[zaloguj się]
[pdf]

NIEOSIADŁY (91) part praet act

W pisowni łącznej (68), w rozłącznej (23).

e oraz o jasne; -a- (83), -å- (3); -å- BudBib; -a- : -å- UstPraw (10:2).

Fleksja
sg
mNnieosiadły fN
Gnieosiadłégo Gnieosiadł(e)j
Dnieosiadłému D
Anieosiadłégo Anieosiadłą
I Inieosiadłą
Lnieosiadłym L
pl
N m pers nieosiedli, nieosiadli
subst nieosiadłé
G nieosiadłych
D nieosiadłym
A m pers nieosiadłé
I m nieosiadłémi
L nieosiadłych

sg m N nieosiadły (34). ◊ G nieosiadłégo (5); -égo (2), -(e)go (3). ◊ D nieosiadłému (9). ◊ A nieosiadłégo (7); -égo (5), -(e)go (2). ◊ L nieosiadłym (2). ◊ f G nieosiadł(e)j (1). ◊ A nieosiadłą (2). ◊ I nieosiadłą (1). ◊ pl N m pers nieosiedli (9), nieosiadli (3) SarnStat (9:3). subst nieosiadłé (2); -é (1), -(e) (1). ◊ G nieosiadłych (4). ◊ D nieosiadłym (3). ◊ A m pers nieosiadłé (2). ◊ I m nieosiadłémi (2). ◊ L nieosiadłych (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w. s.v. osiadły.

I. W funkcji właściwej (89):
1. praw. Nie posiadający majątku nieruchomego i stałego miejsca zamieszkania; impossessionatus, non possessionatus JanStat; capite census a. sine censu homo, cui nihil est nisi una lingua, cui non est nummus, [qui] nec unam glebam agri possidet a. ne glebam quidem agri sepulturam habet a. pedem ubi ponat in suo non habet, sine lare sine fide homo, [qui] tectum quo imbris vitandi causa succedat nullum habet a. ubi consistat non habet Cn (82): MetrKor 40/818; Táki pozew z wiádomoſćią á z dozwolenim Sędźiego w ten czás bywa/ kiedy ktho ieſt nieoſyádły/ niepoſłuſzny/ álbo dłużnik wzbieżeniu podeźrzány GroicPorz p3, n3v, t4v, dd4; á ieſliby ten co ſoli záſtawa nierządnie/ był nieoſiadły/ áni by też miał winy czym zápłáćić/ táki ma być wſádzon ták długo áżby winę zápłáćił. UstPraw D4v, A [2 r.], H3v; A tym/ którzy ná ten czás ſą nie ośiedli/ doſtoieńſtwá y vrzędy dźierżąc/ ieſli od tego czáſu do półroká nie vczynią ſie ośiádłémi/ doſtoieńſtwo y vrząd iemu weźmiemy. SarnStat 73, 150, 354, 385, 499 [2 r.], 524 (15).

W połączeniu szeregowym (1): Ztowárzyſzów nieośiádłych álbo cudzoźiemców/ y tych ktorzyby nie ſzláchćicámi byli/ tákże pácholików powinien Rotmiſtrz czynić ſpráwiedliwość in inſtanti SarnStat 433.

W przeciwstawieniu: »nieosiadły ... osiadły« (5): Gdy téż kto ſobie winnégo człowieká nieośiádłégo v ośiádłégo zápowié/ przyſzedſzy z Woźnym/ tedy on ośiádły powinien w tegodniu onégo nieośiádłégo człowieká przed Stároſtą ſtáwić SarnStat 524; vſtawiamy Iż ieſliby kto nieośiádły poiął dźiéwkę którégo kmiećiá ośiádłégo/ v niéy ná ośiádłośći mieſzkáć ma: y tákże nie ośiádłé dźiéwki v ośiádłych mężów mieſzkáć máią SarnStat 666, 524.

Wyrażenie: »szlachcic nieosiadły« = nobilis impossessionatus JanStat [szyk 3:1] (4): Gdzieby Sláchćic nie oſiádły álbo mieyſckiego álbo chłopſkiego ſtanu s nią [rusznicą nabitą] chodził/ ták długo ma być w wieży przes Stároſtę álbo vrząd iego trzyman áliż tę winę położy. UstPraw K2 [idem SarnStat 500]; A ieſliby Szláchćic nieośiádły nie ſtánął/ tedy ma bydź odeſłan ná Séym ná wywołánié SarnStat 453, 453, 500.
Szereg: »(choć, tak(o), bądź) osiadły, (abo choć, jako, bądź, abo, także) nieosiadły« = sive possessionatus, sive non(possessionatus); possessionatus similiter impossessionatus JanStat (13): LibLeg 6/117v; á ktoryby zábijak táko oſiádły iáko y nieoſiádły viáchał z korony/ boiąc ſię wieże/ táki ma być przes Woźnego wywołan bezecnym. UstPraw D4, C3v, E; áby Prokurator choć będźie osiádły/ choć nie ośiádły/ máiąc doſtáteczną Prokuráciią mógł v ſądów ſtáwáć SarnStat 571, 98, 143, 409, 437, 605 (9). [Ponadto w przeciwstawieniu 4 r.]
Przen (1): Puſte powietrze y wiátr nie ośiádły Poniżey záwiſł. KlonFlis B4.
a. W funkcji rzeczownika (34): UstPraw H3v, H4; Ieſli nieośiádłému zá iáką zaſługę doſtoienſtwo będzie dano, w półroku niech ſie o ośiádłość ſtára. SarnStat 73; NA nieośiádłégo ma bydź kłádźión pozew w Párochiiéy gdźie miał ośiádłość SarnStat 756, 73 [2 r.], 80, 391, 402, 514 [5 r.] (25).

W połączeniu szeregowym (1): IEſli nieośiádły/ álbo ináczéy/ Odártus/ álbo gołotá którémukolwiek byłby w czym winien/ ma odpowiádáć w ſądźie Grodzkim o káżdą rzecz. SarnStat 524.

W przeciwstawieniu: »osiadły ... nieosiadły« (1): taki iuridicé coniunctus osiadły vsądzie Ziemskim, anieosiadły wGrodzie in triplo płacic toma ActReg 18.

Szereg: »gołota, (a, i) nieosiadły« [szyk 3:2] (5): Záſię iuż my poſlednieyſzy vnieſlichmy ſie zá obrázy/ [...] ſzukáiąc Páná ſwego po ſwiáthu iákoby gołothy á nie oſiádłego RejPos A5; SarnStat 494, 524, 525 żp, 1308. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
2. Niemiejscowy, mieszkający gdzie indziej; impossessionatus, non possessionatus JanStat (7): UstPraw A3, A3v; Hoſtylius [...] Gorę ktorą zową Cellius/ ku miáſtu przydał/ ná ktorey ſie dopuśćił ſádzić ludzyom nie oſiádłym BielKron 101; Szlachta narzeka, ze im nasądowe Starostwo, dano nie osiadłego Starostę Pana Sendomirskiego ActReg 131.

nieosiadły gdzie (2): GórnRozm I4; ieſliby Dzierżawcá ośiádłośći nie miał/ w onym Woiewództwie álbo źiemi/ tedy tám gdźieby ią miał/ ma bydź exekucia ná dobrách iego nieodwłocznie czynionáa [...]. A gdyby był nieośiádły w Koronie/ tedy ma ſie przećiw niemu poſtąpić wedle poſtępku ná tym Séymie contra impoſſeſsionatos namówionégo SarnStat 847.

W połączeniu szeregowym (1): téż ſnadź bywa częſtokroć: iż Stároſtowie mieyſc będąc przychodniámi álbo nowotnémi/ álbo nieośiádłémi / á praw y zwyczáiów mieyſc niewiedząc/ nowé wwodzą zwyczáie SarnStat 929.

II. W funkcji imiesłowu biernego: Niezamieszkały (2)

W połączeniu szeregowym (1): Lech á Cżech rodzeni bráćia Kſiążętá Karwáckie/ [...] wezbráli áie z ſwym ludem [...] widząc źiemię vrodną/ żyzną/ przeſtroną/ nie oſiádłą/ [...] pocżęli ſie tám oſádzáć BielKron 317v.

Szereg: »nieosiadły albo nieosadzony« (1): Cwicż ſię Ieruſzalimie/ [...] ábych ćię nie położył ſpuſtoſzeniem (y) ziemią ku mieſzkániu niezgodną (marg) wł: Nie oſiadłą Albo nie oſadzoną. (–) BudBib Ier 6/8.

Synonimy: I.1.a. gołoszyjca, gołota, hołomek, odartus; II. nieludny.

Cf OSIADŁY

LWil