[zaloguj się]
[pdf]

NIEKRZEŚCIJAŃSKI (21) ai

niekrześcijański (13), niechrześcijański (8); niekrześcijański KromRozm I, LubPs, BielKron (5), Mącz, RejPos (4), PowodPr; niechrześcijański SeklWyzn, MurzHist (2), BiałKat, SkarJedn, SkarŻyw, ActReg, VotSzl.

W pisowni rozłącznej (11), w łącznej (10); -ia-, -ja-, -ya- (16), -ija- (5).

Oba e oraz a jasne.

Fleksja
sg
mNniekrześcijański fNniechrześcijańska nNniekrześcijański(e)
Gniekrześcijański(e)go Gniekrześcijański(e)j G
Aniechrześcijański, niekrześcijański(e)go A A
Iniechrześcijańskięm, niekrześcijańskim Iniekrześcijańską I
pl
N subst niekrześcijańskié
G niekrześcijańskich
A subst niekrześcijański(e)

sg m N niekrześcijański (2). ◊ G niekrześcijański(e)go (1). ◊ A niechrześcijański (1), niekrześcijański(e)go (1). ◊ I niechrześcijańskięm (1) MurzHist, niekrześcijańskim (1) BielKron. ◊ f N niechrześcijańska (1). ◊ G niekrześcijański(e)j (2). ◊ I niekrześcijańską (1). ◊ n N niekrześcijański(e) (2). ◊ pl N subst niekrześcijańskié (3); -é MurzHist (1), -(e) (2). ◊ G niekrześcijańskich (2). ◊ A subst niekrześcijański(e) (3).

Sł stp, Cn brak, Linde XVIII w. s.v. chrześciański.

1. Niegodny chrześcijanina, niezgodny z nauką chrześcijańską (17): SeklWyzn a4v; KromRozm I D; LubPs A5; Oćieć Papież s powieści Gerárdá poſłá wyrozumiał być Pruſkiego Miſtrzá nie Krześćiáńſkiego/ przetho ſie nań rozgniewał BielKron 370v, 220v; Ieſli ze się wm przeto raczysz gniewać ze mnię [!] przyczyny nienaidziesz tedyby to był gniew nie Chrzescianski ActReg 160; PowodPr 40 marg; VotSzl A2v.

W połączeniu szeregowym (1): Cżemuż [...] ten ſwięty obraz iego máżeſz á plugáwiſz ſproſnoſcią ſrogiego/ nielitośćiwego/ á niekrześćiáńſkiego żywotá ſwego? RejPos 164v.

W charakterystycznych połączeniach: niekrześcijańska(-i, -e) ambicyja, gniew, mistrz, nielitość, niemiłosierdzie, niewdzięczność, przysięga, (2), słowo, sprawa, walka.

Wyrażenia: »niekrześcijańskim obyczajem« (1): ktorego [Słabosza szlachcica] byli śćięli nieſprawiedliwie [...] y w doł nie Krześćijáńſkim obycżáiem wrzućili BielKron 418.

»niekrześcijański żywot« (1): abychmyśię wżdy kiedy vpamiętali [...] więcyi na śię pana nieżbożnem a niechrześćjańſkięm żywotem niepobudzali MurzHist B2; Depravati mores, Obyczáye skażone/ Niepobożny/ Nie krześćyáński żywot. Mącz 82c; RejPos 164v; SkarŻyw 165.

Szeregi: »bezbożny (a. niepobożny, a. niezbożny), (a, i) niekrześcijański« (3): MurzHist B2; Mącz 82c; co [kłamstwo] Pánu Chryſtuſowi przypiſowáć y w liczbę go thych pokłádáć/ rzecz bezbożna y niechrześćiáńſka ieſt. BiałKat 268v.

»brzydki a niechrześcijański« (1): Iákoby rzekł/ ſzkodá poprawowáć/ co śie pſowáć pocżyna/ niech iuſz wſzyſtko zginie. To ieſt brzydkie á nie Chrześćiáńſkie ſłowo. SkarJedn 300.

»nielitościwy a niekrześcijański« (1): A tu pomyſl moy miły brácie/ co to ieſt tákie nielitośćiwe á nie krześćiáńſkye niemiłoſierdzye twoie RejPos [249]. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»okrutny a niekrześcijański« (1): á tubyś ſie dopiro żáłobliwie miał rozlitowáć/ okrutney á niekrześćiáńſkiey ſpráwy ſwoiey RejPos 100v.

»sprosny i niechrześcijański« (1): pocżnie ſobie rozmyſláć ſproſny y nie Chrześćiáńſki żywot ſwoy SkarŻyw 165.

2. Nie będący chrześcijaninem, pogański (1): Tegoż cżáſu wielkie walki wiedli Pruſowie Krześćiáni z Litwą nie krześćiyáńſką BielKron 378v.
[Wyrażenie: »człowiek niechrześcijańskiej wiary«: prze ktore [Kozaki] nie tylko z człowiekiem niechrzescziańskiei wiary, alieby sna był powinnym iakim [...], trudnoby się przyijazń chowacz miała Cochan I 265.]
3. Niezgodny z doktryną katolicyzmu, heretycki (2): Doktorowie z Lowánium y z Auſzpurku vcżynili dekret przećiw kſięgom Luterowym/ ſkázuiąc ye ná ſpalenie iako niekrześćiáńſkie BielKron 195v.
Szereg: »zły a niechrześcijański« (1): powiedźiáł mu niektory/ aby pilnie obáczył/ że to złe a nie Chreścjanſkié [!] rzeczy były o ktoré ieſt oſkarżon MurzHist G2v.
4. Skierowany przeciw chrześcijanom (1): iechał [św. Paweł] iáko niewiádomy/ nádzyewáiącz ſie iákiey przyſługi vcżynić y Pánu Bogu ſwoiemu/ y onym przełożonym ſwoim/ do onych miaſt ná ony niekrześćiáńſkie ſpráwy ſwoie. RejPos 284v.

Synonimy: 1. grzeszny, niepobożny, niezbożny; 2. pogańskii; 3. heretycki, kacerski, odszczepieński, sektarski.

Cf KRZEŚCIJAŃSKI, NIECHRYSTYJAŃSKI

ASt