Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MISTRZOWNY

Następne hasło: 1. [MISTRZOWSKIE] »

MISTRZOWSKI (8) ai

mistrzowski (7), mistrowski (1); mistrzowski Mącz (2), CzechRozm, StryjKron, SarnStat, KlonFlis, KlonWor; mistrowski FalZioł.

o jasne.

Fleksja

sg
m	G		f	G		n	G	mistrzowski(e)go
	D	mistrzowski(e)mu		D			D
	A	mistrzowski		A			A	mistrzowski(e)
	I	mistrzowskim		I	mistrzowską		I
	L	mistrzowskim		L	mistrzowskiéj		L

pl
L		miestrzowskich

sg m [D mistrzowski(e)mu.] ◊ A mistrzowski (1). ◊ I mistrzowskim (1). ◊ L mistrzowskim (1). ◊ f I mistrzowską (1). ◊ L mistrzowskiéj (1). ◊ n G mistrzowski(e)go (1). ◊ A mistrzowski(e) (1) [MetrKor 1578, 117/444 może av]. ◊ pl L miestrzowskich (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „mistrz” (8)

Przymiotnik od „mistrz” (8):

a. Od znacz. ‘nauczyciel’; magistralis Cn (2):

α. W funkcji rzeczownika: »mistrzowskie« (1):

W przeciwstawieniu: »uczniowskie ... mistrzowskie« (1): CzechRozm 59 cf Zwrot.

Zwrot: »mistrzowskiego zakroić« = zrobić coś po mistrzowsku; tu iron. popełnić gruby błąd (1): ácżby ſie mogło wiele mowić/ y wiele znácżnych y ſproſnych błędow pokázáć: wſzákże [...] krotkoć/ nie iáko vcżniowi ále iáko miſtrzowi odpowiem: Boś też ty iuż nie vcżniowſkiego/ ále miſtrzowſkiego zákroił. Chcąc mię tym od práwe^go á zbáwiennego gosćińcá odwieść. CzechRozm 59.

β. O Chrystusie; tu dawany przez nauczyciela apostołów ‒ Chrystusa (1): Nie przeſtánie ná twoim/ áż przeda y ćiebie/ Iák Iudaſz wytucżony ná Miſtrzowſkim chlebie. KlonWor 28.

b. Od znacz. ‘majster, doskonały rzemieśnik’ (1): [Który by wdowę mistrzową albo córkę mistrzowską pojął, ten będzie mógł mistrzem zostać WilkPozn III 1589 nr 85, 1589 nr 85, 1592 nr 91.]

[W funkcji rzeczownika: »mistrzowskie« = prawdopodobnie czynności związane z uzyskaniem uprawnień mistrza rzemieślniczego: Item. vchwaliaią gdÿbÿ ktorÿ zbracziei począł sobie robicz rzemioſlowi [!] doſicz vczÿnil ÿ Miſtrzowſkie przeprawil tedy do roku ÿ ſzeſcziu niedziel ma ſię ozenicz. MetrKor 1578 117/444.]

Wyrażenie: »mistrzowskie koło« = mistrzowie z zarządu cechu rzemieślniczego (1): Bo zá dekretem muſzą cechmiſtrzowſkiem Iedni pieniądzmi odbyć/ drudzy woſkiem. Drudzy cżęſtuią/ choć im nie weſoło Miſtrzowſkie koło. KlonFlis F.

c. Od znacz. ‘człowiek wyksztalcony, noszący tytuł magistra’ (3):

Wyrażenia: »nauki mistrowskie« = nauki wymagające doskonałej umiejętności i znawstwa (1): Cżlowiek bywa navcżony w gwiazdarzkiey navcze/ w muzycze/ w dzalaniu [!] licżby/ w rozmierzaniu rzecży trudnych, w navkach miſtrowskich [w náukách Miſtrzowſkich SienHerb 431a]/ w filozophij/ w kupiecztwie w wykladaniu ięzykow, w rzecżach chytrich. FalZioł V 51v.

»mistrzowskim obyczajem« (1): Personam magistri sumere, Miſtrzowskim ſie obyczáyem ſtáwić. Mącz 432b.

»wsadzanie na tytuł mistrzowski« = nadawanie tytułu mistrza (1): Quando erit promotio magistrorum, Kiedyly będą miſtrze czinić? to yeſt/ obrzędy ty obchodzić wſadzánia na tituł miſtrzowski. Mącz 234d.

d. Od znacz. ‘najwyższy zwierzchnik zakonu rycerskiego’; tu należący do wielkiego mistrza krzyżackiego lub odeń zależny (2): gdźieby oboiá ſtroná gránic ſłuſznémi znáki niemogłá dowiéźdź/ niech to będźie ná woléy Miſtrzowſkiéy [in optione Magistri JanStat 882] SarnStat 1109.

W połączeniu szeregowym (1): sſtáłá ſię vgodá y pokoy wieczny [...] ktorego poſtánowienia priwiley [...] pieczęciámi Krolewſką/ Miſtrzowſką/ y Pnow Rad Duchow- nych y Swieckich vmocniony. StryjKron 647.

e. [Od znacz. ‘władca, przełożony’; tu w funkcji rzeczownika: urząd zwierzchni: A wszyawszy ye [miasto] poloszyl [Aleksander] thamo mystrowszky [posuit ibi ... magistratus; poſtáwił ſtolec krolewski HistAl E5] y wszythky myastha okolyczne poddal yemu HistAl 1510 180.]

Cf MISTERNY, MISTERSKI, MISTRZOW, MISTRZOWNY, MISTRZSKI