[zaloguj się]
[pdf]

MUROWAĆ (26) vb impf

o oraz a jasne.

Fleksja
inf murować
indicativus
praes
pl
3 murują
praet
sg pl
3 m murowåł m pers murowali
f murowała m an
imperativus
pl
3 niech murują
impersonalis
praet murowåno

inf murować (14). ◊ praes 3 pl murują (3). ◊ praet 3 sg m murowåł (2). f murowała (1). ◊ 3 pl m pers murowali (4). ◊ imp 3 pl niech murują (1). ◊ impers praet murowåno (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

1. Wznosić mur, wiązać zaprawą cegłę lub kamień, budować coś z kamienia lub cegieł; aedificare muros, moenia constituere Cn (15): Połowicá ludu we zbroi ſtałá przed miáſtem/ á połowicá murowáłá. BielKron 96v, 96v; Kmieć gdy gnoy ná pole woźi /[...] ma zá káżdym rázem przywieść kilká kámieni: bo ſie to przygodźi [...] tám gdźie muruią álbo bruku potrzebá. GostGosp 34; Murárzá vcży murowáć iáſkołká KlonFlis E3.

murować co (10): A gdy tych złocżyńcow wiele náſłáli/ páſli ſtádá y dobytki Rzymſkie/ moſt murowáli ná Dunáiu/ [...] y inne poſługi dziáłáli. BielKron 275v; Látá Páńskiego 1280. Márieburg pocżęto murowáć miáſto y zamek [...] ná ktorym mieyſcu było pierwey miáſtecżko Dzyánter rzecżone BielKron 365v; Támże w ten cżás wieżę krolewſką ná przedmieśćiu murowano. BielKron 417, 265, 288v, 475; Abo niech wſpomni ná ony Bábilońcżyki czo chcieli murowáć wieżę do niebá RejZwierc 48; BielSjem 18. Cf Zwroty.

murować czym (1): Caementum, Wapno którym muruyą Mącz 30b.

W charakterystycznych połączeniach: murować kościoł, most (2), wieżę (2), zamki; uczyć murować.

Zwroty: »mury murować« (1): Ceſarz Turecki Amurates [...] woyſko morzem przywiodł/ mury ony potłukł/ [...]. Potym Krześćiánie Turkom ſie ſprzećiwili/ trybutu nie dawáli/ mury z nowu murowáli. BielKron 272.

»murowane tarasy murować« (1): A w niektórych kráióch [!] y murowáné Táráſy muruią. Strum [H]v.

2. Dać, kazać zbudować co z cegły lub kamienia, także łożyć środki na wymurowanie czego [co] (10): [bogacz] Chce wieś kupić/ dwor zbudowáć Staw ſypáć koſćioł murowáć RejRozpr E3v; Kázimierz kosćioły murował. BielKron 375 marg, 264, 387; Fundare moenia, Miáſto murowáć álbo założić. Mącz 140b; VotSzl B.

W charakterystycznych połączeniach: murować kościoł(y) (2), miasto (miasta) (3).

W przen (3):
Zwrot: »kominy murować« = prawdopodobnie zapewniać sobie wygodę, ciepłe mieszkanie w domu [szyk zmienny] (3): Widząc iż to Kroleſtwo/ w ſkárby ieſt vbogie/ [...] Przeſtáć muśim kopánia/ kominow murowáć/ A w połu [!] pod namiotkiem/ żywoty záchowáć. BielSat L3 [idem BielSjem 25]; A coż cżyni pan Poborcá/ Niechcemu ſie do proporcá/ Ma liſt od męki od winy/ Woli murowáć kominy. RejZwierc 234; BielSjem 25.
a. Fortyfikować, umacniać, zabezpieczać murem (1): ſzańce podzyáłał álbo mury około Rámáty/ ták iż ſie nie mógł żadny s kroleſtwá Iudſkiego wychylić. [...] Poſłał thedy Benádáb woyſko ſẃoie do Izráelitow. S tey przycżyny przeſtał Rámáty Báázá murowáć/ y wroćił ſie do Terſan. BielKron 83v.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): v abo u) vmié murowáć/ vczeń/ nieuk MurzOrt B3.

Synonim: 2. budować.

Formacje współrdzenne: domurować, murować się, namurować, obmurować, omurować, pomurować, przemurować, przymurować, wymurować, zamurować, zamurować się, zmurować, zmurować się.

Cf MUROWANIE, MUROWANY

IM