię w bogáctwiech y w ſławie ſłynęli. RejZwierc 221 (36); BielSpr 39v (5); WujJud A3 (4); RejPosWstaw [143⁴] (3); BudBib Gen 12/5 (15); HistHel D; MycPrz II A3 (2); Ten táki ieſt iákoby ów co kóniá ma á wozá álbo śiodłá nie ma Strum N3 (11); BudNT Matth 18/25 (4); StryjWjaz B2; CzechRozm 234 (7); PaprPan I4v (2); Bo iż Krolowie máią ſię zá ſzcżęśliwe/ że y nikomu niesłużą/ y wſzelákich rzecży doſtátek máią ModrzBaz 130 (24); Oboie byli vbodzy/ mieli tylo pięćdzieśiąt groſzy. SkarŻyw 101; mowiłá correccze [!] ſwey: mawá wiele imion w Egipćie/ poiedzwá tám oglądáć ie. SkarŻyw 224 (41); MWilkHist C; ZapKościer 1580/7 (6); A wiem też o wielu tyśięcy tych/ ktorzy/ ácż mieli wielkie doſtátki: iednák nie tylko ich poſtradáli/ ále y gárdło vtráćili CzechEp 351 (4); A pieniądze tákie ſą/ że ie y źli máią KochFr 84 (5); KochDz 104; Y Fiedur/ co ma/ dałby wſzytko pewnie/ By ſie mógł iáko zoſtáć przy krolewnie. KochSz C3; KochMRot A2 (2); ReszList 166; WerGośc 218 (4); WisznTr 22; BielSen 18 (2); BielSjem 23; PudłFr 14 (4); ArtKanc T9; BielRozm 13 (7); GórnRozm B3v (14); PaprUp F2v (3); ActReg 45 (5); GostGosp 2 (27); GostGospPon 169 (2); GostGospSieb +2 (2); KochFrag 39 (3); OrzJan 11 (3); OstrEpit A3; WyprPl A2 (3); LatHar 559 (4); KołakSzczęśl B; Kto ma dwie ſukni/ niech vdźieli temu co nie ma: á kto ma pokármy/ niech tákże vczyni. WujNT Luc 3/11; Sprzeday wſzytko co maſz/ á rozday vbogim WujNT Luc 18/22; A vczniowie iáko kto miał/ poſtánowili káżdy poſłáć ná wſpomożenie bráćiey ktorzy mieſzkáli w Iudſkiey źiemi. WujNT Act 11/29 (49); WysKaz 6 (6); JanNKar Cv; SarnStat 190 (34); WitosłLut A4; GrabPospR L3 (2); KmitaSpit A4v (2); PowodPr 10; SkarKaz 80b (10); A podobno y tę trochę/ ktorą ieſzcze niebogá ma/ rádziby iey [= ojczyźnie] wzięli. VotSzl B4; zá twoim pobożnym ſtárániem Wiele dobrego mamy oycze moy namilſzy CiekPotr 24 (8); CzahTr B (3); GosłCast 23; PaxLiz E; SkarKazSej 660a (7); KlonFlis Cv; KlonWor 12 (3); ZbylPrzyg B2; SzarzRyt C3v.

mieć komu [= stać kogoś na zapłacenie komuś] (1): bo yego ocyec iż ma ná co inſſego/ á to ná piwo/ ábo vbyory/ przecż by theż nyemyał myeć náucżycyelowi GliczKsiąż M6v.

mieć na co [= stać kogoś na coś] (1): GliczKsiąż M6v cf mieć komu.

Bez dopełnienia: nie cierpieć braków (56): Myć ſwoie dzieći vcżymy/ [...] Prace/ miáry/ áby miały/ Indzie chlebá nie żebráły. BierEz S2; BielŻyw 144; LibLeg 7/98; RejRozpr D3; MurzNT Mar 4/25 (2); GliczKsiąż L2 (2); o drugie ná ſwiecie iuż nigdy niedbamy/ By mieli y pozdycháć/ kiedy ſámi mamy. RejWiz 167; Ieſli mu będzieſz dawał/ przytuli ćie ku ſobie: á ieſli nie będzieſz miał/ opuśći ćie. Leop Eccli 13/4 (7); BibRadz Matth 25/29 (6); Mącz 151a (2); RejAp 40v (4); RejPos 336v (3); KlonŻal Cv; ActReg 52; LatHar 559 (2); WujNT Matth 13/12 (10); SarnStat 634; SkarKaz 80b marg (6); CiekPotr 3; Muái rádá nie rádá/ od żalu wielkiego Máiąc/ záś teraz niemieć/ zginąc z świátá tego. PaxLiz B4; SzarzRyt C3v.

Z dopelnieniem w postaci przysłówka oznaczającego ilość (62): BierEz M4 (3); BielŻyw 49 (2); GlabGad 04; BierRozm 19 (2); SeklKat L4; RejKup d8 (2); KromRozm III K7; BielKom C8; LubPs R4v marg; Coż po tym iż maſz doſyć á nie znáć ná tobie RejWiz 51v (3); Leop Tob 4/8 (3); KochZuz ktv; RejFig Aa; BielKron 21 (4); KochSat B3; Cui minus nihilo est, Który mniey ma niż nic. Mącz 247a (5); RejAp 40v; GórnDworz B7v; RejPos 113v (4); RejZwierc 66v (3); BudBib 2.Par 25/9 (2); PaprPan T3; KochFr 92; KochMRot By; PudłFr 20 (2); BielRozm 8; GórnRozm Cv; bo nie tego ón chce/ áby ſie miał dobrze [...] ále żeby miał co nawięcéj KochWr 32 (2); ActReg 87; GostGosp 150; RybGęśli C4; WujNT 2. Cor 8/15 (2); SarnStat 80; SkarKaz 579a; CiekPotr 64; SkarKazSej 666b; KlonWor 43.

Z dopełnieniem w postaci wyrazu oznaczającego pomieszczenie lub schowek, określanego przydawką wyrażającą obfitą zawartość (10): BierEz S3; Będzieſz miał ſrebrá złotá pełne ſwoye wory. BielKom Dδv; RejWiz 61; Pytał nas trzebáli nam iákich towárow/ to ieſt korzenia. Powiedźieliſmy iż go mamy pełne nawy BielKron 454 (4); RejZwierc 221v; Inſzy niechay ſzpichlérze náwieźioné máią KochPs 6; KochMRot A4.

Z okolicznikiem w postaci wyrazu oznaczającego schowek na pieniądze lub pomieszczenie na plony lub towary; całość oznacza bogactwo (z przeczeniem ‒ ubóstwo) [w czym; w tym: bez dopełnienia (6)] (20): RejRozpr B3v (2); A ia mam ſyla wkomorze. RejKup e8v; RejWiz 74v; Leop 4. Reg 20/13; BielSat C2v (3); RejZwierc 221v (4); KochFr 3; WerGośc 223; PudłFr 16; BielRozm 19 (2); OrzJan 111; Choćia świetnych klenotow hoyność w ſkarbiech máią. RybGęśli B3 (2).

W imp: »miej, niech(że) ma(ją) (sobie)« = nie chcę tego, nie zazdroszczę (8): KochMon 29; miey ſobie ſwoie ſrebro ná potępienie. SkarŻyw 57 (2); widźiſz/ że nieprzyiaćiel twoie pośiadł. Niechże ma: ia ná tym przeſtáię co mi zoſtáwił. OrzJan 57 (3). Cf »miej wszytek świat«.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym lub osobowym w tej samej funkcji [przy sobie (6), sobie (4), u siebie (3), dla ciebie, około siebie] (15): ktorzi budi miely ſobye dla pasyenia bidl swoych poddany naschi LibLeg 11/89 (3); Oſtatek [...] wſsithkiey swey mayenthnoſczi ruſchayączey ktorą przi sobie ma panom exequtorum swym nyzey napiſanym wmocz poruczil MetrKor 59/76 (2); Tene tibi, Miey ſam dla ciebie. Mącz 446b; OrzQuin T4v; RejZwierc 25 (2); ActReg 169; SkarŻyw 57; ZapKościer 1588/78v; KochFragJan 4; OrzJan 44 (2).

W połączeniu z „swoj” lub „własny” [swój (52), własny (19), swoj własny (3)] (74): BierEz G4v (3); OpecŻyw 87 (2); FalZioł V 65v; BierRozm 11; LibLeg 11/63v (2); ConPiotr 30v; bo then tho Byenyak wlaſznego konya nyemyal alie na oyczewſkym yeſzdziel LibMal 1548/147; BibRadz II 67a marg; OrzRozm Hv (2); Dziś w tey źiemi Alſáciey ſiłę ſláchty/ ktora ma ſwe zamki/ miáſtá/ wſi etć. BielKron 283v (6); Mącz 428d; HistRzym 85; RejPos 275v (3); BielSat D (4); RejZwierc 98v (3); BielSpr 50v (3); SkarŻyw 57; Pewnieć ſię nie tułáią: pewnieć páłace ſwe roſkoſzne máią. CzechEp 61; BielSjem 28; PudłFr 47; BielRozm 10 (4); GostGosp 62 (2); GostGospPon 170; OrzJan 44; LatHar 119; SarnStat 519 (4). Cf »nie mieć nic własnego, swego«.

W połączeniach szeregowych (9): iż przerzeczony N. przerzeczoné N. dobrá [...] będźie dźierżał/ miał/ y obyczáiem dźiedźicznym pośiędźie SarnStat 685 [idem (4)] (9).

W charakterystycznych połączeniach: mieć bogactwo (26), boty (4), browar, bydło (9), dobra (24), dobre mienie (2), dobytek (6), dom(ek) (domostwo). (19), dostat(cz)ek (23), dwor (3), dzierżawę (dzierżenie) (7), folwarki (5), gospodarstwo, [ile] groszy (4), w gumnie (2), imienie (36), kaletę (w kalecie) (3), kamienice, klenot (3), konia (konie) (19), kożuch, księgi (książki) (3), kupią, las (4), libraryją, łańcuchy, łowiska, macierzyste, majętność (51), manele, miasto (3), miech (mieszek, w mieszku) (4), mlyn (3), monetę, mynnicę,, nadania, odzienie (7), ogrod, ojczyste (ojczyznę) (2), oprawę, osiadłość (16), osła (osły) (5), osłę, oślicę, owcę (owce, owieczkę) (21), owies, pałace (3), pczołki (2), pełną komorę (w komorze) (2), pełne kąty, pełne nawy, pełne stodoły, pełny okręt (2), perły (4), pieniądze (pieniążki) (30), pierścienie (2), w pokładzie, pole, posag (2), possessyją (2), przywianek (2), psa (pieski) (3), purpurę, puszczą, rolą (14), ryby (3), rysztunek, sadzawki (3), sieci, siekierę, siodło, skarb(y) (32), w skarbiech (2), sprzęt, sprzężaj (10), stado (6), statek (5), staw(ki) (9), suknią (sukienkę) (13), szat(k)ę (szaty) (12), (pełne, nawiezione) szpichlerze (3), szubki, śrebro (23), tarcze, trzody, ubior (4), warstaty, wełnę, wiano (summę wianną) (4), wielbłądy (2), wiele dobrego (2), wieś (wioski) (14), winnicę (5), wino, włokę, włości, woły (9), (pełne) wory (worki, w workach) (6), woz (4), zagon, zamek (4), zapony, zboże (2), zegar, ziemię (5), złoto (27), złoty (sb)([ile] złotych) (6), Żyt(k)o (3), żywność, źwierzynę; mieć beśpiecznie, chędogo, kęs (2), mało (mniej) (14), nazbyt [czego, co] (5), poczciwie, siła (3), trochę (po trosze, w trosze) (7), tyle czworo, tysiącami (2), wiele ((na)więcej) (23), we zlocie; z dopełnieniem zaimkowym: (wszy(s)tko) co((ż)kolwiek) (188), nic (7), nieco (2), to (13), wszytko (3).

Przysłowia: Lepieyći mieć trochę z pokoiem: Niż wiele z ſtráchem z gomonem. BierEz M4.

Czo ziemy to wſzytko mamy RejJóz C8.

Frazy : »co mam, to mam« (2): Ale co mamy to mamy Gdy tu ſwiátá vżywamy RejRozpr D3; RejZwierc 37v.

»jako komu masz albo nie masz« = według czyichś możliwości materialnych (1): Yedno wżdam nye zá rowno/ według tego yáko komu máſz albo nyemáſz/ thák to ſie przydawa. GliczKsiąż F2v.

»by miał i pod skorą« = za wszelką cenę (1): Więc by miał y pod ſkorą thedy muśi dobyć/ A przedſię niedoſtátek przy drugich ozdobić. RejWiz 72.

»miej wszytek świat, poł świata« (1:1): Miéy ty chceſzli pół świátá/ dobra prze mię cnotá. PudłFr 35 (2).

Zwroty: »co [nieokreślone] mieć« = posiadać choć minimalny majątek; habere Vulg [szyk zmienny] (6): GliczKsiąż M8v; Leop Eccli 13/6; Quibus re salva profueram, Poki yeſzcze co mieli Mącz 353b; Mali kto co niewádzi dla przygody chowáć. HistLan A3; HistHel ktv; KlonKr A4v.

praw. »mieć część« [w tym: w czym, na czym (3); z kim (1)] = być współdziedzicem lub współwłaścicielem [szyk zmienny] (4): BudBib Deut 12/12; W stodolie pani wdowa ma część trzecią ZapKościer 1580/6v (2); SarnStat 473.

»mieć w dom(k)u, doma« [szyk zmienny] (10:4): BierEz I (2); oto pan moy dał mi wſſytko wmoc/ nye wye co ma wdomu ſwoym HistJóz A3; GliczKsiąż M8v; Leop 4. Reg 4/2; Mącz 429a; bo żadny tego nie żąda cżego doſyć domá ma. HistRzym 13; RejPos 301; ModrzBaz 47; SkarŻyw 412 (3); KochSob 70; GostGospSieb +2.

»w dzierżeniu mieć« (1): zebi y. m. pewnich rzeczi za niepewne pvsczacz nie raczila a poky [...] wdzierzeniv miecz ye bedzie. LibLeg 11/42.

»grosz [= choć grosz] mieć« (1): Wſzytko łotr z wiecżorá przegrał/ Niewiem by groſz przy ſobie miał. RejZwierc 236.

»mieć kaletę« = być bogatym (1): By miał naſpráwiedliwſzą/ á nie ma kálety/ Albo Liſá w zánádrzu/ ſlbo Vyá w práwie/ Káżdy konfuze ſtánie w ſwoiey káżdey ſpráwie. RejZwierc 244.

»nie mieć ni kwartniezka« (1): powieda iż mu pewne pieniądze z Gdańſká przynioſą/ á on thám niema ni kwartnicżká. RejZwierc 59v.

»nic nie mieć« = (zwykle) być ubogim; nihil habere Mącz, JanStat [szyk zmienny] (44): PatKaz III 131; Nic nietracy kto nic nie ma BielŻyw 53 (2); RejRozpr F2; RejKup e3v; GliczKsiąż B2v; RejWiz 60 (2); RejFig Bb2v (2); RejZwierz 137v; BielKron 115; Codro pauperior, Proverb. Yeden z tych który nic nie ma. Mącz 58d (3); HistRzym 16v (2); RejPos 193; RejZwierc 168 (4); BudBib Eccli 20/19; SkarŻyw 26 marg (9); ReszHoz 116 (2); BielSjem 6; Nic nie máiąc z tymi/ co nie niechcą/ przeſtáię KochPieś 36; KochSob 56; PudłFr 20; GórnRozm Cv; ActReg 132; WysKaz 9 (2); SarnStat 239; CiekPotr 44.

»nie mieć nic [czyjego]« = czyjeś rzeczy nie są cudzą własnością [szyk zmienny] (3): nie mam nic twego/ co widziſz moię to właſne. BielKron 15v; ZapKościer 1588/82v; SkarKaz 351b.

»nie mieć nic własnego, swego; mieć co swego własnego« [w tym: nic swego własnego (1)] = nihil proprii habere JanStat [szyk zmienny] (12:11; 1) : RejRozpr Cv; KromRozm III G7; RejWiz 105; BielKron 139v (3); Coenobium, Klaſztor/ Mieyſce ná którym z poſpolitego dobrá żywą/ nikt nie ma nic właſnego. Mącz 59a; OrzQuin T4v; RejPos 23 (4); BielSpr 51; WujJudConf 213; CzechRozm 184 (2); SkarŻyw 117 (2); WerKaz 288; WujNT 81 (3); SarnStat 208.

»nie mieć ołownego pieniądza« = być bardzo ubogim (1) : Cui homini hodie peculi numus non est plumbeus, Który człowiek nie ma ołownego pieniądzá ná wſziſtki ſwey máyętnoścy. Mącz 286a.

»państwo mieć« = być bogatym [szyk zmienny] (5): iż onę swą żąd[zą], [...] Rzekomo tym napełniają, Im więcej państwa mają BierRozm 18; KromRozm III P7v; SkarŻyw 440; WysKaz 42; SkarKazSej 693b.

»parteki chleba nie mieć« = być bardzo ubogim (1): niewiem/ iákoby ſie był Lázarz on s Cżyscá wykupił/ ktory y pártheki chlebá niemiał. KrowObr 76.

»mieć pieniądze (a. pieniążki), złoto ((i) srebro), grosz(e), dukaty, grzywny, złote« [w tym: pieniądze i złoto itp. (3)] = być bogatym (z przeczeniem ‒ ubogim); pecunias habere Vulg [szyk zmienny] (32:24:2:1:1:1): BierEz P4 (3); FalZioł V 53; BierRozm 19; LibMal 1543/76v; RejKup d8 (2); BielKom Bv; Zonyć by ſnadź był nye poyął by byłá nye myáłá pyenyędzy. GliczKsiąż Q (2); Leop Mar 10/23; RejFig Bb3v (2); RejZwierz 32v (4); KochSat A3; Mącz 253d (2); Prot Bv (2); HistRzym 61v; HistLan C2v (4); RejZwierc 229; SkarŻyw 62 (2); KochFr 3; KochDz 108; KochMuza 25; KochPieś 15; wiém pewnie/ że nie ieſt ſromotá/ Gdy dawa iábłká/ ten/ co nie ma złotá PudłFr 15 (7); BielRozm 31; GórnRozm G3v; GostGospGroch kt; KołakCath C2v; WujNT Mar 10/23 (2); SkarKaz 315b (2); CiekPotr 35; GosłCast 69; SkarKazSej 666b (2); Ktorzy máią Dukaty báwią ſię roſkoſzą KlonWor 52 (2); SzarzRyt C3 (2).

»mieć przed rękoma« = posiadać (1): content [...] z śiebie y z tego co ma przed rękomá. GostGospPon 169.

»mieć w (swych) ręku« = posiadać [szyk zmienny] (2): LibLeg 11/42; ze ia to Imięnie mąm wręku post Confiscationem. ActReg 162.

»mieć [co] spełna [= w całości]« (3): RejZwierc 221v; KochFr 3; Rzeozpoſpolita poki ieſt w cale/ poty káżdy ſwoie może mieć ſpełná GórnRozm I3v.

»mieć [co] spolne (a. społeczne), na poły, społecznie, społu, pospolite, jedno; mieć na poły [w czym]« = być współwłaścicielem; habere communia Vulg [szyk zmienny] (9:4 : : 2:1:1; 1): ZapWar [1526] nr 2454 (2); KromRozm I M2; Oni zá ſie wſſyſcy co wierzili/ byli poſpołu/ y mieli wſſytkie rzecży ſpolne. Leop Act 2/44; OrzRozm I; BielKron 118v (3); OrzQuin P4 (2); SkarJedn 58 (2); ZapKościer 1580/7 (2); WujNT Act 2.arg (4); SarnStat 637 (2); [żona mówi do męża:] iam nie niewolnicá/ Wſzytkiego mam ná poły ZbylPrzyg A3v.

»nie mieć własności« = nie mieć nic własnego (2): BielKron 412; ktorzy wolą tho/ iżby lud wſzytek Boży zginął/ niż áby namniey co ſwe^go (ábo nie ſwe^go/ bo ná ſwiecie nikt niema właſnośći) dla zgody vpuśćić mieli. GórnDworz Ii4v.

»mieć złote gory« = być bardzo bogatym (1): Bych miał y złote góry: mnie by wżdy [zdrowie] ważyło Więcéy nád złoto PudłFr 72.

Szeregi: »mieć, (i) dzierżeć« = habere et tenere, obtinere possidereque, tenere, habere, possidere JanStat [szyk 4:2] (6): Mącz 428d; dźiewki dźiedźiczné dobrá ná wieki będą mieć y dźierżeć. SarnStat 636 (5). [Ponadto w połączeniach szeregowych 9 r.].

»mieć i trzy mać« (2): GroicPorz 12v; IAko nie ten ieſt bogáty/ ktory wiele znał álbo widźiał bogactw/ ále ten ktory ie w rzecży ſamey ma y trzyma WysKaz 3. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

Z dopełnieniem w postaci wyrazu użytego przenośnie (18): GliczKsiąż C5v (2); Leop Hebr 10/34; RejPos 264; widzimy tho y w bydlętach niemych/ [...] gdy im dzieći pobiorą álbo pobiją/ bo też żadnego inego ſkárbu nie máią RejZwierc 150v; doſyć maſz máiętnośći ieſli ſię boiſz Bogá BudBib Tob 4/22[23]; SkarŻyw A3v (3); Ktoregokolwiek Itanu ieſteś/ maſz iákiekolwiek duchowne grzywny y tálenty Páná twego LatHar 673; RybGęśli Dv (2); WujNT Hebr 10/34; Wiemy Pánie Boże náſz/ iż maſz wielkie páłace/ á niebo ćię y niebá wſzytkie nie ogárną. SkarKaz 454b; SkarKazSej 672a.

~ W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [u siebie, za sobą] (2): Virgo satis dotata est, si pudica est, Pánná vczćywa á dobrze wychowána/ nie máły poſag zá ſobą ma. Mącz 95b; CzechEp 25.

Zwrot: »mieć złoto tolosańskie« = mieć pecha (1): Więc kiedy iáki nędznik ſzcżęśćie ma błazeńſkie: Mowią że ma nieborak złoto Toloſáńſkie. KlonWor 11. ~

W przen (1): ktorzy [zakonnicy] zá ieden dom/ oycá ábo bráćią opuſzczone/ tyle domow máią/ ile klaſztorow WujNT 164.

Przen: O przynależności człowieka do bostwa lub religii, zwłaszcza przez mistyczne zjednoczenie (5): KrowObr 116; wſzyſtkiego [Boga] będźieſz miał/ y ćiebie on wſzytkiego będźie miał WysKaz 8.

W połączeniu z „sobie” (3): RejWiz 130v; rzući wczás prawie duſzę ſwą miedzy kácerze ty/ áby ią dużſzy y iádowitſzy kácerz Tobie miał. OrzList h4; Te nędzniki miey ſobie [Wenus], y męcz iáko raczyſz. CiekPotr 18.

a. Zacząć (zaczynać) mieć: dosta(wa)ć, uzysk(iw)ć, wziąć (brać) (327): Trzećiey [części] żądam ábych ią miał/ Boćiem więcey z was prácował BierEz M2v; podzcie zabijémy go a będziémy mietz dziedzitzwo iego. OpecŻyw [61] (2); BielŻyw 60 (2) March² D4; ZapWar 1547 nr 2639; Leop Deut 18/1; UstPraw B2v (2); RejZwierz 40v; BibRadz Num 18/20 (7); Mącz 153c; HistRzym 50 (2); BielSat Dv (3); BudBib 3.Reg 21/2; Strum N3v (2); náprzod ſtárał ſię oto/ áby miał kśiąſzki S. Ewángeliey. SkarŻyw 133; StryjKron 462; ZapKościer 1583/40 (2); BielRozm 25 (3); ActReg 9 (3); GostGosp 100; Ieſlibym ſie nie wróćił/ niech wſzyſtko ma ſzkołá WyprPl C3; WujNT przedm 27 (4); áby poczćiwie záſłużeni Rzeczypoſpolitéy ludźie/ nagrodę ſłużb ſwych przyſtoyną mieli. SarnStat 79 (9); CiekPotr 12 (2); KlonFlis D3; Ey toćiem widźiałá Suknią krzeczną/ teżbym ia táką rádá miáłá ZbylPrzyg A4 (2); SzarzRyt D3v.

mieć z czego (2): kupil pyerziną za 6 groſſi y ſuknya za 12 gr skthorey ma karwathką LibMal 1553/174 (2).

mieć za co (9): A jeszcze bych na tem zyskał, Za wiotchy czołn nowybych miał BierRozm 26; KłosAlg A4v (2); lathwye kthemv przidzye yſz zaplathe za ſſwoye voli myecz bendzye. LibLeg 11/138; BielKron 456; OrzQuin G3; ModrzBaz 32; SkarŻyw 480; PaprUp G3v.

mieć po kim [dotyczy dziedziczenia] (8): BielKron 75; przedał cząſtkyę swoyę Imyenya na wąſzorach y na sduncyczach Ktorą myal po Oyczu swoym ZapKościer 1583/88v (6); SarnStat 988.

Z dopełnieniem sprawcy (zwłaszcza określającym dawcę) [od kogo (43), z łaski a. miłosierdzia a. nadania czyjego(-ej) (4), z kogo (4), z czego [= skąd] (2), skąd (2), od kogo z rąk] (56): ZapWar 1530 nr 2432 (4); FalZioł V 66; LibLeg 10/121v; RejRozpr B2; LibMal 1544/8 1v (5); Leop 3. Esdr 6/12; UstPraw B3 (2); ten gądł na lutni ktorą miał od Merkuriuſzá BielKron 23 (5); OrzQuin G3; Prot D4; HistRzym 11 (3); wżdyć mi ſie nie godzi tego ná ſtronę zárzućić co mam z łáſki iego RejPos 2I9v (2); HistLan A3 (2); BudBib 2. Reg 19/42; Strum R2v; ModrzBaz 32 (2); A mnie y dom moy/ y co mam z ſwych przodkow Nie ieſt przedáyno. KochOdpr A3v; SkarŻyw 51 (5); Iużći ia wáſzmośćiam przedam Ták iáko ſam od kupcá mam. MWilkHist C3v; ZapKościer 1587/72v (6); ActReg 81 (3); SarnStat 287 (5); SkarKaz 454b; CiekPotr 63; od páná ſwego chlebá mieć z rąk dobrze zaſłużonego nie może. CzahTr D4; KlonWor 17; ZbylPrzyg B2.

Z określeniem sposobu nabycia [(ni)skąd a. stąd (9), z czego (8)] (17): powyada yſch yan Rzepeczky ſzlyoſzarczik yey wzyall okolo dzyewyaczi wyardunk kthore myala ſkradzyezey LibMal 1546/116v (2); Iákież vbiory máią noſić gdyż ich nie máią/ á niskąd mogą mieć? HistAl K3; RejZwierz 138v (2); Leop Gen 46/32; KochZg A4v; obfituiąc w doſtátkoch/ w bogáctwiech/ ták ſobie tuſzymy/ iákobychmy to z właſnych śił náſzych mieli RejPos 4v; RejZwierc 108v (2); SkarŻyw 135; WyprPl A2; WujNT 362; KlonWor 17 (2).

Z dopełnieniem w postaci, przysłówka oznaczającego ilość (4): Strum Iv; SkarŻyw 384; Ieden robi więcey: będźie też miał więcey. ieden mniey: będźie też miał mniey. SkarKaz 549a.

W imp: »miej (sobie)« [towarzyszy wręczaniu, przekazywaniu] (3): Ezopá Zenáſowi dał/ A ták mu ieſzcże przykazał: Iuż á iuż go ſobie miey BierEz A4; Miey ty kilká tálerow dla wcżáſu ſwoiego HistLan B; KochFr 42.

W połączeniu z „sobie” (5): BierEz A4; Leop Tob 12/5; przetoż ćie kazáłá goſpodyni twa zábić/ áby złoto ſobie miáłá. HistRzym 19v (2); KochFr 42.

W połączeniu z „swoj” (7): ZapWar 1549 nr 2662 (2); GliczKsiąż M; BielKron 356; fiduciaria venditio, Przedánie czego tym obyczáiem/ áby yáko záś położy pieniądze/ ſwoye rzeczi mogł mieć Mącz 126b; HistRzym 121v; SkarKaz 456a.

W charakterystycznych połączeniach: mieć bydło, chleb, czołn, dary (3), datek, dobra, dobre mienie, domy, dostatek, dział (2), dziedzictwo (10), dzięgi, grosz (2), imienie (3), jałmużnę, konia, książki (3), lichwę, macierzyste, majętność, nagrodę [materialną] (6), ogrod, opatrzenie [= wsparcie], oprawę (3), pieniądz(e) (8), płaszcz, podpomożenie, połwłokę, posag (2), pożywienie, role, sadzawkę (2), skarby, spadek (3), statek, suknią, szaty (3), szubę, kilka talerow, ubior (2), udział, wiardunk (2), wieś (wiosczynę) (2), wyprawę, wysługę, zapłatę [pieniężną] (10), ziemię, złoto (2), złoty (sb); mieć mniej, po trosze, więcej (2); z dopełnieniem zaimkowym: co(kolwiek) (9), nie (2), to (7), wszytko (3).

Zwroty: »chcieć mieć« = żądać dania; postulare Vulg; sibi postulare dari Mącz (9): Leop 3.Esdr 6/12; O Syniech co chcą mieć máćierzyſte od oycá. UstPraw B3; BibRadz 1.Reg 18/25; BielKron 209 (2); Mącz 315b; SarnStat 578 (3).

»darmo mieć« (4): winko/ y miąſko/ y piwko zámożyſty dármo mieć może RejZwierc 111; KochFr 3; KochPieś kt; GrabPospR N4.

»mieć swe« = otrzymać zwrot długu [szyk zmienny] (3): SkarŻyw 455; GórnRozm F4v; Wſzyſcy ſię kłamſtwem báwią: á ow [tj. wierzyciel] nie ma ſwego KlonWor 73.

»mieć za swe« = otrzymać zadośćuczynienie materialne [szyk zmienny] (3): HistLan B; gdi przipital pan Soltis [...] jeſlyze ony mayą zaſzwę zmaietnoſczy Lubania powiędzial Andrzey gulik y zmalzonka ſzwoyą yſz my dziekuięmy [...] panu piotrowy Lubanſkiemu z dobri zaplaty ZapKościer 1587/72; Phil Q4.

Szereg: »wziąć a(bo) mieć« = acceptum habere Vulg (2): zebi mv czo wyeczey wracacz roſkazal nyzli bi on wzyal abo on myal od pana woyewodj LibLeg 10/121v; Leop Tob 12/5.

Z dopełnieniem w postaci wyrazu użytego przenośnie (14): Leop Mar 10/21; SkarŻyw 55; przeday co iedno maſz/ y day vbogim/ á będźieſz miał ſkarb w niebie WujNT Matth 19/21 (3).

~ mieć z czego [= z jakiego źródła] (2): obroki duſzy twoiey ktore z ſłowá Bożego mieć maż vſtáią SkarJedn 357; SkarKaz 246b.

Z dopełnieniem sprawcy [od kogo (5), z daru a. łaski a. błogosławieństwa czyjego(-ej) (3), z rąk czyich; w tym: z dwoma typami dopełnień (2)] (7): iż márnie wzgardzamy/ Onym wdzyęcżnym klenotem/ co od Páná mamy. RejWiz 192v; RejPos 210; RejZwierc 34v; SkarŻyw 51 (2); O mądrośći [...] Podcżás y proſtacżkowie kiedyć zábiegáią/ Nieiákie z łáſki twoiey podárzenie máią. WisznTr 23; SkarKaz 246b.

Zwrot: »darmo mieć« (1): Lecżby tę ták y dármo/ záwżdy kłotkę [do złota] mieli/ Gdyby w lepſzy porządek/ máło weźrzeć chcieli. RejZwierz 103. ~

α. Urzymywać się z dochodów stałych lub dorywczych; otrzymywać na mocy przysługującego prawa; zarabiać; [alicui] propositum est Mącz, Modrz; capere, facere, merere, [penes aliquem] est, reficitur [alicui] Mącz (139): LibLeg 10/114v; ComCrac 20; ConPiotr 31v; Diar 32 (2); GliczKsiąż L8v; UstPraw B4; RejFig Aa; BibRadz I 61a marg; wiele Krol Polſki dochodow ma/ tego ia niewiem OrzRozm N2v; Ktho ſie chce wáżyć zábić Swátopełká krolá będzie miał dar wiecżny BielKron 351v (6); vbeśpieczyliśćie naprzód dźieći ſwoie/ Ze máiąc wieczność/ álbo dożywoćié troie. Mogą ſye poczćiwymi/ ſłużbámi nie báwić KochZg A4v; Simplarius [miles] [...], Który tylko yedno myto ma. Mącz 394b (6); OrzQuin G4v; RejZwierc 245; Cżwarty Pocżet ludźi pieſzych/ [...] ći płáthu żadnego niemáią thylko ſą wolni od dzieſięćin y od podatkow. BielSpr 51v (3); WujJud 5v (3); ModrzBaz 131 (2); SkarŻyw 440 (2); CzechEp 10; ReszHoz 116; ReszList 166; BielRozm 28; Piotr on Woyewoda Krakowſky [...] mial intrati nakazdi Rok piecdzieſiath Tiſiecei PaprUp F2v (3); ActReg 9 (3); GostGosp 4; Nie ieden tám ná tydźień tylko ma ſześć groſzy WyprPl C2v; ilekroć przerzeczeni ſłudzy Kośćielni czynſzu przerzeczonego ná czás przerzeczony nie mogliby mieć SarnStat 1252 (8); GrabPospR L2v (5); PowodPr 63; VotSzl C2 (2); SkarKazSej 693b; CzahTr F3.

Z dopełnieniem sprawcy [od kogo (15), z kogo (3), z czego [= skąd] (2), z czyich rąk (1)] (21): RejRozpr D4; Diar 41 (3); DiarDop 118 (2); GliczKsiąż M7; BibRadz 4. Reg 25/30; Mącz 116c; OrzQuin G4; áby od Krolá Rzymſkiego ná káżdy Rok ſto pieniędzy miał. HistRzym 114 (2); ActReg 64 (2); ći máią mieć opátrzenié z ſkárbu náſzégo [...]: Biſkupi z Ruſkich kráiow/ y inni świetckiégo ſtanu Senatorowie/ każdy ná ſwé pułroká po piąći ſet złotych. SarnStat 39 (5); GrabPospR L2v; VotSzl E.

Z określeniem źródła lub tytułu nabycia [z czego (27), za co (7), od kogo, od czego (3), na co [= w związku z pełnieniem jákiejś funkcji] (3), stąd a. skąd (2), przez co, czym, na czym, po czym] (46); BierEz L; RejRozpr I3v; SeklKat L3v (2); aby dał [...] ksiądz z tegoż łanu sztyry gr, bo dziesięcinę z niego ma i ine podatki. Diar 63 (3); GliczKsiąż M3v; GroicPorz e4 (3); RejWiz 74v; OrzRozm V2; Mącz 34d (2); RejPos 325v; WujJud 156 (5); ModrzBaz 37; SkarŻyw 238; Kázániu ſię niedźiwuymy/ bo mam pięć ſet ná nie KochFr 51; ReszHoz 116 (2); BielSjem 19; vkazali mu sposob wychowania y odprawowania tych Cięzarow (na ktore nawiętszy ma pozytek poZupach zSambora) ActReg 129 (2); GostGosp 100; JanNKar A3v; áby Iéy K.M. z tych dóbr zupełné prowenty do żywotá ſwégo miáłá. SarnStat 105; Wozni od iednégo, ktory Świádki wiedzie, niech máią cztérzy ſkóty. SarnStat 579; tych towárów Celnik ma mieć czwartą część zá pracą. SarnStat 1234 (11); GrabPospR L2 (2); SkarKaz 418b; GosłCast 50; KlonFlis B2.

W połączeniu z „swoj” (10): OrzRozm V2; RejPos 325v; ReszHoz 116 (3); ták ći co z máiętnośći ſwych pożytki ſwe máią/ iáko y ći co z obcych GrabPospR L2 (5).

W charakterystycznych połączeniach: mieć czwartą (trzecią) część (4), czynsz (5), dań, dar, dochod (21), dożywocie (3), dziesięciny (3), grosze (3), grzywny, intratę (6), jurgielt (6), myto (3), nagrodę (nagrodzenie) (2), obrok (2), odzienie, opatrzenie (16), pensyją, pieniądze, płat (zapłatę, płacą) (16), podatki, poświątney potrzeby (2), pożytki (17), pożywienie (wyżywienie) (4), prebendy, prowenty (2), salaryja, sumpt, wieczność, zarobek, żołd (3), żywność (10); z dopełnieniem zaimkowym: co, to.

Zwroty: »chcieć mieć« = żądać (1): ten popis vſtáwił Auguſtus/ nie iżby nową dań mieć chćiał/ ále iżby wiedźiał [...] dochody w opánowániu ſwym. BibRadz II 32b marg.

»mieć na poczet« = otrzymywać, zarabiać (1): Meruit stipendia in eo bello, Miał też ná poczet ná tey woynie. Mącz 217d.

Szereg: »mieć i brać« (1): Ale xyądz oborski the pensią ma dobrovolnie miecz i bracz ZapWar 1550 nr 2665.

b. O towarze do sprzedania (58): BierEz Bv (2); thedy ſie ma napić [...] ſiropu acetoſum waptecze gi maią FalZioł I 33b (4); Dwa chczą frimarcżyć: ieden ma wino [...] A drugi ma ſledzie KłosAlg G3v (12); LibLeg 6/78v (3); RejJóz B8; LibMal 1546/109v (3); Pilnie pyta ſloſárzá mali mocną kłotkę RejWiz 4v; Leop Ez 27/24; BielKron 56v (5); Mącz 252d; Mąm też Dupłe Kitaykę mąm płotno rąbkowe/ [...] Mąm też Pytel do Myná mąm práwe gálery BielSat B4; Oczko 38; BielRozm 14 (4); WyprPl B4; SarnStat 273; CiekPotr 34.

W połączeniu z „z sobą” (2): A czoſz tam wżdy nieſiecie y czoſz z ſobą macie Owa ſie czo ſpodoba tedy mi przedacie. RejJóz B8 (2).

W charakterystycznych połączeniach: mieć bawełnę, cedry, czamlety, czepce, dekokty, elektwarze, gagatki, galery (2), jedwab (2), kamienie, kitajkę (2), kłotkę, konia (2), korale, książki, łuki, miecze, miedz, muchajery, ocet, perły (2), płotno (2), pudlo [czego], pytel (2), rohatyny, sukno, syrop (2), szafran (2), śledzie, towary, (3), wino, woły, wosk; z dopełnieniem zaimkowym: co (8), nic, nieco,

Zwrot: »mieć [co] przedajne(go), przedać, ku przedaniu; przedajno mieć« = perducere Mącz [szyk zmienny] (5:2:2; 2): iął go pytáć/ Miałliby mu nieco przedáć. BierEz A4 (3); RejJóz B8; Fribolarius, Krámárzyk/ który proſte rzeczki przedáyne ma. Mącz 137c (3); HistRzym 57v (3); WyprPl A4.

c. O wartościach innego rodzaju traktowanych analogicznie do wartości materialnych, często jako wyróżnienie, dar Boga lub losu (w kontekstach ogólnikowych lub w nawiązaniu do szerokiego kontekstu; często z dopełnieniem w postaci zaimka) (321): Bo kiedy maſz co pewnego/ Trzymay ſie mocno onego BierEz H4 (2); OpecŻyw 181v (2); PatKaz I 17; bo wſzytkye ſzwyąte panny to myaly yſz ych ządano czyeleſnye dla ych czudnoſzczy PatKaz III 109v (4); przetoż toć dawam czo mam iedinego mnie ſamego to wezmi BielŻyw 49; godzi ſie thedy iż kto chce nieczovkomu dać muſi to ſam pirwey mieć. GlabGad E2v; SeklKat O (2); RejRozm 397 (2); MurzHist S4; Tegoć dobrá [nauki] nigdy rzemyęsnicy áni znáyą áni mogą myeć GliczKsiąż H (2); LubPs S6v; Abowiem y Kośćioł niema nic/ ieſli pierwey z niebá niewziął. KrowObr 27v; RejWiz 15 (2); Leop Act 3/6; RejZwierz 27 (4); BibRadz 1.Cor 4/7; Mącz 48b; OrzQuin Q2v; RejAp 39v (2); GórnDworz M2 (3); HistRzym 52 (3); Co proſtacżkowie máią/ mędrkowie mieć nie mogą. RejPos 289v marg (10); BiałKat 16 (4); KuczbKat 65; RejZwierc 9v (7); BielSpr 50; WujJud 103v; WujJudConf 114v; RejPosWstaw [21³]v; HistHel C2; BiałKaz B3v (3); BudNT N2v marg (2); CzechRozm 35 (7); KochPs 210; Owo iuſz to/ com wierzyłá/ widzę: cżegom ſię nádziewáłá mam: cżegom prágnęłá iuſz obeymuię. SkarŻyw 70 (9); CzechEp 120; NiemObr 48 (2); KochMRot A3; boday wſzyſtko dobre miáłá/ Kędy ſye kolwiek będźieſz obracáłá. KochPieś 7; gdym ći to iuż oddał/ com miał nadrożſzego [tj. wolność] PudłFr 73; ArtKanc E6 (3); Maćie wy wſzyſtkiego doſyć Polacy/ [...] ále dwu rżeczy [...] v was ſkąpo. GórnRozm M4v (3); GostGosp 5; GostGospGroch kt; GrabowSet C3v (2); Wſzytko mi záraz [szczęście] com miáłá/ pobráło. KochFrag 24; OrzJan 100; LatHar 52 (5); bez Bogá wſzechmogącego żyć y nic dobrego mieć niemożemy. KołakSzczęśl A2; WujNT 372 (6); WysKaz 7 (4); SarnStat 1059 (4); SkarKaz 39b (7); CiekPotr 24; SkarKazSej 667a (2); KlonFlis Cv; PudłDydo B; SzarzRyt Av (2).

mieć co czyjego [= będącego czyjąś własnością] (1): Co ma człowiek nie twego? SzarzRyt B2.

Z dopełnieniem w postaci przysłówka oznaczającego ilość (4): BierEz L4v; RejKup aa2; Mącz 36d; TEn wzlećiał w niebo z myślą/ tuſząc/ iż ma wielé PudłFr 24.

W imp: »miej(cie) (sobie)« = nie zazdroszczę ci (wam) (2) : Dáymy Krolom ych krolewſtwa/ Butę Hardym/ ij ſzlachecztwa. Daymy pieniądze Lakomym/ Perly/ odźienije/ Roſkoſznym. Pyſznij Czo chcecie to mieycie ForCnR kt; CiekPotr 18.

W charakterystycznych połączeniach: dary mieć (6), dobro (5), rzeczy (4), ziemię; mniej mieć, na zamiar, nazbyt, wiele (2); z dopełnieniem zaimkowym: (wszytko) co(ż)(cokolwiek, cożkoli) (60), nic, nieco, to(ż) (wszytko) (42), wszy(s)tko (13).

Zwroty: »na poły [z kim] mieć« = być współwłaścicielem (1): z ktorym [Rusinem] w źiemi iego mieſzkam/ y gruntu iednégo z nim vżywam/ wſzyſtkiégo ná poły z nim mam/ nie iáko z Sąśiádem/ ále iáko z ſwym właſnym brátem OrzQuin Q4.

»nic nie mieć« (3): Ktorzy yáko przez ſen záwżdy tego ſwyátá łápáyą/ Iego ſkárby obmamyeni a przedſię nic nye máyą. LubPs R4v (2); RejPos 317.

»mieć w swych ręku« (1): Mogł [Pan Jezus] bárzo bogáty teſtáment vczynić/ máiąc wſzytki Oycowſkie dobrá w ſwych ręku. SkarKaz 154b.

α. Zacząć mieć: otrzym(yw)ać, osiągnąć, zyskać (171): BierEz K4v; BielŻyw 68; MiechGlab 59; RejKup ſ8; HistAl I; MurzHist Nv; iedén má co pomyśli/ drugi nic MurzNT 13v (2); BielKom G5; GliczKsiąż C4v; vbożuchnycż [!] w prawdzie żywot wiedziemy/ ale wiele dobrego będziem mieli/ jeſli ſie będziem Páná Bogá bać Leop Tob 4/23 (3); BibRadz I 16a marg; Mącz 36d (3); GórnDworz Bb4v (2); HistRzym 54v (6); RejPos 137 (8); Zaden niecżyſty [...] niema dźiedźictwá w Kroleſtwie Chriſſcuſowym KuczbKat 390; RejZwierc 90v (2); KochPs 123; SkarŻyw 171 (3); CzechEp 79; Kto drugi ma bez prace/ o co ſnadź dbał máło KochPieś 14; Calep 422a; GórnTroas 22; KołakSzczęśl B3v; Pożądaćie: á nie maćie. [...] á nie maćie/ dla tego iż nie prośićie. WujNT Iac 4/2 (5); SiebRozmyśl B; SkarKaz 638b (2); CiekPotr 53 (2); PaxLiz C.

mieć z czego [= w wyniku własnego działania] (4): BielŻyw 29; Coż ma tedy cżłowiek więcey s prace ſwey? záchowáć ſie w tym co prácuie. BielKron 79v (2); RejZwierc 209.

mieć za co (1): Nie inácżey gdy Sroki zá Sową latáią/ Nárzektawſzy ſie dármo nic zá to nie máią. RejWiz 55.

Z dopełnieniem sprawcy [od kogo, od czego (58), z kogo, z czego (19), z łaski itp. czyjej (17), u kogo (4), z rąk czyich (3), z inąd a. skąd(inąd) a. stąd (6), od kogo z łaski; w tym: z dwoma typami dopełnień (3)] (103): OpecŻyw 88; Przyklád tego mámy w ſwiętych męcżennikoch/ ktorzy cieſſkié a rozmaijté męki cirpieli z dobrą wolą. Skąd to mieli? OpecŻywPrzedm C3v; PatKaz I 9v; PatKaz III 92; LibLeg 11/[32²]; Miły Iozeph oto nie pleć Gdy od ſzćżęſcia czo możeſz mieć RejJóz E; SeklKat N4; RejKup aa4; KromRozm II i4; BielKom D7v; LubPs D marg (4); GroicPorz B3V; RejWiz 53v (2); OrzRozm P; Pánie Boże moy co mi daſz [...]: A to moy ſługá ma potomſtwo y będzye v mnie dzyedzicem/ á ia tego dáru nie mam od ciebie. BielKron 11v (2); Boć ieden Bog/ od niego wſzythki rzeczy mamy GrzegRóżn O2v; Mącz 124b; OrzQuin K3; Bo iesli w moich Rymiech będźie co chwalnego/ Z Niebá naprzod/ á po tym mam to z łáſki iego. Prot E; RejAp 4 (4); RejPos 21 (19); BiałKat 28v; HistLan B2; KuczbKat 20; RejZwierc 28v (4); BielSpr 16; WujJud 56; KochPs 5 (2); dziś Bożym przyiáćielem być y pewnieyſzą á nigdy nie odmienną wysługę mieć v niego mogę. SkarŻyw 76 (7); CzechEp 146 marg (5); NiemObr 104; KochPhaen 1; WisznTr 25; BielSen 5; PudłFr 47 (2); ArtKanc B12 (4); Kędy wdźięcznołáſkáwé Boginie mieſzkáią/ Co z nich piſorimowie ſławni wſzytko máią. KochPropKKoch 4; ZawJeft 7 (2); GórnTroas 63; GrabowSet F4v (3); LatHar 400 marg (2); WysKaz 26; SkarKaz 39b (2); CzahTr B3; GosłCast 37 (2); SkarKazSej 693a; KlonFlis C. Cf mieć sam z siebie.

Ze zdaniem dopełnieniowym [z odpowiednikiem: ta; by, iż, żeby] (3): RejZwierc 28v; A ia to niech mam z przeyźrzenia twoiégo/ Bym ćię łáſkáwym [...] Vznáłá ZawJeft 7; GórnTroas 63.

W imp: »miejcie« [wyraża zgodę na żądanie] (1): Idźćie/ idźćie leniwcy/ miéyćie co żądaćie GórnTroas 18.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym w wyrażeniach o znaczeniu? ‘niezależnie od nikogo lub niczego’ [sam z siebie (4), od siebie (3), przez się (2)] (9): WróbŻołt nn4v; LubPs Tv marg; Oprocż Ducha s. ſámi s ſiebie nicz mieć nie możemy. RejPos 134 marg (4); CzechEp 242 marg; LatHar 571; WujNT 1.Cor 4 arg.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [sobie, w sobie] (2): ſynowye myluyą rodzycze ſwe yako thy od ktorych mayą nyeczo wſobye vyączey nyſz wſzytky ſlugy PatKaz I 9v; CzahTr B3.

W połączeniu z „swoj” (2): Z twych rąk człowiék/ z twych rąk źwiérz/ máią zdrowié ſwoie KochPs 51; BielSen 5.

W charakterystycznych połączeniach: dar mieć (9), dobro (dobre, wiele dobra(-ego), co(kolwiek) dobrego) (14), dobrodziejstwa, dopłatę, dziedzictwo [= zbawienie] (4), łaski, pożądliwości [= to czego pożąda] (2), rzecz (3), szczęście, wysługę, zdrowie; z dopełnieniem zaimkowym: co(ż) (cokolwiek) (43), nic (9), owo, to (wszytko) (45), wszy(s)tko (24); mieć wiele (więcej) (2).

Przysłowie: Rad tego niechay/ cżego mieć nie możeſz BierEz L3.

Zwroty: »darmo mieć« (2): Ano ſámi dármo maćie Dármo nam też vdzielayćie RejRozpr B3v; SkarŻyw 565.

»mieć z rodzaju, z przyrodzenia, mocą przyrodzenia [= z natury]« (1:1:1): KuczbKat 20; SkarŻyw 362; Płákáć śmierći/ toćby teſz płákáć národzenia/ Bo to oboie mamy rowno z przyrodzenia. KołakCath C.

»za wysługę mieć« (1): co wżdy zá koniec v tych Pánow náſzych zá wysługę mieć możem? SkarŻyw 76.

2. Rozporządzać, tj. móc każdej chwili się posłużyć, użyć, skorzystać, okazać, powołać się, przytoczyć, dać (bez wzgłędu na to, czyją jest własnością) (też w kontekście przenośnym); abundare, habere, retinere, uti Mącz [w tym: kogo, co (1473)] (1489): MetrKor 26/62v (5); March¹ A4v; March¹Wiet A2; Cżemu nam nie podawaćie/ Cegły z wapnem ieſli maćie. BierEz G2 (6); OpecŻyw 31 (8); ZapWar 1522 nr 2287 (3); Warz koſmacżek z biedrzeńczem (niebędzieſzli miał mnieyſze^go tedy ſtym poſpolitym, wſzytko dobrze) FalZioł I 113d (24); BielŻyw 126 (3); GlabGad C3v (2); Miał ten woyſko dwanaſcie kroć ſto tyſięci. MiechGlab 30 (4); KłosAlg Gv (5); March³ V5v (2); LibLeg 6/116v (7); ComCrac 19; LibMal 1543/70 (2); Niemaſzli ſukniey wdziey káptur RejRozpr H4v (4); LudWieś B3v; SeklWyzn Fv (2); RejKup o7 (14); muſicie proſtyh zioł pożywáć [...]/ Abowiem áni zboża áni mięſa áni ryb mieć nie możecie HistAl K3 (7); MurzNT Ioann 12/6; KromRozm II ov (2); KromRozm III P6; Diar 44 (2); GliczKsiąż D2v (4); LubPs cc6; naprzod okaże liſth gleytowy ieſli ij ma/ okaże też powołánie GroicPorz o (3); KrowObr 33y (6); RejWiz 159v (2); Leop A3v (11); OrzList h3; UstPraw Ev (4); RejFig Aav (9); Szcżeſz łeb chociay páznokty/ nie maſzli grzebieniá. RejZwierz 139v (10); BibRadz Gen 22/7 (11); OrzRozm N2 (4); Wodz ktory przez tho morze piaſecżne lud wiedzie ma zegárki kompáſy takie iáko ćimáią ktorzy ná morzu żegluią. BielKron 263v (84); Wſzák mamy cżyſtą wodę z źrzodł piſmá świętego/ Tęż cżerpaymy GrzegRóżn 02, KochSat ktv (2); KwiatKsiąż O4; Solvendo non esse, Nie mieć nic/nie modz zápłáćić. Mącz 400c (12); OrzQuin M2v (9); Prot Bv (2); SarnUzn G6; kthoby miał chuſtę vmázáną w tey krwi/ kthora dźiewicy z pierwſzych mieśiącow płynie/ á thą chuſtą nogi obwijał/ przeſtánie ból. SienLek 123 (9); RejAp 15 (12); GórnDworz B6v (9); MOżeſz téż vżywáć téy Náuki/ choćiaby Dyoptry niemiał. GrzepGeom O3 (9); HistRzym 62; RejPos 16 (7); BielSat D3v (4); RejZwierc 53v (21); áni inney broni mieli woienney/ iedno z Lukow ſtrzeláli BielSpr 16v (39); BudBib Gen 32/10 (5); BudBibKaw A3; HistHel B2 (2); MycPrz I B (2); Strum D4v (7); BudNT Matth 15/35 (3); StryjWjaz B3 (3); CzechRozm 29 (4); PaprPan Rv (3); Niech ma prześćierádło ábo chuſtę ná długiey tycży / ktorąby rozmocżywſzy ogień gáſzono ModrzBaz 83v (10); SkarJedn 47; cżyń co chceſz/ maſz ogień/ maſz kije/ maſz beſtyie/ vżyi ná mnie y ſkoſztuy wſzytkiego SkarŻyw 151; w ktorey go námawiał/ áby wſzytko opuśćiwſzy co świát ma y obiecuie/ zakonnikiem zoſtał. SkarŻyw 508 (16); MWilkHist B3(2); A co się tknie o marc. 2 1/2 kiedy będzie mial tedy iemu zaplaći. ZapKościer 1581/21 (2); StryjKron A6 (8); Niech ſobie o tym kto chce/ nie mali inſzych Hiſtorykow/ Ianá Báleuſzá przecżyta CzechEp 424 (6); KochJez Bv; NiemObr 153; KochFr 44; KochBr 153; KochSz B4v (2); ReszList 168; mam ieſzcże ſám dobry á pełny dzban dobrey gorzałki/ piymyż WerGośc 230; WisznTr 18; BielSjem 34 (5); ArtKanc B2v (4); BielRozm 27 (2); GórnRozm A (2); KmitaPsal A4v; KochProp 5; ActReg 4v (13); GostGosp 10 (22); GrabowSet K2v; OrzJan 29 (3); WyprPl C2; LatHar 202 (3); Y zopytał ich/ Wiele chlebá maćie? A oni rzekli/ Siedmioro. WujNT Mar 8/5; mam klucze śmierći y piekłá. WujNT Apoc 1/18 (26); JanNKar A4 (2); SarnStat 94 (31); GrabPospR Kv (2); KmitaSpit C3v (3); SkarKaz 81b (7); VotSzl C3v; CzahTr F3v (4); PaxLiz Dv (2); SkarKazSej 660a (2); KlonFlis B4 (4); KlonWor 35.

mieć z kim [= być współużytkownikiem] (1): Convictum habere cum aliquo Zyć weſpołek s kim/ ſtráwę ſtoł y mięſzkanie mieć s nim. Mącz 501a.

Z dopełnieniem w postaci przysłówka oznaczającego ilośc (4): RejKup dd2; o co chceſz [dotyczy zakładu] [...] o złoty/ dobrze Gáłąs rzekł/ yednoć nyewyem yeſli thák wiele mam ſpátrzę GliczKsiąż I. Cf »mieć na zamiar«.

W połączeniu z dodatkowym określeniem celu (156): BierEz P3v; OpecŻyw 169v; Ku ktorey rzecży lekarze maią mieć pewne nacżynie/ Iako noże Kleſzcże, haki/ y nożycze FalZioł V 34 (2); MiechGlab 74; LibLeg 10/147v; GliczKsiąż Hv; LubPs M3; RejWiz 89 (3); Leop Lev 14/32 (4); UstPraw Hv; RejFig Aa8v; RejZwierz 57v; BibRadz Gen 11/3 (2); OrzRozm Lv; ktorych [potraw] żadny áni ſámá ręką gołą nie dotykali/ iedno miáłá złote cewki ktoremi potráwy tákież picie sſáłá. BielKron 178 (22); Mącz 93d (4); OrzQuin O (3); GrzepGeom I3v (2); RejPos 114 (2); BielSat N2 (3); Zebyś wżdy dla przygody miał ty kilká złotych HistLan A4; RejZwierc 26v (7); BielSpr b2v (14); BudBib Iudic 19/19 (2); HistHel B2; Strum C3v (12); BudNT przedm c6v; CzechRozm 85; ModrzBaz 84 (2); SkarJedn 30; Sioſtrá iedná chorzeiąc bárzo ná pálec/ prośiłá iey/ ieſliby miáłá nieiáki pierśćionek/ ná tákie lekárſtwo. SkarŻyw 161 (10); MWilkHist K2v (3); StryjKron 747; CzechEp 350; KochSz C3; ReszHoz 131; BielSjem 17 (2); BielRozm 27; ActReg 113; Calep [724]b; GostGosp 50 (10); Phil F2; OrzJan 10; WyprPl C3v; RybGęśli B2v; WujNT Mar 3/9 (2); SarnStat 205 (5); GrabPospR L (4); SkarKaz 245b (5); VotSzl C4 (2); SkarKazSej 664a; KlonFlis B4 (2).

W połączeniu z dodatkowym określeniem terminu (9): BierEz Iv (2); BielKron 97v; ActReg 86; GostGosp 16 (3); PaxLiz C4; Ná trzy mieśiące miey ſpiże przy namniey Zyąc naſkromniey. KlonFlis F.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [z sobą (34), przy sobie (11), przed sobą (5), około siebie (4), siebie (3), sobie (3), podle siebie] (61): MetrKor 26/62v (2); HistJóz E4; BielŻyw nlb 6 (2); LibLeg 11/85; LibMal 1543/68; HistAl Bv (2); RejWiz 54v; Leop 2.Mach 12/20; [autor pisze w dedykacji:] vmyſliłem to co v ſiebie mam zá naywiętſzą pocżtę ofiárowáć W. K. M. BibRadz *2 (7); Sebáliás Hetmaⁿ ćiągnął przodkiem do Albániey máiąc zſobą ludu cżterdzieśći tyſiąc BielKron 249 (15); Mącz 167a; OrzQuin T2v (2); HistRzym 16; RejPos 124; RejZwierc 105 (2); BudBib 2. Par 16/8 (2); Strum C; ModrzBaz 110v; SkarŻyw 187 (2); StryjKron 121 (7); CzechEp 158; WerGośc 237; ActReg 49; GostGosp 62 (2); Domácáć ſię w téy mierze prawdy/ nie máiąc zwłaſczá piſmá przed ſobą żadnégo/ trudna rzecz ieſt. KochCz Bv; OrzJan 10; KmitaSpit Bv.

W połączeniu z „swoj” lub „własny” [swoj (23), własny (2)] (23): LibLeg 10/59; LubPs B6v; GroicPorz n3v (2); RejWiz 130v; rzadko álbo nigdy niewychodzą z kośćiołá/ ále thám mieſzkáią/ máiąc tám ſzopki ſwoie w kąćie BielKron 260v (8); RejPos 130; ReszHoz 115 (2); WerGośc 216; BielSjem 32; GostGosp 32; Phil C4; że káżda ſektá ma ſwoy właſny przekład Nowego teſtámentu. WujNT przedm 2; GrabPospR M4v; SkarKaz 609a (2); VotSzl Cv.

W charakterystycznych połączeniach: z wyrazami odnoszącymi się do wojska i uzbrojenia: mieć armatę (6), bechtyry, bębny, braty [= żołnierzy zakonnych] (2), broń (9), chorągwie [= oddziały] (2), czeladź, draby (2), działa (8), hajduki, harkabuz, hetmany, hordę, huf(iec) (2), janczary, jez(d)ne (jazdę) (8), kaftany, kij (2), konia (koń) (15), kopije, kord, kozaki, kule (2), kusz(ę) (2), lud (45), ludzi (człowieka) (41), łuki (5), męże (10), miecz (12), możdżerze (2), nabicie, obrony (2), okręt (6), oszczepy, pancerze (2), piechotę (piesze) (7), pochodnią (2), poczet (ludzi) (13), pomoeniki (2), pospolite ruszenie, prochy, przyłbicę, puinał, puklerz (2), rejtery (3), rohatynę (3), roty, rusznicę (3), rycerstwo (rycerza) (5), rysztunek (2), siekierki, (w)słonie (3), służebne (3), strzały (strzałki) (5), strzelbę (15), strzelca, szable, tarczę (2), trąbkę, trębacza, wodza, wojsko (18), woz(y) (11), zbroję (12), żołnierza (8); z wyrazami oznaczającymi pożywienie i paszę: mieć barana, cebulę, chleb (19), cielę, co (nic) ku jedzeniu (jeść) (5), cukier, gęsi, jagnię, jajca, języki, kapłuny (3), karmią, kleńca, korzenie (2), kury, lina, mannę, mąkę (5), mięso (4), młocone, napoj, ocet olej (2), owies, owoce, pieczenią, pieprz, piwo (6), plewy (3), płocicę, pokarm (4), potrawę (2), prosię, przypłodki, ryby (13), ryż, ser (3), siano (2), sieczkę, skopu, sol (3), spiżę (3), strawę (2), szczukę, tłucz, trunek, wino (11), wodę (2), woły, zboże (4), zgoniny, zwierzynę (2), żywność (3); z wyrazami oznaczającymi narzędzia i rzeczy potrzebne do wykonywania pewnych czynności: mieć alembik, beczki, brony, cegłę, cewki, chrust, chustę, cierlicę czaszę, czołn, drabinę, drwa (drzewo) (9), dudy, dyjoptrę (4), dyl, dymacz, fasy (faski) (2), gardlinę, garnce (2), glinę, gonty, grabie, grzebień (2), gwoździe (2), hak (2), igłę, instrumenta (3), kądziel, kijankę, kleszcze, kocieł (2), kolaskę, kolebkę, kompasy, kopyto, korzec (2), ławy (ławkę) (2), łodź (łodkę) (3), łokieć, materyją (2), miądlicę, motowidło, motykę, munsztuk (2), naczynie (7), narzędzia, niecki, noż (4), nożyce, obręcze, ogień (2), osękę, piec, pieluszki, pościel, prześcieradło, przęślicę, przyprawy (5), rydl(ik) (2), sieci (3), siekier(k)ę (2), słojeczki, statki, stawnice, stołek, szczotkę, szruby, świecę (4), trzcinę, wagę (ważkę) (3), wędzidło, wiadro, wijadło, wodę (5), zegarki, żużelicę; z wyrazami oznaczającymi ludzi lub zwierzęta wykonujące jakąś czynność dla podmiotu: mieć apiekarze, charty, haftarze, historyki, kapłany, klacze, krawce, krzeczoty, kucharze, ptaki, sokoły, strożą (straż) (6), szpiegi (2), urzędniki (2), woły, złotniki; z wyrazami oznaczającymi mieszkanie: mieć doł, dom (3), gospodę, komorkę (2),mieszkanie, szopki; domu nie mieć; z wyrazami oznaczającymi składniki lekarstw i lekarstwa: mieć agrest, biedrzeniec, gorzałkę, lekarstwo (3), makuch, mleko, olej(ek) (3), oliwę, paznogieć, proch (2), przyprawy, sok [czego] (2), ślaz, wiano, wodkę (2), zioła, żywe srebro; z wyrazami oznaczającymi dowody, dokumenty: mieć autentyk, cedułkę, dokumenta, glejt, kredens, księgi, kwit (kwita(n)cyją) (6), list (34), oprawę (3), pismo (3), przywilej (3), szuldbryf, świadectwo (2), zapis (11), znak (3); inne połączenia: mieć bibliją (2), bożnice, podarki (4), dostatek [= rzeczy potrzebne] (6), egzemplarz(yk) (4), fant, grosze, grzywny, klucz(e) [zawsze w przen] (25), koni(k)a (7), (książki) (10), lutnią, łancuchy, mieeh (mieszek) (9), miejsce (10), ochędostwo, odzienie, organy, papir, perfumy, pismo (święte) (3), port (2), potrzeby (potrzebę) [= rzeczy potrzebne] (4), powrozy, przyprawy, psałterz, rejestr (3), sadzawkę (2), serwetkę, skarb (3), srebro (2), stawek (4), suknią (2), szaty, szpitale, szpiżarnię, tarcicę, tarliska (2), ubior (3), węgiel, worki (wory, woreczki) (4), wozy, ziemię (4), złoto (2), złoty (sb) (4), zwierciadło, żyto (2); z dopełnieniem zaimkowym: co(kolwie(k)) (27), nic (9), wszy(s)tko (2).

Zwroty: »mieć doma, w domu« = habere in domo Vulg; est [alicui] in domu PolAnt [szyk zmiennyl (4:3): Leop 4. Reg 4/2; BibRadz 4. Reg 4/2; OrzRozm V2v; BielKron [85²] (2); Bo fráſzek/ iáko ſam wiéſz/ mam ſpotrzebę domá KochFr 56; KlonFlis C.

»jedno [co] mieć« = być współużytkownikiem (1): [sowy] iednęć iámę máią/ A w niey poſpołu śiadáią. BierEz Q.

»nie mieć miejsca« = nie móc się zmieścić (1): á tak ie [drożdże] iako lżeyſze [miód] wzgorę podnoſi y wyrzucza, gdiż przednim na dole mieſcża nie maią GlabGad I8v.

»nie mieć pewnego mieszkania, miejsca (a. miasta)« = prowadzić nieosiadły tryb życia; nie mieć stałego miejsca zamieszkania; też w przen (o życiu doczesnym): tułać się, być na wygnaniu [szyk zmienny] (12:4): MiechGlab 21 (2); yſz ſzye tho od thego lyotrowſthwa ſtalo kthore nygdzyey pewnego myeſcza nyema. LibLeg 11/136; LubPs L (3); GroicPorz n3v (2); KrowObr 23; BibRadz II 100d marg; Mącz 249b; ModrzBaz 123 (2); CzechEp 60.

»mieć pieniądze, gotowe, grosze, złoto« = móc zapłacić; pecuniam habere Mącz, Modrz, JanStat; (pretium) invenire Vulg; pecunia est [alicui] Modrz (23:1:1:1): MetrKor 34/135; LibLeg 10/64; LibMal 1544/90v; GliczKsiąż M6v; Leop Lev 25/26 (2); BielKron 251 (4); Maximus belli nodus est inopia rei pecuniariae, Cięſzki węzeł yeſt do wiedźienia walki pieniędzy nie mieć. Mącz 249a (2); GórnDworz T6; ModrzBaz 118v (2); SkarŻyw 257; Phil F2; WysKaz 43; SarnStat 205 (3); VotSzl C4; SkarKazSej 659b (2); Mali gotowe [= gotówkę] naprzod o to pytay/ Dopieroż ſię z nim przez tłumácże witay KlonFlis H2 (2).

»na piśmie, [co] spisane (a. przepisane), na spisku, na rejestrze mieć« [szyk zmienny] (4:4:3 :1): LibLeg 7/69; OrzRozm I; BielKron 362v; OrzQuin Lv; ieſli gory/ ieſli chroſty/ ieſli rzeki/ ieſli błotá/ ma tho wſzyſzko pierwey ná ſpiſku mieć niż przes nie poćiągnie BielSpr 7v (2); ReszHoz 119; GostGosp 8 (4); SarnStat *4.

»mieć pogotowiu (a. na gotowiu, a. pogotowi(e), a. pogotowu), gotowy, gotowo« = in numerato a. in promptu habere Mącz; habere [aliquid] paratum JanStat [szyk zmienny] (35:27:2): BierEz D; OpecŻyw 38 (2); RejRozpr H3; LubPs B6v (2); RejZwierz 110; BielKron 68 (6); Mącz 151a (6); OrzQuin O; SienLek 70v (7); RejZwierc 170v; prędkie nábićie może być/ gdy maſz gotowe nábićie w pápierze záwinione BielSpr 69v (4); KochMon 22; BudBib Eccli 29/31; Strum Pv (2); KarnNap A3; ModrzBaz 35v (2); kiedy wodá przeſtyga/ mieć w kotle pogotowiu drugą Oczko 27; SkarŻyw 88 (2); MWilkHist K2v (2); StryjKron 41 (3); CzechEpPOrz *4; KochSob 63; ActReg 113; GostGosp 12 (4); WujNT Mar 3/9; SarnStat *5v (2); WitosłLut A2v; GrabPospR K3 (4); SkarKaz 7b; SkarKazSej 670b.

»mieć w ręku, przed rękami« [szyk zmienny] (5:2): LibLeg 11/42v; RejKup o2v; RejAp 38v (2); wſzytko to co iedno ocżymá widzimy tylko iednym ſłowem/ żadney máteriey przed rękámi ſwemi nie máiąc/ [...] Pan ten ſtworzyć y poſtánowić racżył. RejPos 270v; Oczko 10; PudłFr 72.

»mieć na strawę« [w tym: co (1)] (3): RejKup f6v; poſyłamći [...] wácek ze złotemi/ áby miał ná ſtráwę do domu BielKron 124; CiekPotr 57.

»mieć na zamiar [= więcej niż trzeba]« [szyk zmienny] (2): RejKup Cc; Miey ná zamiar rádniey/ Popłynieſz łádniey. KlonFlis F.

Szeregi: »mieć albo moc« (1): Kto ma álbo może/ cżytay Colloquia Námburſkie ReszPrz 61.

»nosić i mieć« (1): ſynowie tylko pieczęći oycowſkiéy vżywáć máią/ á innéy nośić y mieć [portare vel habere JanStat 558] niech nie śmieią. SarnStat 596.

»nie mieć albo stracić« (2): Którzy nie máią álbo ſtrácą [non habent aut amittunt JanStat 74] liſty ná Cłá dawné SarnStat 397 (2).

»zgubić ani mieć« (1): którzy z iákiéy przygody liſty y Przywileie ná ſwé dobrá dźiedźiczné [...] zgubili áni ich mieli SarnStat 1040.

a. O grze w karty; też w przen (3): álić go iuż nioſą/ Bo miáłá cżterzy krole onш páni s koſą RejZwierc 270 (2); KochAp 10.

b. Być pośrednikiem przy przekazywaniu [od kogo] (2): RejPos 317v; Cosię tycze H. Legata iesli ma breue od Papieza do Krola Ie^go M. dobrze ze poiedzie do Dworu ActReg 114.

c. Zacząć (zaczynać) rozporządzać: otrzym(yw)ać, zdobyć, postarać się, zgromadzić, nabyć, nająć, brać (wziąć) do użytku (137): BierEz Gv; A gdy tam (iako vbodzy) prziſſli/ goſpody mietz niemogli OpecŻyw 14v (2); HistJóz E3; Wezmi iaie czo naſwieſſze możeſz mieć/ vwarz ie twardo FalZioł II 19b (14); LibLeg 6/78 (3); GroicPorz 112v; RejZwierz 126v; BielKron 84 (7); Weźmiſz kwiéćia Poſłonkowégo/ á nátłucz go w możdżerzu/ wygniećże ſok przez chuſtę/ iżbyś go miał z łyżkę álbo dwie SienLek 165 (15); bo ná káżdy dźień muſzę mieć ośḿ pieniędzy/ kthorych niemogę nábyć krom roboty. HistRzym 49v; RejPos 18 (2); Ktho chce práwie dobrą kulę ogniſthą mieć/ przycżyń w nię Burſztynu BielSpr 73v (2); Strum C2v (4); BudNT przedm c7; SkarJedn 50; Oczko 36; SkarŻyw 160; ActReg 48; GostGosp 16; Z grnntu poruſz/ y wywróć wſzytko/ mieć nam trzebá/ Co wieſczek roſkazał dla vbłagánia niebá. GórnTroas 48; Miałby potrzeby wſzytkie ieſliże zezwoliſz. WyprPl A3; SarnStat 677 (6); Niech też tám mam kąćik zgotowány ná ktory kazałeś mi tu robić. SkarKaz 552b.

mieć z czego (2): Oracż niegdy był lnu náśiał/ Iżby z niego przędziwo miał BierEz N; Strum Pv.

Z określeniem pochodzenia lub sposobu nabycia (w tym też z dopełnieniem sprawcy) [od kogo (w tym: od czego), personifikacja (1)) (26), z czego [= z kraju] (14), skąd a. stamtąd (16), z czego (4), z kogo (2), za co (2), od czego, z rąk czyich, z szczodrobliwości czyjej; w tym: z dwoma typami dopełnień, (1)] (59): OpecŻyw 49v; MiechGlab 25; KłosAlg Gv; LibLeg 11/154v (3); RejKup t7v (2); GroicPorz m3; RejWiz 181; Leop Act 12/20; UstPraw 14; RejZwierz 106; BibRadz 2. Cor 5/1; OrzRozm V2v; Migdałow obfitość wielką/ wſzythká Niemiecka źiemiá od nich ie ma. BielKron 284v (11); Mącz 280b; GrzepGeom K4v; BielSat C3; RejZwierc 27v (5); BielSpr 8 (3); Strum O3; O drugich też kśięgach tákowych [...] tenże Eraſmus piſze/ Ktore miał z Konſtáncyi BudNT przedm b5v; ModrzBaz 93; SkarŻyw 75 (3); BielSjem 31; ActReg 4v (2); GórnTroas 8; WujNT Ioann 4/11 (3); SarnStat 834 (2); tu ná źiemi wſzytko z ich roboty kmiecey mamy. SkarKaz 84a (3); VotSzl C4v; KlonFlis Cv (2).

W połączeniu z „swoj” (1): [kmieć] iáko ten od ktorego wſzytko Kroleſtwo Polſkie ma żywność ſwą OrzRozm V2v.

W charakterysiycznych połączeniach: (z)budowanie mieć (4), chleb, dary, gospodę (2), jezdne, klucze, konia (2), księgi (książki) (3), kwit, list(ek) (14), lud (6), ludzi (4), mie(j)sce (4), mieszkanie, nadanie, nasienie (2), odpis, odprawę, odzieżą, opatrzenie [= fundusze], pieniądze (2), pismo, potrzeby [= rzeczy potrzebne] (3), sprzężaj, stacyją, strawę, śrebro, świadectwo [= zaświadczenie], towary, wodę (2), ziemię (2), złoto, (po)żywienie (wyżywienie) (5), żywność (6); co mieć (2), to (2), wszytko.

Zwroty: »chcieć (a. zechcieć) mieć« = domagać się; poscere Mącz (3): Mącz 314a; kśięgi álbo Aktá ku wybiérániu liſtów będą otworzoné/ áby tym/ ktorzy ie zechcą mieć y żądáią [habere volentibus JanStat 505]/ były otworzoné. SarnStat 745 (2).

»mieć darmo« (2): że Krol Polſki może mieć dwá kroć ſto tyśięcy wybornego boiowego ludu dármo OrzRozm N2; BielKron 108v.

Szereg: »mieć i wyjąć (a. wyjmować)« (2): IZ z Akt Ziemſkieh álbo z kśiąg/ niektórzy liſty mieć y wyymowáć [habere et extrahere JanStat 505] czáſu ſłuſznego żądáią SarnStat 745 (2).

d. Dzierżawić, być użytkownikiem (22): OrzList b3v; BielKron 228v (3); Plebániſko [...] ma plebánią ná ktoreyby ſie mogł dobrze mieć RejZwierc 66; ModrzBaz 121v (2); ActReg 45 (3); KochAp 6; A tych rewiziy dopuśćić ći którzy cłá máią/ ſub priuatione onego cłá powinni ſą. SarnStat 403 (4); VotSzl E3v.

W charakterystycznych połączeniach: mieć arendy, beneficyjum (3), biskupstwo (2), cła (2), dożywocia (2), dzierżawy (2), kanoniją (2), myta, plebaniją (2), starostwo (2).

Zwrot: praw. »mieć do żywota« (1): ia się w Krakowie nie kocham bo miałem go dozywota alem go vmyslnie spuscił ActReg 51.

α. Dostać, wziąć w dzierżawę [od kogo] (5): ktore rzeczi [tj. młyn] daly daly [!] bily przodkowye naschi na czas poziwacz [...] y podatky Za vziwanie thich rzeczi ktore od naschich przodkow miely [...] nyemale dawaly LibLeg 10/71 (2); OrzRozm Ov (2); BielKron 258.

e. Mieć przy sobie, w zasięgu rąk, na sobie, schowane w stroju, w torbie, w bagażach itp. (271): A chceſz aby ćię wpuſzcżono: Miey záiącá álbo ćiećierzą/ Sámy śie więc drzwi otworzą. BierEz Sv (3); OpecŻyw 52v; HistJóz D2; MetrKor 46/114v (2), LibLeg 6/156v; LibMal 1544/85v (3); RejKup t5v (9); HistAl L8 (2); pytáł go [...] doctor przerzeczony/ Ieſliby téſz: gdy by miał miecz abo co takiego niechciał ſobie tego vczynić/ co inſzy deſperáci czyniá [!] MurzHist S4v; MurzNT Matth 14/17 (2); GliczKsiąż H8v; Ieſt tu iedno dziećię/ kthore ma pięćioro chlebá ięcżmiennego/ á dwie rybie Leop Ioann 6/9 (2); RejFig Cc6; RejZwierz 44v; BibRadz Num 22/29 (3); BielKron 28 (8); HistRzym 61v; RejPos 80v (3); Strum I; Wdrodze go rozboynicy poymáli/ a widząc iſz nic nie ma/ [...] wolno go puśćili. SkarŻyw 167 (4); NiemObr 23; ArtKanc O16v; LatHar 729; WujNT Mar 8/7 (5); WysKaz 12; SarnStat 1175; CiekPotr 73 (3).

W połączeniu z wyrazem oznaczającym łatwą dostępność [tu (3), gotowy, pogotowiu] (5): OpecŻyw 98; BudNT Matth 14/17; Ale mam y gotowé ſmáżoné kiełbáſy/ Może ſie tráfić iecháć przez nieludné láſy. WyprPl B2v; WujNT Matth 14/17; PowodPr 84.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [przy sobie (34), z sobą (25), na sobie (2), około siebie, między sobą] (63): kto oczo krola będzie żądał/ otrzyma wſzytko maiącz przi ſobie to ziele FalZioł I 102d (4); LibLeg 6/79 (2); LibMal 1543/72 (5); RejJóz O3v; Bo widze yż nicz naſſobie Niemas Ręcze prozne obie. RejKup v4 (7); BielKom E7v; RejWiz 169v; Leop Ex 30/10 (3); BibRadz Iudic 19/10 (2); BielKron 97v (3); Sub vestimentis secum habebant retia, Pod odzieniem s ſóbą mieli ſiéći. Mącz 424d; OrzQuin M2v (2); SienLek 114 (6); RejAp 195v; RejPos 112v (4); HistLan B4v; RejZwierc 19 (2); BudBib 2. Esdr 2/12; PaprPan S4; Miał ſwey náuki piſmo zá pazuchą przy ſobie SkarŻyw 389 (3); ZapMaz II G 78/407; MWilkHist C2; GórnRozm N2; ZapKościer 1587/71; GostGosp 28; WujNT Mar 8/14; SarnStat 334 (3); CzahTr [D2]; PaxLiz C3; KlonFlis E4v.

W połączeniu z zaimkiem dzierżawczym [swoj (3), moj] (4): mam z ſobą zapłátę moię: ábych odpłáćił kożdemu podług vcżynkow iego. Leop Apoc 22/12; BielKron 126; RejZwierc 146; SkarŻyw 441.

W charakterystycznych połączeniach: mieć akta, balsam, biesażki, bydlę (bydlątko) (2), chleb (10), cyrografy, czapkę, dekę (3), dekrety, dostatek [= rzeczy potrzebne], dudy, egzemplarz, gotowość [= rzeczy potrzebne], grzywny (2), kamień (kamyk) (4), kapicę, kiełbasy, kij, klucz, korczak, kord (2), korzeń (korzenie) (2), korzyść [= łup], księgi (2), kubek (2), laski, listek, miecz (12), mięso (2), nakład [= ładunek] (2), osły, pieniądze (worki pieniędzy) (4), ochędogę, pierścień (pierśeionek) (2), pismo, pomoc [= rzeczy pomocne], przyprawy (3), rejestr (2), rusznice, ryby (rybki) (9), sejdak, sieci, siekierę, statek (2), szkatułkę, wor(ki) (2), wozek, ziele, złoto; z dopełnieniem zaimkowym: co(kolwiek) mieć (6), nic (6), owo, to (wszy(s)tko) (4).

Zwroty: »mieć u boku, u pasa« = prae se ferre Mącz [szyk zmienny] (1:1): IEden ſiedział zá ſtołem/ miał dudy v páſá RejFig Bb3; ModrzBaz 63v.

»mieć w ręku, przed rękami« = mieć przy sobie [szyk zmienny] (1:1): Tento nám ſpráwił mierzeniecz [...] czo tu przil[ſ]edł ſnami Niemáyacz nicz przed rękami RejKup y5v; PowodPr 84.

»w zanadrzu mieć« (2): PRzyſzedł ieden do ſądu/ kámień w zánádrzu miał RejFig Aa2v; SkarŻyw 251.

α. Trzymać, nieść; sumere, tenere Mącz (135): BielŻyw 132; gdzie Maruchna yey czorka mayącz kopanką. Spyotrem czieſlya, ktbori lopathą myal vprzedzayącz schli. LibMal 1544/80 (3); MurzNT Matth 26/6; KromRozm III C8; GliczKsiąż Av; KrowObr 229; RejWiz 167v; Leop 1.Par 11/23 (3); RejFig Dd6; BibRadz Apoc 9/14 (2); BielKron 18v (3); Oni ſiedm Anyołow/ ktorzy mieli ſiedḿ trąb/ zgotowáli ſie áby trąbili. RejAp 73 (13); KochMon 19; BudNT Matth 26/6 (5); KochPs 4; SkarŻyw 113 (4); MWilkHist H3v; przyſtąpiłá do niego niewiáſtá máiąc ſłoiek álábáſtrowy oleyku bárzo drogiego WujNT Matth 26/7 (9); SapEpit A3v.

W połączeniu z „swoj” (3): RejPos 342; W tym przyſzłá do mnie ſwoie gęśli w ręku máiąc Erato WitosłLut A2; KlonFlis B3.

W charakterystycznych połączeniach: mieć arfy (3), banię (bańkę) (7), buławę (2), chleb, czaszę (3), dary, gęśli, goździe, jabłko (3), jaje, kadzi(d)lnicę (kadzielnicę) (4), kadzidło, kagańce (kaganki) (2), karty, kij(ec) (5), kopankę, kord, koścień, księgi (książ(ecz)ki) (4), kubek (3), lampę (2), laskę (8), łopatę, łuk (5), miarę (3), miecz (6), mieszki, misę, naczynie, ofiary, oręża (2), palmy (2), pieniędzy garść, piorko, pochodnią (2), proce, psałterz, rozgę (4), sceptrum, siekierkę, si(e)rp (5), słojek olejku, strzały, szablę, szalę (2), szefelin (2), śklenicę wodki, tareze, trąbę (5), trzcinę, wagę, widły, wieńce, włocznią, zbroję.

Zwroty: »mieć w garści« (1): y ieſliby ſyeim do mdłośći zánośiło/ miéć Morſelle w gárści Oczko 28v.

»na ręku mieć« (1): na ręku Orſzulę moię wdźięczną miáłá. KochTr 20.

»mieć w ręku (a. ręce, a. rękach)« [w tym: swoich, waszych (21)] = (est) in manu (a. in manibus) [alicuius], habere in manu (a. in manibus) Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (71): OpecŻyw 156v; ZapWar 1531 nr 2434; LibMal 1544/79v; Alexander máiąc w ręku ogniſtą pochodnią proſtą drogą bieżał. HistAl F3; BielKom C6v; GliczKsiąż G3v; GroicPorz hh3v; KrowObr 132v (5); RejWiz 166v (2); Leop 4.Reg 11/8 (2); RejFig Bb4; RejZwierz 28v (2); BibRadz Iudic 6/21 (3); BielKron 28v (8); Flammatus Iupiter, hoc est flammam dextra manu tenens, pro Sceptro, Który w ręce ſwey płomień ma. Mącz 129c (3); Prot D3; miał w ręku ſwoich kſiąſzki otworzone RejAp 83v (5); GórnDworz Aa2v; RejPos 150v (2); RejZwierc 170v; BielSpr c (2); BudBib Eccli 50/13[15]; BudNT Apoc 6/5; CzechRozm 85; SkarŻyw 97 (3); CzechEp 187 (3); BielSen 9 (2); KochPieś 1; KochProp 5; ActReg 33; KochPij C4; WujNT Apoc 6/5 (2); SarnStat 155; WitosłLut A2; KlonFlis B3.

»w rękach (a. ręku) mieć« = zajmować się czymś; (manum) tractare Mącz, Calep; pertractare Calep [szyk zmienny] (3): Manum tractare, Vſtáwicznie w ręku mieć. Mącz 460a; Calep 793a (2).

peryfr. »w ręku nie mieć [czego]« = nigdy a. dawno czegoś nie robić (3): GliczKsiąż I7v; Olim non librum in manus non stylum sumpsi Iużem bárzo dawno ani xiąg áni piórká nie miał w ręku [tj. nie czytałem ani pisałem]. Mącz 262c; by ktho iáko żyw łuku w ręku niemiał [tj. nie strzelał]/ muśi iemu kwoli ſtrzeláć. GórnDworz K.

»za rogi mieć« (1): Puśćiſzli gdy zá rogi maſz/ Zá ogon iuż nie vtrzymaſz. BierEz N.

f. Przechowywać, sprawować pieczę nad rzeczą powierzoną (60): ZapWar 1521 nr 2167; BierEz I4v (3); Powya [!] yſz suknye polſkiey on nyema y chcze gardlo dacz yeſlize vnyego bądzie nalyeczyona LibMal 1548/145; GroicPorz r3 (7); Leop Luc 19/24 (2); UstPraw D4v (4); RejFig Ee2 (2); BibRadz Matth 25/28; BielKron 17v (3); RejAp 66v; GórnDworz kt; BiałKat 46; BudNT Luc 19/26; SkarJedn 200; ActReg 118; WujNT Matth 25/28 (3); SarnStat 376 (7); SkarKaz 80b; KlonWor 72 (2); Máiąc tedy troche piſm tákowych brátá mego/ oczekiwałem z niemi/ ázaby ſie ich więcey kędy miedzy ludźmi vczonemi náleáć mogło. SzarzRytJSzarz nlb 2v.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [u siebie (8), przy sobie (3)] (11): BierEz A2; ZapWar [1546] nr 2636 (2); Leop Tob 4/20 (2); OrzList b3; RejAp 66v; ZapKościer 1580/5; Iáko y dziś kośćioł pod ſrogą klątwą zákázuie/ nie tylko czytáć/ ále áni mieć v śiebie kśiąg haeretyckich. WujNT 478; SarnStat 385 (2).

W charakterystycznych połączeniach: bałwan mieć, cerograf, grosze, grzywny (5), klenoty (4), klucz (4), księgi (6), listy, majętność (3), mięso (3), obrazy (2), pieczęć (2), pieniądze (2), pisma, posag, prawo [= dokument prawny] (2), sol (6), suknią, szaty (4), talenty (2), zakład, zapis.

Zwroty: »mieć doma, w domu« = in domo habere JanStat [szyk zmienny] (2:1): OrzList b3; SarnStat 925; Mieyże więc poſag domá pogotowiu, ieſli Niechceſz żeby ią wydał brát iey bez poſágu. CiekPotr 57.

»mieć w schowaniu« (1): ieden tylko Iowiſzow báłwan mamy wſchowániu SkarŻyw 429.

»mieć w zastawie« (1): muśił káżdy wrácáć co kto miał cżyiego w zaſtáwie BielKron 97.

Szereg: »mieć i chować« (1): z których [kluczy] ieden Sędźia/ á drugi Podſędek/ á trzeći Piſarz Ziemſki niech máią y chowáią SarnStat 748.

3. Władć, panować nad określonym terytorium (o suwerenie, grupie etnicznej lub ludzkości w ogóle) (70): BielŻyw 164; BierRozm 22; LibLeg 7/10 (4); HistAl D4; ábowiem Piotr Apoſtoł Swięty/ niemiał żadney krolewſkiey dzierżáwy. KrowObr 131 v (2); Leop Ios 24/13; Potym drugie kráiny ktore zową [...] Inthal y Etſchland ktorych więtſzą cżęść ma Kſiążę Rakuſkie BielKron 287 (12); GórnDworz Z6v; wſziſtkę tę Lifflandcką źiemię Krol Iego M. Polſki ma. KwiatOpis C (2); BudBib b3 (2); CzechRozm 79; SkarJedn 168 (2); StryjKron 285 (2); NiemObr 169; KochMRot A2; ActReg 5 (2); chćiałeś/ by źiemię/ W poćie ſwym ſpráwuiąc/ ludzkie miáło plemię GrabowSet C; SarnStat 1094; SkarKazSej 684b.

W połączeniu z „pod sobą” (2): Piſáli też iż ma [król] pod ſobą cżterdźieśći Kroleſthw BielKron 462; OrzJan 108.

W połączeniu z „swoj” (3): LibLeg 11/58v; ma Pop Ian Páńſtwá ſwe bliſko Egypthu BielKron 462 (2).

W charakterystycznych połączeniach: dziedzinę mieć, dzierżawę (6), krainy (3), krolestwo (5), księstwo (4), miasto (miasteczko) (8), państwa (3), wojewodztwo, zamek (zamki) (6), ziemię (ziemi połowicą, szyrokość) (9).

Zwroty: »cale mieć« (1): My Miſtrz/ Komendorowie/ y Zakon [te zaimki, miasteczka, powiaty] [...] będźiemy dźierżéć/ y ich cále będźiemy mieć [plenum habebimus JanStat 870] SarnStat 1092.

»mieć dziedzictwo [czego]« (1): áby druga tá cżęść ludu iego w Pogáńſtwie/ miáłá dźiedźictwo źiemie PowodPr 13.

»mieć wszy(s)tek świat« [szyk zmienny] (4): Oto then pan wielki ktory chciał mieć wſzytek ſwiát/ nie doſtáło mu ſie nic/ iedno then kęs ſukná cżarnęgo. BielKron 180; SkarŻyw 141; ArtKanc 05; OrzJan 108.

»mieć zupełnym państwem« (1): téſz Ziemie/ któréſmy záwżdy zupełnym Páńſtwem y práwem doſtátecznym do tego czáſu mieli y mamy [cum pleno dominio ... habuimus et habemus JanStat 745] SarnStat 987.

Szeregi: »mieć i dzierżeć« = habere et possidere JanStat [szyk 1:1] (2): tę głębokość z łowieniém Czeczug y ſtárym Mytem/ my Miſtrz y Zakon będźiemy mieć y dźierżéć SarnStat 1089 (2).

»mieć i władnąć« (1): ábyśćie odzierżeli źiemię kthorą wam da Pan Bog wáſz/ ábyśćie ią mieli y władnęli [ut habeatis et possideatis] nią. Leop Deut 11/31.

W przen (1):

Szereg: »mieć i rządzić« (1): ktory [Krystus] nietylko ma y rządzi Kroleſthwo ſpráwiedliwie/ ále teſz przed ſrogim Sądem oycá ſwego [...] vſpráwiedliwia KrowObr 180v.

a. Zacząć władać: dostać, posiąść, opanować; odzyskać (16): BielŻyw 5; abiſczie [...] wſkazaly poky krol ye^go M. pan vasz chcze miecz thi polia LibLeg 11/75v; Leop Num 32/22 (2); roźdzyelili ſie mieſzkániem/ Romulus miał zamek ku ſwoiemu dworu Pálánteum [...]. A Tácyus Kápitolium y Quirinalem BielKron 100; BielSat H; Wroći ſie Iágielowo męſtwo nam do Polſki/ Połock Smoleńſk mieć będzyem PaprPan Ee3; SkarKaz 637b.

Z dopełnieniem sprawcy, określeniem tytułu nabycia lub poprzedniej przynależności [od kogo (2), od kogo [ = od narodu] (2), po kim] (5): ZYgmunt ſyn Kárłá cżwartego [...] kroleſtwo Węgierſkie miał po żenie Máryey BielKron 188; Podolſka źiemiá nigdy nie byłá ku Litwie/ áni iey też Polacy mieli od Litwy BielKron 390v; StryjKron 612; PaprUp B3; SkarKazSej 679b.

Zwroty: »mieć spełna« (1): áż Krolewic ſyn twoy doroście/ ktory będzie miał ſwe ſpełná kroleſtwo iákom mu obiecał BielKron 313v.

»wszystek świat mieć« (1): Kto Bucephałá ſkrotzy temu wſzyſtek ſwiát mieć. WierKróc A2v.

»zaś mieć« = odzyskać (1): w prowádzi ćie do źiemie ktorą byli poſiedli oycowie twoi/ y będzieſz ią záś miał [obtinebis eam] Leop Deut 30/5.

4. Być z kimś w określonych stosunkach społecznych (analogicznie o zwierzętach; też w kontekście przenośnym); habere Mącz (1818):

a. O stosunkach pokrewieństwa lub powinowactwa (tu też o stosunku między Bogiem Ojcem a Chrystusem) (1003): OpecŻyw 157v; Ty wzdy Czo mozes niebogo Gdyż nedznik niema nikogo. Czo rozumies to pomagay RejKup f6; Si te habebo non mibi videtur plane periisse, Będęli cie mógł mieć/ nie owſzeki ſie zginąć będę mniemał. Mącz 303a.

α. O potomstwie (610):

W połączeniu z wyrazem oznaczającym potomstwo (564): BierEz A4 (4); PatKaz III 104v (2); HistJóz Av; Niedzwiedzie gdy chczą płod mieć Iakoby ludzie z ſobą legaią FalZioł IV 13c (4); BielŻyw 50 (5); RejRozm 404; KromRozm III A8; Diar 34 (2); BielKom nlb 5; To bydlę pokąt [nye] ma żadnego yágnyęcyá/ ſnadź y cyenyá lie ſwego boi GliczKsiąż C8v (22); LubPs hh2v; ieſli by kto zmárł/ á Synow by też niebyło/ álbo Dźiewek/ ále by miał Wnęki álbo Wnęczki GroicPorz ff4; KrowObr 96v; RejWiz 105v (2); Leop Gen 46/27 (12); LeszczRzecz A4; RejFig Dd6; RejZwierz 27 (3); Potym Arpháxád po národzeniu Sale/ żyw był czteryſtá y trzy látá/ máiąc ine ſyny y dźiewki. BibRadz Gen 11/13 (29); BielKron 4 (36); GrzegRóżn B2v (19); KwiatKsiąż O4v; Mącz 191b (2); SarnUzn G3v; HistRzym 28 (9); RejPos 56v (4); BudBib Gen 11/30 (5); BudNT Matth 22/24 (2); CzechRozm 139 (3); PaprPan E2v (2); ModrzBaz 47 (5); Dziećiątko iedno vmárłe do żywotá iednemv oycu [...]: ktory tylko te^go iedynáká miał/ przywroćił. SkarŻyw 412 (12); StryjKron 512 (4); CzechEp 144 (2); KochSz A2; ReszPrz 77; ReszHoz 119; GórnRozm H3v; KochWr 35; ActReg 24 (2); LatHar 685; WujNT 5 (8); SarnStat 588 (11); SkarKaz 420a (2).

~ mieć miedzy sobą [podmiotem są oboje rodzice] (1): pátrz ná oycá á na mátkę tu ná ſwiecie/ ktorzy dziatki máią miedzy ſobą/ iáko ie rozno miłuią RejZwierc 178v.

Ze wskazaniem na drugiego z rodziców lub na ojca z pozycji dziadka [na matkę (106), na ojca (18); z kim (98), z kogo (23), od kogo (3)] (124): BierEz Q3; LibMal 1544/86 (3); RejKup d6; HistAl A6v; GliczKsiąż B (4); KrowObr 231; Leop Gen 16/2 (3); UstPraw B3v; BibRadz Gen 16/2 (3); miał dwu wnuku od ſynow iuż zmárłych BielKron 298v; Poiął był Matiaſz drugą żonę [...]/ ále ſniey nie miał potomkow żadnych. BielKron 305; to kſięſtwo potym dał Mikołáiowi bękártowi ſwemu/ ktorego miał z panną ſłużebną ſwey żony BielKron 364 (81); Mącz 156d (3); RejAp 82; Tá [królowa] miáłá corkę od ſwego krolá HistRzym 7 (3); będzie (v) Sary ſyn. Lecź nietylko (ten) ale y Rebeká ziednego łożá máiąc z Izáaká BudNT Rom 9/10; CzechRozm 74v (4); Cudnego ſynacżká maſz ztym Mnichem/ y tráfił ſię nań [= jest podobny] bárzo. SkarŻyw 100 (5); StryjKron 395 (5); WujNT Gal 4/22; SarnStat 1266; PowodPr 13.

W połączeniu z liczebnikiem (169): OpecŻyw 74v (3); FalZioł V 34v; BielŻyw 17 (3); MiechGlab **3v (4); LibLeg 8/161; WróbŻołt 16/14; RejRozpr B2v; SeklKat K4v; HistAl L4; LibMal 1551/160v; MurzNT Luc 15/11; GliczKsiąż C6v (2); KrowObr 149 (2); RejWiz 131v; Leop Gen 41/50 (4); RejFig Aa5v (2); RejZwierz 2v (2); BibRadz Gen 10/25 (10); OrzRozm V3; [Atlas] Miał ſiedm dzyewek bogiń BielKron 23v (67); Mącz 77d (2); HistRzym 28v (10); RejPos 171 (6); HistLan A3 (2); RejZwierc 34 (3); BudBib 2.Reg 9/10 (2); MycPrz I C4v; BudNT Matth 21/28 (2); CzechRozm 60v (2); Tráfiło ſię iſz corkę goſpodárſką/ ktorą onę iednę miał/ żołnierz ieden [...] ku ſwey woley námowił SkarŻyw 183 (12); StryjKron 427 (2); ArtKanc E8; Phil B2; KołakCath B3; WujNT 3 (8); PowodPr 13; SkarKaz 314b; PaxLiz D4v; SkarKazSej 668b; PudłDydo B2v.

W połączeniu z imieniem (122): MiechGlab 42 (2); LibLeg 8/161; HistAl L4; GliczKsiąż B3; Leop Gen 36/11 (10); BibRadz Gen 5/6 (10); Miał ſyná Fráńćiſzká á corę Teodorynę BielKron 189v (77); RejAp 82 (2); HistRzym 102v (2); RejPos 42; BudBib 2.Reg 9/12; SkarŻyw 139 (6); StryjKron 355 (3); THeophanes nieiáki/ miał dźiéwkę imieniém Aryſtoklią. KochWz 137 (2); WujNT 3; CiekPotr 11; PudłDydo B2v.

W połączeniu z „swoj” lub „własny” [swoj (11), własny (5), swoj własny (1)] (17): GliczKsiąż D4v; byli ludzie ſtátetzni/ Swięći/ y Zonáći/ kthorzy theſz ſwe dziatki włáſne mieli KrowObr 123v (2); RejZwierz 27v; BielKron 56v (4); GrzegRóżn F3v (2); RejPos 256 (2); BudNT Mar 12/6; SkarŻyw 435; Ale iż to wiem/ iż też ma ſzátan ſwoie dzieći (iáko też Bog ma ſwoie) CzechEp 35; ZapKościer 1586/66v.

W charakterystycznych połączeniach: mieć bękarta, cor(k)ę (coreczkę) (50), dzieci(ę) (dziat(ecz)ki) (78), dziedzica, dziew(ecz)kę (53), jagnię (2), jedynaka, nasienie, panięta, płod (24), potomstwo (potomka) (50), prosię, syna(czka) (340), wnuka (wnęczkę, wnuczęta) (5). ~

Bez wyrazu oznaczającego potomstwo (35): yego telko ſamego ma mátka iego HistJóz D3; Tákći nyemáyąc nic/ [...] [małżonkowie] ſámi ſobye myerzną GliczKsiąż Cv (3); Leop Num 26/58 (4); Tare będąc w śiedmidźieſiąt lat/ miał Abrámá/ Nachorá/ y Aráná. BibRadz Gen 11/26 (3); BielKron 18 (2); HistRzym 25v; KochFr 37.

~ Ze wskazaniem na drugiego z rodziców [na matkę (13), na ojca (3); z kim (13), z kogo (3)] (16): powyedzyáłá iż nye s nyego/ ále z wężá wyelkyego Alexándrá myáłá. GliczKsiąż B6 (2); Leop Ruth 4 arg; BibRadz 1. Par 8/11; poiął żonę Grzymiſłáwę [...]/ z kthorą miał Boleſłáwá Pudyká BielKron 358 (9); Abráhám prośił/ áby tylko Izmáhel ktorego iuż miał z niewolnice/ z łáſki Bożey żyw był CzechRozm 155v; dowie ſię Oćiec/ iſz pánná zbrzemieniem chodzi. záfraſowánj pjta iey ſkim to maſz? SkarŻyw 183; StryjKron 130.

W połączeniu z liczebnikiem (4): ijż ci tylko ciebie iednégo mám OpecŻyw 81; Sunt mihi bis septem praestanti corpore Nymphae, Mam czternaście wlelmi pięknych á vrodźiwych bogiń. Mącz 428c; SkarŻyw 298; CiekPotr 26. ~

Szeregi: »mieć a dostać« (1): áby byłá zupełną mátką dzecyęcyá ſwego/ onego myawſſy á doſtawſſy ná rękach żywiłá GliczKsiąż D4v.

»mieć i (u)rodzić« [szyk 2:1] (3): áni też orzeł Sokołá myeć y vrodzić nye może. GliczKsiąż D2v; GrzegRóżn K4; SkarŻyw 180.

αα. Urodzić (18): Powiedzże gdzieś ſie národził? Ezop rzekł te^go mi nie powiedziáłá/ Moiá mátká gdzie mię miáłá BierEz B2v; iże była iedna brzemienna pani kthora ſie długo męcżyła z dzieciątkiem á niemogła go mieć FalZioł III 7c (3); GliczKsiąż C8 (3); RejFig Cc6v; BibRadz Gen 35/17; áż wſzytki Pánie brzemienne martwy płod miáły w Rzymie BielKron 463v; Mącz 113c; SienLek 112v; GórnDworz R7 (2).

W połączeniu z liczebnikiem (4) : FalZioł IV 11b; BielKron 8v; iż iedná Niewiáſtá ſiedḿdzieſiąt y ośḿ dzieći miáłá iednym porodzenim. StryjKron 345 (2).

β. O współmałżonku (332):

W połączeniu z rzeczownikiem oznaczającym współmałżonka (293): Ezop iże żony nie miał/ Chował ſługę z ktorą legał BierEz F3 (4); OpecŻyw 50 (2); FalZioł V 66; BielŻyw 109; MiechGlab 25; LibLeg 9/54; ComCrac 20v (2); RejJóz G3; SeklKat K3; RejKup 15; KromRozm I C2; LibMal 1554/193v; BielKom G5v; KrowObr 222v (13); Leop 1.Cor 7/29 (5); OrzList e; RejFig Dd8v; BibRadz Gen 20/3 (5); BielKron 14v (23); Maritum esse, Mieć żonę. Mącz 210a (3); RejAp 150v; GórnDworz X8 (4); HistRzym 31 (7); BiałKat 286 (2); KuczbKat 350 (2); RejZwierc 151 (2); WujJud 213; WujJudConf 213; ModrzBaz 29v (5); SkarJedn 347; Niech towárzyſzá życżliwego/ Iednemu łożu przyiaćielá Mam z łáſki twoiey KochOdpr C4; rzekłá: mężá nie znam. Nie rzekłá mężá niemam. Mam/ ále go nieznam SkarŻyw 242 (20); StryjKron 125 (2); CzechEp 420; KochFr 119; WerKaz 288 (2); PudłFr 16; ActReg 130; Calep 539a; GórnTroas 58; OrzJan 129; ktorzy máią żony/ niech ták będą iákoby ich nie mieli. WujNT 726 (34); SarnStat 629 (4); KmitaSpit B2; PaxLiz Ev.

~ W połączeniu z liczebnikiem głównym [w tym: o wielożeństwie i bigamii (35), o wdowieństwie (20)] (61): OpecŻyw 50; MiechGlab [88]; SeklKat K4v; KrowObr 7v (2); Leop Deut 17/17; BibRadz Tob 3/9 (2); Ma żon Krol Kálekucki trzy ſtá BielKron 459 (29); Monogamus, Który tilko yednę żonę miał. Mącz 230c (3); OrzQuin T2v; KarnNap F3v; ModrzBaz 75v; Dwie żywe żenie mieć á rozwody węzłá małżeńſkiego cżynić/ to ieſt przećiw Ewánieliey SkarJedn 240 (2); SkarŻyw 242; StryjKron 547 (2); ReszPrz 42 (2); GórnRozm D; Calep 323a; WujNT Ioann 4/18 (5); Iż gdyby mąż vmárł on co trzy żony miał, tedy potomkowie iego przychodzą, muſzą w przód coeqwowáć poſági mátek ſwych. SarnStat 1270 (3); SkarKaz 352a.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (9): KrowObr 232; BielKron 190 (3); Mącz 142b; SkarJedn 344; Bo ten ktory wtorą zonę miał/ ńiemoże być ná kápłáńſtwo przyięty. SkarŻyw 457 (3).

W połączeniu z imieniem (24): LibMal 1547/132; Leop Num 26/59; Ten Henrik Ceſarz miał żonę Kunegundę BielKron 289v (15); RejAp 82; HistRzym 18 (2); CzechRozm 154; SkarŻyw 283; tá miáłá przedtyym trzech Męzow/ Wiſłáwá/ Láczká/ Kráwáriuſá Stároſtę Moráwſkiego/ y Gránowſkiego. StryjKron 547 (2).

W połączeniu z „swoj” lub „własny ” [własny (17), swoj (12), swoj własny (14)] (43): SeklWyzn f3; SeklKat K3; MurzNT 111; GliczKsiąż B6v (3); vchwalili/ áby Kxięża z dopuſztzenim y wiedzenim Biſkupá/ żony właſne mieli. KrowObr 233v (22); BielKron 71 (2); RejAp 82; HistRzym 129v; RejPos 345v (3); CzechRozm 73; WerKaz 285 (2); ArtKanc V3; niech káżdy ma ſwoię żonę/ á káżda niech ma ſwego mężá. WujNT 1.Cor 7/2 (4).

W charakterystycznych połączeniach: łożu przyjaciela mieć, małżonka, małżonkę (8), męża (46), samicę, towarzysza (236).

Zwrot: »mieć [z kim] na poły« (1): Wſzytko to twoie właſné/ [...] Chybá żonę/ tę z ludźmi maſz pewnie ná poły. PudłFr 16. ~

Bez rzeczownika oznaczającego współmałżonka (40): OpecŻyw 50; LibLeg 9/54 (3); LibMal 1551/159v; lepyeyći ſnadź vbogą myeć/ s kthorąby w ſtátecżnosći myeſzkał/ niż bogátą ktoraćby głowę gryzłá. GliczKsiąż Qv; Leop 1.Mach 11/9; RejFig Ee3; BibRadz Ioann 4/18; BielKron 65v (6); GórnDworz Aa5v; Ieſt iedná pánná w tym domu/ ktorey żąda ſerce me/ á nie będęli iey miał vmrę. HistRzym 84v (5); RejPos 320; BudBib 1.Mach 11/9; Bo mawiał Iohan Herodowi/ iż niegodzi ſię tobie mieć żony brátá twego. BudNT Mar 6/19 (2); CzechRozm 154 (3); WujNT Matth 14/4 (5); CiekPotr 28; PaxLiz C (2).

~ W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [za sobą (3), sobie] (4): ieſli ćię będzie chćiał mieć ſobie práwem krewnośći/ dobrze ſie ſthánie Leop Ruth 3/13; BielKron 305v; StryjKron 406 (2).

W połączeniu z „swoj” (1): dla kureſtwá álbo friyerſtwá [tj. dla uniknięcia] nyechayby káżdy ſwą myał. GliczKsiąż P2.

Zwrot: »mieć w małżeństwie« (1): Dawidá Stároſtę Grodzieńſkiego [...] (ktorego też zá ſobą w Małżeńſtwie Corkę właſną miał) [...] zábił StryjKron 406. ~

γ. O rodzicach [zawsze z rzeczownikiem oznaczającym (jednego z) rodziców] (35): Teſz wzwyerzątkach uydzymy yſz ſyą ych uyele poczyna y rodzy przeſz matky y zlączenya yako nągorz kthory matky nyema PatKaz III 102v; HistJóz D3 (2); RejJóz N5; GroicPorz ff (2); Leop Esth 2/7; GrzegRóżn H4 (2); Mącz 43lc; CzechRozm 35; Maſz rodzice? (‒) nie mam. (‒) Kłámaſz. Bom ſłyſzał iſz maſz rodzice żywe. SkarŻyw 40; CzechEp 260 (5); Calep [643] a (2); WujNT Ioann 8/41 (2); SarnStat 588 (4); KlonKr F4.

W połączeniu z liczebnikiem głównym (6): KuczbKat 305; A iákoż to może być áby Iozeff miał dwu oycu CzechRozm 153v (2); Skarjedn 59; NiemObr 82; WujNT 1.Cor 4/15.

W połączeniu z imieniem (1): A ten to Mikołay Rey miał oycá Stániſłáwá RejZwierc 273v.

W charakterystycznych połączeniach: maikę mieć (9), ojca (26), rodzice (5); mieć [kogo] żywego (6).

δ. O rodzeństwie [zawsze z rzeczownikiem oznaczającym jedno z rodzeństwa] (39): pytał nas tzłowiek tam ten o naſzym rodzye ieſliby żyw był ocýec/ ieſlibychmy mýeli brata HistJóz C4 (3); RejJóz M7v (2); Leop Eccle 4/8; UstPraw B4v (2); BibRadz Gen 43/6 (2); BielKron 80; RejZwierc 17v; CzechRozm 61; CzechEp 260 (4); SarnStat 635; CiekPotr 26.

W połączeniu z liczebnikiem głównym (6): March² D4; LibLeg 11/61v; MurzNT Luc 16/27; BielKron 171 (2); gdy wydał zá mąż śioſtrę/ ktorą iednę miał: w piąćinaśćie lat ſwoich/ vdał ſię ná puſte mieyſcá SkarŻyw 50; WujNT Luc 16/27.

W połączeniu z imieniem (14): ta miala ſioſtrę/ ktoré bylo ijmię Mariá/ przezwiſkiem Magdalena OpecŻyw 60; March² D4; RejWiz 159v; Leop 2.Par 21/2 (2); BibRadz Gen 4/22 (3); miał też ten Somerſet drugiego brátá Amiráliuſá BielKron 233v (3); BudBib 2.Par 21/2; SkarŻyw 252; WujNT Luc 10/39.

W połączeniu z „swoj” (1): Sioſtrę ſwoię miał rodzoną/ ktora [...] koſzulę S. Wincentego chowáłá SkarŻyw 311.

W charakterystycznych polączeniach: mieć brata (bracią) (28), siostrę (15).

ε. O innych krewnych (10):

W połączeniu z rzeczownikiem oznaczającym ogólnie krewnego (8): proſſyem waſz na drugye weſſelye ktoru przyacyolke [= krewną] mamy y the theſz ſa mąſz wydawamy LibLeg 8/161; RejJóz N5; też bękárći wedle Práwá Mieyſkiego máią krewne GroicPorz ff (2); Leop Lev 25/26; BudBib Ruth 2/1.

~ W połączeniu z „swoj” (2): LibMal 1543/69v; Miał powinną ſwoię święty Bernárdyn/ zakońnicżkę SkarŻyw 459. ~

W połączeniu z rzeczownikiem oznaczającym określoną formę pokrewieństwa (2): Opiter, Ten który ſtárego oycá [= dziadka] tilko ma/ á właſny go odumárł. Mącz 266a; SarnStat 635.

b. O stosunkach zażyłości i innych stosunkach nieformalnych (119):

W połączeniu z rzeczownikiem oznaczającym rodzaj stosunku (85): Tego mniemay zá ſzcżeſnego/ Kto ma przyiaćielá wiernego BierEz G (3); OpecŻyw ktv (4); ForCnR C3; BielŻyw 44; LibLeg 11/61v; RejRozpr Cv; RejKup Co; Stárzeye ſie drugi przez żony właſney/ a przedſię miłoſnicę będzye myał. GliczKsiąż P (4); Apoſtołow Fránćiſzek miał dwánaśćie iáko Kryſtus KrowObr Qq4 (3); Bo cżłowiecża náturá gdy ma towárzyſtwo/ Iuż káźdemu wyćirpieć ſnádniey przydzye wſzytko. RejWiz 58 (5); Leop Iudic 19/24 (3); BibRadz Luc 11/5; BielKron 78v (8); Eadem est amica ambobus, rivales sumus, Iednę obadwá gámratkę mawá/ ſwakowiezwá ſobie. Mącz 356d; bo one [białegłowy] ſtáráią ſie záwdy/ áby co naiwięcey ſług [= wielbicieli] miáły GórnDworz Dd2v (3); HistRzym 85 (2); RejPos 49v; BiałKat 3v; HistLan B4v; RejZwierc 17v (5); BielSpr 27v; WujJud 155v; BudBib 4.Esdr 16/34 (2); WierKróc B2v; BiałKaz Fv; ModrzBaz 128v; SkarŻyw 471 marg (3); CzechEp 43 (2); KochFr 51; ActReg 95 (4); KochCn B4; WujNT Luc 11/5 (2); SarnStat 615; GrabPospR L; SkarKaz 420b (2); CiekPotr 7; CzahTr Cv; ZbylPrzyg A3v.

~ W połączeniu z imieniem (7): Gdym był w Wenecyey miáłem Miſtrzá IOAnnem Baptiſtam Egnatium OrzRozm N2 (2); BielKron 22; HistRzym 78v; SkarŻyw 35 (3).

W połączeniu z „przy sobie” (1): Lew kiedy mu śiedm lat było/ Scżeśnie mu ſie powodziło. Miał przy ſobie przyiaćiele BierEz M4.

W połączeniu z „swoj” (4): OpecŻyw 104v; CzechRozm 184; Y o tem wątpić nietrzebá/ iż káżdy Apoſtoł miał ſwoie vcżnie ModrzBaz 128v; ReszHoz 128.

W charakterystycznych połączeniach: mieć apostoły (3), domownika, gamratkę, miłośnicę (10), mistrza (2), nałożnice (3), oblubienicę (2), oblubieńca (2), przyjaciela (przyjacioły) (30), sąsiada (4), sługę (2), towarzysza (towarzystwo) (13), uczennice, ucznia (uczenniki) (7), znajomego, zwolenniki (3). ~

Bez rzeczownika oznaczającego rodzaj stosunku (20): KrowObr 145v; Leop Eccle 4/8; SEwerus miał iednego/ s ktorym cżęſto mawiał RejZwierz 18v (2); BielKron 80; GórnDworz Ee6v; BiałKat 13v marg; CzechRozm 33 (2); ModrzBaz 25v; iam ośieroćiáłą nie ieſt: mam ſam Máryą mátkę Bożą: mam wiele innych/ [...] lepſze mi to ſam towárzyſtwo. SkarŻyw 198 (3); ReszHoz 128.

~ W połączeniu z „sobie” (6): RejPos 74; iż zá nas racżył ták okrutnie ćierpieć/ chcąc nas ſobie mieć. ArtKanc D10v (4); SkarKaz 45a. ~

α. O stosunkach miłosnych i intymnych nie określonych jednoznacznie przez rzeczownik dopełnienia (10): RejJóz D5; GórnDworz N; KochMon 29; SkarŻyw 107; mam ia táką Káśię/ Zebych dla niéy odſtąpił Kánoniéy ſwoiéy PudłFr 18; KOniecznie ſłycháć miedzy wámi porubſtwo/ [...] ták iż ſnać ktoryś ma oycá ſwego żonę. WujNT 1.Cor 5/L

W połączeniu z „sobie” (3): kazał mu żonę wźiąć w zapłáćie chcąc ią mieć ſobie. HistRzym 128v (2); GórnTroas 6.

Zwrot: »mieć swoim« (tu w przen) (1): Tá kiedy zá żywotá nie mogłá bydź moią/ Popiół ze mnie zoſtáły/ niechay ią ma ſwoią GórnTroas 18.

[Cf też a. β. »mieć na poły«].

c. O stosunkach zwierzchności i podległości (388):

α. O stosunkach zwierzchności: podlegać, być poddanym (198):

W połączeniu z rzeczownikiem zawierającym semantyczny element nadrzędności (195): BierEz 13; OpecŻyw 132; Ieſt piąta Horda ktorą Kozaki zową ale tą Cżarza niema. MiechGlab 28 (2); WróbŻołt ff4v; KromRozm I G2v; KromRozm II r3v (3); DiarDop 108; RejWiz 172; Leop Gen 36/31 (5); OrzList c3v (5); O Młynárzu co wiele pánow ma. UstPraw Fv; RejFig Ee2; RejZwierz 32; BibRadz I 2b marg (5); iedną wolnośćią ſye weſelą/ iednego ſtrożá tey wolnośći máią OrzRozm K2 (3); BielKron 63v (10); Mącz 154b; OrzQuin Dv (4); Prot Av (3); GórnDworz Gg (2); RejPos 198v; WujJud 85 (7); dla tego Kośćioł Powſzechny niemoże mieć inſzey głowy/ oprocż ſámego Kryſtuſá Páná. WujJudConf 121v; BudBib 1.Mach 12/54; ModrzBaz 32v (2); SkarJedn 40 (14); SkarŻyw 283 (2); StryjKron 451 (2); CzechEp 244; BielRozm 8; GórnRozm A2v (3); PaprUp A4v (2); KochWr 36; ActReg 118; KochFrag 41; LatHar 734; WujNT Ioann 19/15 (3); GrabPospR M4; KlonKr F4; My Polacy/ z łáſki Bożey mamy Krolá PowodPr 60; SkarKazSej 671b (7); RybWit Cv.

~ W połączeniu z imieniem (4): Tám też ieſth drugie miáſto Syrya imieniem/ ktore ma Kſiążę Perſę BielKron 267v (2); WujNT 808 (2).

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [nad sobą (54), na się, przy sobie, w sobie] (57): BielŻyw 18; KromRozm II r3v; GroicPorz f4; KrowObr 62; RejWiz 133; BibRadz Apoc 8/11; ktora [cerkiew] ma w ſobie Papieżá/ to ieſt/ naywyſzſzego na tym świećie Páſterzá OrzRozm F3; BielKron 44v (6); GrzegRóżn K2 (2); Mącz 79b (3); OrzQuin Sv (2); LeovPrzep Bv; RejAp 79 (2); áby wżdy był wiedzyał on cżłowiek/ iż miał zwirzchnieyſzego nád ſobą RejPos 100v (8); RejZwierc 1v (2); BielSpr 50 (3); bo Bog nie ma ná śię nikogo wyżſzego WujJud 59v; MycPrz I C3; WierKróc A3; BudNT Cc7v marg; CzechRozm 79 (2); PaprPan B2; SkarJedn 201 (4); KochOdpr B2v; StryjKron 275; CzechEp 231; NiemObr 126; KochPieś 17 (2); ArtKanc Q3v; GórnTroas 65; WujNT Apoc 9/11; SkarKaz 44b.

W połączeniu z zaimkiem dzierżawczym [swoj (26), twoj (2)] (28): KromRozm III O; BielKron 39v (15); KwiatKsiąż P; OrzQuin Sv; RejAp BB3; RejPos 18v (3); Tákże też y Decurie ná cżterzy częśći bywáły ordynowáne/ káżda máiąc ſwego Prefektá BielSpr 31; ModrzBaz 32v; SkarŻyw 224; chcemy/ áby wſzyſcy żacy y Studenći [...] ſwégo Rektorá mieli SarnStat 202 (2); GosłCast 66.

W charakterystycznych połączeniach: mieć arcykapłana, (arcy)biskupa (4), Boga (5), carza (3), cesarza (10), dziedzica [= pana włości], głowę (15), gospodarza (3), gubernatora (2), hetmana (4), komendatory, krola (44), książe (7), mistrza (5), monarchę (2), namiestnika, nauczyciela (2), pana (55), papieża (5), pasterza (9), patryjarchę (2), prefekta, prełata, przełożonego (4), rektora, sprawcę (4), starszego (10), tyran(n)a (3), więtszego, wodza (9), ([kogo]) wyższego (3), zwi(e)rzchniego (5). ~

Bez rzeczownika zawierającego semantyczny element nadrzędności (4): kthorey proſili áby im powiedziáłá o ſynie/ chcąc go záś poććiwie przyiąc ná ſwe páńſthwo. Rzekłá iż go iuż nie możećie mieć/ bo zoſtał kápłanem w Kluniaku. BielKron 346v; SarnStat 882.

~ W połączeniu z „nad sobą” (2): wzburzyli ſie mieſzcżánie przećiw Hiſzpanom/ niechcąc ich mieć nád ſobą iáko okrutnikow BielKron 230; CzechEp 181. ~

β. O stosunkach podległości (190):

W połączeniu z rzeczownikiem oznaczającym pozycję społeczną, zawierającym semantyczny element podległości (105): MetrKor 38/286; BierEz A4 (3); OpecŻyw 31; ForCnR A4 (2); LibLeg 10/59v; LibMal 1543/68 (2); RejJóz G3; HistAl I8v; KromRozm II y; DiarDop 114; GliczKsiąż Mv (3); iż Pan Kryſtus w kośćiele ſwiętym/ żadnego Wikáryiego/ albo namieſtniká niema KrowObr 9v (3); Leop Gen 16/1 (3); UstPraw C2v; RejZwierz 129v; BibRadz Gen 12/16 (4); żonę y nawiernieylze ſługi pośćináią y ſnim ſchowáią/ áby miał ſługi ná onym świećie. BielKron 296v; tám przedaliſmy więźnie ktorycheſmy niemáło mieli. BielKron 447 (7); OrzQuin X; HistRzym 19 (8); RejPos 122 (5); RejZwierc 53; BielSpr 47 (2); BudBib Gen 32/5 (3); Strum R2 (2); ModrzBaz 45 (2); SkarŻyw 141 (3); StryjKron 467; CzechEp 329 (2); NiemObr 50; BielRozm 30; ActReg 4v (2); GostGosp 2 (3); LatHar 698; Był niektory człowiek bogáty ktory miał ſzáſárzá WujNT Luc 16/1 (6); Stároſtá ták iáko y ſzláchćic nie ma mieć więcéy pocztu/ iedno trzydźieśći oſób SarnStat 846 (4); VotSzl E3v; CiekPotr 80; SkarKazSej 666b; KlonFlis D 4.

~ W połączeniu z zaimkiem, zwrotnym [pod sobą (3), około siebie, sobie, przy sobie] (6): UstPraw D3; ModrzBaz 106v; StryjKron 295; CzechEp 243; Setnik, co miał ſto żołnierzow pod ſobą. WujNT 119 marg; Piſárze mogą miéć Podpiſki przy ſobie SarnStat 563.

W połączeniu z „swoj” (12): LibLeg 10/I55v; Niewolniki ſwe ma łákomſtwo. RejWiz 88 marg (2); HistRzym 129v; RejPos 183v marg (2); RejZwierc B2 (2); SkarJedn 41; SkarŻyw 319 marg; SarnStat 787; SkarKazSej 671b.

W charakterystyczych połączeniach: mieć chłopa (2), czeladnika (czeladkę, czeladź) (12), dworzany (3), dziewkę (2), kmieci (kmiotki) (2), komorniki, namiestnika (namiastka) (7), niewolnika (niewolnicę) (6), owce (owieczki, owczarnię) (4), pachołki (2), poczet, poddanego (3), podpiska (3), pojmańce, porucznika (2), rotę (2), sługę (służebnika, służebnicę, ludzi a. panny służebne) (35), szafarza (3), urzędnika (4), więźnia (6), wikaryjego (2), włodarza (3), żołnierze (2). ~

W połączeniu z rzeczownikiem oznaczającym pozycję społeczną, nie zawierającym semantycznego elementu podległości (63): ieſtliżeby [...] ſama matka dziecięcia żywić nie mogła. Taka może mamkę mieć FalZioł V 36; ConPiotr 31v; HistAl L8v; KrowObr 181; Leop 2.Par 26/10; UstPraw A3 (2); RejZwierz 3v (2); BibRadz Iudic 18/27; OrzRozm M3v (4); Miał krol Sálomon XII przełożonych nád wſzytkim ludem Izráelſkim BielKron 76v (5); Prot C4; RejAp 16; GórnDworz Q3 (2); RejZwierc 39; WujJudConf 124v; BudBib 2.Par 16/4; SkarŻyw 291 (3); CzechEp 329; wielé tákowych iáko ty Twóy Pan błaznów ma. PudłFr 25; PaprUp K2v; ActReg 5; GostGosp 152 (2); GrabowSet D2v; trzéy bráćia mieli iednégo Młynárzá SarnStat 683 (4); CiekPotr 72.

~ W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [pod sobą (7), osobą] (8): OpecŻyw 42v; Leop 3.Reg 9/23; OrzRozm M3v; Sálomon prośił krolá Hyrá/ áby mu poſłał rzemięśniká/ ktoryby vmiał robić złotem á ſrebrem/ [...] s tymi rzemięśniki ktore mam w Zydoſtwie s ſobą/ ktorych ieſzcże ociec moy był nbył. BielKron 77; Woiewodowie máią pod ſobą Setniki/ Dźieśiątniki/ y inſze tym podobne ModrzBaz 115; SkarJedn 178; CzechEp 243 (2).

W połączeniu z „swoj” lub „własny” [swoj (72), własny (1), swoj własny (1)] (14): Diar 94; Otoż ſye vrodźił v nas w Polſzce iakiś Senior [...]/ ktory Miniſtry ſwe właſne ma OrzRozm 13 (2); Mieli záſię ſwoie kſiążętá/ ktorym rozdawáli kráiny puſte BielKron 343v (3); CzechEp 62; NiemObr 160 (2); KmitaPsal Av; GostGosp 164; SarnStat 340; CzahTr B4v.

W charakterystycznych połączeniach: mieć anjoły, (arcy)biskupy (2), błazna, chorążego, czytelnika [= lektora], doktora, dozorcę, dziesiątniki, gospodynią, hetmana (3), instygatora, kapelana, kapłana (2), kasztelany, klucznika, kowala, krajczego, krole, książg (2), kucharza, lekarza, lud, mamkę, ministra, młynarza (2), myńcarza, myśliwca (2), pana, pasterza, patryjarchy, pisarza (6), podkomorzego, podskarbiego (2), probierza, przełożonego, radę (3), rotmistrza. rycerze (rycerstwo) (2), rzemięśniki, rzezańca, setniki, sędzie(go) (2), sprawcę, starostę (2), straż, stroża (2), strzelca, winarza, wojewody, wojskiego. ~

Bez rzeczownika oznaczającego pozycję społeczną (22): BierEz B3; LibMal 1545/103v; RejZwierz 32v (2); BibRadz Apoc 3/1; Przez ſie nic nie ſpráwował/ tylko miał ná to wyſádzone ludzi BielKron 148v; SarnUzn E6v (2); RejAp 34 (2); RejPos 20; RejZwierc 235v; Byli też Ducenarii, co po dwu Rotu mieli. BielSpr 12v (2); BielSen 11; GostGosp 154; WujNT Apoc 3/1; SarnStat 434.

~ W połączeniu z „pod sobą” (4): Krolowie panuią nad tymi ktore pod ſobą maią OpecŻyw 95; BierRozm 23; MurzNT 108v; Mącz 143d. ~

αα. Dostać, nająć [z rzeczownikiem oznaczającym pozycję społeczną, zawierającym semantyczny element podległości] (2): GDyż wiele chłopów [...] do Sląſká y do Prus czáſu żniwá zwykli przechodźić: z któréy przyczyny bywał iż w ziemiách Korony Polſkiéy z trudnośćią robotniki y ſługi mogą mieć. SarnStat 519 (2).

d. O stosunkach sytuacyjnych (podmiot jest obiektem działania lub ustosunkowania człowieka wyrażonego w dopełnieniu; tu też o stosunku człowieka do rzeczy lub pojęcia); uti Mącz (256):

W połączeniu z rzeczownikiem osobowym oznaczającym rodzaj oddziaływania na podmiot lub inne związki wynikłe z obustronnych uwarunkowń (207): BierRaj 20v (2); MetrKor 40/817; BielŻyw 41; Bo kto ma mocznego obrończę, nieboi ſie mgłego przeſladowce. WróbŻołt R8v; SeklWyzn e4; LibLeg 11/154v; RejKup Qv (2); HistAl N5v; KromRozm I O3v; GliczKsiąż O3; LubPs B4v (3); GroicPorz 112v; gdyſz ty niemáſz więtſzych bluznierzow y nieprzyiaćioł náſwiećie/ iáko ſą oni KrowObr 147 (10); RejWiz 104v (3); Leop Eccli 13/22 (3); OrzList h2v; UstPraw F2; RejZwierz A4 (2); OrzRozm H3; BielKron 46v (5); GrzegRóżn Cv (10); Uti defensore aliquo, Mieć opiekuná/ álbo pod cziyą obroną być. Mącz 510b (2); Prot V; RejAp 171; pan Tárło [...] miał we wſzytkim thym co vmie/ dobre miſtrze GórnDworz E6 (6); RejPos 75 (14); BiałKat 298; BielSat E; KuczbKat 305; RejZwierc 13 (7); WujJudConf 147v; bo nád ćie nie mam inego wſpomożyćielá. BudBib Esth 14/13 (3); BudBibKaw A3; MycPrz I C4v; WierKróc B2v; BiałKaz H3; CzechRozm 3v (3); PaprPan K4; ModrzBaz 10v (5); SkarJedn 22 (3); iáko pieniądze y złoto/ ma rozboynikow wiele/ ktorzy ſię [...] o nię [!] kuſzą SkarŻyw 16 (72); MWilkHist G4; CzechEp 8 marg (3); CzechEpPOrz **4; NiemObr 139; KochPieś 19; iáko y my odpuſzcżamy/ winowáycom ktore mamy ArtKanc M15v (2); BielRozm 33; KmitaPsal Av; Phil C2 (2); GórnTroas 69; GrabowSet L2; LatHar 100 (2); WujNT Luc 7/41 (4); SarnStat 487 (2); PowodPr 15 (2); SkarKaz 123b (5); CzahTr I3v; SkarKazSej 664a (5); KlonFlis G3v; KlonWor 28; SzarzRyt D.

~ W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [na się (21), nad sobą (4), za sobą (2), o sobie (2), około siebie, sobie, przećiwko sobie, z sobą, po sobie, przy sobie] (35) MiechGlab 60; RejRozpr F; ZapWar 1550 nr 2674; gęſtego ſędzyego káżdy ma o ſobie RejWiz 12 (3); RejZwierz 43; BielKron 223 (3); OrzQuin C4; RejAp 74 (4); GórnDworz D6 (2); Widziſz że maſz ná ſię thęgiego hárcowniká tego to Anyołá ciemnośći RejPos 57 (4) RejZwierc A2 (3); MycPrz I A4; WierKróc B2; CzechRozm A3 (3); SkarŻyw 473 (2); CzechEp 8 (2); WujNT przedm 27; VotSzl C4.

W połączeniu z „swoj” (22): LubPs ee4v; RejWiz 173; BielKron 462; Neptunus był bog morzá/ [...] Iuno byłá bogini małżeńſthwá/ Ceres byłá bogini zboża. A ták nie było ani cżłonku żadnego/ ani ſtanu żadnego/ ktoryby był tám nie miał bogá ſwego. RejAp 111y (2); RejPos 52v (7); WujJudConf 138; CzechRozm 183 (2); ModrzBaz 56; SkarŻyw 298; WujNT 76; SarnStat 556; PowodPr 47; Przed vpadkiem Proroki ſwe kroIeſtwá miáły. SkarKazSej 706a marg.

W charakterystycznych połączeniach: mieć adherenta, adwersarze, anioła (stroża) (3), bluźnierze, boga, chwalce (4), dlużnika (3), dobrodzieja, doktora (2), dziedzice, forytarza (4), fundatora, gońca, gospodarza [= opiekuna], harcownika (3), jednacza (10), kaznodzieje (2), kupca, lekarza (5), łotry, miłowniki, mistrza (7), moderatory, nagrodziciela, naśladowcę, nauczyciela (3), nieprzyjaciela (44), obrońcę (6), odkupiciela (3), odpowiednika, opiekuna (opiekalnika) (7), oprawcę, osoczniki, pasterza [o owcach] (4), patrona (2), pedagoga, pocieszyciela, pomocnika (pomagacza, wspomożyciela) (16), posłańca, pośrzednika (12), powiadacza, preceptora, proroki, prześladowcę (prześladowniki) (3), przyczyńcę (11), przystawa (2), rację (poradnika) (2), rozbojniki (3), rzecznika (3), sędziego (10), sprzeciwnika (4), straż, stroża, substytuty, sukcessora, surrogat(or)a (2), szpiega (śpiegi) (3), świadka (9), towarzysza (2), (dziwo)widze (2), winowajce (2), wodza (3), zachodźcę, zastępcę (2), zbawiciela (wybawieiela) (6), zdrajcę, zwolenniki. ~

W połączeniu z przymiotnikiem wyrażającym ustosunkowanie uczuciowe (6): Leop Eccli 6/6; GórnDworz Bb4; PaprPan Bb4v; Wiele ma żyćzliwych [!] záwſze/ ten ktory záwſze dobrze cżyni. KołakSzczęśl C3v; PudłDydo B.

~W połączeniu z „sobie” (1): áby thym mniey miał ſobie nienawiſnych [tj. którz by go nienawidzili]. Phil Q. ~

Ze zdaniem względnym wyrażającym stosunek dopełnienia do podmiotu (15): niemám żádnégo ktoby mię pocieſſyl OpecŻyw 143 (2); RejJóz M (2); RejKup Aa; MurzHist N3v; Leop Eccli 6/6; GórnDworz Bb8v; RejPos 162v; Kto mnie odrzuca/ y nieprzyimuie ſłow moich/ ma kto iy ſądzi. BudNT Ioann 12/48; Zadney rzecży więcey niema prágnąć cżlowiek Chrześćijáńſki/ iedno mieć onego coby ſię dźiwował ábo przypatrzał iego ſpráwam ModrzBaz I35v; SkarŻyw 22 (2); GórnTroas 60; WujNT Ioann 12/48.

Bez wyrazu określającego rodzaj stosunku (1): á kogo tu maſz [tj. jakiego protektora]? ábyś tu ſobie wyćioſał grob BudBib Is 22/16.

α. W stosunkach sądowych (27):

W połączeniu z rzeczownikiem oznaczającym rodzaj stosunków w postępowaniu sądowym (26): ZapWar 1516 nr 2123; MetrKor 40/817; LibLeg 6/116v; RejKup Aav (2); GroicPorz h3v (7); tedy mu pieniądze niemáią być zápowiedáne/ á zwłaſzczá gdyby miał rękoymie. UstPraw A (4); GórnRozm F3v (2); Krześćiánin ná pomowę żydowſką, ieſli Zyd nie ma świádká, ſam Krześćiányn ſie odwodźi SarnStat 246 (4).

~ W połączeniu z „swoj” (1): LVdźiem zacnym á wyſokiego ſtanu/ przyſtoyna rzecz ieſt mieć prokuratorá [= rzecznika] ſwego GroicPorz e2v; UstPraw C3v; ModrzBaz 95; SarnStat 569.

W charakterystycznych połączeniach: mieć dzilcę [= świadka testamentu] iśtca, prokuratora (6), rękojmię (2), rzecznika (2), substytuty, świadka (9), zachojcę [= świadka]. ~

Ze zdaniem względnym wyrażającym stosunek dopełnienia do podmiotu (1): áżby pierwey ten ná ktorego winę kłádą/ miał te ktorzyby nań w oczy ſkárżyli WujNT Act 25/16.

e. O człowieku, ktory może być pomocny w danej sytuacji, którym można się posłużyc, zlecić mu coś; adhibere, uti Mącz (71): RejRozpr 13v; RejKup Vv; [mają] ſzkodę obwieſć woźnym y dwiemá ſláchćicomá: A ieſliby woźnego álbo ſláchty niemogł mieć/ tedy dwiemá człowieki przyſięgłemá UstPraw E2; Sniły ſie nam ſny/ á niemamy wykłádáczá ich BibRadz Gen 40/8; BielKron 143 (2); Mącz 233a; Prot D2v; SienLek 145; RejPos 52v; BielSpr 53; BudBib Gen 41/24; PaprPan Y2 (2); ModrzBaz 24v; miáł iednego wieśniaká vbogiego/ ktory do niego cżęſto chodząc/ w komorce mu nápráwował co było potrzebá. SkarŻyw 571 (2); ActReg 28; SarnStat 131 (3);SkarKaz 606b.

W połączeniu z wyrazem „pogotowiu” (2): Mącz 425a; Turek [...] Wołochy y Tátáry ná nas pogotowiu ma OrzQuin Y3v.

W połączeniu z okolicznikiem celu (26): OpecŻyw 13; BielŻyw 76; Leop Ez 27/9; o kthorą krzywdę [...] mam Arcybiſkupá/ mam Papieżá/ mam też Concilium/ na koniec mam KRolá Páná ſwego zwierzchnego/ náprzećiwko gwałtu y nieſpráwiedliwoſći Biſkupiey OrzList f3; Mącz 307b; OrzQuin Y3v; RejAp 42; RejZwierc 107v (3); BielSpr 62v; ktoby miał po temu Cieśle/ ábo ſam rozumiał/ tedy ſą dobre Báſzty ſzczeblowané Strum G3v; PaprPan Rv; Oczko 18v; SkarŻyw 461; StryjKron 437; JanNKar A3v; SarnStat 800 (2). Cf Zwroty.

Ze zdaniem względnym wyrażającym określenie celu (17): OpecŻyw 58v; KrowObr 2I5v; Leop Eccli 28/20; BielKron 145; GórnDworz Dd2; Azaſz on [diabeł] nie ma onych Hetmánow ktorzy borzą/ niſzcżą/ á zákrywáią ſwiętą náukę Páná náſzego RejPos 78v (2); WujJud 126; BudNT Philipp 2/20; PaprPan Rv; ModrzBaz 14v (2); WujNT Ioann 5/7 (2); SarnStat 569 (2); práwie ná cżás teraz mam tu znáiomego/ Ktorego vżyć mogę do wſzego dobrego. PaxLiz B3.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [przy sobie (2), do siebie] (3): WujJud 126; Oczko 18v; gdy ſam Vrzędnik/ á ſług Páńſkich do ćiebie nie ma/ náznácżyć Włodárzowi drugiego podſtáwká GostGosp 108.

W połączeniu z „swoj” lub „własny” [swoj (4), własny(1) ] (5): RejKup x7v; zápowiedzyeli byli Filiſtynowie ſwoim rzemięśnikom/ áby im żadney broniey áni zbroie nie cżynili/ gdyż ſwych nie mieli rzemięśnikow. BielKron 64v; RejAp 66; RejPos 26; KuczbKat 215.

Zwroty: »mieć [kogo] na to (a. na czyje) miejsce« [szyk zmienny] (3): BielKron 361; Mniemam ze w wiesz iż Vrowieckiego co vmarł stręczeł na Podskarbstwo Koronne. za iego smiercią [...] iuz ma kogoś inszego nato mieysce ActReg 102; GrabPospR M3.

»mieć po ręce [kogo]« (1): Quantum est adhibere hominem amicum, ubi quid geras, Iáko wiele ná tym należi mieć po ręce prziyacielá gdy kto chce nieco ſpráwowáć. Mącz 338b.

5. Posiadać jako część siebie (z przeczeniem: być jej pozbawionym); też z nazwą części użytą przenośnie; habere Mącz (606): Siekierá o to ſie troſkáłá/ Iż toporzyſká nie miáłá. BierEz Rv (2); HistJóz A4; Ieſt ziele podobne ku pięćperſthowi/ ábowiem ma ſiedḿ liſthkow FalZioł I 38c (12); GlabGad E6v; HistAl H2v (3); mur mieyſcki miáł dwánaśćie fundámentow Leop Apoc 21/14 (4); RejFig Bb; BibRadz Luc 8/13; BielKron 55 (3); Manuleatus, Co rękawy ma. Mącz 209b (6); RejAp 181 (3); WujJud 119v; BudNT Apoc 21/12 (2); Statera ‒ Waga ktorą niemą miſsek. Calep 1003a; WujNT Matth 13/6 (5).

W połączeniu z dodatkowym określeniem umiejscowienia (16): z wierzchu około pręta ma kwiatki białey brunathnoſci FalZioł I 112b (12); RejWiz 34v (2); Leop Ex 26/5; ná wſchod y ná zachod miáſtá onego wſzędy po trzy brány to miáſto miáło. RejAp 182v.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [w sobie (6), na sobie (5), po sobie] (12): KRwawnik [...] ma naſobie liſth barzo drobny FalZioł I 80b (6); MurzNT Matth 13/21; Leop Matth 13/21; BibRadz Mar 4/17; BudNT Matth 13/21; WujNT Matth 13/21 (2).

W charakterystycznych połączeniach: mieć brany (3), członki, fundamenty (5), gałązki, głowki (głoweczkę) (4), grunty, jabłka, jagody (3), kąty, końce, korzen (korzenie) (12) [w tym 7 r. przen], kostki, krawądź, kwiat(ek) (10), latorośle, list(ek) (liście) (5), macherzyki, miski, mur (6), nasienie (4), owoc (3), pecki, pręt, przęcki, rękawy (2), rogi, siemię, stopnie, szpice, tarnie, toporzysko, wały, wierzchy, wychody, zęby.

a. O częściach ciała, narządach i innych szczegółach anatomicznych (często o anomaliach, tj. braku tych części lub większej ich ilości) (418): Kto ták żyw táki dziw widział/ Iżby kiedy brzuch zęby miał. BierEz Bv (12); PatKaz III 119v (2); Multipes. [...] Robak ktory ma. XIiiij. nog. Murm 99; FalZioł IV 7d (17); BielŻyw 116 (2); Acżkolwiek takowe nie maią ſercza wſzakoż maią takowy cżłonek w ktorim ſerdecżna ſiła zależy. GlabGad E4v (37); March² D2v; KłosAlg A3v; WróbŻołt ff4v; czáſem bych rad miał ſkrzydłá iáko gołąbek RejPs 81v (2); A ſnadz by miał y trzy garła Iuż bych gi żywo rozdarła RejJóz II 7v; RejKup r4 (2); HistAl E6 (3); MurzNT Matth 18/8 (5); LubPs aa (4); GroicPorz dd4v (2); KrowObr 114v (6); RejWiz 10v (4); Leop Gen 7/8 (8); RejFig Aa4v (4); RejZwierz A6 (4); Vſtá máią á nie mowią/ oczy maią á nic widzą. BibRadz Ps 113/5 (17); BielKron 20v (12); Geminus Ianus dicitur, Iſz dwoye oblicze ma. Mącz 143a (25); SienLek 6v (4); RejAp 79 (8); GórnDworz O5 (5); HistRzym 3 (7); Bo Bog ieſt duch/ á práwice áni lewice żadney nie ma. RejPos 231v (2); BiałKat 11; GrzegŚm 58 (2); RejZwierc 44v (3); WujJud 70v; WujJudConf 50; RejPosWstaw [110²]v; BudBib Lev 11/9 (7); BiałKaz M2; CzechRozm 17; SkarJedn 40; SkarŻyw 31 (6); CzechEp 298 (3); NiemObr 152; KochBr 150; KochSz B; PudłFr 30; PaprUp G3v; Calep 897b; GórnTroas 42 (2); LatHar 111; widźiałem niewiáſtę śiedzącą ná czerwoney bęſtyey/ [...] która miáłá śiedm głow/ y rogow dźieśięć. WujNT Apoc 17/3 (14); KmitaSpit B2; SkarKaz 123a (3); CiekPotr 37.

W połączeniu z dodatkowym określeniem umiejscowienia (42): Bráćie pśie co to więc dziáłaſz/ Iż ná ſzyi śierzći nie maſz BierEz R2 (2); w ogonie ma iadowite żądło FalZioł IV 15c (17); March² D2v; HistAl H6 (2); RejWiz 26 (2); Leop *B4v; RejZwierz 114v (3); pod brzuchem ma iáko ſkrzynię/ w ktorey dźieći iey leżą BielKron 444v (6); Arimaspi, Ludzie w Tátárzech ták rzękący/ którzi tylko yedno oko mayą w czele Mącz 16a (2); RejAp 48v (2); StryjKron 677; KochPhaen 12; WujNT Apoc 4/8; ZbylPrzyg A4.

W połączeniu z dodatkowym pleonastycznym określeniem umiejscowienia (15): A ośieł tego żálował [!]/ Iż k ſwey głowie rogow niemiał. BierEz O3; ták wiele bogow chwaliſz ile maſz w ciele cżlonkow HistAl K (2); LubPs aa; [bestyja] ſtánęłá przy iedney ſtronie/ máiąc trzy kły w páſzcżece miedzy inemi zębámi BibRadz Dan 7/5; BielKron 158; KochSat A2 (2); GórnDworz R7v (3); BudBib Dan 7/6; StryjKron 792; ActReg 129; WujNT Rom 12/4; SkarKazSej 682a.

W połączeniu z dodatkowym określeniem funkcji spełnianej u innych gatunków przez inny organ [(w) miasto czego (6), za co] (7): iż ieſt z rodzaiu Rakow, [...] oſzny [= kolce] maią w miaſto nog FalZioł IV 34a (6); BielKron 8v.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [na sobie (18), w sobie (4), około siebie, przed sobą] (24): BierEz P2v; MInog [...] koſci żadnej niema w ſobie FalZioł IV 44a (14); GlabGad D (2); KromRozm III L7v; BibRadz Ez 39/4; iż trąbą ktorą [elefanf] ma przed ſobą długą/ pochwyći cżłowieká BielKron 452 (2); Squamifer, Co łuski ná ſobie ma. Mącz 411b (2); RejAp 50.

W połączeniu z „swoj” (2): LubPs aa; áby źadny nie był ná kápłáńſkie doſtoieńſtwo bran/ ktoryby nie miał ſpełná cżłonkow ſwoich w ćiele. BielKron 158.

W charakterystycznych połączeniach: mieć błonkę, brodę (6), brwi, brzuch, chrzęsłkę (2), cyce, członek [= genitalia] (3), członki (12), czoło (3), czubek (3), dziur(k)ę (dziury) (4), gardło, garb, gębę (3), głowę (11), goleń, grzbiety, grzebień (2), jajca (2), jelito, język (7), kiszki, kły, kolana (2), kopyta (2), kość (4), lewicę (2), lice, łuskę (23), łysinkę, mecherz, mięso, moszny, naczynie głosu, nogę (nogi) (28), nos (2), nozdrze (4), oblicze (4), ogon, oko (oczy) (49), oszny (2), ości (2), owe rzeczy, palce (3), paznochty (3), pierze (3), piorka, plesz (2), płuca (3), prawicę (2), przyrodzenie, ramiona, (ręce) (17), rog(i) (rożek) (26), serce (8),sierść, skor(k)ę (4), skorupę (2), skrzele (5), skrzydła (skrzydełka) (25), spojenia, stawy (2), stroje [= genitalia], szyję (2), trąbę (3), ucho (uszy) (19), usta (6), wąsy (3), wątrobę, wełnę, włosy (5), zęby (ząbki) (11), źrzenice, żądło (4), żołądek (3), żyły.

Przysłowie: WujJudConf 243v; Lecz boleść vſzu niéma [= nie można nic wyperswadować człowiekowi zbolałemu] GosłCast 36; Nie ma głodny brzuch vſzu, prożne to ſą ſłowá, Nie ma vſzu łákoma táiſtrá Iudaſzowá [= nie można nic wyperswadować człowiekowi głodnemu, podobnie – chciwemu] KlonWor **2v.

Frazy: »bodaj ręku nie miał« [w funkcji przeklenstwa] (1): Boday rąku nyemyal yeſly mv tho ſczierpyſz LibMal 1544/88v.

bibl. »kto ma uszy (a. ucho) (ku słuchaniu a. na słuchanie), niech(aj) słucha (a. słuchaj)« = qui(s) habet (a. habens) aures (a. aurem) (audiendi a. audire), audiat Vulg, PolAnt (50): Ieſli kto ma vſzy ku słuchaniu/ niechái słuchá. MurzNT Mar 4/23; KromRozm II ov; Leop Matth 13/9 (4); BibRadz Matth 13/43 (7); RejAp 17v (13); RejPos 62 (3); BudNT Mar 7/16 (2); CzechEp 298; WujNT Matth 11/15 (18). [Zawsze przekład tego samego tekstu].

Zwroty: »nie mieć głowy« = zostać ściętym (1): tego pan nasch niebedzie wyerzen od Turkow a mi poſlowie niebedziem miecz glow LibLeg 11/59.

»nie mieć swej, cudzej głowy« = (nie) poprzestawać na własnym zdaniu (1:1): Nie ma ſwey głowy gdy czego niewie ábo nie rozumie/ [...] nie ma też cudzey głowy/ gdy ſłuſności y ſpráwiedliwośći nie vpátruie. SkarKaz 661b.

»miec język; mieć kilka, czterdzieści językow« = umieć mowić, wiele mowić [szyk zmienny] (2; 1:1): BierEz K3v; RejPs 209v; kto ma ięzyk niech ſie s pilnoſcią wywieduie RejAp 108; Ná cnot ludzi tych w ſławienie/ nie doſyć by mieć cżterdzieśći ięzykow SkarŻyw 206.

»mieć oczy« = władać wzrokiem; być spostrzegawczym [szyk zmienny] (8): KrowObr 130v (3); BibRadz *3v; Certe oculis uteris, [...] Zápawdę [!] maſz oczy/ widźiſz dobrze/ nie daſz ſie oſzukác. Mącz 510b; GórnDworz T3; NiemObr 157; LatHar +4v.

»oczy swoje mieć« = kierować się własną oceną (1): wpoyęcyu też małżonki inſſych ludzi ocży dokłádáć ſye nye będzye/ tylko ſwoye máyąc/ [...] ledá yáką porwie GliczKsiąż Bv.

»uszy mieć« = słyszeć [szyk zmienny] (5): KrowObr 220 (2); Mącz 11b; Słyſzelisćie ſąſiedźi ktorzy vſzy maćie/ Iákimem był Prot A4; RejPos 262v.

W przen (1): W ten cżás dopiero poznaſz iák ma nędzá rogi/ Ktorymi ćię vbada w tákowy cżás ſrogi. CzahTr C.

b. O substancjach wytwarzanych przez organizm (3): FalZioł IV 29d; Takież y riby nie maią mleka. GlabGad H5v; Bo w oney wſzytkiey ziemi/ wſzytkie zmije y węże iádu żadnego nie mąią [!] WujNT 508.

c. O jednym z dwu podstawowych pierwiastków (fizycznym i duchowym) istoty żywej jako całości lub o pierwiastku konkretnym w przeciwieństwie do bezpostaciowego (94): BierEz B2v; OpecŻyw 169v (3); SeklKat Y2; RejKup dd7v; KromRozm I E2v (2); KromRozm II n (3); KromRozm III A8; GliczKsiąż P3v; KrowObr 200; Pátrzay pilno ná płomień iż then nie ma ciáłá RejWiz 111 (17); BibRadz Gen 2/19 (3); BielKron 101; GrzegRóżn C2v (4); Animalis, Zywiący/ to co duſzę ma. Mącz 10a (2); SarnUzn F7; RejAp 68 (4); GórnDworz Mmv; RejPos 114; BiałKat 11 (3); GrzegŚm 21 (3); KuczbKat 110; RejZwierc 197v (2); WujJud 252v; CzechRozm 55 (7); SkarŻyw 91; MWilkHist K4 (4); CzechEp 148 (6); GórnRozm B (2); boć duch nie ma ciáłá áni kośći/ iáko widźićie że ia mam WujNT Luc 24/39 (3); SkarKaz 39a (12).

W połączeniu z „na sobie” (1): to ćiáło ktore [Chrystus] miał ná ſobie prawdźiwe/ ná to ſię zdobył z tych to widomych cżterech elementow ReszPrz 79.

W charakterystycznych połączeniach: ciało mieć (72), ducha (3), duszę (14), formę, kości (28), krew (6), osobę (6), personę.

d. O częściach geometrycznych (16): rzecż ktora ma oſm grani może na iedney mocno ſtanąć KłosAlg A3v (2); iż ty dwie Figurze ſą tákowé/ co máią dwie á dwie Linié iednáko od śiebie idącé GrzepGeom F4v; bo káżdy klin muśi mieć trzy kąty GrzepGeom Q3 (13); Calep [678]a.

W charakterystycznych połączeniach: mieć dno, grani, kąty (7), linije (2), narożniki, węgły (4).

6. Odznaczać się określonymi cechami, być jakimś; est [alicui a. penes aliquem a. in aliquo], habere, inest [alicui] Mącz (2548): BierEz N4v (2); BielŻyw 93; GlabGad K6; Gdyby poyął cnotliwą/ głádką/ á bogátą/ mogłby ná tem przeſtáć/ [...] ábowyem kthora te trzy rzecży ma/ rozumyem temu iż Bog ná nyę oſobliwye łáſkaw yeſt GliczKsiąż P5; RejZwierz 133; BibRadz 2.Petr 1/9; OrzRozm D2; BielKron 101v (2); Tetraptoton, latine quatuor casuum, Co ma cżtery caſus [= przypadki gramatyczne] á ſpadki. Mącz 453a (2); GórnDworz E5 (3); HistRzym 5v; BiałKat 198v; RejZwierc 145v; CzechRozm 193v; SkarŻyw 312 (4); PudłFr 70; KochWr 25 (2); LatHar 231 (2); KołakCath B2v; WujNT 2.Petr 1/9; ieden chory ktory pierwey do niey [wody] wſzedł/ vleczony zoſtawał [...]. Czemu tego inne wody y inne mieyſcá nie miáły? SkarKaz 41a (10); SkarKazSej 662a.

Cecha przypisywana podmiotowi wyrażona jest rzeczownikiem dopełnienia, często odprzymiotnikowym [w tym z przydawką ilościową: dość, dostatek, tyle, z to, wiele itp. (80)] (735): Viele ieſt tych co ſromu niemáią. March¹ A4 (3); BierEz A2 (31); OpecŻyw 136v; PatKaz I 6 (5); PatKaz III 108v (3); kto chcze mieć czudnoſć licza/ [...] tak vcżyń FalZioł I 12d; gorycżka ktora ma wielką gorzkoſć ieſt dobra/ ale kthora niema vielkiey gorzkoſci: ta ſie nie godzi ku lekarſthwam FalZioł I 58c (78); BielŻyw nlb 11 (9); BielŻywGlab nlb 14; gdi [paznochty] z cżyrwonoſcią maią nie iaką ſinoſć znamionuią krewne panowanie. GlabGad D4v (24); BierRozm 8 (4); March³ V3 (2); WróbŻołt 121/3; LibLeg 11/57; RejRozpr F2; RejJóz E3v (2); RejKup Ev (5); od głowy áż do pępká był ſpoſobu ludzkiego/ ále záſię od pępká áż do nog miał podobieńſtwo rozmáitych beſtyi HistAl M8 (5); KromRozm I O4 (2); miáł w práwie biegłość niepoſpolitą MurzHist B4 (2); MurzNT A4v (2); KromRozm II gv (2); BielKom Bv (20); GliczKsiąż D (19); Kto rozum ma głupcowi niech wſzytko przebacży. LubPs ggv (7); GroicPorz bv (3); KrowObr 130v; RejWiz 30 (8); Leop Iob 38/4 (7); OrzList f4; RejZwierz 15v (4); BibRadz Iob 20/3 (8); OrzRozm Pv; ábowiem miał wielkie vcżenie/ ták w biegu niebieſkim iáko y w inych piſmach BielKron 131 (23); GrzegRóżn D3v; KwiatKsiąż C3v; Oratio omni gratia caret, Tá rzecz żadney wdzięcznośći nie ma. Mącz 149a (24); SarnUzn B6; SienLek 5v (5); RejAp 4 (9); Dáłá białymgłowam Náturá/ iż niemáią tey śiły/ tey ſurowośći w ſobie/ ktorą męſzcżyzni GórnDworz X6v (47); HistRzym 7v (4); RejPos 194 (3); BiałKat 53v; BielSat Ev; HistLan B2 (2); KuczbKat 100 (6); RejZwierc 13 (9); BielSpr b3 (6); WujJud A4 (5); WujJudConf 66v (2); RejPosRozpr c2v; RejPosWstaw [21²]; BudBib Lev 22/3 (7); MycPrz I A2v (2); WierKróc B2; BudNT 1.Cor 13/2 (4); CzechRozm 18v (11); PaprPan E4v (10); Widźimy/ że mowá ktorey w ſzkołách vżywáią/ niedawno byłá niecżyſta y plugáwa: á niemiáłá tey ozdoby/ ktoraby ſię do ſpraw zgodźić mogłá. ModrzBaz 135 (20); SkarJedn 25 (2); Oczko 3 (4); KochPs 141 (2); ći ktorzy v ludzi doſkonáłymi ſię być zdádzą/ w ocżách nawyſzſzego ſtworzyćielá/ nieco nie doſkonálſtwá máią. SkarŻyw 589 (33); StryjKron A3v (2); CzechEp [3] (13); NiemObr 104 (2); KochFr 13; KlonŻal B2v; KochDz 104; KochPhaen 8; KochSz A3v; ReszPrz 44 (3); WerGośc 213 (2); BielSjem 4 (5); KochPieś 16; MA záiſté vrody doſyć/ Iedno że ſye da długo prośić. PudłFr 56 (11); ArtKanc O4v (4); BielRozm 7 (2); GórnRozm D3 (6); PaprUp Ev (2); KochWr 29; ZawJeft 25 (2); ActReg 135; Calep 602a; GostGosp 166; Phil O (3); GórnTroas 5 (3); GrabowSet M4 (4); OrzJan 18; WyprPl A3 (2); Máią ſwoię ſtárożytność y dni krzyżowe LatHar 125 (5); choćbym wydał ćiáło moie ták iżbych był ſpalon/ á miłośćibych nie miał; nic mi nie pomoże. WujNT 1.Cor 13/3 (27); JanNKar A4 (2); SarnStat 600 marg (6); WitosłLut A5; KlonKr B2; KmitaSpit C4; PowodPr 60; SkarKaz )(4 (24); CiekPotr 43; CzahTr C4 (2); GosłCast 71; Práwá nie máią żadnych namiętnośći/ [...] nie máią w ſobie gniewu áni popędliwośći SkarKazSej 697b (15); SapEpit [B]2v; RybWit C2v. Cf »mieć moc« ‘być wystarczająco silnym’ »mieć moc [nad kim]«, »władzej nie mieć«.

~ Z rzeczownikiem określanym przydawką przymiotną = posiadać te dwie cechy (2): BielKron 5v; Ktory [Leonidas] [...] V Ternopile gory miał ták śiłę ſmiáłą [tj. był silny i śmiały]. PaprPan A3v.

W charakterystycznych połączeniach: mieć animusz, baczność (baczenie) (12), bezpieczeństwo [= pewność siebie], biegłość (7), blask, bogomyślność, bojaźń [= bojaźliwość], bojaźń bożą (7), chciwość (3), chwałę, chytrość (4), cielesność (2), ciepło(ść) (23), ci(e)rpliwość (7), ci(e)rpność (ci(e)rpienie, cirpkość) (20), ciężkość (2), cnotę [= dziewictwo] (5), cudność (3), czerstwość, czułość, (nie)czystotę (nieczystość) (3), ćwiczenie (5), długość, dobroć (2), dobrowolność, domysł [= mądrość], doskonałość (doskonalstwo) (5), doświadszenie (9), dowcip (11), dowcipność [= umiejętność], duchowieństwo [= wartości duchowe], dużość, dzielność (2), dziewictwo, gładkomowność, gładkość, gniew (2), godność [= być zdolnym, zdatnym] (6), gorącość (4), gorzkość (10), gotowość (2), gracyją (7), grubość (2), hardość, hojność, injenijum, jasność (5), klijowatość, konstancyją, korzenność, krasę (5), kstałt [= być zgrabnym] (2), kwaśność, lekkość, lipkość (2), ludzkość, lutość (litość) (5), łagodność, łżywość, mądrość (27), męstwo (5), miarę [= powściągliwość] (2), miemość (2), miłosierdzie (5), miłość (28), młodość, moc [= być mocnym] (24), nabożeństwo [= pobożność] (3), namiętność (2), naukę (23), niepewność [= niedoskonałość], nieprawość, niesprawiedliwość, nieśmiertelność (3), niewiarę, niewinność (zieloność niewinności) (2), niezgodę [= niezgodność], okazałość, okrutność (2), ostrość (7), ozdobę (3), pamięć [= dobrą pamić], pierzchliwość, piękość (7), pilność (2), pobożność (2), pochmurność, podobieństwo (podobność) (14), pokorę (3), popędliwość, posłuszeństwo, potężność, powagę (poważność) (4), powszechność, pożądliwość, prawdę [= prawdomówność] (9), prędkość, probę [= umiejętność], proporcyją, przemienność, przyjemność, oboje przyrodzenie [= obupłuciowym], przystojeństwo, pychę, radę, rozrywkę [= inteligencję] (3), rozsądek (9), roztropność (4), rozum (98), rumianość, rzewniwość, siłę [= być silnym] (15), siność, skłonność (2), skromność, słabość, słodkość (2), słoność, smak [= dobry smak], smysł, sposobność (sposobną rzecz) (4), sprawiedliwość [= zdolność, skłonność] (21), sprosność, srogość, srom (3), (nie)stałość (7), starożytność, statek (stateczność) (3), strach [= bojaźń bożą], subtelność (9), suchość (10), surowość, swą wolą (2), śliczność, śliskość, śmiałość (6), światło(ść) (3), świątobliwość, tłustość (2), trefność (2), trwałość (2), twardość (2), tyraństwo, uczciwość, uczenie (2), umiejętność (2), upor (3), uprzejmość, urodę (10), wagę (2), ważność (7), wątłość, wdzięczność (13), wiadomość [= oświeċonym] (2), wiarę [= wierność], wieczność, wierność (2), wietrzność (2), wilgotę (wilgotność, wilkość) (11), wodność (4), wonność, wstyd (8), wychowanie [= być dobrze wychowanym], zacność, zagniłość, zapalczywość (2), zazdrość, zdrowie (16), zimność (5), zupełność (4), żarliwość, żołtość. ~

Cecha przypisywana podmiotowi wyrażona jest przydawką do rzeczownika będącego ogólnikową nazwą cechy [o cesze fizycznej (98), o cesze psychicznej (69); w tym: co czyje = być podobnym (21)] (167): BierEz S2; wſſakoſcie gorący ij wielmi rychly duch niedáwno mieli OpecŻyw 99v; PatKaz II 20; PatKaz III 118 (2); Aloes [...] Ma wonią barzo przijemną. FalZioł III 2d; ARſenik [...] dla złothey barwy kthorą ma ieſt rzecżon Auripigmentum FalZioł III 40o (33); BielŻyw 6; Kto ma wzroſt niſld á miąſſzy, to ieſt znamię cżłowieka zawiſnego GlabGad M4 (5); BierRozm 12; RejRozpr G3; RejJóz B2; RejKup cc2; HistAl A6v (3); MurzOrt B2 (2); KromRozm II r2; KromRozm III D3; BielKom A4v (2); RejWiz 25v (7); Leop Eccli 6/4; RejZwierz 66; BielKron 9 (9); KwiatKsiąż Kv (2); Cylindraceus, Co tę formę álbo xtałt ma okrągły. Mącz 76b (24); OrzQuin R4v (2); SienLek 17v (2); RejAp 105v; GórnDworz B5 (8); RejPos 201; BielSat D2v; BielSpr 2v (2); PaprPan O4 (4); ModrzBaz 5v (2); SkarJedn 80; SkarŻyw 46 (5); CzechEp *3v (2); KochPhaen 18; ReszPrz 65; BielSen 10; KochSob 61; PudłFr 41 (2); GórnRozm E4; PaprUp I2v; GostGosp 64; KochFrag 38; WyprPl A3; KołakCath A3; JanNKar C3v; JanNKarGórn Hv; WitosłLut A3 (2); KlonKr A3v; chleb ma táki ſmák iákim dźieżá zápráwiona ieſt SkarKaz 85a (2); CzahTr Ev; GosłCast 20; SkarKazSej 662b (3); ZbylPrzyg B4; SzarzRyt B3. Cf »mieć własności [jakie]«.

~ W charakterystycznych połączeniach: barwę [jaką, jako, jakby co] mieć (17), cnotę [czego] (2), dowcip [jaki] (3), duch(a) [jaki(ego)] (4), duszę [jaką], dźwięk [jaki] (4), farbę [jaką] (3), figurę [jaką], formę [jaką] (3), głos [jaki] (5), gustum [jakie] kstałt [jaki, czego] (9), mowę [jaką] (3), myśl [= umysł] [czyją], naturę [jaką] (4), obyczaje [jakie] (15), oko [jakie] (2), osobę [jajką, kogo, czego] (3), pamięć [jaką, jako co] (4), postawę (postać) [jaką] (5), postępki [jakie], przyrodzenie [= naturę] [jakie] (2), przyrodzenie [= płeć] [jakie], rękę [= pismo] [jaką], rozum [jaki, czyj] (3), słuch [jaki], smak [jaki, czego] (15), smysł [jaki], sprawę [jaką] (3), umysł [jaki] urodę [jaką, z kogo] (5), wolą [jaką], wonią (wonność) [jaką, jakby co] (10), wzrok [jaki] (11), zapach [jaki], (w)zrost [jaki] (7). ~

Połączenia oznaczające cechę polegającą na możliwości, umiejętności wykonania; czegoś (cecha wyrażona jest często rzeczownikiem czynnościowym) (48): FalZioł I 1b (2); GlabGad N6; HistAl 18; KromRozm I O4; BielKom Av (2); GliczKsiąż K7 (2); BibRadz Ex 6/12 (3); [dał mu moc] prorockiego ducha mieć/ wiedząc przyſzłe rzecży BielKron 3 (5); Verbis complectitur quicquid vult, [...] Ma słów á wymówy s potrzebę. Mącz 304a; GórnDworz N3v (2); BiałKat 121; RejZwierc 163v; WujJud 39v; RejPosWstaw [110²]v; BudBib Bar 5[6]/50; BudNT 1.Cor 13/3 [2]; CzechRozm 267v; ModrzBaz 11 (2); Aczkolwiek y prorocy niemieli vſtáwicżnego tákiego proroctwá. SkarŻyw 252; miał teſz wiele ręcżnych rzemioſł: pięknie piſał/ y málował/ ná drzewie/ [...] ryſował SkarŻyw 507 (19); CzechEp 186; NiemObr 138; Calep 88a; ktorzy vważnego w rzecżach rozſądku nie máią/ ći pewnie w błąd przyść muſzą Phil S3; LatHar 556; WujNT Act 16/16 (8).

~ W charakterystycznych połączeniach: mieć cuda, czary, ducha prorockiego a. wieszczego (16), fortyl, język [= mówienie obcymi językami], lekarstwo, naukę (nauezanie) (2), objawienie, odmianę (2), poznanie Boga, proroctwo (4), psalm [= śpiewanie psalmów], radę, rozeznanie (2), rozsądek [= właściwą ocenę] (7), rozumienie (2), rzecz gotową, rzemiosło, skutki (2), sprawę (3), tajemność [= dotrzymywanie tajemnicy], wykładanie, wymowę (7), występki ~

Połączenia oznaczające cechę polegającą na wywoływaniu pewnego wrażenia lub reakcji u odbiorcy, obserwatora (19): FalZioł I 60c; BibRadz I 1 marg; Obstructa difficultatibus omnis cognitio, Wſzeláka nauká á vmieyętność ma w ſobie nieyáką trudność. Mącz 423b (2); ſámá tá rzecż/ [...] ma ſmiech w ſobie GórnDworz P8 (7); KuczbKat 265; WujJud 39v; gdyſz towárzyſtwo iey niema w ſobie żádney przykrośći BudBib Sap 8/16; ModrzBaz 102; SkarŻyw 80 (2); CzechEp 359; KochCn B4v.

~ W charakterystycznych połączeniach: mieć dziw, godność miłości, kąsanie, nieprzystojeństwo, przyjemności przykrość, przysmaki, słodkość (2), smak (2), szczypanie, śmiech (2), trudność (5), wątpliwość, żałość. ~

Połączenia na oznaczenie dziedziczenia cech [z kogo (3), od kogo (2), po czym] (6): BierEz N2v; kto ieſt vcżonym á mądroſcią obdarzony, tego chwal [...], bo tego niema od oycza dziedzicżnego BielŻyw 93; Mącz 144b; SkarŻyw 130 (2); KochFrag 42.

Połączenia o ogólnym znaczeniu ‘odznaczać się’ (zwykle tłumaczy się przez ‘taki jest’) [w tym dodatkowo: iż(e), że, aby (12), ze zdaniem niezależnym (5)] (87): dziwny wzor maſz [tj. jesteś dziwny]/ Kto ćię chwali nań ſie gniewaſz BierEz S; PatKaz III 90; FalZioł I 122d (4); GlabGad H7 (3); BierRozm 12; RejRozm 392; RejKup x4v; HistAl A3v (3); BielKom nlb 7 (2); LubPs O2v; RejWiz 120 marg (3); RejZwierz 111v; Ták też náſzy wielebni Biſkupi/ [...] widźiſz iákiego Duchá máią OrzRozm I2v; BielKron 26 (4); Mącz 84c (8); OrzQuin Y3; SarnUzn G6v; SienLek 108; GórnDworz G7 (4); HistLan B2v; To też oſobną ſztukę iſcie w ſobie máią/ Iż ſłowo rádzi dzierżą RejZwierc 241 (3); WujJud 71; BudBib b3v (2); CzechRozm 105v; PaprPan E2v (2); Wino záiſte tákie ma przyrodzenie/ iż ludźi naprzod cżyni weſołe ModrzBaz 52 (5); Oczko 6v (3); SkarŻyw 263 (2); StryjKron 95; CzechEp 49 (2); NiemObr 50 (3); ArtKanc L13; GostGosp 148; GrabowSet E; RybGęśli C2v; A ieſli ſię kto zda być ſwarliwym: my nie mamy tákiego obyczáiu WujNT 1.Cor 11/16 (3); JanNKar E2 (3); JanNKarKoch F3; WitosłLut A4; PowodPr 39 marg; iż ćiáło vwielbione Páná náſzego/ dźiwne ma nád poięćie náſze właſnośći SkarKaz 204a (5); CiekPotr 19.

~ W charakterystycznych połączeniach: ducha mieć (9), kstałt, naturę (7), obyczaj(e) (15), osobę, paraty, postawę, prawo przyrodzone, przymioty (4), przypadki (2), przyrodzenie (9), przyzwoitości, rozmaitość, skrytość, sposob, sprawę (3), sztukę (2), umysł, własności (25), wzor (2), zachowanie. ~

Połączenia, o znaczeniu ‘odznaczać się dodatnio’ (102): Kto vrąga/ mniey cnoty ma. BierEz N3 (8); OpecŻyw 8 (2); ForCnR A2v; PatKaz III 150 (3); KlerPow io; RejKup dd7; KromRozm I B3v; BielKom, E2; GliczKsiąż 6v (3); GroicPorz bv; RejWiz 53 (2); RejZwierz 40v (2); BielKron 101v (2); KwiatKsiaż B4; Mącz 281b (2); Prot Bv; GórnDworz G7 (10); HistRzym 73 (2); RejPos 71; KuczbKat 265; RejZwierc 231v (2); WierKróc A4; CzechRozm, 218; PaprPan G (2); ModrzBaz 9v (7); SkarŻyw 16 (6); StryjKron A6; NiemObr 79; KochMRot A2; PudłFr 36 (6); GórnRozm E4v (4); PaprUp A4v; GrabowSet Tv; LatHar 665 (2); RybGęśli D4; WujNT 2. Tim 2 arg; SkarKaz 40b (10); CzahTr D (6); Ma Lácińſki, Grécki ſwoię pochvałę, ma Włoſki, ma y Polſki ſwoię GosłCast 5; SapEpit A4v.

~ W charakterystyczych połączeniach: mieć cnotę (cnoty) (60), dostatki, godność [= zalety] (17), miarą (2), pochwałę (3), przyprawy, przywilej(e) (10), zacność. ~

Połączenia o znaczeniu ‘odznaczać się ujemnie’ (65): Gdyżem nie ſam iedno táki/ Ktorzy máią niedoſtátki. BierEz O3 (4); OpecŻyw 8v (2); [kasztany] kaſzel pobudzaią/ y boleſci głowy dla ſwoiey nieſtrawnoſci przywodzą. Ale piecżone ſą lepſze á niemaią thakiey złoſci FalZioł III 14c; BielŻyw nlb 6; GlabGad L8v; KromRozm III C7; LubPs X3; RejWiz 115v; BielKron 247v (2); Mącz 500a; GórnDworz E6; BiałKat 163v; Owa nie máſz narodu áby nie miał wády RejZwierc 243 (5); RejPosWstaw [21²] (2); BudBib Lev 21/17 (2); ModrzBaz 4v (3); SkarŻyw 325 marg (2); WerGośc 261; WerKaz 286; BielSjem 30; KochPieś 13v; PudłFr 15; ZawJeft 31; Tę przywárę młodość ma/ iż popędliwośći Hámowáć ſwéy nie vmie GórnTroas 22; WujNT Eph 5/27; WysKaz 19; SarnStat 1151; SkarKaz 550a; GosłCast 51. Cf »mieć ale«, »mieć przyganę«.

~ W charakterystycznych połączeniach: mieć defekt, doległość, makułę, niecnotę, niedostatek (4), przymioty (2), przysadę (3), przywarę, skazę (2), ubliżenie, ułomność, upadek (2), wadę (16), wrzody, złość (4), zmarsk (zmarszezkę) (3), zmazę (4). ~

W połączeniu z rzeczownikiem odczasownikowym = móc być + part praet pass od czasownika podstawowego (3): AEquivocum. To co wiele známionuye/ álbo wiele wyrozumienia w ſobie ma [= może być różnie rozumiane]. Mącz 4d (2); StryjKron 95.

mieć od kogo [= być podobnym do kogo] (1): to od mądrich thilko maſz iże milcżyſz BielŻyw 65.

mieć co(ś) (a. cokolwiek, a. nieco), nie mieć nic [jakiego] (66): BierEz A2; imienie á vroda nic dobrego w ſobie niema. BielŻyw 54 (3); MurzNT nlb 1; GliczKsiąż N4v; KrowObr 57 (4); RejZwierz 68; OrzRozm P4v; KochSat B2; Mącz 304b; nie náſzégo kráiu to źwiérzę ieſt/ zamorſkiégo coś w ſobie ma OrzQuin Fv; GórnDworz Cv (10); RejZwierc 41v (3); WujJud 189; CzechRozm 33v (4); CzechEp *3v (4); ArtKanc S17; GórnTroas 50; OrzJan 119; WujNT przedm 27 (2); JanNKar B; KlonFlis G4v. Cf »mieć coś podobnego«, »mieć co spolnego«.

mieć co czyje [= być podobnym do kogoś pod jakimś względem] (64): rodzi ſię z karpia y z Karaſia/ átak naturę gich ma oboię FalZioł IV 41c (5); GlabGad C (2); HistAl K; BibRadz I 478d marg; gdy ktorego Ceſárzá wybierano/ thedy mu to głoſem winſzowano [...]/ áby miał w ſobie ſpráwiedliwość Tráiánowę/ ſzcżęſcie Oktáwianowe/ Nerwy błogoſłáwieńſtwo BielKron 148v (7); GrzegRóżn L; Mącz 145a; Prot D3; GórnDworz L13; BielSat Cv; RejZwierc 149v; WujJud 70v; BudBib Bar 5[6]/50; CzechRozm 105v; PaprPan Q3v (3); Oczko 8 (3); SkarŻyw 230; CzechEp *3v (2); KlonŻal A4; BielRozm 17; PaprUp A4v; ActReg 29; WujNT 679 (2); SkarKaz )(4 (2); RybWit C2v. Cf Cecha przypisywana podmiotowi wyrażona jest przydawką do przymioinika.

mieć nieco, część, więcej, to i owo czego [= być podobnym do czegoś, częściowo się pokrywać, mieć niektóre cechy wspólne z czymś] (7): iáko nieſtrzymawáłość ieſt defect/ a wádá okęſzona/ bo ma w ſobie nieco rozumu/ thák záſię powſcięgliwość ieſt nie práwie doſkonáłá cznotá/ bo też ma w ſobie y to/ y owo żądzey. GórnDworz Ff5 (3); KuczbKat 291; ModrzBaz 143v (2); CzechEp 54.

nie mieć nic kogo [= nie być takim, jakim powinien być] (1): gdy Páſtyrz nic nie ma práwego Páſtyrzá/ [...] Temu nielza iedno wziąć z tytułem dochody Prot D3.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: z przyrodzenia (12), z rodu; z zapowiednikiem: to (24); iż(e), że (21), aby, żeby (5), gdy] (27): BierEz A2 (2); Borag ma to w ſobie iſz krey dobrą cżini FalZioł I I7b; HistAl K3v; KromRozm I N; GliczKsiąż L4v; KrowObr 116v (2); RejZwierz 82v; OrzRozm N4v; Mącz 143d; SienLek 138v; RejAp 19; Dworzánin [...] to ma mieć nád wſzytko/ áby miłuiąc páná ſwego/ woley iego/ y roſkazániu doſyć cżynił GórnDworz K6 (6); KuczbKat 110 (2); MycPrz I A4v; CzechRozm 159v (2); KochPieś 5; KochProp 16; Ale wzdy za to maſz/ iż nienawidźiſz vczynkow Nikolaitow WujNT Apoc 2/6.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym w wyrażeniach o znaczeniu ‘niezależnie od nikogo lub niczego’ [sam z siebie (7), sam od siebie (2), przez się] (10): GlabGad G2; GórnDworz Mm5v; BiałKat 241; Muśimy pirwey być ſpráwiedliwemi y dobremi/ cżego ſámi z ſiebie żadną miárą mieć niemożemy WujJudConf 102; Oczko 15 (2); SkarŻyw 325; NiemObr 104; ArtKanc K3; WujNT przedm 27.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [w sobie (375), na sobie (6), do siebie (4), u siebie, miedzy sobą] (387): BierEz F4 (7); OpecŻyw 187; KlerPow 10; FalZioł I 1a (83); Rozum natym zależy cżłowiecży Mieć w ſobie takowe rzecży Ktore ku cznocie przywodzą BielŻyw nlb 6 (6); GlabGad C5v (15); BierRozm 8; RejKup x4v; HistAl G3 (2); KromRozm I B3v; MurzNT nlb 1; BielKom nlb 7 (5); GliczKsiąż D (9); Nie máią nic miedzy ſobą żadney roſtropnośći LubPs gg5 (2); GroicPorz bv (5); KrowObr 114v; RejWiz 25v (3); Leop Eccli 27/30 (3); RejZwierz 111v; BibRadz I 1 marg (3); OrzRozm D2 (4); BielKron 9 (10); GrzegRóżn L; KochSat B2; Mącz 4d (14); OrzQuin Fv; SienLek 5v (2); RejAp 105v; GórnDworz B4 (46); HistRzym 20v; BiałKat 163v; HistLan B2v; KuczbKat 50 (7); RejZwierc A6V (12); BielSpr b3 (2); WujJud 39v (2); WujJudConf 66 (2); BudBib Lev 22/3 (4); MycPrz I A4v (2); WierKróc A4; CzechRozm 30 (13); PaprPan E2v (11); KarnNap F2v; ModrzBaz 4v (23); Oczko 10 (3); SkarŻyw 58 (4); CzechEp *3v (12); WerGośc 261; BielSjem 30; KochPieś 5 (2); PudłFr 15 (3); ArtKanc H13 (2); GórnRozm E4v (6); PaprUp Ev (3); ZawJeft 25 (2); ActReg 29; Phil H4 (4); KochCn B3v (2); GrabowSet Q2; KochFrag 38; RybGęśli C2v; WujNT 21 (4); JanNKar B (3); SarnStat 1151; WitosłLut A5 (2); KlonKr B2; PowodPr 39 marg; SkarKaz 84a (3); CiekPotr 19; CzahTr D (3); SkarKazSej 683b (4). Cf też przykłady wyżej i niżej.

W połączeniu z „swoj” [w tym: dodatkowo z „własny” (5)] (53): BierEz F (3); GlabGad 18; LubPs X3; KrowObr 223; RejWiz 146; Leop Philipp 3/9; BielKron 26 (2); Mącz 84c (5); SienLek 41; LeovPrzep a3; GórnDworz D (5); RejZwierc 3v (2); BielSpr 66v; WujJud 110v marg; BudBib b3v (6); CzechRozm 208v; ModrzBaz 4v (2); SkarŻyw 325 (4); StryjKron A6 (2); NiemObr 50 (2); GostGosp 166; GrabowSet E (2); LatHar 125 (2); WujNT przedm 19; JanNKar E2 (3); WitosłLut A5; KmitaSpit C4; SkarKaz 4a (3); GosłCast 5 (2); SkarKazSej 684a. Cf przykłady wyżej i niżej.

Przysłowie: Ták pry mądrzy powiadaią/ Iż ſłowá wielką moc maią BierEz Sv.

Zwroty: »nie mieć ale« (1): [aby] dworzánin był ták dobrze wyſtáwiony/ iżby w ſobie nie miał Ale. GórnDworz H4.

»mieć dar(y) (a. obdarowanie), łaskę, dobredziejstwo« [w tym: dar boży a. boski (16), od Boga (10), Ducha Św. (3); czego, do czego itp. = umieć coś (30); czego = być jakim (3)] = dona habere PolAnt; habere donationes a. gratiam Vulg [szyk zmienny] (74:4:1): boga proſila/ ijżby laſkę poſluſſenſtwa ſwych ſtarſſych miala. OpecŻyw 2; PatKaz I 17v; PatKaz III I26v; SeklWyzn f3 (2); BielKom E (2); KrowObr 82 (5); RejWiz 2; Leop Eph 3 arg (2); BibRadz II 128a marg; BielKron 36 (2); GórnDworz I4v; RejPos 140; BiałKat 373v (2); KuczbKat 250; RejZwierc 136; BielSpr b4 (2); A ſkądże to wiećie/ że ći wáſzy Miſtrzowie máią dáry Ducha świętego ku wykłádániu Piſmá? WujJud 39; WujJudConf 39 (2); BudNT 1.Cor 12/30; CzechRozm 186; PaprPan M4; Zakon S. Dominiká ma oſobny dar przećiw Heretykom. SkarŻyw 374 marg (21); NiemObr 37 (3); ArtKanc 14 (2); Izali wſzyścy dáry máią vzdrawiánia? WujNT 1.Cor 12/30 (17); SkarKaz 83b (3).

»mieć moc (a. vim)« [w tym: czego, ku czemu itp. (53), cum inf (70), iż, że (29), cum part praes act ai (185), ze zdaniem współrzędnym (10): [o możliwościach oddziaływania, zwłaszcza leczniczych] = est vis [alieuius], habere vim, [alicui] inest virtus Mącz; valere Modrz [szyk zmienny] (440): BierEz Sv; PatKaz III I26v; Ty rzecży maią moc mozg poſilać, Swiecza ziele y kopr włoſki FalZioł [*8]; to też lekarſtwo ma mocz naprzeciwko opuchlinie FalZioł I 18c; KAkol [...] ma mocz zagrzewaiączą y laxuiączą FalZioł I 61b (329); Ciepło ma taką moc iż wſzelką zbytnią wilgotę trawi GlabGad C7 (10); WróbŻołt 17 (2); Bo ty [dary] zdawná tę moc máią Káżdą ſrogoſć vkracáią RejRozpr E4v; SeklKat Rv; RejKup 15 (3); MurzNT 88v; LubPs Zv marg; KrowObr 67v; RejWiz A2 (10); Leop *B2; RejFig Bb2v (5); BielKron 338v; Caustica medicamenta, [...] Lekárſtwá które máyą moc w ſobie/ ku paleniu á zágrzewaniu człowieká. Mącz 43a (4); SienLek 30v (4); LeovPrzep a3 (3); GórnDworz H2 (4); HistRzym 61 (4); RejPos 101 (9); BiałKat 238v (6); iż ony Swiątości dźiwną y pewną duſznego vzdrowienia moc máią KuczbKat 120 (5); RejZwierc 3v (3); WujJud 224v; BiałKaz B2v; PaprPan V; ModrzBaz 10; Oczko 14 (8); SkarŻyw 261 (5); StryjKron 175; KochPropKKoch 4; Muzyká ma moc nád vmyſły ludzkiemi KochWr 38; Phil 14; LatHar 194; KołakSzczęśl B3v; WujNT 148 (4); SkarKaz 159b; SkarKazSej 683b.

»mieć moc (a. (prze)możność)« [w tym: czego, ku czemu itp. (12)] = umieć, potrafić coś zdziałać; valere Mącz [szyk zmienny] (20): KromRozm III 14; Mącz 473d; RejPos 214v (2); WujJudConf 66; BudNT Kk3; CzechRozm 186; SkarJedn 50; SkarŻyw 183; CzechEp 143; bo mieć moc/ ku obżywieniu kogo chce: Yzaż to nie Boża moc? NiemObr 107; ArtKanc S4; KochFrag 15; że Apoſtołowie y inni święći ludzie mieli moc cudow czynienia WujNT 148 (6); SkarKaz 84a.

»moc, siłę mieć« [w tym: z kogo, z to, po temu, k czemu itp. (37)] = być wystarczająco silnym (z przeczeniem: słabym) fizycznie, militarnie lub psychicznie, móc podołać; vires habere Modrz, Vulg; est fortitudo [alicuius], est vis PolAnt; habere virtutem Vulg [szyk zmienny] (47:14): BierEz Fv (2); OpecŻyw 137; LibLeg 11/57; HistAl D8; Leop Dan 10/8; Ale miáł z nas obu mocy ten iſty niecnotá/ Wydárł ſie nam/ y wyſkocżył KochZuz A4; BibRadz Ios 14/ 11 (2); BielKron 59v (13); GórnDworz Bbv (5); RejPos 338; HistLan B3v; RejZwierc 6; BielSpr 71 (2); KochMon 20; ieſliże z to mocy mieć nie będzie [ab imbellicitate virium Vulg] ábyć zle vcżynił/ tedy vpátrzywſzy cżás przedſię ćię wſkodę przypráwi. BudBib Eccli 19/25 (2); PaprPan C3v (3); ModrzBaz 8; SkarJedn 212; Oczko 22v; SkarŻyw 36 (3); Michaiło nie máiąc mocy ná odpor Litwie/ drugi raz do Moſkwy ziáchał StryjKron 597; CzechEp 181; NiemObr 167; ArtKanc H13 (2); GórnRozm I2v (3); KochProp 13 (2); Phil M2; KochCz A3v; OrzJan 69; WujNT Apoc 3/8; SkarKazSej 695b (3).

»moc mieć« [w tym: nad kim, nad czym, nad kogo (5)] = być silniejszym; przeważać; może czasem: zwyciężyć, pokonać; valere Vulg [szyk zmienny] (8): BierEz M2v; By nye rzekł nyeprzyacyel iżem myał nád nim moc [Praevalui ad versus eum Ps 12/5] LubPs D (2); BibRadz Sap 16/17; GórnDworz L12; RejZwierc 6v; KarnNap C; SkarKaz 515a.

»na poły mieć [z kim, z czym]« = być podobnym do kogoś a. czegoś (2): OrzRozm H2v; nie miłość thego przycżyną ieſt/ ále oná chćiwość nápełnienia żądzy cieleſnych/ cżym ze źwirzęty nápoły ludzie máią GórnDworz L1.

»mieć coś (a. nieco), nie mieć nie podobnego [z czym, czemu]« [szyk zmienny] (4:1): MurzNT 46; KwiatKsiąż B2v; Podźmyſz do myſliſtwa/ ktore ma w ſobie coś podobnego woynie GórnDworz E3v; CzechRozm 162v; CzechEp 229.

»mieć podporę, pomoc [do czego]« = odznaczać się dodatkowo (1:1): iednák máiąc on do przyrodzenia dobrego ſwego tę pomoc/ dobre wychowánie/ [...] ſtánie ſie ſpráwiedliwym GórnDworz Gg4 (2).

»mieć postawę, kstałt, pozor [kogo, czego, jaką]« = być pozornie kimś, czymś, jakimś; habere umbras, speciem ferre Mącz [szyk zmienny] (6:3:1): Wilk ná śię owcżą ſkorę wdział / Y pokorną poſtáẃę miał BierEz R4; KromRozm I B3v; Speciem boni viri prae se ferre, Zdáć lie być dobrym człowiekiem/ mieć poſtáwę dobrego człowieká. Mącz 404c (2); RejPos 200v; CzechEp 143; NiemObr 12; Phil H4; WujNT 31 (2).

»mieć powinowactwo, towarzystwo [czego, z kim]« = być podobnym do kogoś a. czegoś [szyk zmienny] (2:1): iż wſzyſcy pogáni máią thowárzyſtwo z niememi zwierzęti [...]/ iż gdi ty od ludzi będą pobite/ w mocnoſć y obronnoſć leſnią dufaią. HistAl G7v; ieſli chcemy mowić o zmártwychwſtániu/ to ieſt o przywroceniu do tego żywotá ktory ma w ſobie powinowáctwo śmierći KuczbKat 50; GórnRozm N2.

»powołanie mieć« (1): áby ſynowie y corki/ gdy powołánie bozkie máią/ byli w tym bárzo wolni/ co im Pan Bog roſkázuie SkarKaz 44a.

»mieć przyganę« = nie być doskonałym, zasługiwać na naganę; z przeczeniem: nie można mieć zastrzeżeń co do tego; iniquum [esse] Vulg [szyk zmienny] (21): BibRadz *6; báby ktore krzćić zwykły/ przygány niemáią/ ieſliby cżáſem przy bytnośći mężcżyzny/ ktoryby tey Swiątości ſpráwowáć nie vmiał/ [...] Krzeſt ſpráwowáły. KuczbKat 130 (2); BudBib 3.Esdr 4/37 (4); SkarJedn 274; SkarŻyw 162; CzechEp 47; NiemObr 23; PudłFr 68; KlonKr B4; ktora [wiara] niemáłą ma przygánę/ gdy máiąc inne dowody/ cudow prágnie. SkarKaz 416b (3); GosłCast 44; PaxLiz B2v.

»mieć [jakie(-ą)] przyrodzenie, naturę« [o właściwościach leczniczych] [szyk zmienny] (2:1): BierEz 14; orzechy zwłaſzcża włoſkie maią naturę odmiękkcżaiączą iadowitoſci GlabGad K8 (2).

»mieć przyrodzenie po temu« = być zdolnym do czegoś, potrafie coś (3): Non habet venam dicendi, Nie ma po temu przirodzenia áby mógł wymownie wdziecznie á łágodnie piſáć. Mącz 479b; GórnDworz S3; ModrzBaz 134v.

»mieć [co] z przyrodzenia (a, z rodu), z natury, [co] przyrodzone (a. wrodzone)« [w tym: cum inf, że, iż, aby (17)] [o cechach wrodzonych] [szyk zmienny] (36:1:23): BierEz M4v (2); FalZioł I 56b (6); BielŻyw 6 (2); GlabGad C3v (3); RejRozm 401; HistAl K3v; KromRozm I N; gdy náturá dzyecyęca ma wſobye cos przyrodzonego/ ku zuchwálſtwu á nyeſtátkowi GliczKsiąż E2v (3); KrowObr 116v; RejWiz 8 (2); RejZwierz 66 (3); BibRadz I 356b marg; BielKron 359 (2); Natura nobis nostri amorem ingeneravit, Mamy to z przirodzenia że ſámi ſiebie miłuyemi. Mącz 143d (3); SienLek 22v (2); RejAp 179; GórnDworz D2v (5); BiałKat 241; KuczbKat 90 (4); RejZwierc 243; WujJud 70v (2); tę złość ktorą mamy wrodzoną/ ábyſmy s ſiebie złożyli. RejPosWstaw [21²]; WierKróc A4; CzechRozm 218 (2); PaprPan G2v (3); ModrzBaz 112; SkarŻyw 471; StryjKron A3v; KochProp 16; GórnTroas 5; JanNKarKoch Gv.

»mieć co (a. to), nie mieć nic spolnego (a. pospolitego); coż spolnego ma (w pytaniu); mieć [jaką] rzecz spolną (a. społeczną), jaką spolność [z kim, z czym]« = ex diametro pugnare Mącz [szyk zmienny] (6:7; 1; 2:1): Mącz 84d; SarnUzn G5v; GórnDworz M2v; KuczbKat 155 (2); RejZwierc 224; A maſz theż co ſpolnego ten to [zakon] Moyżeſzow piſány/ z onym Boſkiem wiecżnym CzechRozm 89 (3); CzechEp 19 (4); GórnRozm A3v; WujNT przedm 8; JanNKarKoch F2v; SkarKaz 606b.

»mieć szczęście, fortunę [w czym, do kogo, do czego itp]« = florere Mącz [szyk zmienny] (8:1): Krol Włádziſław máiąc wielkie ſzcżeśćie do ludzi y ná nieprzyiáćielá/ dwa rázy [...] wźiął Boſnę/ Serwią/ Bulgárią BielKron 304 (3); Mącz 131b; GórnDworz Cc8; PaprPan M4v (2); SkarŻyw 573; WujNT 211.

»władzą mieć« [w tym: żeby (1)] = móc działać, oddziaływać [szyk zmienny] (8): Iáką władzą Płánety/ tám z oſobná máią. RejWiz 147 (3); GórnDworz L12; WujJudConf 66 (2); CzechEp 143; SkarKaz 578a.

»władze(j) nie mieć« = być słabym fizycznie (3): RejPs 57; Bo gdy [bociany] pierze wymiecą á władze niemáią/ Tedy młodzi żywnośći doſtátek im dáią. HistLan B2v; GrabowSet R4v.

»mieć własność (a. włosność)« [w tym: czego, naprzeciw(ko) czemu itp. (18), cum inf (10), iż(e) (10), ze zdaniem współrzędnym (2), cum part praes act ai (20)] [o możliwościach oddziaływania, zwłaszcza leczniczych] [szyk zmienny] (71): CZebula [...] ma włoſnoſć otwieraiączą/ ábowiem otwiera końce żył FalZioł I 27b (62); GlabGad 16; KromRozm III D5; RejZwierz 35v; SienLek 6; chocia wſzelákie trefnośći/ máią w ſobie thę właſność roſmieſzyć GórnDworz S2v; że wody żadnéy ćiepłéy niemáſz/ któraby niemiáłá w ſobie do leczenia iákiéy właſnośći Oczko 10 (3); SkarŻyw A4v.

»mieć zwyczaj (a. obyczaj)«= umieć, potrafić coś zrobić, być doświadczonym w swojej specjalności; habere viam Mącz [szyk zmienny] (5): BierEz P2; ktory żeglarz nie przywykł morzu nieſpokoynemu/ niemá zwycżáiu dobrego. BielKron 250; Mącz 490b; BielSpr 3 (2).

Szereg: »co mieć i jakim być« (2): Pomnię iż ći pánowie/ wylicżáiąc onegda to co ma mieć Dworzánin/ y iákim być ma/ powiedzieli y to/ że mu ſie potrzebá miłoſcią báwić GórnDworz Kk7; SkarKaz 84a.

a. O szczegółach wizerunku (8): Anubis, [...] Bóg Egypsky/ którego obras pśi łep miał/ álbo Był málowan/ ze pśim łbem. Mącz 11d; HistRzym [2] (7).

b. Niczym się nie wyróżniać pod względem jakiejś cechy fizycznej, tj. być bezbarwnym, bezwonnym, bez smaku [z przeczeniem] (8): FalZioł I 55c (2); Cżemu ſlina żadnego ſmaku niema. GlabGad C5v; Mącz 261c (2).

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [w sobie (2), na sobie] (3): FalZioł V 14; GlabGad 13; quae pilis carent, Które ſą wytarte/ Iuſz więcey bárwy ná ſobie nie máyą. Mącz 285d.

c. O czynach: świadczyć o cesze wykonawcy (11): ModrzBaz 56 (2); NiemObr ktv; ZawJeft 26; Wſzytkie ſpráwy iego/ wiárą opływáią/ A poſtępki/ wſzelką ſpráwiedliwość máią GrabowSet T4v; SkarKaz 2a marg; Wyſokie o ſobie rozumienie nie ma mądrośći SkarKaz 661b marg.

W połączeniu z „w sobie” (6): CzechRozm 243v; ModrzBaz 56 (4); iż pánieńſtwo ma w ſobie Bogu miłą czyſtość y świątobliwość WujNT 596.

W charakterystycznych połączeniach: mieć mądrość, podobienstwo uczciwość, rozsądek, rozum (2), sprawiedliwość (2), świątobliwość, wadę (2), zapalczywość.

d. O władzach fizycznych lub umysłowych (104): Mnodzyćiem tácy bywaią/ Iż kiedy ſie rozgniewáią: Dla wielkiego rozrzewnienia/ Długo nie máią mowienia. BierEz A3v (4); OpecŻyw 43v; Tedy then plaſtr przykładay na mieſcza ktoreby cżuynoſci niemiały FalZioł I 37c; tego wina day ſie napić [...] thym czo pamięci niemaią FalZioł I 77a (5); GlabGad L2 (2); SeklKat E2v (2); GliczKsiąż C8; Dźieći/ ktore ieſzcze baczenia á rozumu nie máią/ áni co ieſt złoſć y zdrádá nieznáią. GroicPorz 114; RejWiz 18v (5); UstPraw C2; młodźieńcżyk ktoremu ieſzcże nie miną trzynaśćie lath nie zgrzeſzy choćia puydźie do cudzych żon/ bo ten ieſzcże niema przyrodzonośći w płodźie BielKron 465v (7); Mącz 296b; Prot Dv; gdy komu zálęże iż woniey niema/ niech wárzy w ocćie Izop SienLek 72v (3); RejAp 75; GórnDworz Gg; RejPos 68v; BiałKat 186; KuczbKat 135; RejZwierc 214v; WujJud 247v; RejPosWstaw [110²]v; WierKróc A4v; BudNT Hebr 5/14; CzechRozm 242 (2); SkarŻyw 29 (8); NiemObr 138; KochFr 106 (2); KlonŻal B2v; Nieme (ią wierzę) śćiány/ by iaki zmyſł miáły/ Bacżąc tę w domu trwogę dawnoby płákáły. WisznTr 7; PudłFr 77; ArtKanc D17; ZawJeft 42; GórnTroas 4 (2); LatHar 161 (2); WujNT 263; SarnStat 592; SkarKaz 118b (10); CiekPotr 36; SkarKazSej 658a (5); KlonWor ded **3v; PudłDydo B4.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym lub osobowym [w sobie (3), przy mnie] (4): RejPs 169v; LubPs H4; Nie bądźćieſz iákoby koń á muł/ ktorzy w ſobie żadnego rozumu nie máią ArtKanc L10v; Calep 88a.

W połączeniu z „swoj” (1): Lecż głowy ich [ścięte] były Dyabłu ſtráſzliwe/ więcey niſzli kiedy mowiły. [...] Bo ma teſz ſwoię mowę krew męcżeńſka/ która ácż nie przez vſzy wchodzi/ ále ſumnienie mordercow ſwoich przenika y ściſka. SkarŻyw 131.

W charakterystycznych połączeniach: baczenie (baczność) mieć (6), chuci, czujność (uczucie) (2), dech (2),głos, język (2), łkanie, mądrość, moc (dostatek mocy) (5), mowę (mowienie, dostatek w mowie) (10), pamięć (2), przyrodzoność, rozmysł (2), rozsądek (4), rozum (34), rozumienie (3), siłę (dostatek siły) (2), słowo, słuch, smak, smysł (8), śmiech, władzą, wolą (5), wolność obierania, wonią (wonianie) (2), wzrok.

Zwroty: »mieć moc, władzą, sprawę [w czym, czego, ku czemu]« = władać czymś; potestatem habere Vulg (3:2:1): dla cżego nie maſz mocy w nogach ſwych HistAl B3; KromRozm III D3; LubPs K3v; Leop 1.Cor 7/37; Mącz 35a; KwiatKsiąż N3v.

»sam nad sobą mocy nie mieć« = być bezsilnym (1): ktorym máło nie wſzytek ſwiát trzymał pod ręką ſwą/ á teraz ſam nád ſobą mocy nie mam. HistAl G2.

»mieć [co] z przyrodzenia, w przyrodzeniu« [Szykzmienny] (2:1): HistAl K3v; ModrzBaz 100v; Sam ze wſzytkiego ſtworzenia/ Człowiek ma śmiech z przyrodzenia KochSob 59.

»rozum spełna mieć« = być przy zdrowych zmysłach (1): kto rozum ſpełná ma/ ſnádnie doznáć może/ ieſliże tego byłá potrzebá. RejPos 348v.

»władzej nie mieć« = być sparaliżowanym, nie móc się poruszać [szyk zmienny] (3): RejPs 169v; Hemiplexia, [...] gdy człowiek w połowicy wſziſtkiego ciáłá nie ma włodzei. Mącz 154c; SkarŻyw 195.

e. O wieku (254): RejWiz 20; Maćie potemu Wiek młody vtrácáć go ſzkodá BielSpr b2v; CzechRozm 139v; GórnTroas 53.

W połączeniu z przydawką określającą okres życia [ai (10), G sb (2)] (12): BierEz Sv; gdy go mátká námawyáłá iżeby ſie ożenił/ zwykł był mátki them zbywáć żeby yeſſcże był cżáſu godnego nye myał ku ożenyenyu GliczKsiąż O8; BielKron 346v (3); GórnDworz L12v; gdyż iuſz miał látá młodośći dáli go ná naukę. HistRzym 123; SkarŻyw 250; SarnStat 9 (4).

W połączeniu z liczebnikiem (lub jego elipsą zamiast liczby „jeden”) (199): OpecŻyw 3 (8); OpecŻywSandR nlb 2v; FalZioł V [4]v; BielŻyw 148; Iſch dziączią tho kthore yeſzcze roku nyema yeſth myala Zyanem drumlikyem LibMal 1551/164v; MurzHist Kv; GliczKsiąż K3; GroicPorz x; Leop Gen 41/46 (9); UstPraw B4 (3); BibRadz Gen 11/10 (19); Leſtko máiąc lath dwádzieśćiá y ośm poiął żonę Grzymiſłáwę BielKron 358 (24); Excessit ex Ephebis, Ma około czternaście lat. Mącz 109d; Quotennis, Yáko wiele lat ma/ yáko wieloletny. Mącz 344c (14); SienLek 34; RejPos 84; BudBib 2.Reg 5/4 (5); CzechRozm 30v (8); Oczko 22; SkarŻyw 13 (48); A to w ták máłym wieku ſobie poczynáłá/ Ze więcey nád trzydźieśći Mieśięcy niemiáłá. KochTr 12; StryjKron 722; ArtKanc C16v; OrzJan 117; WyprPl B3v (3); LatHar 509; WujNT Ioann 8/57 (3); WysKaz 38; SarnStat 584; SiebRozmyśl G2; KlonKr Dv; SkarKaz 38a (3). Cf W połączeniu z liczebnikiem i dodatkowo z rzeczownikiem.

W połączeniu z liczebnikiem i dodatkowo z rzeczownikiem w G sb oznaczającym życie [wieku (29), żywota (3), człowieczeństwa; dodatkowo z ”sw(oj)ego” (25)] (33): OpecŻyw 32; MiechGlab 57; Leop Gen 47/8; Vmárł Piaſt máiąc wieku lath ſtho y dwádzieśćiá BielKron 342v (30).

Zwrot: »lata, wiek mieć« = być pełnoletnim, dojrzałym; aetatem habere Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (38:1): OpecŻyw 63v (2); A czi panowie Chlewiensczi Gabriel y Kristow na ssię przerzeczony zaklad prziięli iako czi ktorzi maią Latha a za Ieronima ktory Lath nyma [.,.] ocziecz ych ręczy ZapWar 1550 nr 2655 (3); ComCrac 16 (2); GliczKsiąż O8v (2); GroicPorz p3 (3); Leop Ioann 9/21 (2); UstPraw B4 (8); RejZwierz 15v; BielKron 103 (3); Mącz 211d; Bo niż [jaszczorki] cżáſu doroſtą y niż látá máią/ Mácierzyńſkim ſie śćirwem ták wychowywáią. HistLan B3; BudNT Ioann 9/21 (2); StryjKron 170 marg; WujNT Ioann 9/21 (2); SarnStat 473 (6).

f. O cechach mierzalnych jednostkami umownymi (70):

α. Charakteryzować się posiadaniem jednej z cech mierzalnych; tu: być ileśwymiarowym, być ważkim (też w połączeniu z przenośnie użytymi określeniami pojęć geometrycznych) (13): Pondus [...], Brełá. ſztuká co yáką wágę ma/ álbo co ważono yeſt. Mącz 309b (2); OrzQuin M4 (3); przyſtałoby dáléy piſáć o rzeczách tych/ któré nie tylko że dłużą y ſzerzą máią/ ále téż y miążſzé ſą. GrzepGeom N2v (4).

Ze zdaniem dopełnieniowym [to że] (3): Corpus tedy ma thy trzy rzeczy/ że ieſt y długié/ y ſzerokié/ y miążſzé. Superficies tylko tho dwoié ma/ że ieſt długa y ſzeroka. Linea tho iedno ma/ że ieſt długa. Punkt niema nic. GrzepGeom Cv.

W połączeniu z „w sobie” (1): Tá Figurá ma w ſobie ſzyrokość OrzQuin M4.

β. Charakteryzować się wymiarami (57):

αα. O mierzeniu za pomocą jednostek miary [o długości (38), o powierzchni (9), o wadze (5), o pojemności, o stopniach kąta] (54): Leop Ez 43/13; BibRadz 2.Par 4/2; bo to prześćie morzá puł Włoſkiey mile ma BielKron 273v (2); plác który ieſt ná tákim Sznurze [...] ma Prętów Kwádratowych ſto. GrzepGeom 13 (10).

Z podaniem nazwy wymiaru [mieć na dłużą a. długość, na szerzą, na wzwyż a. wysokość, na gorę (17), wszerz, w okrąg (2), podłuż a. wzdłuż (2), dalekości, głębokości, szerokości, wysokości (5); długość, szerza, waga [czego] ma (4) ] (30): MiechGlab 70; Wſſyſtká wagá Lichtarzá że wſzyſtkim nacżyniem iego będzie miáłá cżętnar złothá Leop Ex 25/39 (3); BibRadz Ex 26/6 (3); Summátrá wyſep wielki pięć kroć ſto tyſiąc ſążeni ma podłuż BielKron 268v (14); Mącz 197b; GrzepGeom Ev (4); Od Grobléy kthóraby ná wyſokość miáłá łokći dźiewięć: od tákiéy roboty od ſztuki robotnikowi muśi dáć po 21. złot. Strum Ev (4).

W połączeniu z „w sobie” (11): FalZioł V 25; BibRadz Ez 40/49; Unciarius, Co w ſobie yednę vncią ma. Mącz 502b (4); GrzepGeom F2v (4); Beczká piwá ma bydź wſzędźie táka/ która będźie miáłá w ſobie gárncy piwá [...] śiedmdźieśiąt y dwá. SarnStat 280.

W połączeniu z „swoj” (1): Każdy ſłopień ma dálekośći ſwey iákoby piętnaśćie mil Niemieckich. BielKron 263.

W charakterystycznych połączeniach: mieć cętnar, dłoń, dragmę, funt, garniec, łokieć (18), milę (11), polko (2), pręt (3), sążeń, (2), słopień, stopę (2), sznur (3), sztukę, uncyją.

ββ. O długości mierzonej czasem [z podaniem nazwy wymiaru] (3): Ten wyſep ma ná dłużą y ná ſzerzą przez dwá dni chodu. BielKron 292v (3).

7. Doświadczać dolegliwości fizycznych, chorować na coś; habere, laborare Mącz [co] (419): Murm 68 (2); FalZioł I 33b (5); Pleura, Kłocie w boku. [...] Pleureticus, Który tę chorobę ma. Mącz 305a (9); SienLek 13; Oczko 11v; lekárſtwo bierzeſz/ a niemocy niemaſz SkarŻyw 112 (3); WujNT Mar 3/10 (4).

Z nazwą choroby lub dolegliwości w dopełnieniu [w tym: podmiotem jest człowiek lub zwierzę (228), część ciała (4)] (232): Tabidus. [...] Ktory ma ſuchoty Murm 74 (3); kto ma zadzierżenie wodi [...] ieſt lekárſtwo oſobne FalZioł I 139c; Też otręby w tizannie warzić v ognia/ á dawać ieſć tym ktorzy maią ſuchy kaſzel FalZioł III 42c (61); RejFig Cc7v; BibRadz Lev 15/4; BielKron 167; Mącz 31c (6); ieſli mu ſye niepolepſzy/ á będźie miał drżenie członkow/ dármoć iuż leczyć. SienLek 55v; thym łono náparzay ieſli puchliny álbo zápalenia niemaſz. SienLek 118v (25); GórnDworz H6v; Sercu ieſliby ćięſzkość/ teſkność/ drżenié/ álbo iákié zmélánkoliczenié miáło: dać R. Mánnę electisſimę vnciam vnam Oczko 35 (5); przez dni cźterdzieśći biegunkę máiąc/ nikomu niepowiádáłá SkarŻyw 160 (2); KochFr 59; Calep 412a; WujNT Mar 5/25. Cf Z dodatkowym określeniem umiejscowienia; Z dodatkowym określeniem przyczyny.

Z wyrazami „niemoc”, „choroba” i przydawką określającą w dopełnieniu (całość połączenia jest często zestawieniem) (27): OpecŻyw 58v; Dysentericus, [...] Ktory ma czyrwoną nyemoc. Murm 67 (2); tego ſie day napić themu ktoby miał paraliżową niemocz. FalZioł I 97c; gdy ſie thego wina kto będzie napijał przez dzieſięć dni ten ktory ſwięte^go walanthego niemocz ma: oddala. FalZioł I l02c (20); Mącz 31b (2); SienLek 90v (2).

Z dodatkowym określeniem umiejscowienia [połączenie z przyimkiem (88), G sb (14), av (4), ai (3)] (109): March¹ A4; BierEz R3; ForCnR D2v; Murm 70; ktho ma wylkoſczi złych obfitoſć w ocżoch/ tedy dobry cżoſnek iądać FalZioł I 5d; tym ludziom ktorzi maią zatwardzenie żiwotá/ ieſt dobra ćwikła FalZioł I 19d; puſzcżaią z nich krew thym ludziem [...] ktorzy maią bolenie vſzne FalZioł V 58 (84); BielKom B8; RejWiz 61; RejZwierz 5; Mącz 17a (6); SienLek 17 (11); CzahTr L3.

Z dodatkowym określeniem przyczyny [przyczyna wewnętrzna (8), zewnętrzna (7); przy nazwie choroby lub dolegliwości (14); z czego (8), z jakiej przyczyny (3), dla czego (2), od czego (2)] (15): to przychodzi [...] tym ktorzi maią vmnieyſzenie wzroku z przicżin złey krwie zimney. FalZioł II 5a (12); HistAl H4v; mowił mi iż z wielkich poſtow niemoc mam BielKron 459v; SienLek 106.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [w sobie (9), na się] (10): bacżyć aby dziecię nie miało w ſobie zapiecżenia. FalZioł V 40 (9); SienLek 184.

W charakterystycznych połączeniach: mieć biegunkę (krwawą, biegunczaną niemoc) (15), bol(ąezkę) (bolenie, boleśc) (39) [w tym: głowy (2)], brzydkość (brzydliwość) [= mdłości] (4), chorobę (17), chrapkę (ochrapienie) (2), cieczenie (2), ciężkie oddychanie (3), ciężkość (5) [w tym: w piersiach (6), wody puszczania], czerwonkę (czerwoną niemoc) (7), czknienie (szczkanie) (2), czuchnienie z nosa, czwartaczkę, darcie (3), dnę (denną boleść) (3), doległość, drdęgę, drżenie (członkow, w członkach, głowy, rąk, serca) (5), dychawicę (2), febrę (13), flegmę (flegmy napełnienie) (2), francę, gorączkę (gorącą niemoc) (10), gorzki smak, gruzłę, gryzienie (6) inkuba, kamień (kamienną niemoc) (9), kaszel (3), klin, kłocie (9), kolikę (2), kordyjakę (2), kurcz (2), krszczycę, kwartanę (2), laksę, łamanie (3), łupanie, niemoc (32) [w tym: świętego Walantego (7), żołtą (6), wielką (2), łożną, padającą, rzucającą, wątrobną], niepłodność, ogień, ograżkę, oskominy, osłabienie, paraliż (paraliżową niemoc) (3), pleurę, plwanie krwią, płynienie krwie a. nasienia (upławy, chorobę płynącą) (4), podniesienie macice, podogrę (4), (o)puchlinę (5), ropę, rymę (2), rzezanie, scyjatykę (3), skwarnę, strzekanie (4), suchoty (uschnienie) (8), szumienie we łbie, ślinogorz (3), twardość [czego] (3), ułogę, umniejszenie wzroku, wilkości (2), wode w piersiach, wracanie, wydymanie (2), wzdęcie, zaćmienie w oczoch, zaduszenie macice, zadzierżenie wody, zapalenie (6), zapieczenie, zatkanie (3), zatwardzenie (2), zgrzytanie zębow, zimnicę (zimną chorobę) (5), żżenie.

Szereg: »mieć a(lbo) cierpieć« (2): ten któri taką niemocz ma a cierpi, Ma ſie chronić kwaſnych á thwardych rzecży FalZioł V 94v (2).

Z przenośnie użytym wyrazem „dioroba” (2): GórnDworz E8v; my rány y ćięſzkie grzechow choroby máiąc/ do lekárſtwá ochotni nie ieſteſmy. SkarŻyw 112.

a. O zewnętrznym uszkodzeniu ciała i objawach chorobowych umieszczonych na powierzchni ciala lub organáw wewnętrznych (89): gdy by miał wrzod zebrany [...] tedi te^go Iaſkru przyłoż nań FalZioł I 56b (21); RejWiz 39; BielKron 36v (2); Prurio, Swiérzbię/ Swiérzbi mie skórá/ yáko gdy kto ſwiérzb ma. Mącz 328c; SienLek 17 (10); RejZwierc 23; ták ſię [ręka] wnet zroſłá/ iako by nigdy rány oney niemiał. SkarŻyw 319; KmitaSpit C3.

Z dodatkowym określeniem umiejscowienia [połączenie z przyimkiem (39), av (2), wyrażenie w funkcji av (2)] (43): BierEz Q2; OpecŻyw 146; FalZioł I 1c (25); KrowObr 144v; BibRadz Lev 13/2; BielKron 258v; ieſlić bielmo ná oczu ma/ thák mu ié zgániáć muśiſz SienLek 165v (5); RejZwierc 79v; BielSpr 39; BudBib Lev 21/20; Oczko 13v (2); SkarŻyw 373 (2); LatHar 262.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [na sobie (4), w sobie] (5): FalZioł I 50b (3); Ieden Pan wielki w Flandryey máiąc ſrogi trąd ná ſobie/ [...] prośił Páná Bogá o vzdrowienie. SkarŻyw 334; CzechEp 218.

W połączeniu z zaimkiem dzierżawczym przy okoliczniku [swoj (7), twoj] (8): OpecŻyw 146; FalZioł I 7c (2); KrowObr 144v; Człowiek ktoryby miał ná ſkorze ćiáłá ſwego guzy/ ábo liſzáie/ ábo białe blizny [...]/ táki ma być przywiedźion przed kápłaná BibRadz Lev 13/2; BielKron 258v; BudBib Lev 21/20; LatHar 262.

W charakterystycznych połączeniach: mieć bębele, bielmo na oku (2), bliznę (3), błonkę na oku, bolączkę (6), brodawki, dziwe mięso, emoroidy (2), fistułę (2), guzy (3), kancer, krosty (6), liszaje (3), martwą kostkę, ogień, parchy na głowie (2), pryszcz (2), (zranienie) (27), (u)raz (obrażenie) (4), rozpadliny (3), sadzel (2), sinośc, spalenie, sparzenie, spuchlinę, świerzb (9), trąd (6), wrzod (wrzedzienicę) (11), zołzy (2), zmazy, zubrze.

Z przenośnie użytym wyrazem „rana” (2): bo wſſytki rany ktoré miál ſyn twoy na ſwy^m ćiele/ tys ie w ſwym ſertzu miala. OpecŻyw 146; SkarŻyw 112.

b. O truciźnie; w połączeniu z „w sobie” (1): gdy by kto miał wſobie iad robaka ktorygo [!] iadowitego/ to ieſt z vkąſzenia węża albo iaſzcżorki/ dayże mu prochu thego ſmolnika FalZioł I 9d.

c. O pasożytach (20): Murm 80; FalZioł V 92; ten przypráwiwſzy ku iadłu dawáli onym co gnidy mieli SienLek 49v (6).

Z dodatkowym określeniem umiejscowienia (10): ieſt dobra ku iedzeniu tym ktorzy gliſthy maią w żołądku FalZioł III 18a (7); Mącz 485a (2); SienLek 103v.

Z dodatkowym określeniem przyczyny (1): Ktore by bydlę miało robaki z obrażenia w ranie/ [...] tą wodą wymywać FalZioł I 114b.

W połączeniu z „w sobie” (2): day wypić temu ktory by miał robaki w ſobie albo gliſthy FalZioł I 60a (2).

W charakterystycznych połączeniach: glisty mieć (8) [w tym: w brzuchu, w żołądku, w żywocie (2)], gnidy, robaki (chr(z)obaka) (10) [w tym: w brzuchu, w głowie, w ranie (3), w uchu, w żywocie (3)], rupie (2), wszy.

d. O opętaniu przez złe duchy (traktowanym wówczas jako rodzaj choroby) (36): MurzNT Luc 8/27; był w Bożnicy cżłowiek kthory miáł diabelſtwo niecżyſte Leop Luc 4/33 (2); BibRadz Mar 7/25 (5); RejPos 84 (2); BudNT Mar 3/30 (2); SkarŻyw 35 (2); ArtKanc E13v; WujNT przedm 35 (12).

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [w sobie (6), przy sobie (3)] (9): OpecŻyw 64v (2); RejPos 84 (3); SkarŻyw 453; Terazeſmy poználi że czártá w ſobie maſz. WujNT Ioann 8/52 (3).

W charakterystycznych połączeniach: Belzebuba mieć, czarta (8), ćmę abo wojsko, diabelstwo (11), diabła (2), ducha nieczystego (obżarliwego, niemego, niemocy, złego) (12), szatany.

8. Być, żyć w określonej sytuacji ukształtowanej czynnikami zewnętrznymi; niekiedy: zacząć być, znaleźć się; habere Mącz, Calag; capere, frui, potiri Mącz [w tym: co (859)] (871): BierEz C3 (9); OpecŻyw 89 (2); FalZioł V 73v; BielŻyw 8 (2); BierRozm 8 (3); LibLeg 11/60v (4); RejŁas w. 69; RejPs 115v; Niechay káżdy ſwobodę ma Czáſow pomyſli vżywa RejRozpr Kv (2); Siłny ia tam kłopot miała RejJóz H2 (3); SeklKat II; RejRozm 404 (2); Acz niemalo wſedy ſkuſę. Nedze/ guzow/ ran/ y byady/ Wſzytkiego mam tego ſtady. RejKup d8v (8); HistAl I6 (3); ZapWar 1550 nr 2655; KromRozm I C; MurzNT 56 (2); Diar 74; DiarDop 113; BielKom B2; GliczKsiąż C2 (6); LubPs ccv (2); KrowObr 58v (3); Iedno ludzye kiedy ſpyą kęs pokoiu maią RejWiz 94v (13); Leop 1. Reg 20/22 (6); RejZwierz 108v (5); BibRadz Ps 33/20 (3); Miał rozmáite trudnośći ten Ceſarz/ s ktorych ſwą ſtátecżnoſcią wychodził. BielKron 190 (30); Laborem potiri, Zły czás mieć. Mącz 315d (7); OrzQuin G2; SienLek 142 (2); RejAp 21; iáko ia ich [białychgłów] kilká znam/ ktore máią piekło ná tym ſwiecie. GórnDworz Y5 (6); HistRzym 69v (3); RejPos 181v (4); BiałKat 103v (2); BielSat G; HistLan A2 (7); RejZwierc 7v (17); BielSpr b4v (3); WujJudConf 24 (2); RejPosRozpr c4; BudBib Sap 13/18 (3); MycPrz I [C]2; BudNT Act 9/31; CzechRozm 31v (9); PaprPan G4v (4); ModrzBaz 47 (2); SkarJedn 2 (4); Oczko 26; KochPs 111 (2); Przychodzić ná pámięć/ iey rozmowá/ iey łágodne ſłowá/ poſługi/ towarzyſtwo: á iſz tego nie maſz wytrwáć nie możeſz? SkarŻyw [197] (13); MWilkHist Ev; CzechEp 110; NiemObr 112 (3); Miał czysćiec práwy KochFr 25 (4); WisznTr 34; BielSen 15 (2); BielSjem 3; KochPieś 29; ArtKanc I17v (2); GórnRozm Bv (2); KochWr 33; ZawJeft 31; ActReg 165; Calep 234a; GostGosp 4; GórnTroas 24 (2); GrabowSet S2v; KochFrag 23 (2); WyprPl C; LatHar [249] (2); KołakSzczęśl A3; RybGęśli B3v; WujNT 81 (16); SiebRozmyśl [A4] (3); KmitaSpit A3; SkarKaz 44b (7); CiekPotr 24; Słodkié ſie pomiéſzáło z niezmierną gorzkośćią. (–) Tego mam połowicę/ á piérwſzéy nie mamy. GosłCast 30 (5); SkarKazSej 666a (3); KlonWor 11 (2); ZbylPrzyg A4; SzarzRytLeśn ktv.

W imp: »miej, niechaj ma sobie« = nie zazdroszczę ci (mu) (2): Nędznyć śioſtro táki żywot/ Gdzie ieſt záwżdy ſtrách y kłopot. Miey tu ſobie takie pańſtwo/ Milſze mnie ieſt prześpiecżeńſtwo BierEz M4; Mącz 391a.

Z dopełnieniem sprawcy [od kogo (8), skąd] (9): A z kądże Apoſtołowye ten przywiley máyą/ iż ich piſmu wyárę dawamy? KromRozm II c4; KrowObr 164v; BielKron 73v; nie z Bogiem też ſámym ále z ánioły cżłowieká przypodobywa w zacnośći y ćći ktorą ma od Bogá. CzechRozm 52; PaprPan G2v; SkarŻyw 261; CzechEp 286 (2); OrzJan 47.

mieć co [jakiego], nie mieć nic [jakiego] (8): to co cżłowiek dobrego miał/ ábo widział ná ſwiecie/ wſzytko zginie GórnDworz H5v; SkarŻyw 142; GosłCast 43. Cf »nie mieć nic pilniejszego«, »nie mieć nic spolnego«.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [na się (23), nad sobą (11), sobie (5), na sobie, w sobie] (41): Ale y on [zając] im więc vwiał/ Dobrą ná ſie pogodę miał. BierEz S (2); PatKaz I 8v; LubPs N4; OrzList e; BibRadz I 316b marg; zły przykład a pogorſzenie z ſiebie dáią/ żadney kaźniey nád ſobą máiąc BielKron 201 (6); kto krotko [żywie] tedy iuż tak wiele przygod á doległośći ná ſię miał/ yż mu ſie ten cżas niekrotki ale barzo długi zdał. KwiatKsiąż M4v (2); Mącz 229c (2); LeovPrzep B2v; RejAp 26; GórnDworz Y4v; RejPos 43 (4); RejZwierc 43v (2); PaprPan [Hh5]v; ModrzBaz 72; SkarŻyw 142 (3); MWilkHist 13; GórnRozm A4; ZawJeft 8; SarnStat 293 (3); SkarKaz 44b; SkarKazSej 689b; KlonFlis G3. Cf W imp.

W połączeniu z „swoj” (18): PatKaz I 8v; RejJóz C6v; RejWiz 124v; RejZwierz 35v; BielKron 410v; Mącz 391a; RejPos 217v; BielSat G4 (2); HistLan C3v (3); CzechRozm 32; chorych pielgrzymow [...] nieopuſzcżał/ áby ſwego wcżáſu mieć nie mieli. SkarŻyw 460; BielSjem 15; PudłFr 71; GrabPospR M3; SkarKaz 609a.

W połączeniu z przysłówkiem (4): BierEz B (2); In angustiis versari, [...] cięſzko ná ſię mieć. Mącz 486b; Możemy poſiedzieć do dniá/ Kiedy mamy ciepło z ogniá. RejZwierc 237.

W charakterystycznych połączeniach: (nie)bezpieczeństwo (bezpieczność, prześpieczeństwo, nieprzezpieczność) mieć (13), biedę (2), błogosławieństwo (6), burdy na się, [jaki] byt, chwałę (26), ciężkość (6), czas (nie)bezpieczny (wesoły, spokojny, święty, zły) (7), cześć (3), dobrą(-e) godzinkę (pogodę, lata) (3), dobre, dobrodziejstwo, doległość (3), (nie)dostatek (4), dźień wesoły, godne miejsce, gody (2), grozę, gwałt (3), karność nad sobą, kaźń nad sobą, klęskę, kłopot (17), mięsopust, nędzę (14), niedobry wieczor, nieszczęście (7), niewolą (3), obfitość, ochłodę, odmienność, omieszkanie (2), pęta, piekło, poddaństwo, (nie)pokoj (64), pogodę [= pomyślną sytuację] porażkę, powagę, powyższenie, prażnik, przestrach (postrach) na się (2), przygodę (na się) (3), przysmaki, przywilej (5), raj, rozkosz (19), rzqd, sprawiedliwość (2), sromotę, swawolą (2), swobod(k)ę (10), szczęśliwość, (u)trapienie (3), trudności (40), ubostwo (2), udręczenie, urząd nad sobą, ustawę na się, (nie)wczesność (wczas(ność)) (19), wiele (dobrego) (2), władzą nad sobą, wolą [= wolność], zwirzchność nad sobą (3).

Fraza: »miejcie pokoj z nami« = idźcie sobie, dajcie nam spokój (1): Idźćieſz z tymi fábułámi Mieyćie ſobie pokoy z námi. MWilkHist 13.

Zwroty: »mieć (wolny, swobodny) czas (a. dosyć, a. trochę, a. nazbyt czasu)« = nie być zajętym; abundare otio, otii plurimi esse, vaeare Mącz; otium [alicui] est Modrz [szyk zmienny] (14): RejWiz 140v; Mącz 258d (4); RejZwierc 239v; RejZwiercTrzec Aaa2v; ModrzBaz 117v; Zimy iedney [...]/ gdy owce po polu chodzić nie mogły/ trochę miawſzy cżáſu/ ſzedł z rodzicámi do kośćiołá SkarŻyw 28; KochSz A2; GostGosp 6 (3); CzachTr [D]v.

»mieć czas« = ktoś musi, powinien odejść [szyk zmienny] (2): RejWiz 32; Tempus est subducere huic [lege: hinc] me, Czás mam z tąd. Mącz 97a.

»słuszną drogę mieć« = ktoś musi, powinien (1): AZaſz nie ſłuſzną drogę mam iście do tego/ Wywyzſzáć cie Boże LubPs ee6v.

»obronę (dobrą, słuszną, przystojną) mieć« = być dobrze zabezpieczonym; z przeczeniem: być bezbronnym [szyk zmienny] (23): BierEz F2; Diar 35 (3); Nátychmiaſt márnie zginął źwierzątko vbogie/ Ktore nie ma obrony/ iedno duffa w nogi. RejWiz 126; RejZwierz 108v; OrzRozm C2v (2); BielKron 193v (3); KochZg B; BielSat G4; RejZwierc 245; ModrzBaz 4; SkarJedn 299; SkarŻyw 408; SarnStat 178 (2); CzahTr H2; SkarKazSej 667a (3).

»nie mieć nic pilniejszego« = nie musieć nic robić, nigdzie się nie śpieszyć (1): Kto nie ma nic pilnieyſzego/ niech poſłucha máło KochZuz A2.

»prawo, zakon mieć« [tym: jakie (11)] = podlegać prawu; ius habere JanStat [szyk zmienny] (27:1): ZapWar 1520 nr 2248 (2); PatKaz I 8v; GliczKsiąż D8; Kto máiąc práwo Niemieckie vżywa Polskiego. UstPraw G2v (2); RejFig Aa (2); Mącz 166d (5); OrzQuin P4 (2); BielSat N4v; ModrzBaz 96v; SkarŻyw 3 marg; NiemObr 172; GDyż pod iednym Kśiążęćiem y iedną głową/ iedenże lud/ róznych praw nie miałby miéć SarnStat 51 (8); SkarKaz 44b.

»[jakie] prawo mieć« =jakaś zasada kogoś dotyczy (1): A tożći ielzcże y dziś ći to práwo máią/ Ktorzy ſie ták obchodzą/ beſpiecżnie pływáią. RejWiz 37v.

»mieć (słuszną, wielką, sprawiedłiwą) przyczynę« [w tym: czego, do czego itp., cum inf, (a)by, że (61); do kogo na kogo, przeciw komu (4)] ‒ robić coś słusznie, z uzasadnieniem; [alicui] causa est Mącz; causam habere Modrz; occasionem habere JanStat [szyk zmienny] (75): BierEz B3v (2); PatKaz II 85; LibLeg 10/68v (2); RejPs 51 (8); RejKup g4; KromRozm III L4v; Diar 22 (2); GroicPorz A4v; KrowObr 52; BibRadz Tob 3/5; BielKron 243v (3); Mącz 42d (5); SarnUzn C7; GórnDworz Y3 (5); áby nie miał ſędzya żadney przycżyny do nas wymiátowáć nam co ná ocży RejPos 178 (3); HistLan Ev; KuczbKat 140; RejZwierc I46v (2); Lecż niedoſyć ći ieſt ku otrzymániu zwyćięſtwá/ ſpráwiedliwą przycżynę woyny mieć ModrzBaz 108v (3); SkarJedn A4; SkarŻyw 88 (3); NiemObr 117 (3); ArtKanc L2v (2); GórnRozm K4v; PaprUp D4v; ActReg 140 (4); KochAp 8; KochFrag 17 (2); OrzJan 83; WyprPl C3; WujNT 516; WysKaz 37 (3); SarnStat 168 (4); SiebRozmyśl H3; Lecz ty niémaſz przyczyny fráſowáć ſie prozno GosłCast 35; PudłDydo B2.

»[co] w ręku mieć« = doznać czegoś (1): Tá godna/ áby ſczęśćié w ręku twoich miáłá PudłFr 71.

»nie mieć nie, co [kto] ma spolnego [z kim]« = (nie) wchodzić w kontakty [szyk zmienny] (3:1): GórnDworz L5v; WujJud 17v; KochPs 142; ſtrzeżśćie ſię iáżożorcżych heretyckich rozmow/ nie mieyćie z nimi nic ſpolnego CzechEp 44.

»szczęście, fortunę mieć« [w tym: do kogo, k komu, przeciw komu (3); że, iż (3)] = powiodło (a. wiedzie) się komuś, udało się; prosperari Mącz; habere successus Calag [szyk zmienny] (32:10): BierEz B3 (3); OpecŻyw [27]v; FalZioł V 52v; GlabGad M3; WróbŻołt ff4; LibLeg 10/148 (2); RejJóz E3v; BielKom D5; iednoć do oycow wielebnych nie miał fortuny/ ábowiem go Papież klął trzynaſcie lat BielKron 183 (8); Mącz 327c; GórnDworz Y7 (2); RejPos 64; Strum K3v; BiałKaz M2; PaprPan D4v (4); Calag 250a (2); Oto źli ludźie co zá ſzczęśćié máią/ W iákim doſtátku dni ſwych vżywáią. KochPs 108 (2); BielSjem 41; PudłFr 5; ArtKanc R19v (2); GórnTroas 66; CzahTr B; KlonWor 11; PudłDydo B4; SzarzRyt C2v.

»wolność mieć« = nie być prześladowanym, ograniczonym w swych prawach, zażywać swobód społecznych lub obyczajowych; libertatem habere JanStat [szyk zmienny] (27): LibLeg 11/153v (2); BielKom Gv (2); RejWiz 54v; BielKron 125 (2); BielSat G (4); MycPrz I B4 (2); CzechRozm 79; ModrzBaz 72; BielSen 13 (3); BielSjem 11 (2); GórnRozm Cv; Zygmunt piérwſzy wſzyſtko Ruſkié Kśięſtwo przypuſcza do wolnośći téy którą Polacy máią. SarnStat 1045 (3); PowodPr 61; SkarKazSej 692b (2).

»wolność mieć« [w tym: od czego (3)] = nie musieć, być zwolnionym; libertatem habere Vulg [szyk zmienny] (7): SeklKat G2; WujNT Gal 2/4; Státut o wolnośći Szláchetckiéy/ którą máią od płácenia Myt [de libertate nobilitatis a solvendis theloneis JanPrzyw 43]/ we wſzytkim potwiérdzamy SarnStat 942 (3); GrabPospR M3; SkarKazSej 692a.

»mieć wolność« = być bezpiecznym, nie zagrożonym [szyk zmienny] (2): Mająli ty majętności wolność? Mają na piámie tylko Diar 34.

»wolności mieć« = być uprzywilejowanym; privilegiis gaudere Modrz (4): Diar 79; DiarDop 113; tákiez ine duchowieńſtwo w nádzieię wolnośći ktore máią/ vrzędowi ſwemu niecżynią doſyć BielKron 204v; ModrzBaz 119v.

»wolność mieć« = być niezależnym politycznie (1): Pothy Węgierſka źiemiá wolność miáłá. BielKron 296.

»mieć wolność (i swiebodę)« = czuć się swobodnym, nieskrępowanym [szyk zmienny] (2): RejWiz 72v; Ut mihi tua domus [...] pateat, Abych miał wolność y świebodęw twym domu Mącz 283b.

»po woli mieć« = znajdować się w dogodnej sytuacji (3): Náſzy po woli máiąc/ ludźi z dobytki wypądzáli BielKron 407; KochPieś 38; KlonFlis E2v.

»nie mieć inszej zabawy« = nie musieć nic innego robić, nic kogoś nie nagli (1): A bes żonáty/ ſtára ſie o tych rzetzach/ ktore ku Pánu Bogu należą: Abowiem niema żadney inſzey zabáwy. KrowObr 226v.

Szereg: »mieć i odnosić« (1): ná tym duchownym twoim y Báránkowym weſelu: ktore Swięći Boży w niebie doſkonáley máiąc y odnoſząc ták mowią. LatHar 204.

a. O możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych (152): March¹ A4v; [osieł myśli:] Stárto mi grzbiet áż do kośći/ A plew nie mam do ſytośći. BierEz L2v (5); OpecŻyw 87 (3); HistJóz D4v; FalZioł IV 9d (3); BielŻyw 14; A gdy niemiał z ludem niſkąd [...] pożywienia/ iego lud dla głodu pocżął przeciw iemu ſzemrać. MiechGlab 56; March³ V5v; RejKup e4; HistAl G6; MurzNT Luc 15/17; Diar 34; BielKom A2; GliczKsiąż D2v; gdy on lud namilſzy miał doſyć wſzytkiego/ Wnet iął wirzgáć LubPs gg4v (4); KrowObr 49; RejWiz 55v (3); [ziarno] wſzcżedwſzy vſchło/ bo nie miáło wilgotnośći. Leop Luc 8/6 (3); UstPraw D2; RejFig Aav; RejZwierz 10v (4); BibRadz I 206a marg (5); gdy byłá ná puſzcży wody iuż nie miáłá BielKron 12v (22); Mącz 6a (3); HistRzym 53 (8); RejPos 6v (3); HistLan D4 (2); RejZwierc 66 (4); BudBib 2. Reg 9/10 (2); áby [ryby] iuż miáły beśpieczną paſzą dla odraſtánia. Strum O4; BudNT 2. Cor 9/8; ModrzBaz 77; KochPs 93 (3); Máiąc odzienie á żywność/ ná tym przeſtáymy. SkarŻyw 142 (5); KochFr 125; KochPhaen 13; KochMRot A3v; WerGośc 222; BielSjem 24; PudłFr 61; ArtKanc C18v (2); BielRozm 20; GórnRozm K4; GrabowSet Gv; LatHar 59 (2); Liſzki máią iámy/ y ptacy powietrzni gniazdá WujNT Matth 8/20 (12); WysKaz 5 (3); PowodPr 18; Duſzo moiá/ maſz wiele dobrego ná długie látá/ odpoczyway: iedz/ piy SkarKaz 55Ib; SkarKazSej 674a; KlonFlis C; [zabywamy naszei szyemye w ktorey yeszmy myeli wszythko dobre HistAl 1510 263].

Z dopełnieniem w postaci przysłówka oznaczającego ilość (4): doſyć ci mám i nazbyt/ ku tego ciała pożywięniu MurzHist 14v; LubPs F2v; BibRadz Ps 16/14; KochDz 106.

W połączeniu z „swoj” (15): BierEz M3; OpecŻyw 87; KrowObr 23; kiedy y źwierzętá máiąc doſtathki ſwe/ nie czynią tego. BibRadz I 276a marg; BielKron 222; RejAp BB7; RejPos 62v; KochPs 93 (3); CzechEp 60; KTó ma ſwégo chlebá Ilé człeku trzebá/ Może nic niedbáć o wielkié dochody KochPieś 5; GrabowSet B4; SkarKaz 489b; KlonFlis D3.

W charakterystycznych połączeniach: mieć chleb (15), dom (3), (wszytek, wszelki) dostatek (5), dosyć (dostatek, obfitość) wsz(ytki)ego (wszytkich rzeczy) (15), gniazda (gniazdo) (11), jamy (jam(k)ę) (11) [dwa ostatnie w pl z Ewangelii o lisach i ptakach], karmią (3), mieszkanie (2), odzienie (odzieżą) (3), paszą, pokarm (2), potrawę, ubior, wilgotnośé (wilkość) (7), wode (8), wszy(s)tko dobre(-o) (wiele dobrego) (5), wszystki potrzeby, wszytko (2), (po)żywienie (wyżywienie) (19), żywność (34).

Zwrot: »mieć z gębę, [z się] chleba« (2): Alem Bogá prośił o to/ Bych żyiąc miał z gębę chlebá RybGęśli B2v (2); [Byś poczciwie miał z się chleba RybWiersze 88].

b. O urzędzie, stanowisku, pozycji w jakiejś hierarchii, zwlaszcza społecznej; fungi, gerere, obtinere, mstinere, tenere Mącz (115): BierEz I3v; PatKaz III 140; WróbŻołt 117v; MurzNT 151 marg; KromRozm III I3v (2); BielKom A4; Potćiwa tedy rzecz ieſt mieć vrząd Prokuratorſki GroicPorz e2v (3); KrowObr 32v (2); Wilk ſláchćic by miał herby. RejWiz 101 marg (3); Leop Dan 5/29; RejZwierz 56v (2); BielKron 101v (7); KwiatKsiąż A2v; Bellum administrare, Hetmáńskie mieyſce mieć ná woynie. Mącz 222c (6); OrzQuin G3v (2); GórnDworz B6 (3); BiałKat 125v; RejZwierc Aaa2; WujJud 5v (2); ModrzBaz 39 (8); Piotr S. ſtopień iáki nád inne mieć muśi/ ieſli porządkiem ma być od innych rożny. SkarJedn 74; SkarŻyw 40 (5); StryjKron 467; CzechEp 10; NiemObr 50 (3); PaprUp K2; ActReg 7 (2); Calep 441b (2); LatHar 134; SarnStat 35 (4); SkarKazSej 687b.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [na sobie (16), przy sobie (2)] (18): GroicPorz b2v (2); Dignitatem et decus civitatis sustinere, Doſtoyność mieyſcką ná ſobie mieć. Mącz 79d (11); OrzQuin K3; CzechRozm 167; CzechEp 406; Calep 441b; KlonKr E.

W charakterystycznych połączeniach: biskupstwo mieć, dostojeństwo (dostojność) (12), dygnitarstwo, godność (4), herby (2), hetmańskie miejsce, moc (4), możność (2), państwo (3), rodzaj wysoki, stan (2), starostwo, stolec, święcenie(3), tytuł(y) (4), urząd (31), zacność (3).

Zwroty: »miejsce mieć« [w tym: pi(e)rwsze (7), przednie (5)] = principatum obtinere Mącz [szyk zmienny] (15): LibLeg 10/63; KromRozm III M6 (2); GliczKsiąż O6v; OrzRozm 12; BielKron 99v (2); Mącz 447d; áby gdy ſie wrocą mieli pierwſze mieyſce miedzy wámi/ iáko ći co dla rzecżypoſpolitey zdrowia ſwego nie ważą BielSpr 44; ModrzBaz 29; SkarJedn 184; WujNT Mar 12/39 (3); GosłCast 37.

»[czyje] mieć sceptrum« = być czyimś królem (1): WAcław, nie tylko Czeſkie miał przy ſobie Sceptrum KlonKr E.

»zwi(e)rzchność, władzą, przełożenstwo mieć« = zajmować wysokie stanowisko, wysoką pozycję społeczną; potestatem habere Mącz; authoritatem habere a. obtinere, authoritate pollere, cum potestate exsistere, potestate praeditum esse Modrz [szyk zmienny] (10:7:1): ForCnR A3v; RejRozm 396; niewiáſty od wſzelkich vrzędow Mieyſkich/ ſą odłączone/ przeto ná ſobie żadnego przełożeńſtwá mieć nie mogą GroicPorz b2v; Mącz 430d; OrzQuin K3; GórnDworz Ee5v (2); iż ći wſzyſcy ktorzykolwiek tu ná ſwiecie iáką zwirzchność máią/ ſą od niego [Boga] przełożeni RejPos 39; CzechRozm 167 (2); ModrzBaz 13 (5); SkarŻyw 202; CzechEp 406; PaprUp G2.

c. O warunkach przyrodniczych, zwłaszcza pogodowych (też użytych przenośnie) (21): OpecŻyw 54; iż y żeglarze kyedy yáſno á ćiche morze/ á wyátr dobry máyą/ opuſćiwſſy wyoſlá/ krotofilą myędzy ſobą KromRozm I Lv; BielKron 5v (3); Pampino, Zbytne ſoſziki y liście winne odłámuyę/ áby groná słóńce miały. Mącz 274d (4); OrzQuin A3v; BudBib Is 50/10 (2); Strum E3v (2); SkarŻyw 130 (2); PudłFr 15; GrochKal 10; PudłDydo B4v.

W połqczeniu z „na się” (1): Kośćioł Boży ma ná ſię cżtery wiátry SkarKaz Ooood.

W połączenia z przysłówkiem (1): proſzę rozdzyelmy ſie/ wſzák doſyć przeſtrono mamy/ idź ty ná lewą ſtronę s ſtátkiem ſwoim á ią ná práwą BielKron 11.

W charakterystycznych połączeniach: czasy mierne mieć, pogodę, powietrze, przestrzeństwo (2), słońce (2), światło(ść) (2), wiatr (12).

9. Móc coś zrobić, zwłaszcza we własnym interesie,móc uzyskać; habere Mącz [w tym z co (1382); z przeczeniem (339)] (1385):

Z dopełnieniem oznaczającym możliwość (206): RejPs 18Iv (2); LibLeg 11/139; SeklKat K2; RejKup Fv; wy nic nie iecie iedno ziołá/ [...] dla tego żadney przycżyny nie możecie mieć wypełniáć vcżynki malżeńskie. HistAl K3v; GliczKsiąż P6; LubPs ggv; BibRadz I 3c marg; Maſz W.M. wielką teraz pogodę ku okazániu cnoty/ y dźielnośći Senátorſkiey ſwey/ nigdy potym tákiey drugiey mieć nie będźieſz OrzRozm A4; BielKron 24v; Instrumenta multa habet homo ad adipiscendam sapientiam, [...] Człowiek ma wiele naczinia ku oſięgnieniu mądrośći Mącz 423a (6); OrzQuin M2v; RejAp 31; kuſzą ſie niektorzy zniewolić pocżćiwe ſercá/ á odiąć onę ſwobodę/ kthorą ma káżdy cżłowiek od Bogá/ nie iść gdy niechce w ogień. GórnDworz Bb4v (2); HistLan F6; BielSpr c (2); BiałKaz B2 (3); ModrzBaz 1v; SkarJedn 30 (2); CzechEp 279; KochFr 35; KochPieś 23; ZawJeft 22; GrabowSet F4; OrzJan 87; WujNT 556; my ná takie pericula wárunku inſzego niemamy/ iedno ſámo poſpolite ruſzenie. GrabPospR K4 (2); SkarKaz 16Ią; CiekPotr 70; KlonWor 42 (3).

~ W charakterystycznych połączeniach : mieć dowcip, fryst, klucze, lekarstwo (5), okazyją, podobieństwo [= możliwość], pogodę [= okazję] (11), probę (2), przycżynę (8), rozwod [= wolne miejsce], swobodę (4), swowolność [= okazję do złego], warunek (2), (dobrą a. swobodną) wolą (2), zwoleństwo.

Zwroty: »mieć czas (a. dosyć, a. wiele, a. mało, a. z to czasu)« [w tym: do czego, k(u) czemu itp., cum inf, (a)by (53); z przeczemem (18)] = móc się czymś zająć bez przeszkód, nie być zajętym czym innym; móc wykorzystać odpowiednią porę; zdążyć; spatium habere Mącz, Vulg; tempus habere PolAnt, Vulg; tempus accipere, [alicui] vacuum est Vulg; [alicui] copia a. otium a. spatium a. tempus est, spatium intercedit Mącz; opportunitatem nancisci PolAnt; [nie mieć czasu:] opportunitate carere PolAnt; excludi tempore a. temporis spatiis Mącz; occupatum esse Vulg (86): BierEz N2v (2); BielŻyw 90; LibMal 1543/76v; RejJóz C8; RejKup b2 (7); KromRozm III Q4; Diar 27 (2); GliczKsiąż A4; GroicPorz f2v; SeklPieś 19; Leop 2.Mach 4/32; KochZuz A3; RejZwierz 10v; BibRadz *5 (2); BielKron 104v (2); KwiatKsiąż Q2v; Mącz 1b (10); OrzQuin Q3 (2); GórnDworz C8v (2); RejPos 8v (2); BiałKat 371; HistLan F6; RejZwierc 178; BielSpr 46; RejPosRozpr b3; MycPrz II Av; Strum Q4 (2); BudNT Act 24/25 (2); PaprPan Aav; ieſzcżem tych Kśiąg zá trudnośćiámi przecżytać cżáſu niemiał ModrzBazBud ¶6; SkarŻyw 50 (5); StryjKron 390; KochBr 152; WerKaz 301; KochSob 58; ArtKanc M5v (3); GostGosp 76; Phil C3; OrzJan 71; LatHar 25 (2); gdy czás mieć będę [tempore ... opportuno]/ wzowę ćię WujNT Act 24/25 (6); SarnStat 600 marg; SiebRozmyśl K2v (2); SkarKaz 3a (4); CiekPotr 75; SkarKazSej 704a.

»drogę [= sposób, możliwość] mieć« [w tym: k(u) czemu, do czego, cum inf (5)] [szyk zmienny] (7): RejJóz O8v; BielKron 36 (2); RejPos 327 (2); zwykli ſie ták w towárzyſtwo złącżáć/ áby tym wietſzą drogę mieli ku promowániu ieden drugiego Phil G4v; SarnStat 397.

»mieć materyją [ inf]« = móc (1): iż ma wielką máteryą ná tákim grzeſzniku okázowáć miłoſierdźie ſwoie. ReszPrz 36.

»mieć miejsce, plac [ku czemu, do czego, po temu, cum inf]« = móc; [in aliqua re] patet campus Modrz [szyk zmienny] (8:2): KochZuz A3; BibRadz 4.Esdr 9/11; Mącz 266b; SarnUzn D4v; miał plác cżłowiek/ pokázáć to co vmiał w gromádzie onych oſobnych ludzi GórnDworz B7v; A brzydziliſię zakonem moim gdzie ieſzcże mieli mieyſce [erant habentes libertatem Vulg] ku pokućie BudBib 4.Esdr 9/11; ModrzBaz 108v; SkarŻyw 312 (2); KochCn B4v.

»mieć moc (a. możność), wolność, władzą« [w tym: czego, do czego, cum inf, aby, że (42)] = móc, zdołać, nie mieć sprzeciwów, wolno komuś; potestatem habere PolAnt, Vulg; facultatem habere, [penes aliquem] est potestas Modrz; permittitur [alicui] Vulg; posse JanStat [szyk zmienny] (31:22:3): March¹ A3; PatKaz II [54²]; HistJóz C3v; przeto że ty maſz moc mnie złorzecżyć, á ia też mam moc vſtępić BielŻyw 58 (3); March³ T8v; RejPs 66v (2); KromRozm I H2; KromRozm III N8; KrowObr 223 (2); RejWiz 136v; Leop 1.Cor 9/5; BibRadz Ioann 10/18 (2); RejAp 33v; GórnDworz K7v (2); RejPos [77]v (7); RejPosWiecz² 93v; BiałKat 146; ModrzBaz 55v (2); wziął moc y wolność chodzenia z kazánim po świećie/ gdzieby mu ſię kolwiek podobáło. Tę wolność máiąc/ naprzod ſię do Padwi vdał SkarŻyw 544; Ale gdy [rozum] śiędźie ná wadze/ Zalu ruſzyć niema władze. KochTr 18; CzechEp 367 (2); NiemObr 84 (2); KochSz A3; by te możność mieli/ żywoby nas poźrzeć chćieli ArtKanc K15v; ActReg 162; Phil S4; KochFrag 24; WujNT Ioann 10/18 (10); SarnStat 1099; SkarKaz 515a; SkarKazSej 659b; SzarzRyt B3v.

»pole mieć [cum inf]« = móc (1): ábowiem ſzerokie pole mam chwalić muzykę GórnDworz Hv.

»mieć prawo [cum inf]« (1): Roch ma tę wolność/ y nádáne práwo/ Przodkiem y zádkiem/ w lewo bić/ y w práwo. KochSz A3.

»mieć pretekst [do czego]« (1): Ma Krol IM pretext przeszłey zasługy Pana Gniezninskiego doprzyięcia go właskę ActReg 118.

»mieć zwierzcbność« = móc robić co się chce w jakiejś sprawie (1): Huiusce rei potestas omnis in vobis sita est, Maćie cáłą zwierzchność w tey rzeczy. Mącz 397c. ~

Z dopełnieniem oznaczającym treść możliwości (297): BierRaj 20v; BierEz N3 (3); gdyż vciecżki niemám iedno k tobie anij chcę mietz OpecŻyw 46 (6); FalZioł +2 (2); Zadnego nie maſz doſwiadczenia albo wybierania żony, iedno iaka ſie nagodzi mieć muſiſz. BielŻyw 109 (3); MiechGlab 65; BierRozm 23; LibLeg 6/117v (2); RejPs 178v; RejJóz E3; SeklKat A4 (3); LibMal 1548/140; HistAl B7v (2); Diar 35; LubPs Odv (5); GroicPorz p3; KrowObr 89v (3); Ták iż ktorą [owcę wilcy] popádli nie miáłá vciecżki. RejWiz 82v (2); Leop Deut 30/13 (3); OrzList d2v; Z tąd mamy náukę/ iż złośnikom dla dobrych Pan odpuſzcza. BibRadz I 10a marg; Izali ty iednoż tylko maſz blogoſłáwieńſtwo o oycze moy? Wżdy też y mnie błogoſłaẃ miły oycze BibRadz Gen 27/38 (8); OrzRozm T4v (2); BielKron 21v (11); GrzegRóżn A4v (2); KochZg A4; Mącz 151a (3); OrzQuin N3; SarnUzn H4; iákąż wymowkę mieć będziemy/ ktorzy [...] nie wierzymy thym nieomylnym ſłowom iego. RejAp 8 (4); GórnDworz Aa8 (3); HistRzym 112v (2); RejPos 9v (21); HistLan F4v; RejZwierc 128v (2); BielSpr 22 (3); WujJud 15 (2); BudBib 2.Mach 7/14; MycPrz I [D]v; żeby wodá miáłá lepſzy odchód od Młyná. Strum Dv (3); przećiwko ſtráſliwey śmierći/ káżdy cżłowiek chrześćyiańſky ma oſobliwe poćiechi/ ktorymi śię ćieſzyć ma. BiałKaz B2 (4); BudNT Ioann 15/22 (2); CzechRozm A4v (5); KarnNap A4; ModrzBaz 63 (3); iż Rzymſka ſtolicá Piotrá S. zábłądzić nigdy nie może: ponieważ do niey niedowiárſtwo przyſtępu nie ma. SkarJedn 104 (10); KochPs 136 (3); SkarŻyw A5v (7); CzechEp 32 (6); KochSz B2; ReszPrz 104; ReszList 190; BielSjem 29 (2); KochPieś 71; ArtKanc N18 (6); GórnRozm L; ZawJeft 34; ActReg 88; GostGosp 162; KochPij Cv (2); GrabowSet F2 (2); LatHar [ + 9]v (4); KołakSzczęśl C; Nie byłáć tá gwiazdá z liczby innych: ktore ſą ná niebie: przetoż nie máią ſtąd obrony [...] Gwiazdárze owi/ ktorzy gwiazdom poddawáią wolność ludzką WujNT 8 (19); SarnStat *7v (3); GrabPospR K3; po tey wodźie do inney wieczney kráiny przewoz ſzczęśliwy mamy. SkarKaz 516b (9); VotSzl E4v; CiekPotr 65; GosłCast 15; SkarKazSej 666a.

~ Ze zdaniem dopełnieniowym (1): iż to iuż záwżdy przy ſobie vſtáwicżnie gothowo ma/ áby káżdemu zápłáćił wedle wiáry á ſpraw pocżćiwych iego. RejAp 193v.

W połączeniu z dopełnieniem określanym przydawką podkreślającą możliwość [wolny (11), bezpieczny (przezpieczny) (7), gotowy (7), pewny (3), łacny (2), prędki (2), snadny (2), dobry, dostateczny, łatwi, sposobny, śmiały; z dwoma określeniami (2)] (44): GlabGad B6v; RejKup dd5v; LubPs Ev (3); RejWiz 12 (3); Leop Eph 3/12; RejFig Cc2v; BielKron 453v (2); Mącz 294c (3); OrzQuin O marg (2); RejAp 137 (2); RejPos 78v; HistLan E3v; RejZwierc 12; BielSpr 18; WujJudConf 69; CzechRozm 34; KochPs 195; SkarŻyw 384; BielSjem 30; KochPieś 36; PudłFr 74; ArtKanc D19; ábym w tyránſtwie/ tym ſnádniéyſzą zaſłonę miał od krzywdy. OrzJan 36; LatHar 442 (2); WujNT Aaaaaav; że złodźieie máią rzeczy krádźionych v Zydów przedawánié przeſpieczné SarnStat 262 (2); KlonKr Fv; SkarKazSej 704a; KlonWor 58.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [sobie (2), u siebie, przeciw sobie, po sobie, przy sobie] (6) : BielKron 409v (2); RejAp 193v; RejZwierc 32v; BielSpr 57v; ani ia mam ſobie Pewnieyſzego rátunku/ ieno vfáć tobie. KochPs 195.

W połączeniu z zaimkiem dzierżawczym [swoj (6), twoj] (7): BierRaj 19v; RejJóz C7; LubPs R3v (2); Leop Dan 5/23; obiecuiąc theż wſzytkę pilność [...] cżynić/ áby prawdziwe ſłowo Boże záwżdy ſwoy bieg miáło BielKron 213v; VotSzl E2v.

W charakterystycznych połączeniach: mieć bieg (bieżenie) (2), blogosławieństwo, chlubę, dech (2), doświadczenie, doworę [= dostęp] (2), koniec (2), lekarstwo, mieszkanie (3), mowę, naukę (nauczenie) (10), obronę (10), ochłodę (4), odchod (2), odelgę (odelżenie) (2), odpor, odpowiedź, ofiarę (3), osiedzenie, płat, pociechę (pocieszenie) (22), podporę (podparcie) (5), pokarm, pomstę, poradę, porękę, postępek, przechadzkę, przechwalanie, przedawanie, przekonanie, przenikanie, przeście (weście, uście) (6), przewoz (2), przyjazd (wjechanie, wyjazd) (3), przystęp(ek) (wstęp) (71), przywrocenie, ratunek (2), sąd, skłonienie, skutek, śmierć, ucieczkę [od „uciekać się”] (16), ucieczkę (uciekanie) [od „uciekać”] (6), ulżenie, upewnienie, utwierdzenie, wybor (wybieranie) (2), wymow(k)ę (59), wyspanie (2), zachowanie, zasłonę, zastęp, złożenie, żywot.

Zwroty: »pomoc mieć« = móc sobie pomóc, móc coś (lepiej) zrobić dzięki czemuś; habere praesidium JanStat [szyk zmimny] (12): BibRadz *4v; BielKron 105; Wielką mieć pomoc ſtych Kxiąg gośćiu będzieſz Gdy nád Lácinſkim Ięzykiem vśiędzieſz MączKoch; BielSpr 15; BudNT przedm b5; SkarŻyw 3 (2); SarnStat 193; SkarKaz 40b (3); CiekPotr 43.

»mieć [co] w ręku (a. w ręce, a. w rękach) (swoich)« = móc decydować o czymś; habere in manu sua Vulg [szyk zmienny] (12): Leop Dan 5/23; BielKron 256v (2); OrzQuin O marg; BielSpr 57v; KochTr 24; NiemObr 107; KochMuza 25; ZawJeft 29; ActReg 117; GrabowSet C3v; Vkażę to/ żem páni/ máiąc w ręku ſwoich Smierć y żywot GosłCast 62.

»rozność mieć« = móc wybierać (1): Existimo te nullum delectum habere in cibis, Mam zá to źe [!] żadney róznośćy nie maſz w potráwiech. Mącz 111a.

»mieć sprawiedliwość« = móc uzyskać sprawiedliwe rozstrzygnięcie sprawy (2): Mamyli w tych majętnościach sprawiedliwość jeden z drugiego? Nie mamy, bo prawa nie idą, Pan sprawiedliwości nie pilnuje. Diar 34.

»dobry, zły znak mieć« = móc sobie dobrze a. źle rokować [szyk zmienny] (6:1): Było ſnimi tákich kilko poſtronnych bitew z náſzych fortuną/ s cżego dobre znáki wſzytki mieli. BielKron 411 (5); BielSpr 35v (2). ~

a. Móc użyć, zastosować (41): RejKup n7; OrzList f3; OrzRozm B3 (2); OrzQuin O; GórnDworz Aa5v; WujJudConf 214; KochTr 25; Abowiem wſzytkie ſpoſoby ſpráwiedliwośći/ ktore máią ſłudzy Boży w prawdźie/ mogą też mieć y ſłudzy diabelſcy w podobieńſtwie. CzechEp 38; maſz dróg wielé krzywdy ſwéy wétowáć KochFr 102 (2); GórnRozm C3v; GórnTroas 39; WujNT 642; SkarKaz 578a.

mieć na kogo, na co (15): BierEz C3; Bo myał ná nye w gnyewye ſwym wſſędy ſłuſſną drogę LubPs S; iákie zbroie/ y iákie hárce tá beſtia ma ná ty ſwięte Proroki Páńſkie RejAp 92; RejPos Bv (3); RejZwierc 151; Strum Iv; CzechRozm 129; SkarŻyw 118; CzechEp *2; Ale y ná dobrą myśl maſz fortelów wielé: Wino/ lutnią/ podwikę KochFr 78; WujNT 460; PaxLiz D3; SkarKazSej 664a (2).

W połączeniu z dopełnieniem określanym wyrazem podkreślającym możliwość [gotowy (2), łatwi, pogotowiu, snadniuchny] (5): kthorem [rzeczam] yakobi zabyezecz lathwye ma ye^go K. mcz obiczaye LibLeg 11/153; RejPos [249]; NiemObr 19; pogotowiu mamy pomſtę ná wſzelákie niepoſłuſzeńſtwo WujNT 2.Cor 10/6; PaxLiz D3.

W połączeniu z „swoj” (6): RejPs 139; ma [król polski przeciw heretykom] Práwo ſwé Królewſkié OrzQuin O (2); CzechEp 62; KochSz B4v; CzahTr 13.

W charakterystycznych połączeniach: mieć drogę (10), egzekucyją, fałsz, fortel (5), harce, kauzę, lekarstwo, obrony, obyczaj, pomstę (3), posiłki, prawo (5), przysięgę (2), sposoby (3), srogość, wszeteczeństwo, żałobnicę.

b. Nie być pozbawionym obiektywnych źródeł (zwłaszcza pisanych) dla właściwego wnioskowania, kierowania swym postępowaniem, nie być skazanym na niewiedzę, móc otrzymać informację, zasięgnąć opinii [w tym: kogo (= autora), co (234)] (238): SeklKat Z2v; RejKup b5 (4); maiąć Moſeſza i proroki/ niecháiże ich ſłuchaią MurzNT Luc 16/29; KromRozm II ſv; KromRozm III G6; GliczKsiąż G8v; KrowObr 157v; Ano ſámi nędznicy ſobie krzywi byli. Máiąc Páńſkie náuki/ iż im nie wierzyli RejWiz 163v; BibRadz *3v (2); BielKron 73v (2); GrzegRóżn O; RejAp 132v; RejPos 35v (14); A ty to pożytki/ któremći z ſpowiedźi pewné wyliczył/ mogą ćię wzruſzyć/ ku częſtemu á pilnemu ſpowiádániu: choćiażby theż o niéy piſmá żadnégo nie miał. BiałKat 378v (2); Ale nam nie trzebá przykładów pogáńſkich/ doſyć mamy ſrogich dekretow Páńſkich ná thę ſproſną ohydę vcżynionych RejZwierc 44 (6); WerGośc 262; [parantheses tj. nawiasy kładę] gdzie o ktorym wirſzu wątpię/ ále świádectwá niemam żeby podrzut był. BudNT przedm d3v (3); CzechRozm 187v; CzechEp 86; NiemObr 135 (2); PaprUp G2v; WujNT Luc 16/29 (5); SarnStat 823 (2); SkarKaz 416b (2); SkarKazSej 695b.

W połączeniu z „swoj” (3): RejPos 37v; Bo tey náświećie Nácyey nie máſz/ ktoraby im [językiem] ták iako w kśięgách ieſt mowiłá: á ſwych też reguł Grámmátyk y Kálepinow do wykłádu nie ma/ áni iuſz mieć może. SkarJedn 361.

W charakterystycznych połączeniach: mieć dekrety,doktory, dowody, kroniki (2), księgi (Mojżeszowe, prorokow) (2), naukę (13), obietnicę (2), obmowę, pismo (14), podobieństwa, postępek, prawdę, prawa (summę prawa) (2), proroctwo (4), proroki (7), rady, reguły (2), słowo (boże, pańskie, prorockie) (5), świadectwo, ustawę (2).

Zwroty: »mieć kstałt [od kogo]« = móc się wzorować na kimś (4): Bráćia bądzćie náſládowcy memi/ a záchowywayćie the kthorzy ták chodzą/ iáko maćie kxtałt [habetis formam] od nas. Leop Philipp 3/17.

»przykład(y) mieć« [szyk zmienny ] (10): MurzHist L4; RejPos 241 (2); Chryſtus pan nas vczy/ iżebyſmy byli miłośiernymi [...]. Mamy s páná Chryſtá przykład: ktory iuż ná krzyżu záwieſzony/ prośił zá ſwé krzyżowniki BiałKat 213v; ModrzBaz 42; SkarŻyw 172 (2); NiemObr 145; ArtKanc K2; LatHar 676.

»mieć wzor« [w tym: na kim (1)] = móc wzorować, móc się dowiedzieć; formam habere Vulg [szyk zmienny ] (6): SkarJedn 21; SkarŻyw 26; Wzor pijánice. máią iáką zapłátę zá obzárſtwo [!] odnioſą. WerGośc 231 marg; WujNT 2.Tim 1/13 (2); GosłCast 6.

»mieć znak(i), znamię« = móc poznać, przekonać się, sprawdzić, wyciągnąć wnioski na podstawie odpowiednich dowodów; habere signum Vulg [szyk zmienny] (15:4): LibLeg 11/174; KrowObr 68v; Leop Deut 18/22; RejZwierz 86; po wylaniu Niluſá máią znáki ieſli żyzność albo głod wylanie przynieſie BielKron 270; RejPos 18 (7); KuczbKat 205; KochFr 36; KochPhaen 10; ReszPrz 16 (2); Ieſli ſie wam poſzcżeśći kiedy z dobrey ſpráwy/ Będziećie mieć dobry znák iż Pan Bog łáſkáwy. BielSjem 33; ZawJeft 25.

α. Móc powiedzieć, przytoczyć, powołać się [w tym: kogo, co (138)] (141): OpecŻyw 55v; ForCnR D4; PatKaz III 95; LibLeg 6/116v (2); A máſli Czo prziſtoynego Powiedz będzem ſluchać tego RejKup z4 (5); MurzNT Ioann 6/69; KromRozm III N4v; BielKom B6; GliczKsiąż 17; GroicPorz ſ3 (5); KrowObr 13v (4); RejWiz 8; Leop *A3v (3); BibRadz Iob 33/32 (3); OrzRozm H2; BielKron 427 (2); KochSat B2v; Mącz 115a (2); Vżyłem ſłowá nie zwykłégo/ bom ná ten czás lepſzego nie miał OrzQuin O3v; Prot Ev; SarnUzn H5; LeovPrzep D2; GórnDworz F2v (2); RejPos 1v (2); GrzegŚm 13; WujJud 170 (2); Agdzie maſz te piſmá Prorockie/ ktoremibyś tego podpárł CzechRozm 119v; Ieſliſz nie máią nád to co potężnieyſzego/ iákoż pewnie nie máią/ bo gdyby mieli/ tedyby iuż to pokazáli byli/ tedy to ſłáby mym zdánim dowod ich CzechRozm 131 (31); SkarŻyw 100 (2); CzechEp 104 (4); NiemObr 97 (2); WerGośc 262; KochWr 39 (2); ActReg 3v (4); GrabowSet B4v (2); OrzJan 71; [Budny pisze:] nie cżynił ſię Bogu rownym. Ale przećiw temu mamy naprzod świádectwo Ianá ś. Iż ſię Chriſtus cżynił rownym Bogu. WujNT 687 (5); WysKaz 30 (2); SarnStat 159 (7); SkarKaz 42b (5); CiekPotr 14; CzahTr K2.

mieć kogo [= móc przytoczyć czyjś przypadek jako przykład] (5): (marg) Przykłády vpádáiących á pokutuiących. (‒) Mam Niniwity/ mam Rááb nierządnicę/ Dawidá/ Mánáſſe/ Piotrá SkarŻyw 172 (5).

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: o tym (2), to; że(by), iż] (3): A gdźie maſz o tym żeby też y Pan Ilezus ſámego ſiebie záprzał CzechRozm 227v (2); WysKaz 37.

W połączeniu z dopełnieniem określanym wyrazem podkreślającym możliwość [pewny (7), gotowy (3), pogotowiu (3)] (13); LibLeg 6/116v; RejKup r7; MurzHist T2; UstPraw C2; Mącz 296b; GórnDworz F8; KuczbKat 300; Ieſli nam to kto záda/ że Kośćioł ná iedney głowie y oblubieńcu przeſtáie/ [...] gotową ná to odpowiedź mamy. WujJud 124; CzechRozm 164v; CzechEp 6 (2); NiemObr 155; KlonWor 69.

W połączeniu z „u siebie” (1): A ktoreſz ty maſz v ſiebie/ rzecży tey/ pewne dowody CzechRozm 164v.

W charakterystycznych połączeniach: mieć argumenty, doktory, dowody (13), konfutacyją, matactwo, mieśce, modlitwy, munimenta, obietnice, odpor (2), odpowiedź (4), pismo (22), podanie apostolskie, podporę, potwierdzenie, praktykę, prawdę, proroctwo, przyczynę (2), przykład (3), rozkazanie, rzecz (3), słow(k)o (16), sposob, świadectwo (13), wierszyczek, wrożki, wywody (6), zapisy, znaki (7); z dopełnieniem zaimkowym: co (20).

Zwroty: »nic nie mieć« (2): GrzegŚm 62; w tym cáłym Rozdziale/ nic ſię nie mowi o Sákrámentálnym pożywániu Ciáłá y krwie Páńſkiey: iedno tylko o duchownym pożywániu Chriſtuſá przez wiárę weń. A ták nic tu nie máią áni zá iedną/ áni zá drugą oſobą. WujNT 331.

»na piśmie mieć« (1): Iáko poſzli s przodkow ſwoich ták ná piśmie máią BielKron 427.

c. Być uprawnionym, upoważnionym do czegoś z racji zajmowanego stanowiska lub udzielonego prawa; też o stosunkach między Bogiem a istotami mu podległymi (ludźmi, istotami nadprzyrodzonymi); niekiedy: naby(wa)ć uprawnień [w tym: co (602)] (603):

Z dopełnieniem oznaczającym rodzaj uprawnienia (treść domyślna lub wyrażona określeniem dalszym) (480): LibLeg 11/136v (3); RejKup z4 (2); Diar 88; BielKom A (2); GroicPorz Cv; RejWiz 139; Gdzye kmiećie máią tę świebodę iż im wolno wſtáć od ich Pánow do inſzych wśi UstPraw Fv (6); BielKron 155v (2); Mącz. 475a; RejPos 333v; SkarJedn 130; SkarŻyw 584; domagáli ſię trzey Biſkupi Rzymſcy/ [...] áby nád zbory w Afryce/ iurisdycyą zwierzchnią mieć mogli NiemObr 53; WujNT 60 (4); Którzy to Senatorowie [...] będą mieli facultatem té liſty przynieśioné otworzyć SarnStat 45; OKazáli Przywiléy Włádyſłáwá Kśiążęćiá ná ſkład/ ktorym máią nádánié to/ áby káżdy kupiec cudzoźiemiec towáry ſwé w Krákowie przedáwáć mógł SarnStat 958 (26); GrabPospR M4; KlonWor 71.

~ Z dopełnieniem sprawcy [od kogo (27), z kogo (2), u kogo, z czego [ = skąd], stąd a. skąd (6)] (37): GroicPorz tv; Więc też y przywileie tám niewiem ſkąd máią/ Ze ſobie ſpołu grzechy w zaiem odpuſzcżáią RejWiz 181; OrzRozm I4v; BielKron 396v; OrzQuin Z; CzechRozm 201; SkarJedn 205; slubuyą pokoy wyeczny ſzamy ſzaſzyę y ſza brata Simka ot ktorego myely plenipotenciyą ZapKościer 1582/35; ActReg 162; SarnStat 541. Cf »mieć moc«.

W połączeniu z zaimkiem zwrotnym [w sobie (3), u siebie, na sobie] (5): OrzRozm 14v; KuczbKat 235; WujJud 37; GDyż káżdé Dignitárſtwo/ ktemu y Vrząd źiemſki oſobné powinowáctwo [...] w ſobie ma SarnStat 77 (2).

W połączeniu z „swoj” (5): BielKom A; BibRadz I 43d marg; OrzRozm I4v; WujNT 505; iáko któré miáſto ſwé przywileie ma SarnStat 288.

W charakterystycznych połączeniach: mieć dekret (4), drogę, jurysdy(k)cyją (12), lekarstwa prawne, nadanie (3), państwo [czego] (3), plenipotencyją (3), poruczeństwo, powinowactwo (2), pawołanie, prerogatywę (7), prokuracyją (4), przywilej(e) (21), swobodę (świebodę) (9), zwoleństwo.

Zwroty: »bezpieczeństwo (a. bezpieczność) mieć« [w tym: cum inf (3)] = libertatem habere PolAnt; fiduciam habere Vulg [szyk zmienny] (5); LibLeg 11/136v (3); BudNT Philem 1/8; máiąc wielką beſpieczność w Chriſtuśie Ieſuśie roſkázáćći co przyſtoi: iednák dla miłośći rádſzey proſzę WujNT Philem 1/8.

»mieć miejsce, plac [czego, do czego, cum inf]« [szyk zmienny] (2:2): ComCrac 22; procurátorowie żeby nie mieli mieyſcá v práwá ſtánia/ áż zá plenipotentią od principala GórnRozm L; SarnStat 360 (2).

»mieć (wolną, zupełną, całą) moe (a. możność), władzą, wolność, zwierzchność, sprawiedliwość« [w tym: czego, do czego itp., cum inf, aby, iż ‘móc zrobić to, co wyraża dopełnienie’ (202); nad kim, nad czym, na kogo, na co itp. ‘‘móc z kimś a. czymś zrobić coś’ (17); od kogo (21), z kogo (2), skąd a. stądże (5); mieć moc a. władzą itp. (11)] = być uprawnionym; habere potestatem Vulg, Mącz, PolAnt, Modrz, JanStat; habere au(c)toritatem PolAnt, JanStnt; habere (liberam) facultatem JanStat, JanPrzyw; [alicui] liberum Mącz; ius a. privilegia habere Modrz; posse Vulg; debere, authoritate a. libertatibus frui, habere, habere libertatem JanStat; obtinere potestatem JanPrzyw [szyk zmienny] (252:32:23:7:6): OpecŻyw 43v (2); MetrKor 40/819; PatKaz III 140; LibLeg 10/71 (3); RejPs 80v (3); SeklWyzn C (4); SeklKat C4 (5); RejKup b8v (5); MurzNT Matth 9/6 (2); KromRozm II t4 (3); iż táką władzą nád wſſem krzeſciyáńſtwem nye ſámi ſobye papyeżowye przywłaſſczyli/ [...] ále od ápoſtołow/ y owſſem od ſámego páná Kryſtuſá máyą. KromRozm III Mv (7); Diar 85; DiarDop 117; GroicPorz f4 (2); Skąd tę moc maſz/ iż ty Proroká Dawidá popráwiaſz KrowObr 157 (4); RejWiz 125v; Leop Matth 9/6 (4); OrzList b4v; UstPraw Cv (2); RejFig Bb; BibRadz I 43d marg (4); Poſłáli drugi raz áby im iuż puśćił źiemię/ [...] ná ktorą z dawná máią ſpráwiedliwość po ſwych dziádoch. BielKron 299 (11); Mącz 47a (7); RejAp 33v (3); przeto do iutrá tą władzą/ ktorą ia mam/ sąd ten odkłádam. GórnDworz Mm7v (2); HistRzym 125; RejPos 100 (8); BiałKat 161 marg (2); GrzegŚm 18; KuczbKat 85 (6); RejZwierc 27v (2); Wyznawayćieſz tedy/ że Kápłani máią moc ofiiárowánia Ciáłá Chriſtuſowego WujJud 73v (16); WujJudConf 85v; RejPosRozpr c3v; BudBib Eccli 9/16; MycPrz II C3v; BiałKaz G2; BudNT Mar 2/10 (2); CzechRozm 19; ModrzBaz 24 (9); A iáko tá moc/ ktorą miał Ian S. przy Epheſkim ſię Biſkupie zoſtáłá/ ták też tá ktorą miał Piotr S. przy Rzymſkim ſię Biſkupie zoſtáć muśiáłá. SkarJedn 101 (18); Wzięliśćie moc ná ćiáłá/ y mniemaćie ábyśćie teſz ná duſze mieć mogli? SkarŻyw 207 (4); KochTr 22; StryjKron 295 (2); ZapKościer 1582/33 (2); CzechEp 243 (2); NiemObr 29 (4); GórnRozm L3; ActReg 43; Phil E2 (2); LatHar 131 (3); gdyż to ieſt ſkutek wolnośći/ Zyć iáko chćieć/ bo ſługá nie ma tey możnośći. KołakCath C3v; iż Páweł y Bárnábaſz byli Biſkupámi: y mieli zwierzchność ſtánowienia y święcenia kápłanow WujNT 456 (42); w máłych rzeczách [sędzia] tylko dwá groſzá niech będźie miał moc wźiąć. SarnStat 817; iż wieś Trzebieſzów w ſwych gránicách będźie miáłá wolność łowienia. SarnStat 1073 (80); SiebRozmyśl H3; SkarKaz 121a (6); VotSzl Dv; SkarKazSej 665a (7).

»prawo mieć« [w tym: do kogo, do czego, na kogo, na co itp. ‘móc z kimś a. czymś coś zrobić’ (47); do czego, na co itp., cum inf, iż, aby ‘móc zrobić to, co wyraża dopełnienie'’ (25)] = ius habere Modrz, JanStat; est potestas [alicuius] PolAnt; ius comparare JanStat [szyk zmienny] (87): MetrKor 31/620v; OpecŻyw 189v; ZapWar 1527 nr 2307 (4); SeklKat C4v; Diar 26; BielKom D4; Iż żoná nie ma práwá do ſwego właſnego ćiáłá/ iedno mąſz. Tak że teſz y mąſz/ niema práwá/ nád ſwym właſnym ćiáłem/ iedno żoná. KrowObr 224; OrzList h4; UstPraw E (7); BibRadz I 12d marg (2); vſtáwił áby żadny Ceſarz nie wdawał ſie/ áni práwá, źadnego ná to miał/ áby Papieżá podawał BielKron 172v (9); Mącz 510d; OrzQuin P2 (4); RejAp 80; RejPos 56 (2); RejPosRozpr [c4]v; RejPosWstaw [41³]v; PaprPan Gg; ModrzBaz 50 (2); SkarJedn 30 (2); SkarŻyw 88 (4); StryjKron 782; NiemObr 66; KochSz B4; BielSjem 20; GórnRozm I3v; KochWr 35; ZapKościer 1587/68v; wiachał w Starostwo niemaiac zadnego prawa od Krola ActReg 162 (6); LatHar 203; WujNT 256 (2); SarnStat 396 (18); SkarKaz 206a (3); KlonWor 39.

»mieć władzą« = móc robić, co się chce (1): dano też iey moc/ ábj miáłá władzą [data est ei potestas facere] przez cżterdzieśći y dwá mieſiącá. Leop Apoc 13/5.

»[cum inf] wolno mieć« = wolno komuś (1): ná tych ſkłádźiéch wſzyſcy kupcy [...] towáry ſwé ſkłádáć/ y onych tám zbywáć wolno mieć będą SarnStat 1230.

»mieć wolność« = móc prowadzić ekspansję (1): Luſitani mieli ſie obroćić ná wſchod ſłońca [...]. Kaſtyliani záſię [...] mieli wolność ná zachod ſłońcá BielKron 445v. ~

Z dopełnieniem oznaczającym treść uprawnienia [w tym z dodatkowym określeniem czasu: co (10), czego (4)] (132): ComCrac 22; RejKup x8v (2); KromRozm III F3v; DLużnik [...] ma czás s Práwá ſzeſć niedźiel ku odkupieniu fantu ſwego. GroicPorz r (8); táki może mieć liſty náſzymi odwłokę w Sądzye tylko przes rok. UstPraw H2 (3); vſtáwił/ áby żadny láik ták Ceſarz iáko ini ſwieccy nie mieli żądnego głoſu podawáć Papieżá. BielKron 177; Po ſmierći nędzney Krolá Ludwiká/ Ferdynánd Kſiążę Rákuſkie/ mienił ſie mieć bliſkoć ná kroleſtwo Węgierſkie BielKron 204v (10); Mącz 322c (3); niemaſz ty żadnéy obróny przećiwko zwiérzchnośći Kśiążęćiá ſwégo OrzQuin Q4 (5); RejAp 80; RejZwierc 55 (2); WujJud 30v; RejPosRozpr b4; SkarJedn 117 (3); ZapKościer 1584/44v; GórnRozm A4v (3); ActReg 30 (4); WujNT 461; SarnStat 6 (26); GrabPospR M3; SkarKaz 206a (2).

~ Z dopełnieniem oznaczającym czynność = móc wykonać tę czynność z mocy prawa [w tym: z rzeczownikiem odczasownikowym (15)] (31): KlerWes A2; LibLeg 11/187v; ZapWar 1548 nr 2669; MurzNT 156 marg; Diar 52; BielKron 247v; Mącz 283b; BudBib Ez 21/32; CzechRozm 41v; SkarJedn 114 (2); w domu mym będzieſz miáłá wſzytko roſkázowánie. SkarŻyw 443 (2); Stároſtá ma Grodzkié Roki/ Querellę/ y Coercicia SarnStat 162 (16); SkarKazSej 688a (2).

Z dopełnieniem w postaci określenia czasu (5): komu ſkażą dowod ná świádki/ będźie miał ſzeſć niedźiel ku wiedźieniu ich. GroicPorz x2 (2); SarnStat 193 (3).

Ze zdaniem dopełnieniowym [to; a(że)by (2), iż (2)](4) : ZapWar 1548 nr 2668; OrzRozm 12; Tego v Páná ſwégo niewolnik żaden niema/ áżeby co miał domá ná poły z Pánem ſwym. OrzQuin P4; By tego Krol tu nie miał/ iż vrżędy/ doſtoieńſtwá/ y co inego rozdawa/ mnieyſzáby iego byłá wladza GórnRozm M4.

W połączeniu z dopełnieniem określanym przydawką „wolny” podkreślającą możliwość (12): ZapWar 1548 nr 2669; A jeśliby [kapłan] w swojej opiniji ostać chciał, będzie miał wolną apelacyją do Księdza Arcybiskupa Diar 52; ći wolne mieli żywnośći s ſtodoł krolewſkich. BielKron 18 (2); Mącz 283b; OrzJan 55; SarnStat 98 (6).

Z dopełnieniem sprawcy [od kogo (8), u kogo (2)] (10): IVno Pallas y Venus/ [...] Máią to od Iowiſſá wieczne ſpráwowánie. Ze káżdego tzłowieká/ ná ſwiát wypráwuią. KlerWes A2; OrzList h3v; Synowie thák z żon iáko y z dziewek iednákie cżąſtki máią v oycá BielKron 261; CzechRozm 176v marg; SkarJedn 107; SkarŻyw 601; GórnRozm Cv marg; SarnStat 648; GrabPospR L4 (2).

W charakterystycznych połączeniach: apelacyją mieć, blisko(ś)ć [= pierwszeństwo w dziedziczeniu] (11), czas (9), cząstki, dawność (4), dylacyją (6), dziedziczność (dziedzietwo) (3), folgę (4), frys(z)t (5), głos (8), karność (2), krolestwo, kupiectwo, obronę (4), odeście, odkład, odwłokę (zwłokę) (5), pieczęć, początek (2), prawne postępy, prokrastynacyją, przejazd, przełożeństwo, przodkowanie (przodek) (3), przystęp (wstępek) (3), przyście (4), przywrocenie, rok(i) (2), rozkazowanie (3), sąd (2), siedzenie, skład (2), sprawowanie, summy (2), ubezpieczenie, używanie, wotum (5), żywności; z dopełnieniem zaimkowym: co (8), to. ~

10. Być bezpośrednim, biernym obiektem zewnętrznego działania istot żywych lub oddziaływania rzeczy: dozna(wa)ć, odbierać (odebrać) (przy podmiocie nieżywotnym jest to wyłącznie funkcja strony biernej); też z odcieniem modalnym: moc być, powinien być; accipere, est [alicui], facere, obtinere Mącz (1472): ZapWar 1516 nr 2195 (3); Ná oſtatku więc poznáią/ Iáko máło przyiáźni máią. BierEz M4v (8); będzie miala wſſelká żaloſtz ij zaſmucenié/ cirpliwé znoſſenié OpecŻyw [192] (6); OpecŻywList Cv; PatKaz I 6v; PatKaz III 94v (4); MetrKor 57/115v (2); FalZioł I 92b (3); BielŻyw 30 (5); GlabGad A4v (2); MiechGlab 7; BierRozm 26; LibLeg 6/158 (19); WróbŻołt R8 (3); RejPs 16; RejRozpr C2 (2); RejJóz E4v (4); Czo za karanie maią ci ktorzy niewierzą SeklKat P (4); RejRozm 399; RejKup e5 (5); HistAl C7 (3); KromRozm I C2v (3); MurzHist Q; MurzNT 20v (2); KromRozm II 13 (4); KromRozm III D6; LibMal 1553/117v; Diar 38 (5); DiarDop 109 (3); POſluſſeńſtwo Pánu miło ktore chce mieć záwżdy MrowPieś A3v (2); BielKom E8v (2); GliczKsiąż D2v (3); LubPs F4v (8); ſpyta/ ieſli iuż o tę rzecz o ktorą był od ſtrony obwinion/ ma mieć iákie vćierpienie. GroicPorz z3; Kto przyſyęga bliźniemu ſwemu á niezdradza/ tę ma obietnicę/ iże w Páńſkim przybytku mieſzkáć będźie GroicPorz pp4 (6); SeklPieś 19v; KrowObr C2 (7); RejWiz 35v (9); Leop 3.Esdr 6/5 (9); UstPraw A3v (7); RejZwierz 91 v; RejZwierzWirzb A4v; BibRadz I 108c marg (10); zábijeſzli ſąśiádá/ winę pokupiſz zábijeſzli Tátárzyná/ chwałę mieć będźieſz OrzRozm L (2); iż też zakazánie macie ni ſkim przymierza bráć BielKron 47v; ſkąd miał kościoł Rzymſki wielkie przeſládowánie BielKron 164 (37); Audire male, [...] Mieć złą ſławę. Mącz 19d; Bene audire, Dobrą ſławę mieć. Mącz 24b; Quis te damnatior, Y kto ſroſzſzi ſąd miał yáko ty. Mącz 77c; Pro delitiis crudelitas illi fuit, Miáſto roskoſzy okrucieńſtwo miał. Mącz 323a (32); OrzQuin R4 (3); SienLek 141v; RejAp 5 (7); GórnDworz Dv (14); HistRzym 62v (3); Vpornie grzeſzący á niedbáiący/ nie ma miłoſierdzya. RejPos 180 marg (23); BiałKat 53v (2); BielSat B4 (2); GrzegŚm 35; HistLan F5; KuczbKat 55 (4); Rowny dekret ma pan iáko vbogi. RejZwierc 212 (17); BielSpr b2v; KochMon 27 (2); WujJud 102 (7); WujJudConf 79; RejPosRozpr c3v; RejPosWstaw 42; będą teſz nárzekáć corki ich nie máiąc rátunku. BudBib 4.Esdr 16/34 (5); HistHel B2; MycPrz I B3 (2); Strum H4 (2); BudNT Matth 5/46 (4); CzechRozm 11 (9); PaprPan ktv (9); ModrzBaz 42 (7); ModrzBazBud ¶6; SkarJedn A7v (12); KochOdpr C2; Calag 28a (2); KochPs 3 (2); Zebych ia tylo y ćiáło moie zelżywość miáło: á zakon S. Chrześćiáńſki [.,.] zelżon nie był. SkarŻyw 75; ACżkolwiek Heretykowie Chrzeſt S. máią/ y byli niegdy Chrześćiánie: wſzákże iſz od wiáry S. odſtąpili/ miedzy niewierne pocżytáni ſą. SkarŻyw 152; wielkie mniemánie miáłá o świątobliwośći ſwey [tj. świątobliwość jej była sławna]. SkarŻyw 461 (36); StryjKron 447 (3); CzechEp 4 (6); KochJez A4; NiemObr 15 (3); KochFr 64; KlonŻal B2; KochDz 108; KochMuza 27; KochPhaen 1; KochSz B4v; WerGośc 262; WisznTr 28; ZapKościer 1585/57; BielSen 5; BielSjem 6; ArtKanc B17v (12); BielRozm 7 (2); GórnRozm E4v (2); PaprUp G (7); KochWr 30; ZawJeft 13 (4); ActReg 18 (10); GostGosp 2 (3); GostGospSieb +3; niechay iego wielkie cnoty Máią pámiątkę GrochKal 22 (2); GrabowSet B3v (7); KochFrag 42; OrzJan 69 (2); LatHar 134 (3); RybGęśli B3 (2); iż nie káżdy ma tákiego obiáwienia o ſwym zbáwieniu/ iákie miał ten łotr błogoſłáwiony WujNT 293; Ná świećie vćiſk mieć będźiećie: ále vfayćie WujNT Ioann 16/33; Bo ktore po ślubie czyſtośći Bogu vczynionym zá mąż idą; te máią potępienie WujNT 594 (52); WysKaz 16; JanNKar D4; JanNKarKoch D4v; SarnStat 7 (14); SiebRozmyśl F3 (2); GrabPospR M3 (3); KlonKr Bv; KmitaSpit B4v; duchowieńſtwo dotąd ſpráwiedliwośći mieć nie może/ o iáwne dźieśięćin ſwych wydźieránie PowodPr 23 (3); ten grzech iuż nie ma hámowánia SkarKaz 35lb; Y w zakonie miano zá przeklęctwo/ gdy kogo bez płákánia grzebiono. (marg) Zakonne przeklęctwo/ nie mieć płákánia. (‒) SkarKaz 385b (26); CiekPotr )?(2 (2); CzahTr F (5); GosłCast 10 (4); mam to poruczenie/ ábych wam złośći wáſze vkázował SkarKazSej 706a (23); KlonWor 11 (3); PudłDydo B3v.

W połączeniu z dopełnieniem określanym przydawką wskazującą na część, cechę lub czynność podmiotu, na którą skierowane jest zewnętrzne działanie (np. miał odpuszczenie grzechów = jego grzechy zostały odpuszczone) [czego (39), w czym (8), na czym (2), czemu] (50): SeklWyzn D; SeklKat R (3); KrowObr 53v (9); Budowáli tedy/ niemáiąc żadney przekázi w budowániu. Leop 2.Par 14/7; UstPraw E2; niechay odćiągnie ná zad do Adrynopolá/ [...] chceli ieſzcże ná świećie przedłużenie żywotá mieć. BielKron 247v (3); RejPosWiecz³ 99; WujJud 94; WujJudConf 223 (2); WierKróc B3; SkarŻyw 81 (2); CzechEp 146 (3); WujNT 441 (2); SarnStat 620 (2); SkarKazSej 672a marg (2). Cf W połączeniu z zaimkiem dzierżawczym przy przydawce do dopełnienia.

Z dopełnieniem sprawcy lub przydawką dzierżawczą w tej samej funkcji [od kogo, od czego (348), co czyje (106), u kogo (82), z kogo, z czego (45), przez kogo, przez co (27), miedzy kim (10), przed kim, przed czym (9), po kim (2), w kim (2), z łaski a, miłości czyjej (2), z strony kogo (2), przy kim, od czyjej ręki, z ust czyich; skąd a. stąd (26), gdzie [= u mieszkanców, członków] (18), z czego [= skąd] (10); o działaniu ludzi lub Boga (619), zwierząt (4), rzeczy (7), abstraktów (51); z dwoma typami dopełnien (10)] (682): sthąd theſz niemała ſſkodę mame ListRzeź w. 15; Tákiegoby ſługi chćiałá/ By tę ſłużbę ponim miáłá: Ktoryby ćię w łáźni śćierał/ Nogi