[zaloguj się]
[pdf]

2. MODŁA (13) sb f i m

modła f (12), modeł m (1) OrzRozm E4v.

Teksty nie oznaczają ó; a jasne; tekst nie oznacza é.

Fleksja
sg
N modła
G modły, modła
D modle
A modłę
I modłą

sg N modła (6). ◊ G modły (1), modła (1). ◊ D modle (1). ◊ A modłę (2). ◊ I modłą (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII w. (z Cn).

1. Przyrząd do wyznaczania linii poziomej w postaci napiętego sznura, kawałka drewna lub żelaza; pendiculum Cn (10): iáko v Cieśle dobrego modłá ieſt/ ktora Cieśli vkázuie/ proſtoli czyli krzywo dom ſtoi: ták też Przyśięgá Krolewſka Krolowi vkázuie/ proſtholi Koroná iego ſtoi/ czyli ſye ná kthorą ſthronę chyli. OrzRozm E4v, B3 [2 r.]; A brogi iednákie záwſze/ ták żeby brożyná nie vgniłá zá rok: á brogi pod iedną modłą budowáć. GostGosp 48; Iáko drzewo bez ſznurá niekiedy vrośćie/ Właśnie iákoby pod ſznur/ ozdobnie y prośćie: [...] Ale ſznur bez proſtośći nie może być modłą/ Iedno proſtym powroſkiem ábo nićią podłą KlonWor 66.

W porównaniach (4): tám Exekucya w Rzeczypoſpolitey bywa/ iákoby modłá iáka/ wedle ktorey dobry Cieślá náchylony dom wſtáwia w klobę ſwą. OrzRozm B2v, B3 [2 r.]; KlonWor 66.

W przen (1): proſzę ábyś mi powiedźiał/ wedle tego modłá Krolewſkiego/ iákoby náćiągáć ku pierwſzey mierze náchylone Kroleſthwo Polſkie OrzRozm E4v.
Szeregi: [»prawidło albo modła«: Nád to Stolicá twoiá o Boże/ ktorą teraz záſadzaſz/ będźie trwáć ná wieki/ y będźie práwidłem álbo modła/ proftuiącą kroleſtwo twoie. BzowRóż 79 (Linde).]

»modła i sznur« (1): Práwo od Proſtośći rzecżone być ználi. Práwo iák modła y ſznur ieſt ſpráwiedliwośći KlonWor 66.

2. Wzór, forma, sposób (3): A więc to [statut] ieſt poſtánowienie ludźi mądrych/ napráwá oblędow/ modłá podług ktorey ludźie w ſpolecznośći mieſzkáć/ y żyć máią. GórnRozm E2v, E2v, Gv.
Szeregi: [»modła albo wizerunk«: Abowiem żywot Páná Chryſtuſow ieſt iáko modłá álbo wizerunk iáki żywotá Chrześćiáńſkiego. WujPosN 1584 I 47 (Linde)].

Synonimy: 1. prawidło; 2. forma, kstałt, przykład, wzor.

Cf MODEL

JB