[zaloguj się]
[pdf]

NIEKARNOŚĆ (27) sb f

W pisowni łącznej (26), w rozłącznej (1).

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
sg pl
N niekarność niekarności
G niekarności
A niekarność
I niekarnością
L niekarności

sg N niekarność (11). ◊ G niekarności (5). ◊ A niekarność (4). ◊ I niekarnością (5). ◊ L niekarności (1). ◊ pl N niekarności (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. karność.

1. Niekaranie, niestanowienie i niestosowanie sankcji karnych, bezkarność, pobłażanie; impunitas Mącz, Modrz, JanStat, Cn (20): Przeto iáko inne złoſći zá niekárnoſćią mnożą ſye/ ták też y cudzołoſtwo. GroicPorz kk4; BielKron 204; Mącz 331d; O nędzny ſtanie Rzecżypoſpolitey náſzey/ w ktorey y ći co vcżynili krzywdę/ y ći co ią odnieśli/ [...] tęż iednáką niekárność odnoſzą ModrzBaz 85, 75v, 77, 77v, 141; GórnRozm H4; IZ niekárność wielką dáłá ludźióm z przyrodzenia do złégo ſkłonność SarnStat 570, 761; PowodPr 70; SkarKaz 315b; SkarKazSej 703a marg.

niekarność czego [= za co] (4): SarnStat 953; R.P. náſzá/ może bydź názwána Ciuitas ſanguinum, Miáſtem roźlania krwie: ktore tám Bog przeklina/ dla tego/ iż iáko z gárncá záſtárzáła przywárá/ tak niekárność przelewánia krwie/ oney ſie puśćić niechce. PowodPr 67; SkarKaz 315b marg; O ſzoſtey chorobie Rzecżypoſpolitey/ ktora ieſt dla grzechow iáwnych/ y niekárnośći ich. SkarKazSej 702.

W połączeniu szeregowym (1): O oſtátecżna nędzo/ w tych domiech/ w tych Mieśćiech kráinách/ mieſzkáć w ták wielkiey roſpuſtnośći/ okrućieńſtwie/ á niekárnośći. ModrzBaz 31v.

W charakterystycznych połączeniach: długa niekarność, wielka, zbytnia; niekarność mężobojstwa, przelewania krwie, występkow; dla [= z powodu] niekarności szkodzić; niekarność odnosić; (za [= z powodu]) niekarnością broić się, mnożyć się.

Szereg: »niesądzenie, niekarność« (1): bo zá nieſądzeniem/ zá niekárnośćią/ ktora niekárność nápomyka nie iáko ku złemu/ zá dwie lećie śiłá ſię złego ná broi GórnRozm H4.
2. Brak dyscypliny, nieposłuszeństwo, niepodporządkowanie się nakazom i prawom; licentia Cn (7): vnich [u chrześcijan według Mahometa] [...] poſłuſzeńſtwo żadne ná ktorym wſzytká ſpráwá rycerſka zależy/ ſthądże niekárność/ zá tym morderſtwo/ zábijánie/ gwałty/ złodzieyſtwá/ y wiele rzecży złych máią. BielKron 255; PudłFr 46.

niekarność czyja [G sb i pron] (3): wtym tylko nieſzcżeſliwy był/ iſz cżuyność około owiec ſwych wielką maiąc/ máło im pomagał: bo ná złą á zepſowáną rolą tráfił. (marg) Niekárność owiec iego. (‒) SkarŻyw 353, 252, 355.

W połączeniu szeregowym (1): iż Kroleſtwo náſze/ nową religią/ ſwąwolą/ y niekárnośćią/ y zaiemną niedufnośćią rozerwáne/ podobno zechce P. Bog podáć Pogáńſkim nieprzyiaćielom. PowodPr 76.

Szereg: »niestatek a niekarność« (1): Iednego mnichá prze nieſtátek á niekárność iego/ wygnał z gniewem Benedict S. SkarŻyw 252.

»niewdzięczność abo niekarność« (1): kto ćię z Polſki wygánia? [o św. Wojciechu] yzali niewdzięcżność iáka ábo niekárność owiec twoich? SkarŻyw 355.

»swowolności i niekarności« (1): O piękna wolnośći: w ktorey wſzytki ſwowolnośći y niekárnośći pánuią/ w ktorey mocnieyſzy ſłábſze vćiſkáią SkarKazSej 659a. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Synonimy: 1. niekaźń; 2. nieposłuszeństwo, niestatek, swawola, swowolność.

Cf KARNOŚĆ, [NIEKARA], 1. NIEKARANIE

ASt