[zaloguj się]
[pdf]

MIĘKKI (239) ai

miękki (215), mięki (23), miętki (1); mięki RejZwierz, Calep (14); miękki : mięki Murm (1:1), Mymer1 (1:1), SkarŻyw (14:1); miękki : mięki : miętki Mącz (33:5:1).

-ę- (226), -e- (13).

comp i sup (12 + 4) -miększy (10), miękcz(e)jszy (6); -miększy BierEz, OpecŻyw, BielKron, Mącz, SienLek (2), GórnDworz, Calep, WyprPl; miękcz(e)jszy GlabGad, SkarŻyw, PowodPr; -miększy : miękcz(e)jszy FalZioł (1:3). sup nåjmiększy (2) Mącz, GórnDworz, nåmiększy (2) BielKron, SienLek; nåj- (1) GórnDworz, naj- (1) Mącz; nå- BielKron, na- SienLek.

Fleksja
sg
mNmiękki fNmiękkå, nåjmiększå, miękk(a), miękcz(e)jsz(a) nNmiękkié, miększé, nåjmiększé
Gmiękki(e)go, nåmiększ(e)go Gmiękki(e)j, miększ(e)j Gmiękki(e)go
D D Dmiękkiemu
Amiękki, miększy, miękki(e)go Amiękką Amiękkié
Imiękkim Imiękką Imiękkim, miękki(e)m
Lmiękkim Lmiękki(e)j Lmiękkim, miękki(e)m
pl
N m pers miękcy, miękczy
subst miękkié, miękcz(e)jszé, nåmiększé
G miękkich
D miękkim
A m pers miękki(e)
subst miękkié, miękcz(e)jszé
I m miękkimi
n miękki(e)mi
L miękkich

sg m N miękki (50). ◊ G miękki(e)go, nåmiększ(e)go (7). ◊ A miękki, miększy (7), miękki(e)go (1). ◊ I miękkim (2). ◊ L miękkim (2). ◊ f N miękkå, nåjmiększå (15), miękk(a), miękcz(e)jsz(a) (12). ◊ G miękki(e)j, miększ(e)j (6). ◊ A miękką (9). ◊ I miękką (4). ◊ L miękki(e)j (5). ◊ n N miękkié, miększé, nåjmiększé (28), [miękko cf MIĘKKO]; -é (1), -(e) (27). ◊ G miękki(e)go (10). ◊ D miękkiemu (1). ◊ A miękkié (13); -é (2), -(e) (11). ◊ I miękkim (5) BierEz, OpecŻyw, SienLek (2), RejPos, miękki(e)m FalZioł (2). ◊ L miękkim (3) OpecŻyw, GliczKsiąż, KrowObr, miękki(e)m (1) FalZioł. ◊ pl N m pers miękcy (1) KwiatKsiąż, miękczy (1) RejPs. subst miękkié, miękcz(e)jszé, nåmiększé (23); -é (1), -(e) (22). ◊ G miękkich (2). ◊ D miękkim (2). ◊ A m pers miękki(e) (1). subst miękkié, miękcz(e)jszé (23); -é (2) MurzNT, PudłFr, -e (1) Oczko, -(e) (20). ◊ I m miękkimi (1). n miękki(e)mi (1). ◊ L miękkich (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Poddający się naciskowi, nietwardy (187):
A. Poddający się dotykowi, zapadający się pod dotykiem (o rzeczach o rzadkiej konsystencji, często wilgotnych, niekiedy płynach; o posłaniu też: wykwintny); mollis Mącz, Cn; malacus Cn (180): Tám legam ná miękkiey ſłomie BierEz Rv; TO ziele pſi rumienek ma kocżłanie miękkie FalZioł I 39a, I 57d, 87c, 140b, V 13v; GlabGad C2, G6, M6, P5v; GliczKsiąż E5v; Lentor, Miękka mokrość yákoby flágmá. Mącz 189a; Liquidus, Miękki co ſie może topić y roſchodźić od ogniá/ álbo od słońcá. Mącz 195b; Palatio, Grunt álbo fundáment z palów który czinią ná mieyſcách miękkich y zrzodłowátych/ á potym ná nich buduyą/ y mury ſtáwiáyą. Mącz 273b, 188d, 229d; SienLek 21, 89v; Ieſli óna źiemiá ſucha/ tedy ią wzruſzywſzy/ wodą vléy/ ták żeby byłá dobrze miękka. Strum Mv, E4; tymże ſpoſóbem dawné zápalenié/ y miękkie odętośći/ co aedemata zowią/ że tá źiemiá leczyła Oczko 17v; SkarŻyw 258; Calep 117a, 258b, 607a, b, 610a, 818a, 1001a; W miękkiey pływáią wodźie bez pochyby/ Morſkie potwory y rozlicżne ryby KlonFlis B4v.

W połączeniach szeregowych (2): Fungosus, Grzibiáſty/ Rzadki/ miękki yákoby Grzib álbo gębká. Mącz 140c; miękkie á iedwabne y drogie pośćieli/ niech ſię wtwárdość włośienic obrocą. SkarŻyw 140.

W przeciwstawieniach: »twardy (5), ostry, twardzieć, twardość ... miękki« (7): Loże twoie ná kámieniu/ Twárde ku odpocżynieniu: Ia w miękkiey pośćieli legam BierEz N3v; gdyż cij krol nad krolmi w ſwym narodzeniju wolal vcżcijtz léganijé oſtreé/ vbogié/ niżli waſſe miekkié ij bogaté. OpecŻyw 16; Cemu cice ztwardnieią v niewiaſti iak ſkoro w bremię zapadnie, gdiż inſzim cżaſem miękkie bywaią. GlabGad D6v, B3, H6, H6v; SkarŻyw 140.

W charakterystycznych połączeniach: miękki(e) (-a) ciało (4), cyce, gnoj, koczłanie, lebiodka, łapka (a. odwisek) u ucha (2), miejsce, mięso, mokrość, moszna, odętość, piasek, pieła, pręt, rzecz (3), słoma, szyja, warga, wąpie, woda, ziemia (2).

Wyrażenia: »jaje miękkie« = jajko lekko ścięte albo surowe; ovum sorbile Mącz [szyk 8:6] (14): Też proch Trłycży/ ſthrochą prochu cinamonowego w miekkiem iaiu wzięty albo w iakiey polewce leguchno purguie flegmę s cżłowieka. FalZioł I 31b, III 33c, 38b, V 94v; Pokarmy ſubtilniejſze naprzod maią być iedzone, iako kury młode, kapłuny, iaycza miękkie etc. GlabGad G4v, H5v, H6; Mącz 402d; SienLek 9, 37v, 82v, 85, 92v, 105v.

»miękka(-ie) pościel, leganie (a. leżenie), łoże, posłanie« [szyk 5:3] (4:2:1:1): BierEz N3v; OpecŻyw 16; tákież poſłánie miękkie kazáłá vcżynić BielKron 458v; SienLek 4v; SkarŻyw 140 [2 r.]; Koc ten/ ácz nie pomáłu wezbráły go látá/[...] té dwie guni kniému/ Pómoc wielką dáły mi leżeniu miękkiemu PudłFr 78; GórnRozm Nv.

»miękki stolec« = rozwolnienie, biegunka; foria, stercora liquidiora Mącz (2): Nonius dicit Forica [!] esse stercora liquidiora, Miękki á prętki ſtolec. Mącz 134a, 134a.

Szeregi: »miękki a mokry« (1): Abowiem ktorzi ſą według położenia cieleſnego miekczy á mokrzi/ tedy mocżnieyſzym czwicżenim maią być oſuſzani y twardymi cżynięni KwiatKsiąż N4.

»miękki, (to jest) w rozmaczki« (2): Iaycza miękkie to ieſt w rozmacżki tak ſą zdrowe cżłowieku zwłaſzcża ſubtilney płci, y thyle ſie krwie z nich przymnoży iako wielki żołtek ieſt GlabGad H5v; Mącz 402d.

»miękki i (a) rzadki« [szyk 1:1] (2): Cżemu w wątrobie ieſt tak miękkie mięſo y rzadkie. GlabGad Ev; Novus [...], Co rzadkiego á miekkiego yeſt. Mącz 251c. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»ani miękki, ani twardy« (1): Gnoy/ áni miękki áni twárdy SienLek 21v. [Ponadto w przeciwstawieniach 5 r.].

»miękki, (a) wilgotny (a. wilgi)« [szyk 1:1] (2): Cżemu głowa ieſt twardſza niż inſze cżłonki. (‒) Bowiem ona w ſobie zamyka rzecż barzo miękką á wilgotną ktora ieſt mozg, dla ktorego obrony potrzeba mocney twardoſci. GlabGad B3; SienLek 6v.

W przen (2): Schyl galęzié drzewo ſilné/ ſpuſtz cżlonki rozciągnioné/ ſtáń ſie ſwému panu miękſſé/ niżlis z przodku ſtworzoné/ aby tak cialo nie pnialo a lżéy na tobie wiſialo. OpecŻyw 161.
Wyrażenie: »miękka pierzyna« (1): niechcę/ áby [...] [dworzanin] nie vmiał łágodnie mowić/ iedno s fukiem/ á wſzitko o woiennych rzecżach/ á iáko zbroiá naymiękſza iego pierzyná/ á s przyłbice nayſmácżnieyſzy trunek GórnDworz D6.
Przen: Łagodny (o ciepłym, wilgotnym powietrzu) (2): Austrinum coelum, Miękkie powietrze. Mącz 21d.

W połączeniu szeregowym (1): Boiaźń ieſt áffekt záięcży y płochy: ten podobień ieſt Auſtrowi wiátrowi z południá: ktory wiátr ieſt ſłáby/ miękki/ wilgotny y opárzyſty KlonFlis B.

a. Dający się ugniatać; depsticius Mącz (23): roſpuſciſz to wſitko na rince na ogniu iſz będzie ſtego maſc miękka FalZioł I 5a, I 19c, IV 6a, 15b, V 75 [2 r.], 86v, 108; Depsere ceram, Gnieść wosk/ vczynić mięki. Mącz 82c, 82c, 449d.

W przeciwstawieniach: »miękki ... twardy (2), stwardnieć« (3): BierEz Pv; GlabGad M6; Bo widziſz y woſk poki miękki tedy w ſię rychley piecżęć prziymie niżli kiedy ſtwárdnieie. RejZwierc 6v.

W porównaniach (2): OpecŻyw 51v; Cżemu mozg ieſt wilgotny. (‒) Aby tim łaczniey w ſię przijął wſzelkie wyciſnienie iako woſk miękki albo ciaſto richley w ſię wſzelki obraz prziymie cżego kamien nie dopuſci. GlabGad B4.

W charakterystycznych połączeniach: maść miękka (6), rzecz, smoła.

Wyrażenie: »wosk miękki« [szyk 2:1] (3): OpecŻyw 51v; GlabGad B4; Gdy liſty pyecżętuyą ná myękkim woſku/ iż rychley wytłocży ſigillum álbo pyecżęć/ álbo też herb. GliczKsiąż K2.
Szereg: »miękki albo wilgotny« (1): Iakoż to widamy iż wyrażenie każdey formy albo figury gdy będzie na iakiey twardey á ſuchey rzecżi wyrażono abo wybito iako ieſt kamien albo drewno twarde, dłużey tam trwa y lepiey ſie dzierży niżli na rzecży miękkiey albo wilgotney, iaka ieſt glina, maſło GlabGad M6.
Przen: Podatny, łatwo przyswajający, dający się kształtować (o młodym wieku); cereus, mollis Mącz (5): ma być vmysł ku cnoćie formowan/ gdy ieſzcze miękki ieſt/ y łatwie przećiwne yemu wſzelakie ćwicżenia znaſza KwiatKsiąż A2v.

miękki ku czemu (2): Abowim one młode látá ku tworzenyu łácne á myękkye ſą/ łatwye też vmyſly ich dla myękkosći mogą być náuką yáką/ álbo ćwicżeniem wypolerowáne. GliczKsiąż K2; SkarŻyw 136.

Wyrażenia: »miękkie serce« (1): Wſzákże żadny cżás ták pogodny do cnot Chrześćiáńſkich/ y ku otrzymániu dárow Duchá S. nie ieſt/ iáko młode á nowe nacżynie: prze ſamę niewinność/ ktorą z chrzſtu S. odnoſzą: y prze vżyte y miękkie ſerce do wſzytkiego: ktore ieſt iáko teraz wykopána nowiná/ ná ktorey ſi[ę] każde ziárno wſiane rodzi. SkarŻyw 136.

»miękki jako wosk« (1): thák też y dzyatki/ ktore myękkye ſą yáko woſk/ rychło á záraz práwye rzecżam ſie przyłożyć mogą GliczKsiąż E2v.

Szeregi: »miękki, (a) łacny (a. łatwy)« [szyk 1:1] (2): GliczKsiąż K2; Cereus, aliquando mollem significat, Miękki łatwi. Mącz 48a.

»użyty i miękki« (1): SkarŻyw 136 cf »miękkie serce«.

α. W funkcji rzeczownika (1):

W przeciwstawieniu: »miękkie ... twarde« (1): Możeć być kożdy wdzięcżen ſwym Miękkim woſk/ á gárniec twárdym BierEz Pv.

b. Łatwy do gryzienia (o rzeczach jadalnych); o mięsie: kruchy (31): BierEz Rv; Potym gdy [ziele] vwre aż korzeń będzie miękki/ wyley w iakie nacżynie FalZioł V 94, III 37c, IV 41b, c, 42d, 45c, V 96v, 113v; BielŻyw 138; przeto chciwie pożyraią czokolwie ſie im miękkiego nagodzi. GlabGad H8v, K6; HistAl C7v; SienLek 9v, 72; SkarŻyw 80; Permitis ‒ Barzo mięki, słotki. Calep 785b.

miękki ku czemu (1): Mak ktorys mi poſłał miękki ku iedzeniu, miaſto niego trochę ziarnek pieprzu odſyłam BielŻyw 152.

W przeciwstawieniu: »miękki ... twardy« (5): FalZioł IV 45b; lepſzy [chleb] ieſt rżany, zdrowſzy też miękki niżli twardy GlabGad G6, C2v, F6 [2 r.].

W charakterystycznych połączeniach: miękki(-a, -e) chleb (3), ciało, jagoda, korzeń, mak, mięso (5), nasienie, natura (2), ryba, rzecz (4), siemię; miękki ku jedzeniu, w naturze swojej.

Wyrażenie: »miękka (-i) potrawa, karmia (a. pokarm)« [w tym: karmia, potrawa (1)] = pulmentum Murm, Mymer1; pulmentarium BartBydg [szyk 4:2] (4:3): Murm 157; Mymer1 41v; BartBydg 126b; GlabGad F6 [2 r.]; Ma ſye też miękkimi pokármámi karmić SienLek 38v.
Szeregi: »miękki a kruchki« (1): A zwłaſzczá ktorekolwiek [ptaki] máiá [!] mięſo miękkie á kruchkie/ możeſz ſye go náieść SienLek 7v.

»miękki i wilgotny« [szyk 1:1] (2): z brzucha [ryby] nie iedz mięſa, bo ieſt miękkie y wilgotne FalZioł IV 45c, IV 45d.

W przen (1):
Wyrażenie: »miękki pokarm« (1): Ktory [św. Paweł] vċzi Dizatkam [!] młodim naprzod dawać miekke a ſłotkie pokarmy to yeſt znoſną aproſta naukę wedluk proſtego rozumu Ludſkiego RejKupSekl a3v.
c. Wiotki, cienki; vietus, vitilis Mącz; flaccidus Cn (59): FalZioł I 75b, 86c, 113d, 114d, 115a; Apinae, Orzech wielmi miękką máyąc ſzczeſzuyę/ álbo/ skorkę. Mącz 12b, 230a, 495d, 499d; Celidonia ma liſt podobny Dębowemu/ iedno iż miękki á śmlády SienLek 64; kożdą Spárę vmſzyć mchem dobrym miękkim. Strum L3v; Zbroiá z przyłbicą/ będą iáko ſmelcowáné/ Siodło/ bóty/ y vzdy miękſzé ſmárowáné. WyprPl C2.

W przeciwstawieniu: »twardy ... miękki« (2): Cżemu ptaſze iaycza twardą maią ſkorupę, á ribie tilko ſkorkę miękką. GlabGad H6v; SienLek 147.

W charakterystycznych połączeniach: list miękki(-a) (6), mech, orzech, skor(k)a (3), szczeszuja, uzda.

Szereg: »cienki, miękki« (1): Záſye ſkorá miąſzſza twárda/ źle známionuie: ále ćienka miękka/ dobrze. SienLek 147.
α. Nieszorstki, przyjemny w dotyku (o tkaninach: wykwintny) (45): Murm 82; Mymer1 39; FalZioł V 21b, 117v; Nogi łubtilne [!] á cienkie gdy iedno miękkie będą, znamionuią cżłowieka, wyſokiego rozumu GlabGad P7; GliczKsiąż D4; BielKron 33v, 34 [2 r.], 271; Byssus, Wſzelákye náymyękſze á nayforemnieyſze płótno. Mącz 28b; Pluma, Miękkie piérze/ Kwap/ Puch. Mącz 306c; KlonWor 62.

W połączeniach szeregowych (2): Lautitia etiam in vestitu, Foremne miękkie á koſztowne ſzáty. Mącz 186a; WujNT 261 marg.

W przeciwstawieniach: »miąższy (3), gruby (2), grubo, twardy ... miękki« (6): PatKaz III 119; Przecż v iednego cżłowieka grube włoſi roſtą v drugiego miękkie á ſubtilne. GlabGad A8; cżemu zwierzęta miąſſey ſierci (iako ieſt kon, lew albo wieprz) ſmielſze bywaią niżli miękkiey wełny, iako zaiąc albo owcza GlabGad A8, A8 [2 r.], Pv.

W porównaniach (2): Byſſus było iakieś płotno z Indiey bárzo miękkie, ſubtylne á drogie: iáko iedwabnica. WujNT 261 marg. Cf »miękki jako jedwab«.

W charakterystycznych połączeniach: miękki(-a, -e) bis (2), brwi, chusteczka, dłoń, len, noga, pierze (pioro) (3), plaster, płotno (2), ręka (rączka) (3), sierchl, wełna (3), włosy (6).

Wyrażenia: »miękki jako jedwab« (1): Ma ná ſobie wełnę żołtą málucżką á miękką iáko iedwab. BielKron 269.

»miękkie odzienie, szaty« = mollia (vestimenta) PolAnt, Vulg; Melitaea vestis Mącz [szyk 18:1] (11:8): OpecŻyw 47v [2 r.]; MurzNT Luc 7/25; KrowObr 107 [2 r.]; Mącz 141d, 186a, 214c; RejPos 8v, 10v [2 r.]; Ale co wjſzliśćie widzieć Cżłowiekáli w miękkie ſzaty vbránego? Oto ktorzy miękkie ſzáty noſzą/ w domiech krolewſkich ſą. BudNT Matth 11/8; Miękkie odzienie zrzućiwſzy włośiennicą trapiłá młode ćiáło ſwoie. SkarŻyw 13; WujNT 11, Matth 11/8 [2 r.], Luc 7/25; PowodPr 84.

Szeregi: »cienki, miękki« (1): yſz takye wloſy gdy ſą czyenkye mąkkye [!] znamyonuyą dobre obyczaye PatKaz III 258.

»miękki, gładki« (1): Wſzakoż brwi poroſłe ale proſte y ſubtilne to ieſt miękkie gładkie y trochę cżarnawe/ dobrą ſkładnoſć przyrodzenia vkazuią GlabGad N5.

»miękki a kosztowny« (1): iż zá wyſtępki zbytnie w ſtroiách/ dopuśćił Bog niewolſtwo/ w ktorym náſtąpić miáło [...] miáſto miękkiego á koſztownego odźienia/ śiermięgá PowodPr 84. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»miękki, (a, i) subtylny (a. subtelny)« [szyk 4:1] (5): Takież gdi pory (to ieſt dziurki w ſkorze przez ktore pot wychadza) beſtworne bywaią, tedy też y włoſi przez nie grubſze przechodzą. A z ſubtilnych porow wychodzą włoſi miękkie y ſubtelne. GlabGad A8, A8, M7v, Pv; Mącz 229d. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

W przen (1):
Szereg: »miękki i subtylny« (1): nie tákże ſobie tuſzćie [...]/ żebyśćie záraz mogli być wcále wolnymi/ przędziwá onego ſzátáńſkiego [...] bárzo miękkiego y ſubtylnego CzechRozm A7v.
B. Łatwy w obróbce: cięciu czy ścieraniu, kruchy, łamliwy (o rzeczach z natury niepodatnych) (7): [srebro] ieſt rzecż miękka ktora ieſt łaczna ku rozwiedzieniu na cieńkie blaſzki iakoby pargamin FalZioł III 34c, I 87b; KIedy mocno ſiekierę/ ſtálą záhártuią/ Tedy ią pnie y ſęky/ mocne rozłupuią. Ale gdy ią ledácżym/ powirzchu záwinie/ Wnet w niey będzye ſzcżyrbiná/ y w miękiey lipinie. RejZwierz 139.

miękki ku czemu (1): gdy ią chczą odmiękcżyć/ tedy kładą w winny oczeth áthak zmięknie y ſkorę wirzchnią z ſiebie puſci á ſamo pothym będzie bijałe á miękhie [!] ku kraianiu albo ſtłucżeniu na proch FalZioł I 94c.

W przeciwstawieniu: »twardy ... miękki« (1): Takież kamien młynſki prętki twarde ziarna zciera gdyż miękkie tilko płaſzcży. GlabGad H3v.

W przen (1): ktorych dowćipow acż oſtrość ieſt zaoſtrzona/ áwſzakoſz miękka ieſt/ która łatwie może być ſtępiona/ takowi gdy ſię vcżą cżęſtych ochlodzeń potrzebuią KwiatKsiąż Lv.
α. O pokrywie lodowej (1): wſzákże nie nieſpráwili przećiw Litwie dla słábey źimy/ y miękkiego lodu. StryjKron 320.
2. Łagodny (20):
a. Litościwy, pobłażliwy; potulny, pokorny; lenis Mącz, Calep; indulgens Calag (9): Miękki rozum ieſt miłuiącego, á każdemu karaniu ſie poddawa. BielŻyw 140; Mącz 188c; Lind ſein. Pobłázáć/ miękkim być. Indulgere nimium. Calag 337a, 337a; Mąſz mięki y towárzyſzá iednego miłuiący/ niechćiał żony záſmucáć/ zezwolił ná grzech iey SkarŻyw 261; Calep 590b.

W charakterystycznych połączeniach: miękki(e) przyrodzenie, rozum, umysł.

Wyrażenia: »do miłosierdzia miękki« (1): żáłuiąc iey/ iáko miał ſerce do miłośierdzia miękkie/ á boiąc ſię áby gdzie wzłe ręce niewpádłá á cżyſtośći ſwey nieſtráćiłá: prośił Páná Bogá ſamego o pomoc. SkarŻyw 411.

»miękkie serce« [szyk 1:1] (2): Nie dobry to vćieſzyćiel/ ktory ſam wzdycha: ktorego miękkie ſerce/ płácżem ſłowá nie domowione/ polewa. SkarŻyw 196, 411.

Szereg: »miękki, łacny« (1): Miękki łácny vmyſł/ day ku proſzącemu/ Iáſny y gorąey w chęći ku bliźniemu. GrabowSet N3v.
b. Niesurowy, nieostry, niedotkliwy; lenis Mącz (11): Prawdę mowiż żem żeńſka pięć miękka/ przetho was miękką kaźnią karzę miotełką z rożdżek BielKron 318v; Mącz 188c.

W przeciwstawieniach: »nagły, srogo, twardy ... miękki« (3): BielŻyw 88; GrzegRóżn I2; iſz nic ſrogo do niey przemowić długo nie mógł. y owſzem te miękkie ſłowá z vſt wypuśćić muſiał SkarŻyw 151.

Wyrażenia: »namowa miękka« (1): od tego cżáſu/ áni namowá miękka/ áni oſtra: áni świeże rozgi niepomogły SkarŻyw 371.

»miękkie słowa« [szyk 2:1] (3): Ná koniec śioſtry z wielkimi prośbámi y ſłowy miękkiemi przełomić ſerce iego chćiáły. SkarŻyw 200, 151, 262.

Szeregi: »miękki abo łagodny« (1): Twárda iemu mowá ieſt mowić Bog z Bogá/ gdyż onym ſtárym Oycom byłá tho mowá miękka/ ábo łágodna przećiw Aryuſzowi y Sábelliuſzowi. GrzegRóżn 12.

»ani miękki, ani ostry« (1): SkarŻyw 371 cf »namowa miękka«.

»miękki a pieszczący« (1): Abowyem yeſli go w roſkoſſy á w myękkim/ a pyeſſcżącem chowányu będzyeſz myeć/ yádwabnikyem go potym á nicżemnym cżłowyekyem doſtányeſz y otrzymaſz. GliczKsiąż E4v.

»miękki i rozkoszny« (1): myękkye y roſkoſſne wychowánye sił żadnych [...] przydáwáć nye może. GliczKsiąż E5.

»nie silny ani miękki« (1): Gniew niema być ſiłny ani barzo miękki, bo nagły gniew wilcżych obycżaiow naſladuie, á miękki dziecinſkich. BielŻyw 88.

3. Ustępliwy, nieuparty, nierygorystyczny, niezatwardziały (8): przez ktorych możemy rożumieć przerzecżone miękcżyeyſze ſekty PowodPr 38.

W przeciwstawieniach: »miękki ... uporny albo wysokiej myśli, twardy albo uparty« (2): BielKron 80v; Co twárdźi álbo vpárći Lutheranowie/ przećiw miękkim Lutheranom/ y ći záś przećiw onym piſzą ReszPrz 66.

Wyrażenie: »miękkie serce« [szyk 2:1] (3):

~ W przeciwstawieniach: »kamienny, opoczysty, twardy ... miękki« (3): CzechRozm 86v; Pánu Bogu dziękuy iżeś ſię iuż tákiego Teſtámentu doczekał/ ktoryć z ſercá opocżyſtego/ mięśne y miękkie [...] cżyni SkarŻyw 3; ták Pan Bog miękcżeyſze ſercá/ ſamym kazánim y przykłády [...]: twárdſze pogrożenim [...]: ieſzcże twárdſze/ karánim y ſrogim zgromienim [...] do pokuty y vpámiętánia przywodzi. SkarŻyw 80.

Szereg: »mięśni, (i) miękki (i powolny)« (2): á coż my im vcżynimy/ ieſli ich Bog ſam nie przerobi/ á kámiennego ich ſercá nie obrzeże: á nowego mięśnego/ miekkiego y powolnego nie vcżyni? CzechRozm 68v; SkarŻyw 3. ~
Szeregi: »miękki i twardy« (1): Miękcży y twárdźi Lutheranowie z ſobą walcżą. ReszPrz 66 marg. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.].

»wolny albo miękki« (1): Lepſzy ieſt cżłowiek wolny álbo miękki/ niżli vporny álbo wyſokiey myſli. BielKron 80v.

a. Niewinny (1):
Wyrażenie: »serce miękkie« (1): Błogosławiony ktory dotknieniem panſkięm má ſerce miękkié i młodociané. MurzHist I.
Szereg: »miękki i młodociany« (1): MurzHist I cf Wyrażenie.
4. Słaby, niewytrzymały, nieodporny, delikatny (fizycznie lub psychicznie) (12): BielKron 318v; Dla tegoż Máchomet [...] widząc ſwoie Turki z przyrodzenia być miękkie [natura molles]/ á do pićia chętne/ zgołá im zákazał pić winá ModrzBaz 82v; Tener ‒ Mieki, młodi, słabi, kruchi. Calep 1054b.

W przeciwstawieniu: »twardy ... miękki« (1): GroicPorz hh2 cf Szereg.

Szereg: »miękki a niecierpliwy« (1): gdy niekthorzy złoczyńce ták ſą twárdego przyrodzenia/ iże ná nich nic nie wymęczy: á drudzy záſye ſą ták miękkiego á niećierpliwego przyrodzenia/ iż wolą ládá co powiádáć/ niż okrutne męki ćierpieć. GroicPorz hh2.
a. Wydelikacony, zniewieściały, niemęski; zepsuty; mollis Mącz, Calep; delicatus, delumbis, femineus, muliebris Mącz; lascivus Calep (8): Ficulnus, [...] Metaph. Mięki/ Mdły/ Pyeſzczący. Mącz 125d; Effoemino, Zniewieściam to yeſt z meżnego czinię niewieście/ to yeſt/ Nieſmiáłe/ Mdłe/ Miękkie. Mącz 133a; Delicatus, Roskoſzny/ Miękki Pieſzczący/ roſpuſtnie wychowány. Mącz 182a, 133a, 199c, 229d, 235d; Calep 445b.
5. Przyjemny, wygodny, dogadzający; lautus Mącz (3): Mącz 186a; Do tańcá ſye dźiś dźiéwki niech nie dádzą prośić. Wdźięczna biéśiádá/ niecháy ſny miękkié hámuie/ Wſzák ſye záś potym tego ſnádno powetuie. PudłFr 74; Ciáło przywodźi mi ná pámięć rzecży miękkie/ świát prozne/ ſzátan przykre. LatHar 587.
*** Bez wystarczającego kontekstu (9): Malacus, Latine mollis, Miękki. Mącz 205a, 229d, 230a, 489d; Calag 560b; Edurum – Nietwardi, mięki. Calep 350a, 631a, 670a, 1055a.

Synonimy: 1.A.b. kruwki; B. kruchy, kruwki, łomny, połomny; 2. litościwy, łagodny, miłościwy; 3.a. niewinny; 4. kruchy, mdły, niewieści, pieszczący, rozkoszny, słaby; 5. delikacki.

Cf MIĘKKONOGI, MIĘKKOSKORUPY, MIĘKKOWŁOSY, [PRZYMIĘKSZYM]

RS