Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MIŁUJĄCY SIĘ

Następne hasło: MIMO »

MIŁY (6221) ai

miły (6180), mieły (41); mieły Calep (15); miły : mieły LibLeg (28:3), KrowObr (43:3), KwiatKsiąż (12:4), WerGośc (35:1), PaprUp (2:14), GórnTroas (16:1).

miły (6073), mił (148).

mieły w N sg m odmiany niezłożonej e pochylone; formy złożone z tekstów nie oznaczających é.

comp i sup (101 + 780) -milszy (523), (na(j))milejszy (358); comp milszy (101); sup -milszy (422), -milejszy (358); -milszy BierRaj, BierEz, TarDuch, LubPs (3), RejFig (2), RejZwierz (3), OrzRozm, Mącz (5), Prot, LeovPrzep, GórnDworz (2), RejPosWiecz², HistLan (4), BudNT (9), ModrzBaz, SkarJedn (2), KochPs, WerGośc (7), WerKaz, WisznTr, BielSen, BielSjem, KochPieś, PudłFr, ZawJeft (3), GrochKal (2), KochFrag, LatHar (27), KołakCath, SiebRozmyśl (86), SkarKaz (18), CzahTr, GosłCast (5), SkorWinsz (2), SapEpit, ZbylPrzyg (5); -milejszy MetrKor, LibLeg, PowUrb, OpecŻywSandP, March², WróbŻołt, RejPs, RejRozpr, RejJóz (11), SeklKat, RejRozm, RejKup, MurzHist (7), MurzNT, KromRozm II, KromRozm III, OrzList, BielKronCies, KwiatKsiąż (4), OrzQuin, WujJud (2), KarnNap (6), CzechEpPOrz (2), NiemObr; -milszy : -milejszy OpecŻyw (17:78), PatKaz II (7:7), PatKaz III (4:1), HistAl (4:4), RejWiz (5:1), Leop (6:5), BibRadz (8:5), BielKron (4:5), RejAp (2:3), HistRzym (4:58), RejPos (4:37), GrzegŚm (3:1), KuczbKat (4:1), RejZwierc (5:3), BudBib (1:1), BiałKaz (2:1), CzechRozm (8:40), SkarŻyw (38:4), KochTr (9:1), MWilkHist (5:1), CzechEp (2:20), ArtKanc (6:5), WujNT (24:20), WysKaz (7:1), SarnStat (17:1), CiekPotr (2:1), PaxLiz (6:2), SkarKazSej (14:1); ~ -ejszy (88), -éjszy (1), -(e)jszy (269); -ejszy : -éjszy OpecŻyw (77:1). sup nå- (768), nåj- (12); nåj- MetrKor, GórnDworz (2); nå- : nåj- PatKaz II (13:1), Mącz (1:4), HistRzym (61:1), RejPos (40:1), GrzegŚm (3:1), SkorWinsz (1:1); ~ nå- (709), na- (20), n(a)- (39); na- MurzNT; nå-: na- OpecŻyw (74:4), MurzHist (4:3), KwiatKsiąż (3:1), RejPos (33:3), CzechRozm (39:1), SkarJedn (1:1), SkarŻyw (39:3), ZawJeft (2:1), SiebRozmyśl (85:1), PaxLiz (7:1); nåj- (10), n(a)j- (2).

Fleksja

sg
m	N	miły, milszy, nåmilszy, mił	f	N	miłå, nåmilszå, miła, mił(a), milsz(a)	n	N	miłé, milszé, nåmilszé, miło
	G	miłégo, milszégo, nåmilszégo		G	miłéj, milszéj, nåmilszéj, miłé		G	miłégo, milszégo, nåmilszégo
	D	miłemu, nåmilszemu		D	miłéj, nåmilszéj, miłé, nåmilsze		D
	A	miłégo, nåmilszégo, miły, miły, milszy		A	miłą, milszą, nåmilszą		A	miłé, milszé, nåmilszé
	I	miłym, milszym, nåmilejszym		I	miłą, nåmilszą		I	miłym
	L	miłym, milszym, nåmilszym		L	mił(e)j		L	miłym, miłém
	V	miły, nåmilszy		V	miłå, nåmilszå, miła, nåmilsza, mił(a), nåmilsz(a)		V	miłé, nåmilszé

pl
N	m pers	mili, nåmilszy
G		miłych, nåmilszych
D		miłym, nåmilszym, miłem
A	m pers	miłé, nåmilszé, miłych
A	subst	miłé, milszé, nåmilszé
I	m	miłemi, nåmilsz(e)mi, miłymi, nåmilejszymi
	f	mił(e)mi
	n	miłymi, mił(e)mi
L		miłych, nåmilszych
V	m pers	mili, nåmilszy
V	subst	miłé, nåmilszé
inne formy
pl N subst m i n - miłé, milszé, nåmilszé; pl N subst f - miłé, nåmilszé, miły

sg m N miły, milszy, nåmilszy (642), mił (24); ~ (attrib) miły (613); ~ (praed) miły (29), mił (24); miły OpecŻyw, OpecŻywList, FalZioł, BielŻyw, Leop, KwiatKsiąż, Mącz (2), GórnDworz, ModrzBaz, SkarŻyw (4),KochFr, ReszPrz (2), KochTarn, KochWr, WujNT, SarnStat (2), SkarKaz, GosłCast; mił BierEz (2), WróbŻołtGlab, HistAl, BielKom, BielKron, MączKoch, OrzQuin, PaprPan, KochPs (2), KochSob, ArtKanc (2), KochFrag; miły : mił OrzRozm (1:1), HistRzym (1:5), GórnTroas (2:2), LatHar (1:1). ◊ G miłégo, milszégo, nåmilszégo (400); -égo (159), -ego (23), -(e)go (218); -ego MurzHist (3); -égo : -ego OpecŻyw (105:12), OpecŻywList (5:2), OpecŻywSandR (21:6). ◊ D miłemu, nåmilszemu (119); -ému (32), -emu (9), -(e)mu (78); -ému: -emu OpecŻyw (27:9). ◊ A m pers miłégo, nåmilszégo (267), miły (11) [tylko w skostniałych wyrażeniach przyimkowych typu: prze miły Bog]. subst miły, milszy (16). ◊ I miłym, milszym, nåmilejszym (94), mił(e)m, milsz(e)m, najmilsz(e)m (4); -(e)m PatKaz I, PatKaz II, RejPs; -ym : -(e)m RejZwierc (3:1). ◊ L miłym, milszym, nåmilszym (43), miłem (9); -em PatKaz II (4), MurzNT (2), RejZwierc, ModrzBazBud; -ym: -em OpecŻyw (7:1); ~ -em (2), -ęm (1), -(e)m (6); -em OpecŻyw; -em : -ęm MurzNT (1:1). ◊ V miły, nåmilszy (2587). ◊ f N miłå, nåmilszå (159), miła (38), mił(a), milsz(a) (81); ~ (attrib) -å (111), -a (4), -(a) (71); -å :-a Mącz (8:1), SkarŻyw (4:2), SkarKazSej (4:1); ~ (praed) -å (48), -a (34), -(a) (10); -å OpecŻyw (2), LubPs, RejFig (2), RejZwierz, GórnDworz, RejPos (3), BiałKat, ModrzBaz (2), SkarJedn (3), KochTr, KochMRot (2), ReszPrz (2), WisznTr, KochPieś, PudłFr, ArtKanc, Phil, WujNT, SarnStat (2), KlonKr, SkarKaz (4), GosłCast, KlonWor, SzarzRyt; -a BierEz, MurzNT, BielKom, RejWiz, KochZuz, PaprPan (3), KochMuza, KochSob (4), GrabowSet, GrabPospR, PudłDydo; -å : -a Leop (1:1), Mącz (2:1), Prot (1:3), HistRzym (1:5), SkarŻyw (3:2), ZawJeft (1:3), GórnTroas (1:2), CzahTr (1:1). ◊ G miłéj, milszéj, nåmilszéj (146), miłé OpecŻyw (18); ~ -éj (12), -ej (1), -(e)j (133); -éj : -ej KochTr (2:1). ◊ D miłéj, nåmilszéj (41), miłé, nåmilsze OpecŻyw (22); ~ -éj (4), -(e)j (37); - -é : -e OpecŻyw (21:1). ◊ A miłą, milszą, nåmilszą (104). ◊ I miłą, nåmilszą (41). ◊ L mił(e)j (44). ◊ V miłå, nåmilszå (258), miła, nåmilsza (10), mił(a), nåmilsz(a) (65); -å : -a OpecŻyw (54:3), RejWiz (9:1), Leop (1:1), RejZwierz (11:1), Mącz (1:1), BielSat (7:1), SkarŻyw (11:2). ◊ n N miłé, milszé, nåmilszé (71), miło (75); ~ (attrib) -é (42); (praed) -o (75), -é (29); -o LibLeg, OpecŻyw, TarDuch, BielŻyw (2), GlabGad, WróbŻołt, RejJóz, SeklKat (2), HistAl, MrowPieś, GliczKsiąż, LubPs, RejWiz (2), RejZwierz (2), BielKron, KochSat (2), RejPos (2), RejZwierc (14), WujJud (2), PaprPan, KochPs, KochFr (2), WisznTr, KochPieś, KochSob, PudłFr (3), ZawJeft, GrabowSet (5); -é PatKaz III, MurzHist, MurzNT, KrowObr (2), RejAp, SkarJedn, CzechEp, CzechEpPOrz, Phil (2), WujNT (5), KmitaSpit; -o : -é SarnUzn (1:1), GórnDworz (8:2), HistRzym (3:1), SkarŻyw (2:1), KochMRot (1:1), ArtKanc (2:1), GórnTroas (1:1), LatHar (1:3), SkarKaz (1:1); ~ -é (11), -e (1), -(e) (59); -é : -e OpecŻyw (5:1). ◊ G miłégo, milszégo, nåmilszégo (60); -égo (7), -ego (1) OpecŻyw, -(e)go (52). ◊ A miłé, milszé, nåmilszé (36); -é (11), -(e) (25). ◊ I miłym (9). ◊ L miłym (5), miłém (1) MurzHist. ◊ V miłé, nåmilszé (36); -é (10), -e BiałKat (2), -(e) (24). ◊ pl N m pers mili, nåmilszy (70). subst m i n miłé, milszé, nåmilszé (29); -é (3), -(e) (26). f miłé, nåmilszé (20), miły (1); ~ (attrib) -é (9); ~ (praed) miłé (11), miły (1) PaprPan Ov; ~ -é (2), -(e) (18). ◊ G miłych, nåmilszych (85). ◊ D miłym, nåmilszym (20), miłem (5) LibLeg, RejKup, MurzHist, GliczKsiąż, ModrzBaz; -em (1), -(e)m (4). ◊A m pers miłé, nåmilszé (21), miłych (1) WujJud; -é (2), -(e) (19). subst miłé, milszé, nåmilszé (26); -é (5), -(e) (21). ◊I m miłemi, nåmilsz(e)mi (13), miłymi, nåmilejszymi (8); -émi Mącz, RejPos, RejZwierc (5), KochJez, ArtKanc, KołakCath, SarnStat; -ymi RejWiz, BiałKaz, LatHar, WujNT (2); -émi : -ymi BibRadz (1:1), SkarŻyw (1:2); ~ -émi (2), -(e)mi (11). f mił(e)mi (4). n miłymi (2) BierRozm, CzechRozm, mił(e)mi (1) FalZioł. ◊ L miłych, nåmilszych (11). ◊ V m pers mili, nåmilszy (306). subst miłé, nåmilszé (62); -é (8), -(e) (54).

Składnia comp: milszy (a)niż(li) (24), milszy jak(o) (9), milszy nad kogo a. co (24), milszy (o)krom kogo (2), milszy od kogo (1), milszy przed kim (1). Składnia sup: nåmilszy z kogo [w tym: ze wszech (5)] (6), namilszy nad co (1), namilszy po kim (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

1. Drogi, kochany, wybrany, ulubiony, godny miłości; czcigodny, zacny; cenny, dobry; (czasem tylko jako konwencjonalny epitet) (5793)
- a. O osobach (ludziach, Bogu, antropomorfizowanych postaciach itp.) (5523)
  - αα. W wołaczu (3133)
  - α. W funkcji rzeczownika (218)
    - αα. W wołaczu (130)
- b. O rzeczach (abstraktach, zwierzętach, roślinach, przedmiotach itp.) (270)
  - αα. W wołaczu (49)
2. Przyjemny, sprawiający radość, rozkoszny; podobający się, powabny, ponętny; smaczny; dogodny, pożądany (425)
- α. W funkcji rzeczownika: »milsza« = coś miłego (1)
3. Przyjazny, kochający (1)
*** Dubia (2)

1. Drogi, kochany, wybrany, ulubiony, godny miłości; czcigodny, zacny; cenny, dobry; (czasem tylko jako konwencjonalny epitet); carus HistAl, Mącz, Vulg, PolAnt, Calag, Calep, JanStat, JanPrzyw, Cn; dulcis HistAl, Mącz, Cn (5793):

a. O osobach (ludziach, Bogu, antropomorfizowanych postaciach itp.); dilectus BartBydg, HistAl, Vulg, PolAnt, Calag, JanStat, JanPrzyw; intimus, lepidus Mącz, Calep; mellitus Mącz, Cn; praecarus JanStat, clemens, comis, mitis, placidus Mącz; benevolus PolAnt; peramans Calep [w tym: sup (746), comp (20)] (5523): LibLeg 4/26, 7/8, 8/25v, 132, 160v (17); A o ktore [dziecko] nic niedbáłá/ Potym zá namilſze miáłá. BierEz M; cżęſtokrotz ſie zaſie oglądál/ bo matkę ſwą milą barzo milowál OpecŻyw 88v; O námileyſſy Iánie [...] powiedz mi gdzie ieſt móy ſyn wybrany/ ij twoy miſtrz miły. OpecŻyw 109v; Powiedz to cżłowiecże duſſi ſwé/ oblubienicy mé milé OpecŻyw 141, 5, 7, 10v, 13v, 15v (103); OpecŻywSandR nlb 3v [2 r.]; MetrKor 38/500; PatKaz I 13v, 18v; yuſz tu chczą pyſacz O nayczyſthſzem począczyu tey myley panny PatKaz II 65v, 21, 21v [2 r.], 22 [2 r.], 22v [4 r.], 24 (159); Myla matuchna mylego pana yezuſa krom naruſſenya aſz do ſzmyerczy/ ku dobrym uczynkom przyſtauala PatKaz III 151, 90v, 91, 107, 128; TarDuch C6; A zwłaſzcźa iż moy miły Florian ſwoiego wielkiego nakładu [...] nie litował FalZioł +2, +2; BierRozm 7; KlerWes Av [3 r.], A2; RejŁas w. 56; RejPs 39v, 150v; Bo náſſy mili przodkowie Snadz niewſſytkich mieli w głowie Gdy ſie wtę niewolą wdáli RejRozpr C2, K2v; LibMal 1544/83v, 84v [2 r.], 89 [4 r.], 1549/149; RejJóz B5, B5v, K, L8, M5v (14); SeklKat E; RejKup p3, v4v; Dariuſowi namilſzemu ſinowi [dulcissimo filio; naszlothszemu szynowy HistAl 1510 193] ſwemu Rodogá mathká weſele opowiáda. HistAl E8, G4v; MurzHist K4, M4v, N, O2v, Vv; MurzNT 87v; Diar 49; BielKom B3, C4, D4v, D5v, E6v (11); GliczKsiąż Dv; LubPs S5v, cc3v, dd2v, dd4; KrowObr A3v, 167v, 178, 215v; RejWiz A8v, 45, 146v, 148; Leop Sap 4/10, 1.Tim 1/2; OrzList h3v, i2v; RejZwierz 7; BibRadz *3, Esth 16/21[15], Act 15/25, Eph 5/1; ktory obyczay mowy HOmerus náſz miły w Menelauśie ſwym libro Ilyados III bárzo chwali. OrzRozm Q3v, D3v, D4, E, Ev, M2 (10); BielKron 258, 298, 318, 402v, 407 (7); Fidus, Wierny/ Pewny [...] Fidissima coniunx, Myła żoná Mącz 126a, 45a, 214a, 299b; OrzQuin C2v, G4v, R2v, R3, X4v; SarnUzn C3v; RejAp AA2, 155v, 197, 198; GórnDworz M2; HistRzym 17, 18v, 26v [2 r.], 86v, 101v (10); RejPos 4, 12, 42v, 58, 63 (17); BielSat C3, D2v, G2, H2, L3v, L4v; GrzegŚm 51, 55, 65; HistLan A3, A4v, Bv, B2v, Cv (9); KuczbKat 205, 305, 360 [2 r.], 380; Ale toby ieſzcże nic/ ále Polak miły/ Nadobnie cnotą pachnie lepiey niż kto iny. RejZwierc 241, 26, 87v, 88v, 90v [2 r.], 126v (13); KochMon 30; To też y Lutrá ſługę Bożego/ á Proroká y miſtrzá wáſzego miłego [...] y Kálwiná odrzućić muśićie. WujJud 64v, A4, 76v; BudBib Iudith 9/3; WierKróc A3, A4; BiałKaz D2, D2v [2 r.]; BudNT przedm d3, Mar 12/6, Eph 5/2[1], 6/21, Tit 1/4, 2.Petr 3/15; idąc zá Chriſtuſem/ nie tylko swiát wſzytek/ ále też y namilſze rodźice/ żonę/ dźiatki/ bráćią/ śioſtry/ opuśćić CzechRozm 227, A8v, 24, 65, 113v, 190v (11); PaprPan A4, Ff3v, Gg2v, Hh4, Hh4v; KarnNap D3, F; ModrzBazBud ¶6v; O by ták do tego [zjednoczenia] Ruś miła iáko do kácerſtwa cżáſow dziſieyſzych ſkłonna bylá. SkarJedn 382, 269, 294, 389; KochDryas A2; KochOdpr Bv; Calag 335b; KochPs 68, 114, 190; SkarŻyw 2, 13, 15, 16 [2 r.], 51 (55); á wiérz niewątpliwie/ Ze twoiá namileyſza Orſzuleczká żywie. KochTr 21, 2, 5, 6 [2 r.], 7, 8 (10); MWilkHist F4v, G3v; nieprzyſtoynie był z Swiátá Kieiſtut miły ták gwałtowną ſmierćią zgłádzony. StryjKron 467, 279; CzechEp *2v, 22, 31, 164, 197 (7); KochJez B2v; NiemObr 11, 96, 100; KochEpit A3v; KochFr 51, 86; KochDz 109; KochMRot C2; WerGośc 209 [2 r.], 222, 238, 262, 267; Co też nie bez przycżyny oni mili Prorocy ſtárego zakonu w cżyſtośći ſię byli bárzo zákocháli WerKaz 293, 267, 287, 297; WisznTr 6, 12; BielSen 11, 13, 14; BielSjem 4, 26, 28; gdy [orlica] do miłych dzieći Z obłowem leći. KochPieś 32, 39; PudłFr 5; Wzdaymyż wſzyſcy chwałę iemu [Synowi Bożemu] [...] Oycu ták dobrotliwemu/ miłemu Duchu świętemu. ArtKanc E4v, C14, D11v, D13 [2 r.], D13v, F15v (9); BielRozm 27; ZawJeft 32, 35, 38, 43; Calep 556b; GrochKal 8, 10; Phil N2; GórnTroas 16 [2 r.], 39, 41, 48; GrabowSet A3, C3; W Iákiéy teſknicy domá pozoſtáły/ Wygląda oycá miłégo/ ſyn máły KochFrag 28; OrzJan 5; LatHar 29/ 80, 147, 203, 222 (16); KołakCath A3v, Bv, B2 [2 r.], B3, C, C2 [2 r.]; RybGęśli B4v; Pozdrawia was Lukaſz lekarz miły [medicus carissimus]/ y Demás. WujNT Col 4/14, Mar 12/6, Luc 20/13, Act 15/25, Rom 16/12, 1.Cor 4/14 (18); Dla tego namilſzy z vcżniow Páńſkich Ian ś. woła/ mowiąc WysKaz 2, )?(3; SarnStat 9, 10, 183, 249, 882 (16); tám Symeon miły/ Którego poćiechy/ o pánie/ wielkie były: Błogoſłáwiąc/ wźiął Paná/ y rzekł SiebRozmyśl Gv, Ev, E2, G2, K2, L, L2v; WitosłLut A4; Rownie ták iáko cżyni Goſpodarz więc miły/ Aby proſá álbo bru wroble mu nie piły. KmitaSpit A2v; gdy mu [Abrahamowi] Pan Bog ſyná ták miłego y iedynego Izááká brał SkarKaz 45a, 6b, 45a, 120b, 161a, 162b (11); á o obronie kráiow Ruſkich/ y miłey támeczney bráćiey náſzey/ ſerdecznie y pilnie rádzili. VotSzl B2v, A4v, B3, C3v; CiekPotr 11; GosłCast 36; PaxLiz B2, C2v, D4v; SkarKazSej 673a, 665b, 666a, b, 667a, b (10); SapEpit A2v; Widźiałem/ pry/ pod láſem miłą Mátkę Bożą. KlonWor 46, 49, 53, 65; PudłDydo B4v; ZbylPrzyg B3.

miły komu (181): OpecŻyw I60v; FalZioł IV 56a; SeklWyzn b3; LibLeg 11/154; GliczKsiąż C2; Mącz 121d; OrzQuin Y3v; RejPos 106; KarnNap A2; SkarJedn 134; ábysmy ták miłowáli przyiaćioły nam miłe/ iákoby miłość oná woley Bożej nieprzeſzkadzáłá. SkarŻyw 598; Ty/ z wſzelkiey doległośći/ Możeſz/ lud tobie miły/ Wyrwáć GrabowSet H2; KołakCath A3v; WujNT Rom 16/8; WysKaz 41; odbiegáiąc ſobie miłych domownikow [...] milſzego ſobie máiąc Bogá w ćiele ziáwionego SkarKaz 519a, 519a. Cf »(być) miły [komu]«, »miły Bogu«, »szczerze nam miły«, »wierny nam miły«.

miły, milszy, namilszy nad kogo, co (2:1:3): Nád przyrodzone záwżdy oycu ſyn mił. BielKom C4; KarnNap A2; A nád inne miłe cżłeku rzecży/ namilſza ieſt oycżyzná/ narod/ y dom/ y powinni SkarŻyw [282]; KołakCath C; GosłCast 45; Przepuść też y mnie ſmutney/ co cię ták miłuię/ Ze nád cię nie milſzego ná ſwiecie nie cżuię. PudłDydo B4v.

miły między kim (1): coś przedtym był miły między wſzytkimi/ Teraz záś naſprośnieyſzy ſługámi moimi GosłCast 67.

Ze zdaniem okolicznikowym stopnia [w tym z zapowiednikiem: tak (3); iż(e) (2), że (1)] (3): FalZioł IV 56a; wyznawa Chriſtá Páná/ bydź cżłowiekiem dobrim/ Swiętym/ á zátym ták Pánu Bogu miłym/ że oco by iedno iego prośił/ wſzyſtkoby otrzymał BiałKaz D, C4v.

W połączeniach szeregowych (24): OpecŻywList Cv; á kto gi [szafir] noſi/ cżyni go ſpokoynym/ miłym/ nabożnym/ y miłoſciwym FalZioł IV 57c, V 51; SeklWyzn b3; LibLeg 11/168v; A ieſt [król] cżłowiek ieſzcże młody/ Ktemu nadobney vrody/ Wdzyęcżny miły bogoboyny/ Swoim ſłużebnikom hoyny BielKom A3; BielKron 265v; Mącz 56d, 61b, 121d, 172b, 189b (7); RejPos 106; RejZwierc 102v; BiałKaz C4v; CzechRozm 103v; ReszPrz 67, 103; WerKaz 283; ArtKanc P20v; WysKaz 41; GosłCast 73.

W przeciwstawieniach: »miły ... nasprośniejszy, niewdzięczny, przeklęty a odrzucony, zły« (4): RejPos 106; ArtKanc K11; A gdy iuż ná wynioſłéy przyſzedł wiérzch mogiły Pirrhus/ gdźie oyćiec leży/ wſzem zły/ iemu miły GórnTroas 74; GosłCast 67.

W porównaniach (4): BibRadz Deut 13/6; iſz praw przed Bogiem/ y iemu miły iáko ſyn iáki był SkarŻyw 260; bo v tákich áni żoná/ áni dźieći/ áni oyczyzná/ y Bóg podobno nie ieſt ták miły/ iáko ieſt złoto. KochWr 34; Iáko łáſkáwe beſtye/ báránki/ konie/ pieſki/ kotki/ káżdy rad widźi: ták człowiek ćichy káżdemu miły ieſt. SkarKaz 638a.

W charakterystycznych połączeniach: miły(-a, -e) brat (50), cor(k)a (9), dziatki (15), dzieci (4), dziecię (10), małżonek (4), małżonka (5), matka (91), mąż (6), oblubienica (6), o(j)ciec (62), Panna (Maryja) (156), potomstwo (6), przodek (8), przyjaciel (50), rodzice (12), siostra (6), towarzysz (16), żona (6); tak miły (24), barzo (17), wielmi (a, wielce) (4); miły + n-prop (35), dem. hipokor. (58).

Fraza: »jako [komu] (Pan) Bog (jest) mił« (2): OrzRozm R; Mówię teraz ták przed wámi/ iáko mi Pan Bóg ieſt mił OrzQuin G2v.

Zwroty: »być [u kogo] miły, namilszy; [u kogo] nie ma (a. jest) nic milszego jako [kto]« [szyk zmienny] (2:2;2): Mącz 321d; iż v niego [Boga] ten ſtan záwżdy namilſzy á nawdzyęcżnieyſzy bywał RejPos 342v, 187v; A iſz v rodzicow nic nie máſz milſzego iáko dzieći SkarŻyw 162; KochFr 122; KochWr 34.

»(być) [komu] miły, milszy, namilszy« [w tym: miły Bogu (14), Bogu i ludziom (2), każdemu (3), wszem (a. wszystkim (ludziom)) (4)] = carus a. dilectus alicui HistAl, Mącz, Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (58:8:6): BierEz K4v, P2; OpecŻyw 4v, 6v, 182v; PatKaz III 87v, 128v, 148; FalZioł V 51; BielŻyw 25; WróbŻołtGlab A4v; RejKup n7; gdybych był mił Alexandrowi [quod carus si fuissem Alexandro; yesthlybych ya był wdzaczny alexandrowy HistAl 1510 484] thediby mię iſcie ſamego w ręce twoie nie podał HistAl L8v; BielKom C4, G6; Gdyż tedy ták wielce roſkoſuye ſie w dzyathkách/ y bárzo mu miłe ſą GliczKsiąż D7; LubPs Gv; BibRadz Deut 13/6, 2.Esdr 13/26, Matth 18 arg, 1.Thess 2/8; BielKron 133v; KwiatKsiąż K3; Pamphilus, Który wſzem miły yeſt/ ná którego wſziſcy łáskáwi. Mącz [274]c, 249c; á ieden był ſpráwiedliwy y bogoboyny/ drugi był łákomy á bogáty/ ktory záwżdy chćiał więcey być mił ſwiatu niżli bogu. HistRzym 73v, 14v, 33v, 47v, 82v; RejPos 256v; HistLan A3; Nie frasuj mie, żebych cie zaś nie zaniedbała. A tybyś mi tak wzmierzła, jakoś dziś jest miła KochMon 33; Ważnieyſzyć Moſkiewſkiemu biegły chłop Rycerſki/ Milſzy mu niż wykrętátz co vmie práktiki. WierKróc B2v; Gdyż ten co był od niego ku myſli wam nie był/ Obyeraycieſz macie w cżym ktory wam będzye mił. PaprPan Ffv, O2v; SkarŻyw 260, 331, 478; CzechEp 258; KochMRot C2v; ReszPrz 23, 36; WisznTr 19; KochPieś 16; KochSob 58, 60, 68, 69; (nagł) Do Fránciſzká Másłowſkiego. (‒) WIém to/ iż mię miłuieſz: ácz nie czuię w ſobie Téy godnośći/ przeczbych miał ták miłym być tobie. PudłFr 16; ArtKanc K5, K7, K11, O16, Q5v; GrochKal 5; GórnTroas 46, 74; KochFrag 25; LatHar 113, 203; Zadne ſtworzenie nie ma nam ták być miłe/ ktoregobyſmy ſię zaprzeć y w nienawiśći mieć nie mieli; ieſli nam ieſt ná przekázie do Chriſtuſá WujNT 256, 299 marg, Rom 16/5, 9, 1.Thess 2/8, k. Aaaaaa3v; y innych wiele z Rycérztwá nam miłych [nostris dilectis JanStat 246]. SarnStat 899, 888; SkarKaz 638a; GosłCast 30; SzarzRyt A4.

Wyrażenia: »miły (Pan) Bog« [w tym: dla miłego Boga (5), prze miły (Pan) Bog (12), prze miłego Boga (3), z miłym Bogiem (3); da(j) (a. zdarz) (to) miły (Pan) Bog (3), wie(sz) (to) miły Pan Bog (3)] [szyk 179 : 17] (196): PowUrb +, +v; OpecŻyw 2, 3, 6 [2 r.], 7, 13 [2 r.] (47); PatKaz I 5v [2 r.], 15v; PatKaz II 46v, 63, 64v; PatKaz III 148, 149v [2 r.], 150; FalZioł V 66, 90v; KłosAlg D2; KlerWes Av [2 r.]; LibLeg 6/77v, 158v, 8/132v, 10/62v; March³ V5; Wy kroleſtwa tego ſwiata ſpiewaycie miłemu bogu [cantate Deo] WróbŻołt 67/33, C6, 10/2, 31/10, 11, 34/9, 46/2 (9); RejPs Ff5v; LibMal 1544/86, 1549/148v, 1554/192v; LudWieś A2v, A3, A4; Nie day tego miły Bog aby to być miało RejJóz N5v, B3v, P, P3v; MurzNT 51; Diar 20, 33, 34, 53, 76 (12); GliczKsiąż C7; ony dáry Duchá ſwiętego/ to ieſt/ mocna wiárá/ boiaźń y miłość miłego Bogá. LubPs A3, I4v, cc3v; RejWiz 156v; A ták gdyż wam nie krzywdá/ idźcieſz z miłem Bogiem RejFig Ccv, Aa8, Dd; RejZwierz 9; Obsecro to quid agimus? Przemiły pán Bóg coż chcemy s tym dáley począć? Mącz 363d; OrzQuin Aa5v; Trzeći ſie ze Pſy włocy cáły dźień po Borze/ W ten czás wie miły pan Bog iáki rząd we Dworze. Prot C4v; LeovPrzep F4v; RejAp 57v; RejPos 57v, 68, 133v, 159v, 253 (9); GrzegŚm 6, 44, 49, 67; Krolu dla miłego Bogá miey ſie ná piecży RejZwierc 50; ále owo ſłowko Bog miły zápłáć/ wielka tho nagrodá RejZwierc 95, 26v, 152 [2 r.], 191v; WujJud A2, A7, 50, 76v, 77, 126v; WujJudConf 104v, 110, 179v; RejPosRozpr b3v, b4v, [e2], c3, [c4] [2 r.], [c4]v; Stądći mory/ powodzi/ głody/ miecż nieprzyiacielſki/ y ine káźni miłego Bogá przypadáią RejPosWstaw [41³]v, [21²], [21²]v, 22, [41²]v, [41³]v (8); BiałKaz C2, 112, H3v, H4, Kv, L4; KarnNap A2, E; NiemObr 12, 16, 73; ReszPrz 97; Bráctwo też ieſt iedno/ ktore domy máią po temu/ w ktorych wdowy vbogie prze miły Bog w doſtátku chowáią ReszHoz 131; Ba prże miłego Bogá/ nie tych ći to tylko grżech/ ktorży takie świádki wiodą GórnRozm G3v, C2v, D3, G4; PaprUp L2v; ActReg 14, 133; WujNT 396, 560; SarnStat 1019; VotSzl A2v [2 r.], A4v, B2, B3v, B4v (13); RybWit C2v.

»(Panu) Bogu miły, milszy, namilszy« [w tym: Bogu i ludziom (6)] = dilectus Deo Vulg, PolAnt [szyk 47:10] (51:4:2): OpecŻyw 4v, 182v; PatKaz II 44v, 57, 76; PatKaz III 148; BielŻyw 25; Tak iż ſie wnim ſpełniło piſmo Eccleſiaſtici 45. napiſane. Był bogu mił yteż ludziom ktorego pamiątka ieſt w bogoſlawieńſtwie. WróbŻołtGlab A4v; LubPs Gv; Leop Eccli 45/1, BBB3; BibRadz Gen 20/8, 2.Esdr 13/26; BielKron 265v; RejAp 1; HistRzym 47v, 71v, 120; BiałKaz C4v, D; SkarJedn 153; tá ieſt drogá ktorą Bogu miły Benedict wniebo wſtąpił. SkarŻyw 253, 459, 484, 507; CzechEp 258; KochMRot C2v; ReszPrz 19, 24, 36, 67, 103, 112; ReszList 143, 149; WerKaz 283; Kryſte Pánie náſz iedyny/ Bogu Oycu Synu miły/ tobie my nędzni/ chwałę wzdawamy ArtKanc B18, K7, P20v; GrabowSet X2; Kto to będźie záwżdy pełnił/ Ten będźie Pánu Bogu mił. LatHar 113, 204, 327; WujNT 190 marg; KlonKr D2; SkarKaz I19b. Cf »pobożny i Bogu miły«, »święty, Bogu miły«, »zacny i Bogu miły«.

»namilszy po Bodze« (1): A ty/ oycże/ mnie namilſzy po Bodze/ Maſz błogoſłáwić teraz moiey drodze GrochKal 5.

»miły, milszy człowiek« [szyk 5:1] (5:1): RejPs 53v; Desiderium coniunctissimi viri atque amantissimi ferre nullo modo possem, Zadnym bych ſie obyczáyem nie mógł obyć przes człowieká mnie wielmi miłego łaskáwego y vprzeymego. Mącz 121d; HistRzym 15; Ten Antymus był bárzo miełym cżłekiem Ceſarzowi Iuſtynianowi y żenie iego Theodorze SkarJedn 134; PudłFr 58; A ten gdźieś śiedząc nárzeka z dáleká/ Przed którym niémam milſzégo człowieká. KochFrag 24.

»(Pan) Jezus miły, namil(ej)szy; (Pan (nasz)) Jezus Krystus (a. Chrystus) miły, namilejszy; Krystus (a. Chrystus) miły« [szyk 276:190] (430:4;7:124): Przeto ſie nie ſtydáymy wolatz [...] ku milému Iezuſowi [...] a pán iezus z ſwé laſki nás oſwiéci OpecŻyw 62; rzucili ſie na pokornégo baranka milégo Iezu Kryſta OpecŻyw 124v, 13, 14, 21v, 25v [3 r.], 26 (374); OpecŻywPrzedm C3 [3 r.], C3v [3 r.], C4, C4v; OpecŻywSandR nlb 2, nlb 2v [6 r.], nlb 3 [5 r.], nlb 3v [6 r.], nlb 4 [7 r.] (51); PatKaz I 1v; PatKaz III 110, 151; (nagł) Wyrozumienie textu. (‒) Pan miły Ieſus, ten mąz bogoſlawiony nieodſzedł w radę ſloſnikow ſnimi zle wierzącz WróbŻołt B, S7; LibMal 1544/89; ale my mamy cżvć/ wedłvg rozkazania Chriſtvſa miłego SeklWyzn e2v, 2, E; MurzHist F, Fv, K2, N3; MrowPieś A4v; RejPos 141v, 344; chćieć cżłowieká ktorego [...] porownáć z onym namileyſzym Iezuſem Chriſtuſem ſynem Bożym CzechRozm 210; Vcżyńmy co tákowego. Miłość pokázuiącego. Ku Iezuſowi miłemu Pánu y miſtrzowi ſwemu. MWilkHist Cv; WerśGośc 210; ArtKanc C9, C13v, N12; Więc mężoboyce y buntowniká/ y wierutnego łotrá Bárábaſzá/ nád IEzuſá miłego przełożenie. LatHar 317, 3, 63, 80, 81, 191 (11).

»kto miły« (2): A oſobliwy ieſt żal gdy kto miły y potrzebny vmiera. SkarKaz 381a, 384a.

»(nasz) Pan [=Bog], miły, namilszy« [szyk 17:11] (27:1): OpecŻyw 14, 35v, 53, 60, 64v (10); PatKaz III 89v; y rzekl myli pan ſzwyąthemu pyotrowy y ſzwyąthemv pawlowy LibMal 1549/148v; RejKup S; iako nienauczaią ani mnożą nauki o miłęm panie MurzNT 111, 88v; RejPos 12v, 147v, 150; KarnNap B, C3; BielSen 5; ArtKanc E7, L2v, M14, Q20, S18; LatHar 384; SiebRozmyśl K3v.

»namilszy w Panu« (1): Pozdrowćie Ampliatá mnie namilſzego w Pánu [dilectissimum mihi in Domino]. WujNT Rom 16/8.

»miły sercu [czyjemu]« [szyk 3:1] (4): Pewnie to iuż moy mąż obiecány [...] Tenći iuż ieſt miłym ſercu memu. BielKom G6; GórnDworz Mm2v; KochSob 58, 60.

»Syn miły, namil(ej)szy« [w tym: z odpowiednią przydawką dzierżawczą (395)] = o Chrystusie jako Synu Boga lub Matki Bożej; Filius dilectus Vulg, PolAnt [szyk 250:160] (265:145): Tedy oni wſſytcy zawolali. Na krzyż boże oytcże ſ twym miłym ſynem OpecŻyw 103v, 2, 2v, 9v, 15v, 18 (94); OpecŻywSandR nlb 4v; PatKaz I 6V, 18; PatKaz II 29, 35, 70, 70v; PatKaz III 117v, 118v, 137, 143v; TarDuch B2; FalZioł V 66; WróbŻolt I7; LibMal 1544/84v; SeklKat O4; RejKup d2, ſ4v, Z; MurzHist I2v, O3; A oto głos zobłoku mówiący/ To ieſt moi ſyn miły [filius meus dilectus] wktoręm śię iá kochám MurzNT Matth 17/5, Mar 1/11; KromRozm II b2v; LubPs T5 marg; KrowObr A4, B4v [2 r.], Cv, 2v, 46v (22); Leop Mar 1/11; BibRadz 2.Petr 1/17; BielKron 138v; SarnUzn B4v, C4, D7, E8, H7; RejAp B4v, 7v, 32v, 67v; RejPos kt, 9, 11v, 16v, 26 (43); RejPosWiecz² 96; RejPosWiecz³ 98; GrzegŚm Av, 15, [67]; RejZwierc 265v; WujJud 94; WujJudConf 68v, 80v; RejPosWstaw 41v, 42, 42v; BudBib C3v; BiałKaz G3; BudNT przedm d3v, 2.Petr 1/17; co to ieſt/ że ták Iezus Chriſtus názwány ieſt ſynem Bożym namileyſzym CzechRozm 60, A2, A2v, A8, 11, 11v (43); KarnNap B4, C2v, D4, E2v, F; gdzie Iozeph y Márya z ſwym miłym Synem goſpody nienálezli. SkarŻyw 140, 26, 112, 113 [2 r.], 172, 173 (12); CzechEp *4v, 6, 20, 24, 34 (31); CzechEpPOrz **3v, **4; NiemObr 5, 6, 14 [2 r.], 16, 21 (23); WisznTr 28; ArtKanc A19v, B11v, B20 [2 r.], Cv, D19v (21); Vniżenie proſzę/ Oycże dobrotliwy/ Społ y z Synem miłym/ y Duchem twym świętym/ Grzech odpuść GrabowSet N; LatHar 8, 47, 76, 209, 228 (14); WujNT Matth 3/17, 17/5, Mar 1/11, 9/7, Luc 3/22 (10); SiebRozmyśl A2v, E2, E2v, G2v, G3v [3 r.] (27); Bo táką ofiárą Syná ſwego namilſzego gárdźić nigdy Bog nie może SkarKaz 488b, 45a, 117b, 118a, 316b, 516a; SkarKazSej 697a, 707b.

»Synaczek miły, namil(ej)szy« [w tym: z odpowiednią przydawką dzierżawczą (19)] = o Chrystusie [szyk 15:6] (15:6): Gdzie ieſt miloſtz moia/ ſynácżek moy mily? OpecŻyw 159, [27], 41v, 111, 152v, 165v; RejPos 21, 105v, 157v, 158v, 169v (9); SkarŻyw 244; ábowiem zeſłał Meſſyaſzá práwego Páná Iezuſá Chryſtuſá Synácżká ſwego miłego/ Bogá y cżłowieká z Pánny národzonego WerGośc 208, 210, 267; SiebRozmyśl A3v, H2.

»szczerze, wiernie, uprzejmie, zacnie, zwłaszcza nam [= panującemu] miły« [w tym: szczerze i wiernie (2)] = nobis (a. noster) sincere dilectus a. fidelis JanStat, JanPrzyw [szyk zmienny] (18:8:2:1:1): MetrKor 34/133, 38/500; (nagł) List Kr. I. Msci do Pana Marszałka Koronne^go. (‒) [...] Wielmozny vprzeimie nam miły ActReg 172, 143; Dan przez ręce Wielmożnégo Ianá z Koniecpolá Kánclérzá/ y Tomaſzá z Strąpiná/ [...] Podkánclérzégo Korony náſzéy Polſkiéy/ nam ſczérze miłych. SarnStat 915, 381, 384, 889 [2 r.], 900, 906 [2 r.] (24).

»wierny nam [ = panującemu] (a. nasz) miły« = noster fidelis dilectus JanPrzyw (5): A vrodzonego mykolaya Iskrzyczskyego stholnyka szyemye kamyenyeczskyey wyernego naſzego mylego MetrKor 34/133; Sekrétarze/ Vrzędnicy/ y Dworzánie náſzy wierni nam mili. SarnStat 1044 [idem 1195], 889, 1066, 1195.

»nad(e) wszy(s)tko miły« (2): OpecŻyw 160v; Wſſakos ty Synowi ſwemu Tobie nad wſſyſtko miłému Darował naroth ċłowieċij RejKup n7.

»ze wszech miły, milszy, namilszy« (1:1:2): KochPs 188; áni ſye fráſuy/ że ták rána Twoiey ze wſzech namilſzéy dźiewce śmierć zeſłána. KochTr 21; ZAſpiewam Pánu memu, mnie ze wſzech miłemu ArtKanc K5; Stradałeś (ách żáłośći) ze wſzech milſzéy żony KochFrag 52.

Szeregi: »bliższy albo milszy« (1): Tunica pallio proprior, Bliſzſza koſzſzulá niżli ſuknia/ to yeſt/ Blyſzſzy álbo milſzy yeden niż drugi Mącz [273]d.

»miły, (a) cny« [szyk 1:1] (2): Vliſes/ Diomedes/ inſzy co thám byli/ Pálámedes y Phenix cni mężowie mili. PaprPan Ff4v; SkarŻyw 357.

»dobry a (i) miły« (2): A mi ſzye v. Cro. mczi modlyem myloſczywi Krolyv yako naſchemv dobremv a mylemv prziyaczyelyowy. LibLeg 11/155v; SkarŻyw 331. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»miły i doświadczony« (1): Abowiem záyźrzał ſwemu onemu przodkowi/ ktory będąc ſtátecżnym/ Bogu oycu ieſt miłym y doświadcżonym. CzechEp 258.

»lubiezni i miły« (1): abowiem then kamień od męża noſzony/ cżyni go ſwey żenie lubieznie^go, y barzo miłego/ tak iże przez niego być nie może. FalZioł IV 56a. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.).

»miły, (i) luby« (2): BartBydg 42b; Krolowie wielkiego moczarżtwa ſtali ſie mili y lubi [dilecti, dilecti] WróbŻołt 67/13.

»miły, (a, i) łaskawy« [szyk 3:1] (4): Mącz 51b [2 r.]; Pánu á przyiacielowi ſwemu záwżdy oſobliwie łáſkáwemu y bárzo miłemu. RejZwierc 182, 246. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»miły a miłościwy« (1): othem daye wyedzyecz thwey Kro. mczi yako prziyaczyelyowy ſwoyemv ſtarſchemv mylemv a myloſczywemv a ſzamſſyadowy Blyſſnemv LibLeg 11/166. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»pobożny i Bogu miły« (1): cżego Moyżeſz y wſzyſcy Izráelcżycy pobożni y Bogu mili nigdziey nietwierdzili CzechRozm 74. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»miły a (i) powolny« (2): LibLeg 4/26v; ktory ſię ták w tym iednym/ miłym y powolnym dyſcypule bárzo był zákochał ReszPrz 45. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»miły i przyjemny« (1): A iako ſie też ty dwá koſcioły ſpráwuią/ tu káżdy obacży ná oko/ ktory ieſt milſzy y przyiemnieyſzy Pánu Bogu. LubPs Gv. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»miły a rozkoszny« [szyk 3:1] (4): PatKaz III 87v; KwiatKsiąż H; Mącz 182a; Bo ieſth [człowiek] ſtworzon ſtworzeniem roſkoſznym á Pánu Bogu miłym. RejAp 1.

»święty, (a, i, ani) Bogu miły« (7): OpecŻyw 5v; tak yze po ſynu bozym nyemogł bycz czlouyek ſzwyąthſzy y bogu mylſchy yako ta myla panna PatKaz II 26; CzechRozm 69v; ReszPrz 23, 34, 52, 105. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»miły i uczczony« (1): Cnotá y mądrość máło mieyſcá maią. Przeco też rzadko Oyczyce vczone Naydzieſz w Oyczyznie miłe y vczczone. KlonKr A4v.

»miły, (a, i) wdzięczny« [szyk 12:9] (21): LubPs A4v; Mącz 214a, 484a; Bo żáłoſnać to ieſt rzecż/ gdy miły á wdzyęcżny ociec ábo mátká vmrze RejPos 354, 19v, 106v [2 r.], 107v, 123, 158v (12); RejZwierc 32, 130v; KochFr 122; Calep 168a, 592a, 784a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.].

»miły i wielebny« (1): Náſz téż ón miły y wielebny Mąż/ á nieśmiertelnéy ſławy/ Rotmiſtrz Ian Borátyńſki OrzQuin R.

»miły a (i) wierny« = carissimus et fidelis Vulg [szyk 4:1] (5): RejAp 37; SkarJedn 153; Poſyłałemći PROroki ſwe miłe á wierne/ á tyś ie mordował ArtKanc E13v; WujNT 1.Cor 4/17, Col 4/9. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»namilszy z tysiąca wybrany« (1): Tys ſám ieſt mnie námilſſy styſiątza wybrány. OpecŻyw 6v.

»zacny i Bogu miły« (3): BibRadz I 11a marg; Tákże po Moyżeſzu/ Izali też nie byli ludzie zacni y Bogu mili CzechRozm 103v, 103. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

Iron. (66): LubPs gg4v; A ſam namileyſzy pan podobien ku świni. RejWiz 11v, 6, 12, 13v, 18v, 38 (9); Ták też dźiśieyſzych náſzych miłych Práłatow/ rychley máłpá iáka álbo zwodnicá vżywie z fryierzmi ſwemi OrzRozm H2, 13 [2 r.]; BielKron 346; OrzQuin D2v, Ev; LeovPrzep G2; RejAp 152v; tákże Włoſzek miły/ Niż Polak oſłábieie bárzo krok pomyli. RejZwierc 241; A czo z grochu nie doye káwálcá ſłoniny/ To włoży do kálety Dáycżmánek náſz miły. RejZwierc 241v, 244, 249v; BielSpr 59v; WujJud 11, 13v, 216v [2 r.], 222, 245v (7); WujJudConf 126v; BudBib C2; Strum K3v; Lecż náſzy mili kśięża Kolleijaći wolą ledá co ná ſwoię wiecżną háńbę ná papir mázáć BudNT przedm c3v, przedm b, b4v, k. Ii; PaprPan [Hh5]; ModrzBaz 72; CzechEp 36, 51, 109, 182, 222 (7); NiemObr 58, 85, 86, 157; Wnidą do łáźniéy: á goſpodarz miły Chodźi/ by w ráiu/ nie zákrywſzy żyły. KochFr 23; ReszPrz 44; że iuż y názbyt ten śláchćić miły przebarſzcżał/ ábowiem rad dźiwy nieborak/ podpiwſzy ſobie/ po mieście broił. WerGośc 223, 210, 223, 246, 247 [2 r:]; BielRozm 19; WysKaz 6; GosłCast 15.

W połączeniu z przezwiskiem (5): Więc mu wiodą muzyki/ Więc wiodą kuglarze/ Podawáiąc go ſobie oni mili łgarze. RejWiz 40v; RejFig Bb4; RejZwierz 112v, 133v; Lecż tę mátáninę nikcżemną/ tych miłych Máteologow opuśćiwſzy/ ſłuchaymy Láktáncyuſá onego zacnego CzechEp 257.

αα. W wołaczu; mi HistAl, Mącz, Vulg, PolAnt, Cn; meus HistAl, Mącz, Vulg, PolAnt; anime mi Mącz, Cn; vita mea Cn; amantissime Mącz; dilectissime Vulg [w tym: sup (338)] (3133): MetrKor 31/620v; ListRzeź w. 1, 45; ZapMaz III T 1/160v; BierRaj 17v; Swiniá mu [wilkowi] odpowiedziáłá/ Nie rádá go tám widziáłá: Miły wilku wynidzi precż/ Tu przy mnie być nie twoiá rzecż. BierEz Nv, C, C3v, F4, H3v, H4 (21); Panno námileyſſá/ racżyż ſie ſmilowatz OpecŻyw 19v; rzekl iemu pokornie Iezus. Proſſę cie mily Ianie okrzci mie z ijnymi. OpecŻyw 36, 18, 19v [3 r.], 20v, 22, 29v (72); OpecŻywSandP ktv; ForCnR A2v, A4, B2, B3, B3v (10); o myla matko matky bozey ſzwyąta hanno/ o yakyeſch ueſele twoye bylo noſzącz tą uczyeſną dzyeueczką PatKaz II 84v, 19, 20, 20v, 27v [3 r.], 29 (18); PatKaz III 91, 107; HistJóz Dv; Mieyże dzięk z tey pracze miły Florijanie, Laſką ſwą pamietać ci to będą Polanie FalZiołSpicz V 119v; FalZiołUng V 119; BielŻyw 76, 133, 163 [3 r.]; March² D3; KlerWes A2; LibLeg 8/132v; WróbŻołt H8v, 118v; Ach miła śmierći! Cóż ci po tej srogości, Żeś tak barzo sroga bezewszej litości! RejŁas w. 3, 43; RejPs 169; RejRozpr A2v, A4, B3v, B4, G2v; LibMal 1544/85, 89, 1545/102v, 1549/148 [2 r.], 1554/189v; LudWieś ktv, B3; Pomoż Bog panie Iozeph towarzyſzu miły Nieſiemyć po twey myſli iuż wdzięcżne nowiny RejJóz K6v; A iuż wſzytci gotowi/ panie oycze miły A iſcie barzo radzy/ takiey krotofili RejJóz P6v; (did) Krol wita Iakoba (‒) Day rękę miły ſtary barzo cie widzę rad RejJóz Q2, A6v, B8, C, C7, D7v (21); RejRozm 397, 405, 407; Boże dayto oycze miły Bychmy tem klopota zbyly RejKup i3; Ty thes thu Sumnienie miłe Możes zoſtaċ pṙes the chwilę. Ia ku wam zaſię nadide RejKup n8; (did) Kupieċ ſyę ſmieje z Mnicha/ jż pierwey Cżartowi grozył (‒) Nuże miły Herkułeſie Toċz teraz ona rzeċ wlieſe Czoż ya zawżdy ċzartu grozył RejKup x6v; A mnie niechay pokoy daja Wmoy ſię vrzad niewmiataja Bo to vzrzjś milie Xiężę Zeċ ya y Rzjmiąny wiażę RejKup z5v, C, Cv, c4v, c5v, c6v (39); Słyſząc to Alexander rzekł/ o namileyſzy boiarzynie [O beatissime certator; O chwalyebny walyecznykv HistAl 1510 138] HistAl D4, A3v, G2, L6, L8, N2 (8); Szatán cię ośiadł miły Franciſzku: Vfai proſzę cię/ vfái łaſce pańſkiei MurzHist G3v, A2, A4v, F, F4, Gv (8); MurzNT A4, 48v marg, 186 marg; MurzOrt B3; KromRozm III A4; BielKom nlb 7, Av, A2, A3, C2v (17); LubPs hhv; KrowObr 51v, 80; RejWiz 33, 74, 133, 168; Leop Gen 27/1, Ruth 3/16, Tob 4/21; RejFig Aa2, Bb4v, Cc7, Dd3, Ee2v; RejZwierz A4, A5, 28, 80v, 90 (15); A Krol iey [matce swej] odpowiedźiał/ Proś miła mátko [Pete mater mea]/ ábowiem nic tobie odmáwiáć nie będę. BibRadz 3.Reg 2/20, Gen 22/7, 27/37, 38, Ruth 1/12, 2.Reg 13/20 (11); OrzRozm 14; Ráynoldus rzekł: miły S. Stániſłáwie odpuść/ ilem był ná przekáźie tyle będę pomagał. BielKron 362v, 12v [2 r.], 18, 51 [2 r.], 53, 67v (21); A tak ſkoro doroſcieſz lat/ i lepſzey ſiły/ Miey że mi ſię do zbroie zaraz/ ſynu miły. KochSat [C2]; KwiatKsiąż A, A3, F3, Nv, O4v, Q2; Animae, mi Phedria, Miły/ Iediny. Moy miły Fedria. Mącz 10b, 37d, 220b [2 r.], c, 223c (13); OrzQuin A2, M2, X, Y3, Z3 (7); Prot Bv, C3v, D3v, D4; LeovPrzep b3, H2v; Iáko Białobocki gdy mu kiediś niewiáſtá iego zbytnie potráwę oſoliłá pytał iey. Miła ſioſtro áboś tego nie ſoliłá GórnDworz R3, S8v; GrzepGeom B4, Q4; Rzekł iemu kſiążę: Przyiaćielu miłu [!]/ widziałeś przy wiecżerzy żonę mą bárzo kraſną HistRzym 53; Y pocżął krol pytáć Gwidoná rzekąc: Gośćiu miły ieſli iuż pokoy w źiemi ſwięthey? HistRzym 79, 4v [2 r.], 5, 12v, 13 [2 r.], 13v (82); á tylko ſámą práwicą ſwą ſtárł [...] cżárthá ſproſnego/ thák iż przed nim iáwnie wołał y vciekał/ mowiąc: Y comći krzyw miły Synu Dawidow iż mię ták przeſláduieſz? RejPos 80, ktv 3v, 4, 38v, 66 (33); BiałKat 16, 221, 233v [2 r.], 386; BielSat B4, G2, Hv, N4; KwiatOpis A3v; HistLan A3v, A4v, B, Bv, C3 (10); KuczbKat 320; gdy zá nim wołáłá niewiáſtá/ prze Bog miły krolu vcżyń mi ſpráwiedliwość RejZwierc 43v; (did) Gretá z Netą. (‒) Dobry wiecżor páni Neto [...] (did) Netá. (‒) Miła Gretko pocżkay máło/ Albo niewieſz co ſie sſtáło RejZwierc 236, 26, 26v, 27, 27v, 39 (26); WujJud 227v, 235; WujJudConf 19v; BudBib Tob 4/15[16], 11/8, 10, 15[18], 12/1 (7); Miałbyś wiele przykłádow/ Cżytelniku miły/ Iák ſie ludzie pobożni/ ná ſwiecie rządzili. HistHel ktv, [A2]v, D3v; Strum M4v; StryjWjaz C4; CzechRozm 1, 205, 237v, **7; PaprPan D2v, F4, Ff4v; SkarJedm 35; Calag 254b; Gdy to od Oycá pánienká oná vſlyſzáłá/ rzekłá: Namilſzy Pánie Oycże/ ſam ſiebie zbáwić/ á mnie zgubić chceſz SkarŻyw 182; Raz gdy iego Sekretarz nárzekał [...] On mu powiedział: ſynu mily [!] być niemoże/ ábychmy wtákich fráſunkách y trudnośćiách świeckich ſpokoyni być ná myśli mogli SkarŻyw 412, 15, 16, 26, 27, 34 (38); MWilkHist A2v, B4v, F4, G2, G3 (9); Widzenie Krolá y Mnichá walczących/ ktorych gdy ſam Krol Iágieło widział/ wołał ná S. Stanisłáwá/ o nuſz ich miły ſwięty Stáſku. StryjKron 532 marg, [15], 31, 66, 86, 110 (16); CzechEp 210, 417; NiemObr 21, 34, 135; A Królowa/ Kſze miły/ długo to ſypiaćie. A móy dobry Kápellan [...] Ieſczem ći ſię dźiś niekładł KochFr 49, 13, 16, 33, 42, 50 (8); ReszPrz 35, 51, 52; WerGośc 230 [2 r.], 252; WerKaz 298, 301, 306; WisznTr 34, 35; BielSen 19; BielSjem 3, 5 [2 r.], 16, 17; KochTarn 79; PudłFr 4; ArtKanc B20, I3v, K11, Pv, T10v; BielRozm 13; PaprUp C3; ZawJeft 20, 41, 42 [2 r.]; WyprPl B, B3v; Ianowi ćiebie miła mátuchno polećił/ Tobie záſię miłego vcżniá Ianá zlećił. LatHar 522; Ali odpowiedáiąc Iudaſz/ zdraycá iego/ rzekł: czy nie ia ieſtem/ Rábbi/ (Miſtrzu miły)? [Nunquid ego sum, rabbi? Vulg Matth 26/25] LatHar 691, +3v, +11, 1, 10, 74 (22); WujNT przedm 3, 8, 15, 16, 27; WysKaz 1, 2, 27, 32, 39, 40; SiebRozmyśl A2v, H2, K2, M; SkarKaz 422a; CiekPotr 19, 25, 57, 88, 89; CzahTr [D]v; GosłCast 28, 30, 70; PaxLiz B3v, C3 [2 r.], E, E2; SkarKazSej 666b, 668b, 669a, 692b; Rość Iároyśiu namilſzy/ w lećiech ſię pomnażay/ A vćiechy z lat młodych Rodźicom przymnażay. SkorWinsz A3v, A3v; KlonWor 49; PudłDydo [B5]; ZbylPrzyg A2v, A4 [2 r.], B3 [2 r.], B4, B4v.

W połączeniach szeregowych (2): A ták moi mili ſławni á z dawná zacni Polacy/ obácżmy iedno przycżyny y domowego y okolicżnego vćiſku RejZwierc 265, 255.

W charakterystycznych połączeniach: miła(-y, -e) corko (29), dzieci (8), dziecię (14), matko (28), matuchno (16), mężu (5), ojczc (96), przyjacielu (39), siestrzyczko (6), siostro (siestrzyce) (29), synaczku (57), synu (99), Synu (Boży) {64), towarzyszu (31), żono (6); miły doktorze (9), duszko (6), gospodarzu (5), gospodze (6), gościu (7), krolu (12), krześcijaninie (25), księże (24), ksze (5), mistrzu (22), młodzieńcze (17), panno (7), Panno (Maryjo) (39), rycerzu (5); miły + n-prop (140).

Przysłowie: niechciał go draźnić/ y owſzem byſtrze zápalczywy gniew ſwoy (iako ono mowią miły ieżu nie kol) vſmierzywſzy/ onę przećiw Moſkwi wypráwę ná inſzy czás odłożył. StryjKron 697.

Wyrażenia: »miły (Panie) Boże« [w tym: Boże mu miły zapłać (1), żal się tego miły Boże (1); w funkcji wykrzyknika (24); moj miły Boże (3), nasz miły Boże (3)] = Di (immortales), proh Deum Mącz; Deum immortalem Calag; (Domine) Deus Vulg [szyk 53:4] (57): OpecŻyw 33, 48, [57]v; nieracży milcżeć ani ſie vſpokoy miły panie boże [neque compescaris deus]. WróbŻołt 82/2, E7v, 37/22, 55/2, 12, 58/5 (15); powiedział yakobi zaloslywye yz nyewiem czo ſye myli boze dzyeye yz ye^go K. m. [...] nyeraczi mye nyczim wſpomocz LibLeg 11/13v; RejJóz H5v; RejKup o3v; GliczKsiąż N6v; SeklPieś 18v, 19; BielKron 458v; o miły Boże/ iákoż ſię ſzáthan pocżął miotáć GrzegRóżn F4; Mącz 126a, 225a, 338a, 419b; Day miły Boże śmierć piérwéy/ á niżli to w Polſzce będźie/ co być muśi OrzQuin Z2; Y miły Boże trzebáſz tu było wiele diſputaciy? SarnUzn E4, 114; LeovPrzep H; RejAp 130v; Dziwna rzecż práwi miły Boże/ Iam nie trefił ieſzcże ná białągłowę/ ktora by mię miłowáłá. GórnDworz Cc7v, T3, Cc8; RejPos [137], 173, 199v; COż ia mam dáley cżynić/ Pánie Boże miły? Iuż mię wſzyſtki w ſąſiedzwie [!] śioſtry opuśćiły. BielSat G3v; Bo iednemu ſie sſtánie ſpráwiedliwość a wſzyſcy mowią Boże mu miły zápłáć. RejZwierc 44, 222v; WujJud A5, 256; Gott ſey es geklagt. Zal śię Boże. Ach miły Boże. O miły goſponie. Deum immortalem. Calag 254b; WerGośc 246, 257, 259; BielSen 17; ArtKanc L7v; GórnRozm E, K; OrzJan 20; WyprPl A4; CiekPotr 64.

»W Panu Bogu miły« (2): Láſkáwemu Cżytelnikowi. M L. POłożone niżey Hiſtorye [...] Chrześćijáninie nabożny/ w Pánu Bogu miły/ pewna to/ że właſnieyſzc ſwe mieśce miáły [...] w piątym/ rozdziale. LatHar 682, +2.

»miły, namił(ej)szy bracie; miły, namil(ej)szy braciszku; miły brachu« [W tym: moj miły (a. namilszy) bracie (a. braciszku) (252), miły panie bracie (a. brachu) (4)] [szyk 340:140] (331:82;40:13;14): Powiedzże nam miły bráchu/ Co ćię przywiodło ku śmiechu. BierEz B2, Bv, C, N2v, S3; O moij mili braciſſkowie/ prze náwyſſégo boga pokornie wás proſſę OpecŻyw 152v, 90, 99v, 158v; ForCnR C4v, D2; PatKaz I 3; March² D3; RejRozpr A3v, E4v; LudWieś A4, A4v [2 r.], B2v; LibMal 1545/103, 1554/188v; RejJóz A7v, G5v, K4, O2, O6, P7; SeklKat Z3; RejRozm 400; RejKup c5, e6, e7, f7v, n3v (9); A ták nye toć ſą owoce/ po ktorych fáłſſywego proroká poznáć. (‒) Ktoreſz? (‒) Náuká/ bráćye miły/ náuká. KromRozm I C4v, B3; MurzHist Hv, H2v, H4, K4v, P3v, R4v; MurzNT 126; KromRozm III L8; GliczKsiąż I; LubPs A4v [2 r.], A5, A5v [2 r.], A6, ggv, gg2; GroicPorzRej C4; KrowObr Cv, 51, 149v, 150; Rzekł on cżłowiek/ vźrzałbyś miły pánie bráchu/ Byś tám był ſkąd ia idę/ żebyś też był w ſtráchu. RejWiz 158v, 32, 36v, 39, 42, 47 (37); Leop *B4v, Philipp 4/1, 1.Thess 1/4, 1.Joann 3/2, Iac 3/12; OrzList a4, b2v, c, c3, c3v; RejFig Cc, Cc7, Ee4; RejZwierz kt, 13, 101v, 122v, 123 (8); BibRadz Tob l0/14[13], 1.Cor 10/14, Philipp 4/1, 1.Thess 1/4; OrzRozm C3v [2 r.J, Dv, D4v, F2, F3 (15); BielKronCies 477; GrzegRóżn N4v, O2; KochSat A3v; KwiatKsiąż Q3v; Mącz 97b, 266d, [267]a, 337b, 480a; OrzQuin Ev, E4, L2v, X2v; Prot A3; SarnUzn B3v, C3, C4, E5 [2 r.], F7, H2v; RejAp 3, 27, 66, 84, 84v (13); GórnDworz R6, S6v, S7, S7v, T3, T6; Rzekłá iemu Sioſtrá. Bráćie moy miły/ słyſz rády mey HistRzym 31; (nagł) Wykład obycżáyny. (‒) BRáćya namileyſzy/ tento Krol ieſtći pan náſz Iezus Kryſtus. HistRzym 113, 3v, 6, 22, 29, 47 (40); A ták tu ſie vcż pilno moy miły każdy Krześćiáńſki brácie/ s przykłádu tey to ſwiętey pániey RejPos 311, 3, 6, 23 [2 r.], 24, 32v (107); RejPosWiecz² 96; BielSat C; HistLan F5v; (nagł) Do cżłowieká ſtanu poććiwego. (‒) COż chceſz cżynić moy namilſzy brácie RejZwierc 116; Awyyąwſzy on kubecżek [...] dał onemu páſtuchowi powiedáiąc: day to miły brácie pánu ſwemu RejZwierc 175v; Nie kołác tu brácie miły/ Ieſli nieſieſz złe nowiny. RejZwierc 236v, 27v, 28, 53, 57, 59 (80); BudBib Tob 10/14[13]; HistHel B3, C3v; BudNT 1.Cor 15/58, 2.Petr 3/17; CzechRozm 1v, 11, 40v; PaprPan Cc3, Cc3v, Gg; Cżego iż w was nie dokońcá widziemy (bráćia miła) żáłoſć ſerce náſze przenika. KarnNap A2v, ktv, A3v, B3, Cv, C2v (15); SkarJedn 249 [2 r.], 335; SkarŻyw A5, 4, 51, 82, 189 (12); (did) Cerberus (‒) Milcż Luciprze bráćie miły Nágrodźim to w krotkiey chwili. MWilkHist E4; StryjKron 732; ReszPrz 64, 96; WerGośc 227, 241, 243, 248 [2 r.], 249, 261; WerKaz 279; BielRozm 16; PaprUp E; Nie mylćieſz ſię tedy bráćia moi mili [fratres mei dilectissimi] WujNT Iac 1/16, 1.Cor 15/58, Philipp 4/1, Iac 1/19 [2 r.], 2/5; SkarKaz 7b, 350b, 489a; CiekPotr 60, 71; SkarKazSej 680b; KlonWor 20, 59; ZbylPrzyg A3.

»miły, namilejszy człowiecze« [w tym: moj miły człowiecze (46)] [szyk 47:3] (48:2): BierEz Ov; OpecŻyw 99, 141; (did) Paweł yuſz wſzedł do Kupcza chorego y s Koſzmuſſem. (‒) Pomoz Bog Człowiecze miły Tus my do cżiebie ſtąpily RejKup p7; RejWiz 166, 186; A ták moy miły káżdy krześćiáńſki cżłowiecże vpomni ſam ſiebie RejPos 249v, B, 79v, 100, 107, 113v (38); Coż ty chceſz cżynić moy cżłowiecże miły/ O tobyeć ſłyſzeć ty ſtráſzne nowiny RejZwierc 116, 38v, 136v, 161v; WysKaz 26 [2 r.].

»miły, namil(ej)szy (Panie) Jezu (a. Jezusie); miły, namilszy (Panie) Jezu Kryste (a. Chryste); miły Panie Chryste (a. Kryste)« [w tym: moj namilszy (a. miły) (Panie) Jezu (Kryste) (25)] [szyk 58:13] (29:11;3:26;2): BierRaj 16v, 17, 18; Ihesu myly wgimyą twe swyanthe. ZapWar 1515 nr 2170; Ciebie na moijch rękach Iezu miły ſcijſkám/ tobie znamię miloſcij nieobluné [!] dzialám. OpecŻyw 18v, 18, 20, 23 [3 r.], 30v, 33v (21); WróbŻołt G2, X3, Y2v, aa5v; SeklPieś 15v; Amen/ y owſzem przydź moy miły Pánie Iezuſie [Amen, etiam veni, Domine Iesu PolAnt Apoc 22/20]. RejAp 195v; RejPos 75; SkarŻyw 56, 245, 572 [2 r.]; Tegoſz nas domieśći/ Iezu Chryſte miły/ byſmy z tobą byli/ gdzie ſię nam ráduią/ iuſz niebieſkie śiły. SkarŻywBog 358; Pánie Kryſte miły páſterzu nalepſzy/ Smiłuy ſię nád námi tu zgromádzonemi ArtKanc K14v, L4; O namilſzy Iezu/ o naroſkoſznieyſzy Iezu/ o naćiżſzy Iezu/ o Iezu/ Iezu/ Iezu/ rácżże mię przypuśćić w pocżet y licżbę wybránych twoich. LatHar 25; TObie cżeść/ tobie chwałá/ tobie dźiękowánie/ o namilſzy/ o nałáſkáwſzy/ o naſłodſzy Pánie IEzu Chryſte LatHar 99, 24, 26, 42, 219, 301 (9); vpadłeś na twarz twoię o móy namilſzy Pánie Iezu Kryſte/ y roztrąćiłeś ſwoię naświętſzą twarz ná kámięniu onym. SiebRozmyśl B3v, B2, B2v, C, Cv, C2 (23).

»mnie miły [kto]« (4): OrzRozm HI, M4; áni wam powiedźiéć mogę/ iákom vczczón ieſt ná tym Poświącániu/ od ćiebie mnie miły Kśięże Doktorze OrzQuin O2; ReszPrz 64.

»moj miły, namil(ej)szy [kto]; nasz miły, namilejszy [kto]« [szyk 1122:23] (817:155;172:1): PowUrb +, +3; O naſſ miły ſtworzycieiu/ nie patrz dzis na naſſe grzéchy OpecŻyw 129; Proſſę cie moy námileyſſy ſynu/ przez ſerdecżną miloſtz ktorą ćié gorątzo miluię OpecŻyw 163v, 6, 10v, 18v, 28v, 32v (110); Domine dilexi decorum domus tuae [...] Panie (otcże miły moy/ ty żnaſz iż) vmiłowałem okraſę domu twoiego WróbŻołt 25/7, E6v, 117, 117v [2 r.], 118; LibMal 1544/83v [2 r.]; RejJóz A6v, B4, B4v, B5v, B6v (15); SeklKat R4; RejKup h5, ee6; Wiecie dobrze moj mili Chrzeſciani/ a w Panie Chrjſtuſſie bracia y Sioſtrj RejKupSekl a2, a3; HistAl I8, N2; MurzHist A3v, E4, M; (did) Ociec mowi ku Stárośći. (–) O Witayże witay/ ma miła ſtárośći BielKom B, C2v, C7, E, F5, F5v, F8; KrowObr 111v, 236; RejWiz 20v, 22v, 29, 33v, 35v (11); Leop Ios 7/19, Tob 4/13, 23, Prov 6/3; RejFig Bb4v, Bb5v, Cc4v, Dd, Dd6; RejZwierz 46v, 107, 109v, 112, 116; Wroććie ſie moie miłe corki [filiae meae]/ bo przeczżebyſćic ze mną idź miáły? BibRadz Ruth 1/11, Gen 27/34, 43; BielKron 18, 67, 109v [2 r.], 244v, 254v (12); KwiatKsiąż E3, F2v; Vale mi Tito, vale et salve, Boday mi zdrów był moy miły Tite. Mącz 474a, 10b, 69d; SarnUzn H6; RejAp 15v, 16, 22, 52v, 88v (9); GórnDworz Y7; HistRzym 5, 26, [39], 56, 101v (7); tedy powiedzyáłá oná Elżbietá oney pánnie ſwiętey: Iż błogoſłáwionáś w tym moiá miła pánno/ iżeś vwierzyłá RejPos 303v, A4v, A5v, 3v, 60, 67v (81); BiałKat 193v; BielSat G, Gv [2 r.], H2 [2 r.]; lito mi tego moy oycże namilſzy/ Ze mię do twey poſługi vprzedził kto inſzy. HistLan Dv, A3v, A 4 [2 r.], B, C4; RejZwierc A3v, 46, 97, 127v, 170 (17); ModrzBaz 23, 40; ModrzBazBud ¶5v; KochOdpr Bv [2 r.]; SkarŻyw 15 [2 r.], 62, 150, 208, 238, 294; KochTr 24; (did) Kleophás/ ſtoiąc z Lukaſzem/ po piełgrzymſku/ rzecże. (‒) Bá moy namilſzy Lukaſzu Dobry wierny towárzyſzu. Coż to wżdy ſą zá nowiny? MWilkHist I3v, C, F3, G2v, G3, H4v; KochJez A2v; NIe ſądz mię zá vmárłą/ gośćiu moy miły Spiéwaczki Mythileńſkiéy z téy to mogiły. KochFr 65, 81, 82; WerGośc 214; BielSen 13 [2 r.], 15, 31, 33; KochPam 82; PudłFr 54, 77; ArtKanc M15, P4v, S11v; ZawJeft 7, 41; KołakSzczęśl B3v; WysKaz 14, 45, 47 [3 r.]; O móy namilſzy zbáwićielu y odkupićielu/ oto ia téż vpadam przed oblicznośćią Máieſtatu twégo świętégo SiebRozmyśl B4, B3 [2 r.], B4, C [2 r.], Cv, D3v (10); CiekPotr 24, 87; GosłCast 39; PaxLiz B2, E, Ev, E2; PudłDydo B5; ZbylPrzyg A2v. Cf »moj (a. nasz) miły Boże«, »moj miły (a. namilszy) bracie«, »moj miły człowiecze«, »moj namilszy (a. miły) Jezu«, »moja miła pani«, »moj (a. nasz) miły (a. namilejszy) panie«, »moj (a. nasz) miły (a. namilszy) Panie«.

»miła, namilsza pani« [w tym: moja miła pani (15)] [szyk 32:13] (44:1): BierEz B4, B4v, Ev, O2v; OpecŻyw 158v; LudWieś B3v; (did) Achiza panią karze iż ſwiatha nie vzywa (‒) Nie płeć otho miła pani Sobieſcie też krzywi ſami RejJóz C8v, D, D2, D5, D5v (14); RejKup d4v, g7v; Rzekł młodzyeniec/ ách moiá páni ſwięta miła/ Szcżęſna mnie to podkáłá w mym fráſunku chwilá RejWiz 85, 33v, 73v, 90v, 95; BielKron 458v, 464 [2 r.]; HistRzym 32v, 44v, 64v; RejPos 271v, 305v; Nie dźiwuyćie miłe pánié Niewierzymyć w to báiánie. MWilkHist I3, C2v, G4, H4; BielSjem 16, 17, 18; ZbylPrzyg B, B4, B4v.

»miły, namil(ej)szy panie« [w tym: moj miły (a. namilejszy) panie (31), nasz miły panie (4)] [szyk 89:49] (129:9): Więc go [słowika] krogulec vłápił [...] Rzekł mu ſłowik/ miły pánie/ Máłe ze mnie maſz śniadánie BierEz H3; A tedy młodźienietz ſtoiątz pocżnie mowićz: Mili panowie ſędźie/ iá ſie przed waſzą miłoſcią żałuię ForCnR D4, Bv, B2, B4, D, D4v, Ev; ZapWar 1520 nr 2457, 1535 nr 2413 [4 r.], [1544] nr 2609; HistJóz C2, D, D3; FalZioł V ktv; RejRozpr A2v, Bv, C4, H3v, Gv; Thych ynſzych rzeczi mogi myli panowye malych thedym bral gdzyem Czo mogl LibMal 1545/102, 1545/102v; (did) Ruben cieſzy oycza (‒) Nie troſcz ſie miły panie RejJóz B3v, G7, H3, H5v, H7v, L4v (11); (did) Sumnięnie kniemu [kupcowi] mowy. (–) Pomaga bog panie mily A prawda iż Liudzy myli. To naſſe czeſne kohanie RejKup g3v, c2, d4v, F, f7, v8v; HistAl L2, Mv [2 r.], M2; MurzHist S3; RejWiz 43v, 51v, 59, 61, 75v (18); O moy miły Pánie Stádnicki/ niedáy ſye W. M. zwodźić tym łgarzom OrzList h3, d3, ev, e2, e2v, e3v (9); RejFig Aa6 [2 r.], Cc4; RejZwierz 102; OrzRozm O4v; BielKron 76v; Pánie Olekſzy miły/ bóymy ſye przykłádu tego OrzQuin V4, C2v, C4, E4v, K2v, N3v (10); GórnDworz Iiv; Rzekł iey rycerz: Chceſzli być mą oblubienicą? Rżekłá iemu krolewná. Chcę rádá pánie miły. HistRzym 105, 30v, 36v [2 r.], 37, 44, 46 (29); HistLan D3v, Ev; (nagł) Páchołek á Pan. (–) Pánie miły źimá bliſko/ Bárzo wąſkie mam ſukniſko. RejZwierc 234v, 23v, 39, 84, 231v, 233v (8); WujJud 53; MWilkHist H3, K2; ReszPrz 62; CiekPotr 36, 43; GosłCast 25; SkarKazSej 675b.

»miły, namil(ej)szy Panie [= Boże]« [w tym: moj miły (a. namilszy) Panie (224), nasz miły Panie (153)] [szyk 1122:12] (1111:23): BierRaj 17, 17v, 18v, 19v [4 r.], 20v [2 r.] (13); Prośbę ku Bogu vcżynił. Miły Pánie rácż mi to dáć BierEz P3v; Poty^m pán Iezus przepowiedziál mękę ktorą miál cirpietz. Piotr z miloſci cieleſné rzekl: O mily panie niebądz to tobie. OpecŻyw 56v, 1v [3 r.], 18v, 32v, 46, 49v (52); OpecŻywPrzedm C3v; PatKaz II 32v [2 r.], 33v, 40, 40v, 54v; Dayże to miły pánie by ſie to ſpełniło Aby to pokolenie wtwoiey łáſce było KlerWes A2; Domine ſaluum fac regem: [...] Racż miły panie wybawić krola naſzego. WróbŻołt 19/10; Paraſti in conſpectu meo menſam [...] Zgotowałes (miły panie) ſtoł roskoſzny prżed oblicżnoſcią moią WróbŻołt 22/5, 4/2, 7, B7 [4 r.], 4/10, 7/4 (254); RejŁas w. 67; racz miłoſciwie naſz miły panie wezrzec na niebeſpieczne vciski naſſe RejPs 109v, 16v, 17, 17v [2 r.], 22, 22v [2 r.] (247); Ach moy Boze panie miły Ieſtłiżes ieſt ſprawiedliwy Wezmis matkę gdys wźiął ſina RejJóz B6, B6, F5v, I6, N8 [2 r.], P7v, P8; SeklKat D2, E4v; RejKup b8, c8v, D, d3, o5 (18); MurzNT 31; BielKom G6v; Gdyżeś ieſt ſpráwiedliwy wſzechmocny miły Pánie. LubPs hh5, A3, A3v, B3v [3 r.], B4, B4v (129); KrowObr 38, 80, 88v, 95; RejWiz 48v, 126, 165v; Proſſę miły Pánie [Obsecro, Domine]/ Niechże pilno ſlucha vcho twoie modlitwy ſlugi twego Leop 2.Esdr 1/11; Hey miły Pánie/ ſpiſzli/ czuieſzli? iż tákie bluźnierſthwo hániebne ćierpiſz? OrzList e2, h3v; BibRadz Thren 3/64; OrzRozm F2; BielKron 2, 29, 30v, 62v, 73v (7); SarnUzn C7v; RejAp AA3, 8v [3 r.J, [14]v [2 r.], 15v, 16 (69); GórnDworz B7; HistRzym 123v, 129v [2 r.], 130; Wyłoż nam miły Pánie ty ſwięte ſłowá twoie/ podeprzy moy miły Pánie nędznego rozumu á nędzney wiáry náſzey/ á dáy moy miły Pánie ducha ſwego ſwiętego RejPos 126, 2, 3v [3 r.], 4, 6, 9 (229); BiałKat 81, 171; RejZwierc 43, 47, 145v, 169, 174 (9); WujJud 19; RejPosWstaw 22v, 42; HistHel B2v; BiałKaz D4; SkarŻyw 188, 482 [2 r.], 500; MWilkHist F4v [2 r.], H3v, I; WerGośc 210, 249; ArtKanc I3v, I16, I16v [3 r.], I17v, I18v (22); GórnRozm E3, L4v; vchowayze nas mieli Panie wietzei iuſz ſtich wegier Krolow PaprUp H4; LatHar 282, 295, 592, 594; SiebRozmyśl B3, C, C4, D, D4v [5 r.] (22).

Szeregi: »łaskawy a miły« (1): WIdzę iż ſámá rzecz tego potrzebuie łáſkáwy á miły Czytelniku/ ábymći dał ſpráwę w tey przedmowie WujNT przedm 1.

»najlepszy a (i) najmilszy« (2): Vale mi optime atque optatissime frater, Miey ſie dobrze móy naylepſzy y naymilſzy brácie Mącz 267a, 266d.

»namilejszy i napiękniejszy« (1): Tedy rycerz przyſtąpiwſzy ku pánnie/ á pozdrowiwſzy ią/ potym rzekł iey: Namileyſza y napięknieyſza krolewno gdyż imię twoie ieſt páni poćieſzenia [...] przetoż ią też bárzo ſmutny przyſzedłem ku tobie HistRzym 103.

»miły i pożądany« (3): A Thák bráćia moi namileyſſy y barzo pożądáni [fratres mei carissimi et desideratissimi]/ ktorzyśćie rádośćią moią Leop Philipp 4/1; BibRadz Philipp 4/1; WujNT Philipp 4/1.

»namilszy i przezacny« (1): O namilſzy y przezacni Pánowie/ Chryſtus rozdźiałow miedzy bráćią czynić niechćiał. SkarKazSej 675b.

»uprzejmy a miły« (1): TAk mniemamy vprzeymy á miły cżytelniku [...] iże tę proſtotę wdzięcżnie prziymieſz GrzegRóżn A2.

»miły, wdzięczny« (1): (did) Krotofila przydzie. [...] Iuſtinus. (—) Ach ma miła wdzyęcżna krotofilo/ S tobą by ſie nigdy nie zeckniło BielKom F8.

»miły, zacny« (1): NVż ma miła zacna krwi/ ſtanu Rycerſkiego/ Chociay w tey niedbáłości/ pátrz wżdy káżdy ſwego. RejZwierz 109v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

Iron. (43): OrzList b3v; EVANGELIK. COż wżdy myśliſz miły Pápiſto? PAPIEZNIK. Nic dobrego omylniku/ chćiałem rzec Ewánieliku miły. OrzRozm B; Nie dármoć ſie z niey [śmierci] Prorok náſmiewa ták mowiąc do niej (marg) Oſee w xiij. kapi. j. Cor w xv. kapi. (‒) A gdzieſz ieſt páni miła ſmierći oná moc twoiá? RejZwierc 178, 115, 237v; WujJud 36v, 52v, 90, 170v, 231v (8); Tákći ſię mili Oycowie [= papieże] przećiwko pierworodnym ſynom ſwym záchowáli/ y táką vcżćiwość Ceſárzom [...] wyrządzáli. NiemObr 167.

W połączeniu z przezwiskiem (26): Pomaga Bog ſtary Kupcze Coz wzdy myſlis miły głupcze RejKup v3, k3, k6, m3v; RejWiz 160v; OSwięćże nam pokrzywy/ miły dobry popie/ Tákże Lopian z Bylicą/ á ktemu Konopye RejZwierz 107v, 107, 107v, 110v, 124; OrzRozm B, B4v, L4v; LeovPrzep G3 [2 r.]; RejAp 88, 189v; RejZwierc 160, 218v, 231v; Przeto prozne ſą te wymowki wáſze/ mili ćiemni á pokątni Doktorowie. WujJud 158v, 148, 162, 221v; Bodayże wam ſmród w gębę/ mili pijánice/ A trąd ná twarz KochPieś 21; WysKaz 25.

Wyrażenie: »moj miły [kto]« (7): RejZwierz 107, 123, 124 [2 r.]; RejAp 88; RejPos 301; Poćić ſię tedy potrzebá a nie wiárą tylko do niebá wlatáć/ moy miły Nowowierniku WysKaz 25.

α. W funkcji rzeczownika (218):

»miła, namil(ej)sza« [w tym: sg (25), pl (1)] = ukochana; amor, dilecta Vulg (20:6): tańczuy, ſpieway, ale ſie ku miley nie zbytnie przymykay FalZioł V 53, V 52, 52v, 53 [2 r.]; RejWiz 57v; RejFig Ee3; SkarŻyw 460; A ią przedśię miłośćią by pętem ſpętány/ Muſzę trwáć v drzwi miłéy/ podpárſzy ſye śćiány. PudłFr 50, 51; Ták on miłey nie widząc/ łedwie nie omdlewa. PaxLiz C2.

~ miła czyja [w tym: pron poss (13), G pron (1)] (14): OpecŻyw 184v; RejJóz E6; BielKom G6v; ábyśćie nie budzili/ áni ocućić kazáli namilſſey moiey Leop Cant 2/7; BibRadz Cant 2/7; iż káżdy kto miłuie/ ſtára ſie o to/ áby chęć ſwą/ y ſerdecżną miłość/ czo náibárziey miłey ſwey pokazał GórnDworz Dd2, Cc2, Dd3v, Mm4v [2 r.]; poydę do mey vlubioney y napięknieyſzey miłey. [...] náwiedzę moię prześlicżną pánienkę. SkarŻyw 459; Iuż baczę/ że niepewną ći nádźieię máią/ Ktorzy wiáry po milych ſwych pewnéy czekáią. PudłFr 32; KochFrag 22; PaxLiz C2.

Przysłowie: Iako poſpolicie mowią, po gruſzcże ſie napić, á po iabłku miłą obłapić. GlabGad I5v.

Wyrażenie: »ze wszech namilsza« (1): Perłámi przeplátány/ goré znákomity/ Iego ze wſzech namilſzéy dar niepoſpolity. KochFrag 22. ~

»miły, namil(ej)szy« [w tym: sg (46), pl (16)] = ktoś bliski, wybrany, ukochany, kochanek; dilectus Vulg, PolAnt; pius BartBydg, PolAnt (41:21): Więc kiedy [panna] w łożnicy śiedziáłá/ Miłemu się podobáłá BierEz I3; PatKaz III 150; BartBydg 116b; RejKup e6v; kiedy ſie miły naimniey nádziewał/ bez żadnej przycżyny pocżnie mu ſtronić GórnDworz Dd3v, Aa8, Bb4; CzechRozm 28, 214v; TEn [Horacjus] gdy iuż s plácu zyechał ſioſtrá mu łáiáłá/ Bo miedzy tymi trzemi tám miłego miáłá/ Ktorego też on zábił gdy oycżyzny bronił PaprPan Hh; KochSz C2v, C3 [2 r.]; Bodayże tá ná długość/ rádość panowáłá/ A mnie namileyſzego/ rychło zwiáſtowáłá. PaxLiz D2.

~ miły czyj [w tym: pron poss (39), G pron (3), ai poss (1)] (43): OpecŻyw 18, 20v, 116, 175; yakocz pan bog zaſmącza y namyleyſze ſwoye dla ych/ uyąthſzey otplaty PatKaz II 63; BielKom E5v; Sálomon ſpokoyny/ y miły Páńſki/ obycżáiow popráwia/ y o przyrodzeniu náucża Leop *B4v, Cant 1/12, 13, 2/3, 8, 9 [2 r.], 10; BibRadz Cant 1/12, 13, 2/3, 8, Ier 11/15, I 388c marg; GórnDworz Aa6, Dd2v, Dd4v; RejPos 59v, 149v; RejZwierc 130v; BudBib Cant 2/16, 4.Esdr 6/58; SkarŻyw 126, 537; KochFr 11; A dokąd mi ſye miły móy nie wróći/ Zaden ná świećie troſki méy nie ſkróći. KochPieś 18; ArtKanc G13v [2 r.], H17v, Q5v; LatHar 321; iż ſłuſznie y my żal náſz vćieſzyć/ gdy nam mili náſzy przez śmierć odchodzą/ y płácz pohámowáć możem. SkarKaz 381b, 159a, 384b; PaxLiz C3v; Ták ći mi káże chodźić moy namilſzy drogi Małżonek moy/ nie ieſt on o to ná mię ſrogi. ZbylPrzyg A3.

miły komu (4): Wiedzćież iż odłącżył Iehowá miłego tobie [segregavit Dominus pium sibi] BudBib Ps 4/3; GrabowSet P3v. Cf »Bogu miły«.

W porównaniach (9): Leop Cant 1/12, 13, 2/3, 9; Namiłſzy moy podobny ieſt ſarnce ábo łániatku BibRadz Cant 2/9, Cant 1/12, 13, 2/3; LatHar 347.

Wyrażenia: »(Panu) Bogu miły« [szyk 1:1] (2): BiałKaz B; Wſzytkim będącym w Rzymie/ Bogu miłym [dilectis Dei]/ powołánym świętym. Láſká wam y pokoy od Bogá Oycá náſzego WujNT Rom 1/7.

»ze wszech namilszy« (1): Którégom [młodzieńca] ia ſam ſobie ze wſzech namilſzégo Obrał/ y oddałem mu wſzytko pod moc iego. GosłCast 67. ~

αα. W wołaczu (130):

»miła, namil(ej)sza« [w tym: sg (22), pl (5)] = meum suavium Mącz; amica mea PolAnt (12:15): PatKaz III 128; RejKup h2; y owſzem to miękkie ſłowá z vſt wypuśćić muſiał: Obierz mię námilſza zá małżonká ſobie/ á wolna od wſzytkiego będzieſz SkarŻyw 151; MWilkHist Cv, G4, H; KochFr 134; Niechći ſye/ miła/ wſzyſtko dobré wodźi/ Z kimkolwiek przeſtáć twoie ſerce godźi KochPieś 17, 7, 16, 21; PudłFr 39; PaxLiz D3v; ZbylPrzyg B3v.

~ Wyrażenia: »moja miła, namil(ej)sza« [szyk 5:7] (5:7): Rad ma miła twą wolą znam/ Y tey miłośći przyzwalam BierEz R; PatKaz III I18v; RejJóz D4v; O namileyſza moiá [amica mea]/ przyrownałem ćię iáko iednemu z woźnikow w woźiech Fáráonowych. BibRadz Cant 1/8; Mącz 424d; Potym Ionátás [...] rzekł ku ſwey fryierce: Namileyſza ma/ tho ſukno oddał mi oćiec moy zá wielki dar HistRzym 63, 77; SkarŻyw 127, 582; (did) Mária Iácobi/ do Máriey Sálome. (‒) Wieráć prawda moiá miła Iuśćiem ią ſobie ſpomniáłá. MWilkHist H2, Cv; PaxLiz E3v.

Iron. (1): (nagł) Ná nabozną. (‒) IEſli niegrzéſzyſz/ iáko mi powiádaſz/ Czego ſię/ miła/ ták częſto ſpowiádáſz? KochFr 12. ~

»miły, namil(ej)szy« [w tym: sg (33), pl (70)] = mea vita Mącz, Cn; care (V sg) HistAl, Vulg; dilecte (V sg) Vulg, PolAnt; mel meum Mącz (27:76): BierEz R; OpecŻyw 20; Sluchaymyſz namyleyſzy o tey myley panny nayczyſthſzem począczyu wzyuoczye ſzwyątey anny PatKaz II 65v, 21, 39, 39v, 63, 82v; A Thák bráćia moi namileyſſy y barzo pożądáni/ ktorzyśćie rádośćią moią/ y koroną moią/ ſtoyćieſz ták w Pánie namileyſſy [carissimi]. Leop Philipp 4/1, 1.Petr 4/12, 1.Ioann 3/21; BibRadz Philipp 4/1, 1.Ioann 4/11; HistRzym 28v, [39]v; GrzegŚm 11, 56; KuczbKat 100; BiałKaz F2v; BudNT Rom 12/19, 2.Cor 6[7]/19[1], 1.Ioann 3/2, 1.Petr 2/11, 4/12, Iudae 3; CzechRozm 233v; A tego żoná budźi: miły/ nieſłyſzyćie KochFr 133, 133; KOmum ia kwiateczki rwáłá/ A ten wianek gotowáłá? Tobie miły nie inſzému/ Któryś ſam mił ſercu mému. KochSob 60, 63; PaprUp E; GórnTroas 38; WujNT Rom 12/19, 2.Cor 7/1, 12/19, Philipp 4/1, Hebr 6/9 (23); WysKaz 45; Nie zoſtáwiay mię proſzę bez śiebie namilſzy, Teſzno mię ſámey domá CiekPotr 31.

~ Wyrażenie: »moj miły, namil(ej)szy« [szyk 25:18] (18:25): Ciebie na moijch rękách móy námileyſſy noſſę OpecŻyw 18v, 6v [2 r.], 86, 97v, 98, [162]v (8); Kthore widząc Darius rzekł/ O namileyſzy moi [O carissimi] ktorem was miał zá ſlugi ſwoie/ ále theraz mienię być pány memi HistAl F8; BielKom D6v; Leop Cant 1/15, 2.Cor 7/1; BibRadz Cant 1/15; Mel meum, blandientis vox, Móy duſzko/ móy rodzony/ Móy miły. Mącz 213d, 7b [2 r.], 398c, 500d; RejAp 9, 173v; A gdyż niekthorego cżáſu był weſoł/ pytáłá [fryjerka] przycżyny rzekąc: Moy namileyſzy pod wſzem ſlońcem/ miłuieſzli thy mnie HistRzym 61v, 31v, 62v; RejPos 3v, 7, 7v, 68v, 124v, 160v; GrzegŚm 32; RejZwierc 273; WujJud 188v; BudBib Cant 2/17; KochSob 67; ArtKanc D8v, N17v, N18; Calep 62b; GórnTroas 42; KochFrag 24; WujNT 1.Cor 10/14, Philipp 2/12; PaxLiz E3.

Szereg: »namilejszy a w Panu umiłowany« (1): NAmileyſzy á w Pánu vmiłowáni/ ktorzykolwiek ſobie łáſki Bożey/ y Chriſtuſowey życżyćie CzechRozm A2.

Iron. (2): VChodźiſz mię pięknie w oczy/ A z tyłu obłudność kroczy [...] Wierę to miły ſzkárády Przymiot maſz táki do śiebie PudłFr 15.

Wyrażenie: »moj miły« (1): Lecz to wielka Wálaſzku do ćiebie móy miły/ Bośćie łotroſtwá ſpráwą wáſzą záchwyćili. PudłFr 23.

b. O rzeczach (abstraktach, zwierzętach, roślinach, przedmiotach itp.); antiquus Mącz, Cn; iucundus JanStat, Cn; carus Vulg; dulcis, gratus, voluptuosus Mącz [w tym: sup (28), comp (29)] (270): OpecŻyw 160v; Iuż by mi nieſſło oċziało Choċacz tak marnie ſtruchlało Bych yako miłą duſſycze Mogł wżdy opatṙicż nędznjcze RejKup n7, I7v, Ddv; Nioſę miod do vſt twoich iáko miła pcżołká BielKom E4v; LubPs aa2; Náſzęć owo bukwicżkę z miłym Kopytnikiem/ Więc z rumienkiem/ z dzięgielem/ s pánem podrożnikiem RejWiz 61, 54, 89, 193v; ná pſzenicę więc muśi oráć wiele/ A tátárecżká miła/ bárzo płodne ziele. RejFig Bb8v, Cc; Zażby nie lepiey z brántu/ co zacż ſtoi kowáć/ A Kwartnicżek namilſzy/ z miedzi záfárbowáć. RejZwierz 112v, 17, 113, 115v, 135v; RejAp 170 [2 r.], 170v, Ee2; GórnDworz Aa8; BiałKat 368v; Wſzákoż miłe pięniąſzki to wſzytko ſpráwiły/ Ze im więcey niż oycu ty dzieći ſłużyły. HistLan E3; Bo niemáſzći zboża inſzego pożytecżnieyſzego iedno żyto/ pſzeniczá/ ięcżmyk miły/ á owies. RejZwierc 108, 4v, 67v, 70v, 115, 116 (14); MycPrz II C4v; WierKróc A4, B2; StryjWjaz B; KarnNap E3; ModrzBaz 14; WerGośc 226; WisznTr 16; KochPieś 51; ArtKanc E10v; KmitaPsal A4v; ZawJeft 37, 42, 43; GrabowSet T3v; OrzJan, 134; z przenáświętſzych ręku y nog twoich z namilſzego Boſkiego ſercá twego/ y ze wſzytkiego naśláchetnieyſzego ćiáłá twego. LatHar 99, 110; CzahTr E4; PaxLiz D2; SkarKazSej 667a.

miły u kogo (2): á będąc związáną mocńym łáńcuchem/ to ieſt temi rękamá/ nád ktore nic milſze^go v niej niebyło/ nie poddáłá ſie przedſię GórnDworz Aa6, Gg7.

miły komu (41): A thák thu ná thym mieyſcu thego miáſtá Pánu miłego nie możemy nic inſzego rozumieć iedno Koſcioł iego RejAp 170; SkarŻyw 162; KlonKr Cv. Cf Fraza, Zwrot.

milszy nad co (9): LibLeg 11/187v; Prot C3; w żywoćie ábo zdrowiu/ ktore iuż nád máiętnośći/ y ſławę ieſt milſze. CzechRozm 231; PaprPan G3; ModrzBaz 65; PudłFr 72; WysKaz X2; SarnStat 1002; KlonKr Cv.

Ze zdaniem okolicznikowym stopnia [w tym: z odpowiednikiem: tak (2); iż (1), że (1)] (2): KochZuz A3v; thák iey było dziewictwo miłe/ iż bez niego ná ſwiecie żyć niechciáłá. GórnDworz Bb2.

W połączeniu szeregowym (1): Res voluptuosa, Roskoſzna/ miłá/ wdzięcżna rzecz. Mącz 507c.

W przeciwstawieniach: »miły ... nędzny, przeklęty, przemierzły« (3): ForCnR E3v; ále gdy iuż było [Jeruzalem] odſtąpiło od niego [Boga]/ iuż nie było miłym miáſtem iego/ ále owſzem przemierzłym RejAp 170; RejPos 223.

W porównaniach (2): á ktore [dobrodziejstwa] mnie ták ſą miłe iako zbáwienie moię. BibRadz I 151b marg; Bo żadna rzecż nam ták miła niema być iáko żywot ludzki. ModrzBaz 27v.

W charakterystycznych połączeniach: miła(-y, -e) cnota (7), kościoł (2), miasto (5), szczęście (3), zgoda (3).

Fraza: »jeśli [komu] [czyja] szyja, zbáwienie, żywot mił(-a, -o) (jest)« (1:1:1): á ieſli thobie twa ſzyiá miła/ bierz ſie do Tyrá HistRzym 9v, 134; WujJud 137.

Zwrot: »być miły [komu]« = być cenionym przez kogoś [szyk zmienny] (35): BierEz M4, N2; RejJóz D8v; nie dláte^go czynią abo ié wymyſlili aby im chfáła bożá miła/ ale iſz prawyi chfáły bożyi nieśmieią abo nienawidzą MurzNT 111; Leop Sap 12/7; KochZuz A3v; RejZwierz 29; BibRadz I 151b marg; OrzRozm Sv; BielKron 242v; KochSat B; Prot C3; GórnDworz T8, Bb2; HistRzym 21; RejZwierc 85, 101v; PaprPan X3; ModrzBaz 27v, 65; SkarŻyw 293, 354; KochFr 41; KochMRot A2, Bv; PudłFr 72; Drugi wymowy więcéy niż złotá Prágnie: trzećiému milſza ieſt cnotá. ZawJeft 37, 20; Phil O; SarnStat 1267; KmitaSpit C2v; Więcey nam ma być milſza cześć Zbáwićielá náſzego/ niżli ſámo zbáwienie náſze. boſmy go miłowáć winni więcey niżli ſámych śiebie. SkarKaz 244b; CzahTr [D]v; PudłDydo A4v; Milſzać złość niż cnoty święte/ Milſzyć kłamcá niż prawdźiwy/ Rádo oko twe przeklęte Pátrza zdrády záráźliwey. SzarzRyt A4.

Wyrażenia: »po Bogu miły« (1): POydę/ áżabym Oycá mégo obaczyłá Twarz weſołą: która mi po Bogu ieſt miłá. ZawJeft 20.

»nic, co milszego« (5:2): A mi nad Kro. yey m. Vegyerſkam mylſchego nycz nyemami. abowiem yey m. yeſth krewi naſcha y Czyalo naſche. LibLeg 11/187v; GliczKsiąż Q3; RejPos 247; co dobre^go Coronie tey vcżynił? A to wiedz że iey to dał/ co ſam na milſzego miał. Dał iey oycżyznę ſwą/ Podláſze/ Wołyń/ y wſzyſtko wielkie Xięſtwo Litewſkie. BiałKaz L; PaprPan G3; noc w myślách teſkliwa [...] Swiádkiem/ że nic milſzégo niémam okrom ćiebie. KochFr 98; WysKaz X2.

»ojczyzna miła, namilsza; patryja namil(ej)sza« [w tym: w połączeniu z: nasza (12), swoja (8), moja (3), wasza (1)] [szyk 33:30] (58:2;3): OrzList i; OrzRozm A4v; BielKron 60, 460v; Mącz 11c, 97b; OrzQuin D4; RejZwierc 225, 228v; KochMon 24, 25; WujJud 19; BiałKaz H4; SkarŻyw 115, 283; KochTr 16; StryjKron 51; KochJez A2; KochWrJan 17, 18; poznalic pretko ſzkode/ y krziwde oitzizni ſwey mieley PaprUp E, A2, A2v, Cv, C3v, D2v [2 r.] (11); Phil O, O2; KochCz A3v; OrzJan 112; LatHar 605; RybGęśli B3; SkarKaz )(2v, 120a, 162a; Tego od W. M. wſzytkich prágnie oyczyzná miła mátká náſzá VotSzl A2v, A2 [2 r.], A2v, A4v [2 r.], Bv [2 r.]; PaxLiz ktv; nie dźielćie ſię temi trzemi dźiedźictwy: Religią/ Krolem / y Oyczyzną milą SkarKazSej 675b, 659a, 664a, 666a, 668a, 672b (11); SapEpit B; Ow też cháłupę przedał y miłą oycżyznę KlonWor 68, 32.

»miła Polska« [w tym: nasza miła Polska (5)] [szyk 8:1] (9): OrzQuin Aav; A w náſzey też miłey Polſzce niedawno śi wylęgli Trideiſte KuczbKat a2; RejZwierc 252v, 259v; CzechEp 425; WerGośc 232, 264; KlonFlis Cv, H4.

»rzecz miła, milsza, namilsza« [szyk 6:5] (6:2:3): Mącz 267d, 507c; GrzegŚm 26; A nád inne miłe cżłeku rzecży/ namilſza ieſt oycżyzná/ narod/ y dom/ y powinni SkarŻyw [282], 63, 162, [282]; Calep [736]b; Phil B4; WujNT 76; SarnStat 1002.

»nad wszytko miły, milszy« (1:1): LubPs G; Lecż gdym zá ſwą powolność ſławę vtráćiłá/ Ktora mi też nád wſzytko byłá przed tym miłá. PudłDydo A4v.

»ze wszeeh milszy« (1): ktora źiemiá tobie że [!] wſſech ieſt milſſa [omnium carior], Leop Sap 12/7.

Szeregi: »nabliższy i namilszy« (1): Przez te członki napotrzebnieyſze człowiekowi/ rozumieią ſię nam nabliżſze y namilſze rzecży: iáko żoná/ dzieći/ krewni/ przyiaćiele/ máiętnośći. WujNT 76.

»(na)milszy i (ani) (na)droższy« (4): GórnDworz Gg7; GrzegŚm 26; SkarŻyw 162; ktorzy nád cżeść y miłość Páná ſwego/ nic milſzego áni drożſzego ná tym świećie tobie nie poważáią. WysKaz X2v.

»miły i uczciwy« (1): do vznánia tego/ być tho rzecż miłą y vcżćiwą pro aris et focis, iáko vulgatum prouerbium w ſobie ma/ mortem oppetere Phil B4.

»miły, (a, i) wdzięczny« [szyk 4:1] (5): Voluptabilis, id est gratus, voluptuosus, Miły/ wdzięczny Mącz 507c; RejAp 170; RejZwierc 62v, 113v, 259. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»miły, wesoły« (1): ábyśćie nic ſobie ták miłego/ ták weſołego nie mieli/ iáko dobro [...] oyczvzny ſwoiey. SkarKazSej 665b.

Iron. (19): RejRozpr H3v; RejWiz 53v, 88, 101, 104; Tákąć cnotá moc miewa/ y ſrogość przełomi/ Ale miła niecnotá/ y niewinne goni. RejZwierz 21v, 72v, 107v; OrzQuin C; Prot B4v; RejAp 159v; A tu dopirko pátrzay namileyſzego obżárſtwá á opilſtwá RejZwierc 157v; Bo náſzá namileyſza náturká roſkoſzna/ Ták práwie s przyrodzenia ieſt páni kokoſzna. RejZwierc 249v, 158, 253, 259v, 269 [2 r.]; iż to ſam X. K. cżyni/ y z ſwym miłym kośćiołem: ták o tym głośno w ſwych báłwochwálniách wołáiąc CzechEp 222.

αα. W wołaczu (49): RejJóz N8v; RejKup q8; RejWiz 10, 161v; (nagł) Zegar. (‒) TLucżże miły Zegárze/ bo w káżdey godzinie/ Miałby ſie káżdy bacżyć RejZwierz 205v, 3, 44v, 110, 130; (nagł) Ku Kſiąſzkam krotka przemowá. (‒) Coż miłe Kſiąſzki zaſz ſie precż bierzecie RejZwierc B4v; PaprPan X2; ModrzBaz 45v.

W przeciwstawieniach: »miły ... niezbedny, przeklęty« (2): Ach miłá fortuno ty nás od ſmutku zbawiſſ/ Ale niezbedné Nieſſcżęſcie ſercza krwawiſſ ForCnR E3v, E3v.

Fraza: »używaj, rozkoszuj miła duszo« [w tym: moja miła duszo (3)] [szyk zmienny] (3:1): Iż ſzalony nieboże roſkoſzuieſz ſobie wedle myſli ſwoiey/ á mowiſz duſzy ſwoiey/ vżyway moia miła duſzo/ wſzák doſyć mawá wſzytkich roſkoſzy ſwoich [Anima, habes multa bona posita in annos plurimos, requiesce PolAnt Luc 12/19] RejPos I92v, 317; RejZwierc 109, 172v.

Wyrażenia:»moj miły [kto]« [szyk 11:1] (12): OpecŻyw 76v, [80]v; RejPs 215; RejZwierz 103, 111; RejPos 257v, 336; RejZwierc 270v, 271, 271v; Nie bądźże (duſzo moiá miła) iáko koń y muł/ ktorzy rozumu nie máią LatHar 608, 393.

»moja miła ojczyzno, patryja« [szyk 3:1] (2:2): RejZwierz 408v; RejZwierc 223; PowodPr 4; Ieſli ćię zápomnię oyczyzno miła moiá y Ieruzálem moie: niech zápomnię práwice ręki ſwoiey [Si oblitus fuero tibi, Ierusalem, oblivioni detur duxtera mea Vulg Ps 136/5] SkarKazSej 665b.

»miłe, namilsze serce« [w tym: moje miłe (a. namilsze) serce (3)] (4:1): Xánt ku niey [żonie] łágodnie rzecże/ Nie gnieway ſie miłe ſerce BierEz C3v; RejJóz F6v, M6; RejPos 293v; ZbylPrzyg A4.

Szereg: »miły, wdzięczny« (1): O miły wdzyęcżny niebieſki pokoiu/ Thoż thy nie myſliſz nigdy nic o boiu. RejZwierc 228v.

Iron. (9): LeovPrzep b4; Witaycieſz mili oſłowie/ S Seymu pánowie Poſłowie/ Nadobnieſcie vrádzili/ Abychmy w niewoli byli. RejZwierc 234; WujJud 217, 255; O miła Antichryſtowſka Teologia/ o miłe wymowy Boże/ toć ták maćie być mowione: o niezbedna logiko CzechEp 183, 183.

Wyrażenie: »moj miły [kto]« (3): (nagł) Do Swiátá. (‒) A ták moy miły ſwiatku wcżás ſie żegnam s tobą RejZwierc 271, [272]; O moie miłe nabożeńſtwo: o rationabile obſequium: o prawdo nieprawdźiwa co wſzytko dobre nicuieſz CzechEp 84.

2. Przyjemny, sprawiający radość, rozkoszny; podobający się, powabny, ponętny; smaczny; dogodny, pożądany; iucundus Mącz, Modrz, Calep, Cn; delectabilis Vulg, Mącz, Calep; suavis Mącz, Vulg; blandus Mącz, PolAnt; dulcis Mącz, Modrz; bellus, desiderabilis, divinus, festus, laetus, mansuetus, plausibilis Mącz; amabilis, beneplacitus, placens Vulg; bonus PolAnt; carus, optatus Modrz; acceptus, favorabilis Calep [w tym: sup (12), comp (53)] (425): Vſta twé námileyſſé/ nad tzukier ſłodcżeyſſé/ nad cynamon ij nad miod ſą wielmi ſmacżnieyſſé. OpecŻyw 18v; Y gdzie teráz ieſt ono naſſe przez trzydzieſci ij trzy lata milé optzowanijé/ ſktorégo ſie weſelilo ſerce twoie OpecŻyw 142v, 112, 147v; PatKaz II 40, 83v; HistJóz A3; FalZioł V 20b; BielŻyw 68; Cżemu po wielkiey praci miło bywa ſpanie GlabGad L2; RejPs 92; Bogaczá więc ſſczkawká minie Kiedy go teſkno od ſkrzynie Od onych miłych pieniędzy RejRozpr E3v; Potym miłoſci twey tak ſzyroko iako głęboko dziękuię z tych Ludyciy na to Nowe miłe latko LudWieś A2; Płacżą oczy ſercze drzy/ cięſzko mi ſie roſtać Z przyacioły z oycżyzną/ y z miełą ſwobodą RejJóz B2v, I7v; RejKup ſ5v; MurzHist I2; MurzNT 48v marg; BArzo miła pociechá ieſt w tey piosnce ſpołu y z modlitwą LubPs cc4v, S6v, bbv, dd2v; KrowObr Cv; RejFig Bb5v; RejZwierz 38v, 64v, 71v [2 r.], 131; BibRadz 2.Mach 15/17, Philipp 4/8; OrzRozm P; BielKron 145v, 427v; KwiatKsiąż F4v; Blandus, Łágodny/ Miły. Mącz 25c; quid dulcius ocio literario, I co milſzego yáko ſie obieráć w naukách. Mącz 259a, 24b [2 r.], 95d, 97b, 401d, 424d, 433a, 510d; ktorzy wielkie weſele cżynili goduiącym ſwą miłą gędźbą y trąbienim. HistRzym 93v; RejPos 123, 128, 214v; BiałKat 173v; iákiego roſkoſznego żywotá/ y iákiey miłey wdzięcżnośći v ludzi/ y iáko weſołych cżáſow ſwych w ſwoim onym záwikłánym ſtanie vżyć może RejZwierc 104v; Bowiem rzodkieẃ/ chrzan/ ocet/ ogorek/ barſzcż miły/ V nich [Wołochów] wſzytki przyſmáki/ włożywſzy ſłoniny. RejZwierc 242v, 32, 190v; kthora iáko wſzythki trudne przypadki w małżeńſtwie znośne á miłe cżyni RejPosWstaw [41²]; MycPrz I [C]2v; CzechRozm 190v; SkarJedn 321, 366, 376; Oczko 27; KochPs 190; Długo mu tego Stárſzy [...] bronili: wſzákże potym dawſzy mu dwu bráćie/ y zmiłym go błogoſłáwieńſtwem y płacżem wyſłáli. SkarŻyw 517, 4, 127, 231, 354, 412; Ale mu [księdzu] ná noc máłpę przywiedźiono. Trwáłá tám chwilę tá miła bieśiádá KochFr 23, 30, 82; Abowiem tám iuż miáło ſie pokázáć/ Komu ták miły zakład miano ſkazáć Kto záś z lekkoſcią miał s páłacu wynidź KochSz A3v; Powiedźiećie żywot miły/ Bez kłopotu w káżdéy chwili KochMRot B2; WerKaz 304; Potym ſwé miłé włoſy nadobnie ſcżoſawſzy/ [...] Spleć PudłFr 73; ArtKanc D2, K7v, K8v; KochProp 14; ZawJeft 7, 12, 43; Delectabilis – Miełi, ſmaczni. Calep 300a; W tey tedy miłey zgodzie/ dobry obywátel y prawdziwy miłoſnik Oycżyzny ma ſie kocháć Phil B3; Iáko kiedy záchodźi/ milſzą iáſność dawa Słóńce/ á niż w południe/ gdy nád głową ſtawa. GórnTroas 73; GrabowSet P4v; Którą zewſząd rozliczné drzewá otoczyły/ Podawáiąc ku źiemi ćiéń w gorąco miły. KochFrag 28; OstrEpit A3; LatHar 40, 53, 498, 608; KołakCath C4v; WysKaz X3; WitosłLut A5v [2 r.]; KlonKr F2v; GosłCast 3; Duch iego [Boga] wdźięcżny y łágodna zorzá Miłym wiátrecżkiem przewiewáłá morzá KlonFlis B3v.

miły u kogo (2): iż nic inſzego nigdy nie ieſth áni będzye áni milſzego áni płatnieyſzego v niego. RejPos 187v; CzechEp 167.

miły komu (203): BierRozm 17; RejPs 65; LibLeg 7/68; nie zdrzemie ſie ſpiewáiąc/ á robotę ſwoię/ vcżyni ſobie miłą. GórnDworz H3; bo záwżdy muśi mieſzkáć w onym nadobnym á káżdemu pocżćiwemu cżłowieku miłem pokoiu ſwoim. RejZwierc 131; BiałKaz M4v; SkarJedn 59; CzechEpPOrz **2; PudłFr 66; ZawJeft 47; GrabowSet P2v; LatHar 21, 207; KołakSzczęśl kt; Potkáć ſię w boiu, rzecz to iemu miła KlonKr A. Cf Zwrot, »(Panu) Bogu miły«.

miły ku czemu (3): PatKaz III 121; Mącz 507d; Nic ku śpiewániu milſzego/ Ku ſłuchániu wdźięcżnieyſzego/ Ku rozmyślániu ſłodſzego/ Nie máſz nád Syná Bożego. LatHar 63.

milszy, miły nad kogo, co (8:1): Y będzie to miło nad nowego ciołka [et placebit Deo super vitulum novellum Vulg Ps 68/32] TarDuch A7v; KlerWes Av; RejRozpr B2v; LubPs X, bb4 marg; RejWiz 3; Możeſz być przyiemnieyſza miłość/ milſzy płomień/ nád then kthory ſie z widzenia naywyſzſzey pięknośći rodzi? GórnDworz Mm5, Mm5; LatHar 63.

Ze zdaniem okolicznikowym stopnia (1): żadna przyiázność y thowárzyſtwo nie ma być mu ták miłe/ żeby w rzecżaeh wątpliwych nie miał thego przynieść powieſcią y rádą ſwą. Phil H4.

W połączeniach szeregowych (25): A obrociwſſy ſie ku niewieſcie rzekl: Iidzi w pokoiu. O ſlowo milé/ o ſlowo rozkoſſneé/ o ſlowo ſlodkié. O iako weſele Maria Magdaléna tego ſluchala. OpecŻyw 46v, 42; PatKaz III 12 1v, 123, 127; A toć ieſt właſnie Ewanielija/ to ieſt/ dobre/ miłe/ y wdziętzne poſelſtwo KrowObr 44, 75v; Mącz 53a, 83b, 125b, 176b, 182a (10); RejPos 173v, 223; CzechRozm 100v, 248; CzechEp 167; Festivus ‒ Sartowny, wdzeczny, mieły. Calep 416b; SarnStat 4, 1085.

W przeciwstawieniach: »miły ... przykry (5), brzydki (3), gniewny, gorzki, mierziony, nie gmyśli, nienawistny, przeciwny, straszny, teskliwy, zły« (17): Leop 2.Mach 15/40; przemieniáiąc niżſzé w wyżſzé/ miérźióné w miłé/ wzgárdzóné w zacné/ á przeklęté Kśiążęcé imię/ w błogoſłáwióné imię Królewſkié. OrzQuin Q; RejAp 9; bo dla tego/ co miło/ cżyni cżłowiek/ to czo nieprzyſtoi: á dla tego záſię co przykro/ zániechywa tego czynić/ co był powinien GórnDworz Ii5v, C5, Ii5v; Ano to [napominanie] od przyiacielá miło/ od nieprzyiacielá byłoby gniewno RejZwierc 90v; wſzytkich żywot ieſt mu namilſzy/ á zábijánie naprzykrzeyſze ModrzBaz 142v, 84v; KochPs 184; SkarŻyw 581; CzechEp 105; Zkąd ćię potyka/ co twéy duſzy miło/ Maſz przijąć y to/ co nie gmyśli było. KochFr 72; ArtKanc E14; Abym ſię wyſtrzegáć mógł/ tobie brzydkich rzecży/ A/ coć miło/ to day mieć/ ná oſtrożney piecży. GrabowSet P2v; Niech mi będźie teſkliwe weſele/ ktore ieſt bez ćiebie: niech mi będźie miłe záſmucenie/ ktore ieſt dla ćiebie. LatHar 270, 111.

W porównaniu (2): Iż iáko to tám v nich miła/ poćieſzna y weſoła rzecż byłá/ tákie Páná młodego do ślubu z łożnice wyprowádzenie: ták miłe y weſołe ludźiom bywa po odſtąpieniu ćiemney nocy ſłońcá pogodne wſchodzenie. CzechEp 167, 167.

Przysłowie: WróbŻołt B7; In ſumma Czo tobie miło/ jnemu cżin/ á czo tobie niemiło tego ynemu niecżin SeklKat L2, B3v; Bo to ſtára oná zwykła przypowieść/ coby tobie nie miáło być miło/ tego drugiemu nigdy nie dziáłay. RejZwierc 34v. [Ogółem 4 r.].

Frazy: »co (jest) ciału, [czyjej] duszy, sercu miło« (2:2:1): RejZwierz 135v; Bydło więcey nieſzuka iedno aby tilo/ Tego ſamego patrząc/ co ieſt ciału miło. KochSat B4; nie Bóg v niego/ Ani przyſtoyność ważna: ále co iego Duſzy miło/ co ćiáłu iego ſmákuie/ To chwali/ to nawiętſzym dobrem ſzácuie. KochPs 15; KochFr 72; Oko/ nie widźi cżymby ſie ćieſzyło/ W vcho nie wpada/ coby ſercu miło GrabowSet N.

»świat mu nie był miły« (1): Po téy ſzkodźie/ iuż nigdy świát mu nie był miły. KochTarn 77.

»wszy(s)tko (bywa a. zdać się będzie) miło« [szyk zmienny] (10): RejWiz 67v; RejZwierz 139v; RejPos 138; Iuż przyſzedſzy do domecżku áno chędogo/ áno wſzytko miło/ kąſecżek chociay rowny ále chędogo á ſmácżno vcżyniony. RejZwierc 32v, 32v, 88v [2 r.], 110 [2 r.], Bbh2.

Zwrot: »być miły [komu]« [w tym: miły Bogu (35)] = podobać się komu, sprawiać komu radość, być pożądanym, chętnie przyjmowanym przez kogo [szyk zmienny] (169): On niedbaiątz tego/ przedſie wolál/ a bylo to wielmi panu Iezuſowi miło/ bo ijm kto więcey wolá a wzdychá ku iego ſwięté miłoſci/ tym wdzięcżniéy to prziymuie OpecŻyw 62, 30, 46; PatKaz III 122v, 127; BielŻyw 19, 130; LibLeg 8/133; RejPs 180; RejRozpr B2v; RejJóz C2; ty ſam ieſtes Bog/ á to co ieſt bogom miło cżyniſz [quae dijs placent; ktore rzeczi szą bogom przyyemne HistAl 1510 261] HistAl G5v; MrowPieś A3v; BielKom E5; wypusćił one pieſki/ kthorzy wnet według wychowánia rzućili ſie do tego co kthoremu ſmákowáło á miło było. GliczKsiąż A4; LubPs M3 marg, S6v, bb4 marg, ff4v; KrowObr 156, 157 [2 r.], 226v, Tt4; Ognie palą/ y chodzą pięknie s proceſſyą [...] Bębnią/ piſzcżą/ y trąbią/ pięknie ſie kłániáią. Owa nadobnie pátrzyć/ ieſliże to miło Pánu Bogu/ mnieby ſie nigdy nie ſprzykrzyło. RejWiz 181, 3, 5, 41v, 162; á nie ſą dobrze miłe [beneplacite; przyiemne WujBib] Bogu náigráwánia nieſpráwiedliwych. Leop Eccli 34/21, Esth 2/15, Os 9/16; RejFig Bb7v [2 r.]; BibRadz II 4v marg; BielKron 114; KochSat B2v; Mącz [176]b; MączKoch; Prot C2, C4, D4; SarnUzn H4v; SienLek 156v; RejAp 9; iáko w inych rzecżach/ ták y około vpodobánia ſobie cżłowieká/ ma ſwe oſobne widzenie/ y dla tego cżęſtokroć to bywa/ iż Czo iednenu ieſt bárzo miło/ to drugiego bárzo mierźi. GórnDworz C4; ácż w tym co miło nierowno ſie cżłowiek rychłey záwiedzie/ bo rzecży wdzięcżne á przyiemne pſuią rozſądek. GórnDworz Ii5v, A2v, C4, C5, H, H5v (11); HistRzym 13v, 15 [3 r.], 23v, 55, 77v, 102v; RejPos 117, 173v, 229, 316, 329v; BiałKat 218v; Owa czokolwiek z rozumu pochodzi/ To cnotam miło złoſciam bárzo ſzkodzi. RejZwierc 214v, 46, 66v, 80 [2r.]; WujJud 239v, 240; Y wſzyſtki ſprawiedliwośći [...] y podobáią ſie álbo miłe ſą Pánu Bogu WujJudConf 234v; że ſie mu [Bogu] wſzytkie te [nabożeństwa] ſpodobáły/ y bárzo mu miłe były CzechRozm 163; Owaby wſzyſcy młodzi mogli przykład z niego/ Bráć/ ábowiem cne ſpráwy wſzytkim miły iego. PaprPan Ov, Fv, P3, Ff; ModrzBaz 71v, 84v, 122, 142v; SkarJedn 257; Mnie mił pokóy/ á oni w zwádźie ſye kocháią KochPs 187, 184; SkarŻyw 194 [2 r.], 238, 248, 334, 527 (8); StryjKron 562; CzechEp 167; CzechEpPOrz **4v; KochFr 32; KochMuza 27; KochMRot A2; Wiem iż káżdemu z was pokoy miły/ pożytek miły/ ſławá miła/ zgodá miła. ReszPrz 93, 93 [3 r.]; WerGośc 203; WisznTr 4; KochPieś 8, 25; KochSob 56, 65; Nieſczęśliwy był cżłowiek: bo nie miał przy ſobie Tego/ kogo rád widźiał. Lecz fortuná tobie Lepiéy ſłuży: bo pátrzyſz ná to/ coć ieſt miło PudłFr 58, 18, 67; Serce dobre á ſkruſzone/ toć ieſt tobie bárzo miłe: Nie gárdźiſz tą náſzą ofiárą ArtKanc M, N11v, N14; ZawJeft 25, 41, 44; Phil H4, M2, R3; SMętnému miły ſmętek/ rośćiągniony Po wielkiéy zgrái/ miéł płácz rozgłoſzony. GórnTroas 66, 23, 27, 66, 72 (7); Niech co tobie miło/ me kochánie będzie/ Niech/ cżego ty niechceſz/ mnie ſię przykrzy wſzędzie GrabowSet Cv, E, P2v, Qv; OrzJan 26; WyprPl B3v; Cżyni ſię ty brzydźiſz/ niech ſię ia też brzydzę: Co tobie miło/ niech to trwa nieprzeſtáynie w myśli moiey. LatHar 270, 132, 256 marg, 270, Aaa7; WujNT 221 marg, 259, 281, 426 marg, 566 [2 r.] (9); Wſzákże gdy komu ieſt miły pożytek Iázu [Ubi autem quempiam habendi obstaculi delectat utilitas JanStat 1099]/ niech w nim vczyni wrótá ſzérokié SarnStat 917, 4, 1085, 1306; GrabPospR N2; KlonKr B4; SkarKaz 8b, 383a, 487b, 488b, Ooood; CiekPotr 77; CzahTr F4v; GosłCast 27; Nie ma ſię do nicżego/ śmierdźi mu robotá: Miła mu Epikurſka roſkoſz y pieſzcżota. KlonWor 33. Cf »świat mu nie był miły«.

Wyrażenia: »(Panu) Bogu miły« (19): Tym ſię rozmnoży w ſercách przyiazń Bogu mila [!]/ Owſzem ktora od niego ná tęn świát z ſtąpiłá. Prot D4; SkarŻyw 71, 231; CzechEp 269, 358; ZawJeft 11; GrabowSet A3v; LatHar 256, 485; WujNT Philipp 4/18, s. 222, 596, 800 marg; SkarKaz 120b, 488b. Cf »dobry a Bogu miły«, »święty i Bogu miły«.

»co(ś) miłego, milszego« (3:1): Mącz 182d; SienLek 14; CzechRozm 100v; y coś ieſt miłego w powieśći/ y ſerce vweſela/ gdy ze złego nád nádzieię/ dobry ſię y święty/ á co więcey y męcżeńnik ſtáie. SkarŻyw 440.

»nic milszego, miłego« (7:2): LubPs C4, X; RejAp 188v; GórnDworz Mm5; RejPos 117v; SkarŻyw 47; KochWr 24; Phil F; A nie mam ia nic milſzego/ iák v czopu leżeć PaxLiz C4v.

»miła, milsza rzecz« [szyk 13:11] (23:1): BierEz M4, R2; Miła im rzecz rozkazować Nad wszytki ine panować BierRozm 17; Nam tho yesth nyebarſzo myla rzecz yeſly ze ſzyą thak sthalo yſz thak barſzo vyelką skodą przesz naſzego vyedzenya vczynyly LibLeg 7/68; SeklKat A2v; LubPs bbv marg; Leop 2.Mach 15/40; RejZwierz bb, 120; BielKron 82; KwiatKsiąż I3v, I4 [2 r.]; á przedſię y tu/ y owdzie wtrąći záwdy wte miłe rzecży co poważnego/ á podydzye páná zdrowym forthylem GórnDworz Ee7v, Kk8v; SkarJedn 59; Oczko 18v; CzechEp **2; LatHar 21, 256; WujNT 222, 800 marg; KlonKr A; SkarKaz 120b.

»nade wszytko milszy« (1): Pánu nádewſzitko ieſt záwżdy ſpráwiedliwość milſza LubPs M3 marg.

»ze wszech milszy« [szyk 1:1] (2): RejWiz 5; Wnet vyźrzę/ áno ſtoi znák dniá ſczęśliwégo/ Ktorégoś ſye rodźiłá/ mnie ze wſzech milſzégo PudłFr 66.

Szeregi: »miły a bliski« (1): y chodzili [Adam i Ewa] beśpiecżnie przed Bogiem/ w onym miłym á bliſkim towárzyſtwie iego SkarŻyw 261.

»dobry a (i) (Panu) Bogu miły« (2): ábyſmy oſtáthek cżáſu żywotá náſzego obroćili ku pilnośći praw dobrych á Pánu Bogu miłich. RejPosWstaw [213]v; WujNT 281. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»krasny a miły« (1): Vyrzawſzy kupiec pánią bárzo kraſną á miłą zumiał ſie HistRzym 52.

»miły a krotochwilny« (1): Aż y te miłe/ á krotochwilne zabáwy zginąć by muſiáły/ by nie białegłowy. GórnDworz Bb7v.

»miły a luby« (1): O iáko to było miłe á lube pocáłowánie SkarJedn 293. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»łaskawy a (i) miły« [szyk 3:2] (5): OpecŻyw 95; OpecŻywSandR nlb 4; RejPs 71, 142; Azaſz tám naydzieſz czo ſrogiego ábo przykrego/ á zwłaſzcżá gdzie czo kn ſwym wiernym mowi/ iedno wſzędy ony łáſkáwe á miłe obietnice RejPos 3v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»osobny a miły« (1): ktorzy fráſunek/ zamowę/ woynę s pánną/ zá rzecż oſobną/ á bárzo miłą miewáli GórnDworz Kk7v;

»piękny a miły« (1): ocżymá ná vdátny wzroſt/ ná kſtałtowne cżłonki/ ná piękną/ á miłą thwarz/ ná luby ſmiech/ á vcżćiwe obycżáie páthrzáć: vſzymá wdzięcżnego głoſu/ á przyiemnych ſłow ſłncháiącz: á myſlą/ vznawáiąc ſláchetność duſze oney/ która ták pięknie ciáło ſpráwuie. GórnDworz Mm2.

»milszy ani płatniejszy« (1): RejPos 187v cf miły u kogo.

»pocieszny a miły« (2): z Piſmá świętęgo y inych Autorow náuki bárzo poćieſzne á miłe ludźiam nabożnym. KołakSzczęśl kt, A2v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»pożyteczny i miły« (1): iako tey rzecży zginioney znaiomość pożytecżna y miła była. KwiatKsiąż H3. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»miły, przyjazny« (1): A nie nie ieſt ták miłego/ ták przyiáznego nieprzyiaćielowi náſzemu ſzátánowi/ iáko Opilſtwo WerGośc 203.

»miły, (i, a, ani) przyjemny« [szyk 5;1] (6): Laſka zakrywá mnogoſtz grzechow/ [...] a przez niey żádná tznota milemu bogu nie ieſt milá anij przyiemná. OpecŻyw 46; RejPs 65; Iż nád wſzytki roſkoſzy ſwyeckie/ ieſt milſze á przyyemnyeyſze ſłowo boże káżdemu wyernemu Páńſkiemu. LubPs bb4 marg; KrowObr 156; CzechEp 358; wonność dobrey woniey/ ofiárę przyięmną/ Bogu miłą [hostiam acceptam, placentem Deo]. WujNT Philipp 4/18. [Ponαdto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»miły i rozkoszny« (1): Ale ludźiom máiącym rozum/ nic milſze^go y roſkoſznieyſzego niemiáłoby być/ iáko munſztukiem praw hámowáć pożądłiwośći [!] ModrzBaz 71v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 8 r.].

»słodki, (i) miły« (2): Calep 1014a; pocżątki iego [grzechu] ſłodkie y miłe/ ále koniec bárzo gorzſki LatHar 111. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»miły, duszy smaczny« (1): NIc ten żywot nie ma milſzego: nic duſzy ſmácżnieyſzego [...] iako náuká piſmá świętego/ w ktorym ſię ten ták męcżennik kochał. SkarŻyw 47.

»spokojny i miły« (1): Da wam ſpokoyne y miłe áż do śmierći pomieſzkánie/ á potym żywot wiecżny. KarnNap F4v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»szczęśliwy i miły« (1): że nic nie ieſt ſzcżęſliwego y miłego gdzie nie máſz wolnośći. Phil F.

»święty i Bogu miły« (2): Przetoż to niżey nápiſane S. y Bogu miłe ziednocżenie/ iednym ſercem vcżynili SkarJedn 271; WujNT 841.

»miły, ulubiony« (1): Y iemu śpiewáć ſercu mému każę/ Rym/ Bogu miły/ ludźióm vlubióny ZawJeft 11.

»wdzięczny, (a, i, ani) miły« [szyk 24:18] (42): RejPs 45; A co bogu wdzięcznieyſſego A nád iáłmużnę milſſego RejRozpr B2v; MurzHist A4; LubPs bbv marg, dd2v; Bo byłá bárzo piękna/ á prze ſwą wielką ſlicżność/ wſſyſtkim byłá wdzięcżná y miłá [omnium oculis gratiosa et amabilis videbatur]. Leop Esth 2/15; BielKron 82; Dulcis et iucunda consuetudo inter suos, Miłe wdzięczne mieſzkánie miedzi ſwémi. Mącz 97b, 76b, 91e, [176]b, 214d, 238c, 507d; RejAp 9, 188v; RejPos 117v, 128v, 138, 229, 343; RejZwierc 32, 131; W ogrodzie ſwoim ma ziołá y drzewá/ liśćia y kwiátow rozlicżnych/ á wſzytko wdzięcżnych á miłych. SkarJedn 370, 59, 366; CzechEp 138; CzechEpPOrz **2, **4v; NiemObr 116; Calep 13b, I87b, 411a, 567a, 783b; Phil R3; OrzJan 26; WujNT 259, 566; kiedy nędzny cżłowiek z wygnánia ćiężkiego/ cżyni ſobie wdźięcżną á miłą oycżyznę WysKaz 5; SkarKaz 488b; GosłCast 11. [Ponadto w połączeniach szeregowych 14 r.].

»miły, (a, i) wesoły« (3): Iuż gdy ſie ziádą wſzytko miło/ wſzytko weſoło/ á wſzytko iákoby ſie ſmiało. RejZwierc 88v; SkarJedn 365; CzechEp 167. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.].

Iron. (6): Abyście tedy mogli pobaczyć/ ia,ko mi ieſt miłé to moie o potępięniu moiem myſlenié MurzHist R2v; Suknia śmierdzi drożdzami/ cżapká gdzyeś ná łáwie/ Pátrzayże krotochwile w tákiey miłey ſpráwie. RejWiz 16v, 57v; KochPieś 21.

W porównaniach (2): á tak ta poſluga bogu miła iakoby kto ſciawſzy głowę niewinnie ſynowy dobremu y przyniozł przed oyca iego głowe proſząc aby mu poſlugę zaplacił. SeklKat Y2; przetoż to ich gryzie y ták im ieſt miłe iáko ſol w oku. SarnUzn B4.

α. W funkcji rzeczownika: »milsza« = coś miłego (1): Lecż waśni ſwoiey vcżynić doſyć/ áza nie milſza złemu cżłowiekowi [an non dulcius est improbo homini]/ niżli wielką ſummę pieniędzy ſtráćić? ModrzBaz 79v.

3. Przyjazny, kochający (1): Peramans ‒ Barzo miełi. Calep 774b.

*** Dubia (2): O moia vciecho/ dáyże iuż odpocżynienijé matuchuie [!] twé móy milé. OpecŻyw 176; Myla (yedna) perſona nabozna wmodlythwye uſtauyczna ktora maryey pannye ſluzącz oto yey proſzyla PatKaz III 151v.

Synonimy: 1. bliski, dobry, doświadczony, kochany, lubiezny, luby, miłościwy, przyjemny, rozkoszny, wdzięczny; 2. bliski, krasny, krotochwilny, luby, piękny, pocieszny, przyjemny, rozkoszny, słodki, ulubiony, wesoły, wdzięczny; 3. przyjazny.

Cf NIEMIŁY