[zaloguj się]
[pdf]

NIECAŁY (19) ai

W pisowni rozłącznej (16), w łącznej (3).

e oraz a jasne.

Fleksja
sg
mNniecały fN nN
Gniecałégo Gniecał(e)j Gniecał(e)go
Aniecały Aniecałą A
I I Iniecałym
pl
N m pers niecali
G niecałych
A subst niecał(e)
I m niecał(e)mi

sg m N niecały (3). ◊ G niecałégo (4); -égo (3), -(e)go (1). ◊ A niecały (1). ◊ f G niecał(e)j (1). ◊ A niecałą (2). ◊ n G niecał(e)go (1). ◊ I niecałym (2). ◊ pl N m pers niecali (1). ◊ G niecałych (3). ◊ A subst niecał(e) (1). ◊ [I m niecał(e)mi.]

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. Niezupełny, niepełny, niekompletny; truncus Mącz, Cn; diminutus, imminutus, minoratus, mutilus Cn (15): Truncus, Ochroniony/ obcięty/ niecáły. Mącz 467b; SkarJedn 26; Bo tylko Europę/ y to nie cáłą opánował NiemObr 59.

W przeciwstawieniu: »niecały ... zupełny« (1): iż nie cáłym áni zupełnym Boſtwem Chryſtus z Martwy witał BiałKat 118v.

Wyrażenia: »rozum niecały; niecałego rozumu« = niespełna rozumu (1:1): Mącz 48c; Ták ieſt, on zchorzáły: Iáko gdy kto ma pámięć y rozum nie cáły. KlonWor 70.

»niecały sylogizm« = nie zawierający jednego z elementów (1): Imperfectus syllogismus, Niecáły Syllogiſm. Mącz 104a.

a. O czasie (3): Co ſię w kila lat ábo w nie cáłe dwie lećie zſtáło. SkarJedn 323; Wybrany Roku 1140. Pánował nie cáłych lat 6. KlonKr C4v, Fv.
b. O jednostkach miary i wielkościach matematycznych (5): Actus tedy ná dłużą y ná ſzérzą ma náſzych Prętów dźiewięć/ bez łokćiá nie cáłégo. GrzepGeom N2; A kiedy ſye tráfi ieden [kąt] tępy/ to ieſt| ſzérſzy á niż proſty ieſt/ tedy w drugich dwu/ iuż nie cáły proſty ieden będźie. GrzepGeom Q2v, Nv, N2 [2 r.].
2. Nieszczery, nieprawdziwy (4): Kiedy ſie kto z ſzcżeśćia zwáli/ Przyiaćiele co nie cáli: Ciężſzy onemu bywáią/ Niżli ktorzy go nie znáią. BierEz L4.
Wyrażenie: »niecała wiara« (1): niewiem ieſli s cżyich plothek/ cży ſie iey ták ſámey zdáło widzieć/ we mnię iákąś odmianę/ á nie czáłą wiárę przećiwko ſobie GórnDworz C5v.
W przen (2):
Wyrażenie: »z serca niecałego; niecałym sercem« = nieszczerze (1;1): Y (ten) cżynił pobożnie przed Iehową/ á wſzákoż nie cáłym ſercem. BudBib 2.Par 25/2; Azaż nie cżęſto ſłychamy onych [...] ſłow: Moy drogi: moy złoty: moie ſerce: moy ſerdecżny: moy bráćiſzeńku: moy Krolu: moiá hołowieńko: Pánie bráćie: Przyiaćielu: Oycżeńku: Diedu? Pátrzayże ná vkłony y ná owo z ſercá nie cáłego cáłowánie KlonWor ded **3.
3. [Nadwątlony, slaby militarnie: Ale Tátárowie cżuiąc ſię też nie cáłemi/ do domow Iwoich z plonem vſzli. BielKron 1597 543.]

Synonimy: 1. niepełny, niezupełny; 2. niedobry, nieprawdziwy, nieszczery.

Cf CAŁY

AŻ