Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [MLECZOW]

Następne hasło: [MLECZYK] »

MLECZOWY (45) ai

Tekst nie oznacza pochyleń; prawdopodobnie e pochylone (tak w mlecz), o jasne (tak w -owy).

Fleksja

sg
m	N	mléczowy, mléczów	f	N	mléczow(a), mléczowå	n	N
	G	mléczow(e)go		G	mléczow(e)j		G	mléczow(e)go
	A			A	mléczową		A	mléczow(e)
	I	mléczowym		I	mléczową		I
	L			L	mléczow(e)j		L

sg m N mléczowy (1), [mléczów]. ◊ G mléczow(e)go (6). ◊ I mléczowym (2). ◊ f N mléczow(a) (7), [mléczowå]. ◊ G mléczow(e)j (4). ◊ A mléczową (3). ◊ I mléczową (14). ◊ L mléczow(e)j (5). ◊ n G mléczow(e)go (2). ◊ A mléczow(e) (1).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

Przymiotnik od „mlecz”

Przymiotnik od „mlecz”:

1. Od znacz. ‘Sonchus L. a. Cichorium L.; mlecz a. cykoria’ (39):

a. [Przynależny do mlecza jako do gatunku, tego samego rodzaju co mlecz: Práwie to źiele [mnich] ieſt téyże śiły iáko y Mlécz wyſoki/ bo ieſt rodzay Mléczów/ bo y mleko puſcza gdy różczkę vrwie UrzędowHerb 268b.]

b. Będący częścią rośliny (8):

Wyrażenia: »nasienie mleczowe« (3): Gdy vwarziſz naſienie łobodziane/ naſienie mlecżowe y naſienie ielenigo [!] ięziku/ tak iſz powre zgodzinę FalZioł I 11d, I 21c, 92a.

»sok mleczowy« (5): Wezmi ſoku Mlecżowe^go poł kwarthi FalZioł I 43a, I 21c, 23b, 45a, 72c.

c. Sporządzony przy użyciu rośliny (31): Wezmi maſſi piłuł z reubarbaru dwa ſcropuły [...] zmieſzay s ſiropem mlecżowym FalZioł I 21d.

Wyrażenie: »wodka mleczowa« [szyk 21:9] (30): ſok chmielowy s ſerwatką albo z wodką mlecżową/ ieſth dobry na żołtą niemocz/ y naprzeciwko bolącżkam gorączym wątrobnym FalZioł I 72d, +5c, I 6d, 14b, 22a, 26d (30).

2. Od znacz. ‘Cichorium endivia L.; cykoria endywia’ (6):

a. Będący częścią rośliny (3):

Wyrażenia: »korzeń mleczowy« (2): liſcie ie^go [bluszczu] z liſciem wyſokiego ſlazu á ſkorzeniem mlecżowym/ vwarz ty rzecży ſpołem w oczcie á w wodzie FalZioł I 47c, I 42b.

»list mleczowy« (1): liſth Mlecżowy ieſt godny ku lekarſtwam FalZioł I 42d.

b. Sporządzony przy użyciu rośliny (3):

Wyrażenie: »woda mleczowa« [szyk 2:1] (3): Też woda Mlecżowa z blaywaſem á ż ocztem/ ieſth dzywney moczy na cżłonki zapalone chłodzącz ie. FalZioł I 43b, I 4b, 43b.

[Kwestia identyfikacji różnych gatunków rośliny nazwanej mlecz jest b. skomplikowana, gdyż dawniej nazywano mleczem wiele roślin przeważnie z rodziny złożonych (Compositae) podobnych do siebie i nie rozróżniano nie tylko pokrewnych gatunków, ale nawet różnych rodzajów. Wspólną ich cechą była obecność tzw. soku mlecznego.]

3. [lek. Od znacz. ‘mleko; podobny do mleka; tu na oznaczenie patologicznej zmiany w moczu:

Wyrażenie: »uryna mleczowa«: VRyná biała iáko mleko álbo Serwatká [...] Też vryná mlecżowa [mlecżna FalZioł V [4]] zmącżoná/ známionuie bolenie głowy. SienHerb 404b.]

Cf MLECZASTY, MLECZNY, [MLECZYSTY], [MLEKOWY]

AKtt