[zaloguj się]
[pdf]

MŁOCIĆ (44) vb impf

-ó- (3), -o- (1); -ó- : -o- Mącz (3:1) (Cn o jasne).

Fleksja
inf młócić
indicativus
praes
sg pl
1 młócę
3 młóci młócą
praet
sg pl
1 m -m młócił m pers -chmy młócili
fut
sg
2 m będziesz młócił
imperativus
sg
2 młóć
3 niech młóci
impersonalis
praes młóci się
praet młócono
participia
part praes act młócąc

inf młócić (12). ◊ praes 1 sg młócę (3). ◊ 3 sg młóci (8). ◊ 3 pl młócą (11). ◊ praet 1 sg m -m młócił (1). ◊ 1 pl m pers -chmy młócili (1). ◊ fut 2 sg m będziesz młócił (1). ◊ imp 2 sg młóć (2). ◊ 3 sg niech młóci (1). ◊ impers praes młóci się (1) GostGosp 46. ◊ praet młócono (1). ◊ part praes act młócąc (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. Oddzielać nasiona od kłosów, strąków przez wybijanie cepami lub tłoczenie nogami wołów; deterere (frumenta) Mącz, Calep, Cn; flagellare perticis frumentum Mącz, Cn; triturare Mącz; excutere frumenta baculis, exterere messem, terere fruges, tribulare, tundere Cn (44): vkradl czwyerthnyą pſſenycze y czwyerthnye owſſa przed dwyema nyedzyelamy wſtodolye mloczacz LibMal 1551/165, 1551/165; RejWiz 69v, 98; Aby też nie zátykał wołowi gęby gdy młoći [Non ligabis os bovis terentis in area fruges tuas. Vulg Deut 25/4; kthory mnie ábo wyćiera zboże twoie w gumnie Leop] (bo indzyey dobytki młocą depcąc po gumnie/ nie thák iáko v nas cepámi.) BielKron 36v; Mącz 129c, 450c, 451a; RejZwierc 164v; MWilkHist F; Detero – Oczierąm. Młocę, wikruſząm. Calep 314a; gdy młocą/ tedy káżdy ná ſwą gromádę ma ſłomę kłáść; áby poznáć ktory źle wymłaca. GostGosp 70, 48, 50, 52, 76, 78 (8); WujNT 253.

Bezpodmiotowo (1): GDy ſie gumno młoći do Gdańſká GostGosp 46.

młocić co (11): ZapWar 1542 nr 2499; LibMal 1545/102; Ná tháką [...] wyſokoſć wzlecieli iż Alexandrowi widział ſie okrąg ſwiátá/ iákoby gumno ná ktorym zboże młocą [in qua fruges triturantur] HistAl M5; RejZwierz 101; thwoiá cżeladká młoći w gumnie náſz owies. GórnDworz R4v, R4v; RejZwierc 72v; BudBib I 231v marg; GostGosp 52, 152, 158.

W połączeniu szeregowym (1): Znie [rolnik]/ woźi/ młoći/ wieie/ miele/ piecże: zá tym Karmi cżeladź y bydło. KlonWor 77.

W charakterystycznych połączeniach: młocić owies (4), zboże (3), żyto; młocić gumno, pole; młocić z pola, z szopy; młocić po pułkopy; młocić w gumnie, w stodole (3).

Przysłowie: Arbore deiecta quivis ligna colligit. Proverbialis locutio, Po plebanowey ſmierći/ każdy w yego ſtodole rad młóći. Mącz 14b.
[Zwrot: praw. »młocić z wymłocku« = powinność kmieca: młócenie zboża dworskiego, wynagradzane określoną częścią wymłóconego ziarna: [zagrodnicy] powinni młócić z wymłocku korca dziesiątego w temże gumnie proszowskiem LustrKrak I 48, 160.]
W przen (8): A bárzo to łowne pole Sporzey młoćić niż w ſtodole RejRozpr C3; ktory młoći w nádzieię wźięćia pożytku młoći [qui triturat in spe fructus percipiendi] WujNT 1.Cor 9/10, s. 598 marg; PowodPr 22.
Fraza: »(na)słucha(wa)ć gdzie (drudzy) młocą« = być biernym, nie angażować się [szyk zmienny] (2): Mikołay Sienicki. CHociay ten [...] z dáleká gdzye młocą/ rzkomo niechcąc ſłucha. Lecż wierz mi wie pocżemu/ w Suleiowie mąká RejZwierz 81; wiele młodych co nic nie vmieią [...] y nic porádzić nie mogą/ thylko z dáleká ſtoiąc náſłuchawáią gdzie drudzy młocą. RejZwierc 163v.
Zwrot: »plewy, siano (niepotrzebnie) młocić« = wykonywać zbędne czynności (2): A my nędzni Krześćiáni práwiechmy iáko plewy młoćili: Ieden kápicę ná ſzyię wzdzyał/ á powrozem ſie opaſał: drugi ſukniey popuśćił ná dłużą/ á wirzch głowy ſobie przegolił RejPos 327; iedno co oni ſtárzy [...] wodę prożno mierzyli/ á X.K. śiáno niepotrzebnie młoći. NiemObr 142.
Przen: Miażdżyć, niweczyć (1): Iam ćiebie położył iáko woz ná młodzbę nowy/ kthory ma zęby trzące: Będzieſz młoćił gory [triturabis montes]/ (y potrzeſz ie/ á pagorki w proch obrociſz. Leop Is 41/15.
2. [Bić, pokonywać w walce [kogo]: Ná Kſięſtwo [Witułt] wſtąpił/ á mężnie woiuiąc/ Pruſkich Liflándſkich krzyżakow moc ſkroćił Cżęſto ich młoćił. StryjGoniec Q3 (Linde).]

Synonimy: 1. draszować; 2. bić.

Formacje współrdzenne: domłocić, namłocić, pomłocić, przemłocić, wymłocić, zmłocić; młacać, umłacać, wymłacać.

Cf MŁOCĄCY, MŁOCENIE, MŁOCONY, [MŁOCUJĄCY]

TZ